1. Ki kabakalañi kaufelaa luna halutokwa kuomba-ombiwa?

KAUFELAA luna lutokwa kuomba-ombiwa. Mwendi mwa bupilo bwaluna lukopana ni miinelo yeelubilaeza, yezwafisa ni yeluziyelize. Mwendi lunani masitapilu kabakala busupali, matuku, kamba kushwelwa ki mutu yelulata. Babañwi ku luna lusweli lwalwaniswa. Mi mifilifili izwelapili kuekezeha. Kaniti luli “linako zetaata, zeziyeza” zeo lilukolwisa kuli lupila mwa “mazazi a mafelelezo,” mi zazi ni zazi halipazula, lusiyalelwa ki nako yekuswani kuli lifasi lelinca litahe. (2 Tim. 3:1) Nihakulicwalo, mwendi selulibelezi nako yetelele kuli Jehova ataleleze lisepiso zahae, mi miinelo yetaata yelukopana ni yona izwelapili kuekezeha. Kacwalo, ki mañi yakona kuluomba-omba?

2, 3. (a) Ki litaba mañi zeluziba ka za Habakuki? (b) Ki kabakalañi halutokwa kunyakisisa buka ya Habakuki?

² Kuli lufumane kalabo kwa puzo yeo, halunyakisiseñi buka ya Habakuki. Nihaike kuli Bibele haisika lutaluseza litaba zeama bupilo bwa Habakuki ni lika zanaaezanga, buka yebizwa ka libizo lahae yasusueza luli. Libizo lahae mwendi litalusa “Kukumbatwa ka Lilato.” Taba yeo ikona kutalusa mo Jehova aomba-ombelanga batanga bahae ka kubakumbata ka swanisezo, kamba ikona kutalusa mo  batanga bahae bamukumalelanga, ili kubonisa kuli bamusepile. Habakuki naataluselize Mulimu maikuto ahae, mi naamubuzize lipuzo zeñwi. Kono mane lipuzo zanaabuzize Habakuki zalutusa ni luna, mi ki lona libaka Jehova hanaa mususumelize kuñola puisano yeo.—Hab. 2:2.

³ Puisano yanaabile ni yona muuna wa Mulimu yanaazwafile yo ni Jehova ki yona feela taba inosi yebulezwi mwa Bibele ka za mupolofita yo. Buka yanaañozi muuna yo ki yeñwi ya “lika kaufela zeneñozwi kwamulaho,” ili zefumaneha mwa Linzwi la Mulimu, yona Bibele “kuli ka buitiiso bwaluna ni ka kuomba-ombiwa ki Mañolo lukone kuba ni sepo.” (Maro. 15:4) Mañi ni mañi waluna ukona kutusiwa cwañi ki buka ya Habakuki? Buka yeo yakona kulutusa kuziba sekutalusa kusepa Jehova. Hape bupolofita bwa Habakuki bulutusa kulemuha kuli lwakona kuba ni kozo ya mwa munahano niha lukopana ni miinelo yetaata kamba manyando. Kacwalo, halunyakisiseñi litaba zeñata ka za buka ya Habakuki.

4. Ki kabakalañi Habakuki hanaazwafile hahulu?

⁴ Mubale Habakuki 1:2, 3. Ka nako yanaapila Habakuki, miinelo neitatafezi. Habakuki naazwafile hahulu bakeñisa kuli naapila ni batu babamaswe ni ba mifilifili. Kacwalo, naabata kuziba kuli bumaswe bo nebuka fela lili. Hape naabata kuziba libaka Jehova hanaangile nako yetelele asafelisi bumaswe bo. Habakuki naaiponela Maisilaele habaeza lika zemaswe ni kunyandisa banabahabo bona. Taba yeo yamuzwafisa. Kacwalo, mwahalaa nako yemaswe yeo, Habakuki alapela ku Jehova ni kukupa kuli aange muhato. Mwendi Habakuki naakalile kunahana kuli Jehova naasina taba ni lika zemaswe zeneezahala. Nekubonahala inge kuli Mulimu naaliyeha kuunga muhato. Kana ni mina mukile mwaikutwa sina mwanaaikutwezi mutangaa Mulimu yo?

5. Ki tuto mañi ya butokwa yeluituta mwa buka ya Habakuki? (Mubone siswaniso sesi fa likepe 13.)

⁵ Kana fo kutalusa kuli Habakuki naatuhezi kusepa Jehova? Kana naatuhezi kuba ni tumelo mwa lisepiso za Mulimu? Kutokwa nihanyinyani! Naataluselize Jehova muinelo otaata wanaali ku ona ni lipilaelo zahae, ili kubonisa kuli naasasepile Jehova. Nihakulicwalo, naazwafile hahulu bakeñisa kuli naasazibi nako yeo Mulimu naakaanga muhato mi naasautwisisi libaka Jehova hanaa mutuhelezi kuba mwa muinelo otaata wo. Jehova naasusumelize Habakuki kuñola lipilaelo zahae, mi ka kueza cwalo ululuta tuto ya butokwa ye: Haluswaneli kusaba kumutaluseza maikuto aluna ni lika zelubilaeza. Mane ulususueza kuli lumutalusezange lika kaufela ze mwa lipilu zaluna. (Samu 50:15; 62:8) Hape liñolo la Liproverbia 3:5 lilususueza kuli “[lusepe] Jehova ka pilu [yaluna] kaufela” ni kuli lusike “[lwaitinga] fa kutwisiso [yaluna].” Kusina kukakanya, Habakuki naaziba manzwi ao mi naaasebelisize mwa bupilo bwahae.

6. Ki kabakalañi kulapelanga hakuli kwa butokwa?

⁶ Habakuki naangile muhato wa kusutelela ku Jehova, yena Ndatahe ni Mulikanaa hae yasepahala. Habakuki naasika ina feela inzaa bilaezwa ki muinelo wanaali ku ona, ili kuitinga fa kutwisiso yahae. Kono naalapezi ku Mulimu ni kumutaluseza maikuto ahae ni lika zenee mubilaeza, mi ulutomezi mutala omunde. Mane Jehova, yena Yautwa litapelo, ubata kuli lubonise kuli lumusepile ka kumutaluseza maikuto aluna ka tapelo. (Samu 65:2) Haiba lueza cwalo, Jehova ukaalaba litapelo zaluna mi lukaikutwa kuomba-ombiwa ki ketelelo yalufa. (Samu 73:23, 24) Mi uka lutusa kuziba mwaangela muinelo ni muinelo olukopana ni ona. Kulapelanga ku Mulimu kuzwelela kwatasaa pilu, ki nzila yende yelukona kubonisa ka yona kuli lusepile hahulu Mulimu.

7. Jehova naangile muhato mañi Habakuki hasaa mutaluselize lipilaelo zahae?

⁷ Mubale Habakuki 1:5-7. Habakuki hasaataluselize Jehova lipilaelo zahae ni maikuto ahae, mwendi naabata kuziba zanaaka eza Jehova kuli atatulule butata bo. Ka kuba Ndate yanani makeke ni kutwisiso, Jehova naasika muhalifela kabakala kuli naabilaela hahulu. Mulimu naaziba kuli mutangaa hae yo naali mwa muinelo otaata luli mi naatokwa tuso. Kacwalo, Jehova ataluseza Habakuki zanaatuha aeza kwa Majuda bane basasepahali. Kubonahala kuli Habakuki ki yena wapili yanaazibisizwe ki Jehova kuli naatuha ayundisa batu babamaswe bao.

8. Ki kabakalañi muhato wanaabulezi Jehova kuli ukaanga hane ukomokisize hahulu Habakuki?

⁸ Jehova naataluselize Habakuki kuli naakaanga muhato. Naatuha ayundisa lusika lolumaswe lwa Majuda, lone lunani mifilifili. Jehova hanaataluselize mupolofita wahae kuli kunani nto yeneka ezahala mwa “mazazi amina,” naabonisize kuli naakafa sicaba sahae koto ka nako yanaasa pila Habakuki kamba batu bane baliteñi ka nako yeo. Habakuki naasika libelela kuli Jehova naakaanga muhato wo. Kana Habakuki naaikutwile kuli muhato wanaaka nga Mulimu neuka felisa miinelo yenee mubilaeza? Taba yanaa mutaluselize Jehova neibonahala kuli neika ekeza feela kwa manyando a batu kaufela bane bapila mwa Juda. Makaladeya (Mababilona) neli batu babasituhu ni babasina sishemo kufita Majuda banaapila ni bona Habakuki bane baeza lika zemaswe, kusina taba kuli bona nebaziba likuka za Jehova. Ki kabakalañi Jehova hanaaitusisize sicaba seo sene silapela milimu ya buhata kuli sinyandise sicaba sahae? Mina bo, nemuka ezañi kambe ki mina bane bautwile katulo ya Mulimu yeo?

9. Ki litaba mañi zanaabata kuziba Habakuki?

⁹ Mubale Habakuki 1:12-14, 17. Habakuki naaziba kuli Jehova naakaitusisa Mababilona kuli baatule ni kufa koto batu bane babamaswe banaapila ni bona, kono kunani litaba zeñwi zanaasa utwisisi. Nihakulicwalo, Habakuki naabonisize buikokobezo ka kuzwelapili kubiza Jehova kuli ki “Licwe” lahae. (Deut. 32:4; Isa. 26:4) Habakuki naazwezipili kusepa kuli Mulimu naakazwelapili kumubonisa lilato ni sishemo. Bakeñisa kuli mupolofita yo naasepile Jehova, azwelapili kumutaluseza lika zenee mubilaeza. Naabata kuziba libaka Mulimu hanaaka tuhelela kuli miinelo ibe yemaswe hahulu mwa Juda. Hape naabata kuziba libaka Mulimu hanaasa ngi muhato honafo feela. Mi naabata kuziba libaka Yamaata Kaufela hanaaka tuhelela kuli miinelo itotobele. Hape naabata kuziba libaka Mulimu ‘hanaakuzize’ kusina taba kuli nekunani bumaswe bobuñata. Azibisa litaba zeo ku Mulimu, yena “Yakenile”; “meeto [ahae] akenile hahulu mi hatokwi kutalima zemaswe.”

10. Ki lika mañi zekona kutahisa kuli luikutwe sina mwanaaikutwezi Habakuki?

¹⁰ Ni luna fokuñwi lukona kuikutwa sina Habakuki. Mwendi luungile muhato wa kuteeleza ku Jehova. Lusepile Linzwi lahae ka kutala mi lwalibalanga ni kulinahanisisa, mi kueza cwalo kulutusize kuba ni sepo. Luitutanga lisepiso zahae haluteeleza kwa litaelo zelufiwa ki kopano yahae. Nihakulicwalo, lukona kuipuza kuli: ‘Manyando aluna akafela lili?’ Halunyakisiseñi zanaaezize Habakuki hamulaho wa kubuza lipuzo, ni lituto zelukona kuituta.

11. Habakuki naaikatulezi kuezañi hamulaho wa kuteeleza ku Jehova?

¹¹ Mubale Habakuki 2:1. Habakuki hasaaambozi ni Jehova, atuhela kubilaela. Kacwalo, aikatulela kuzwelapili kulibelela kuli Jehova aange muhato. Yeo haki katulo yanaaezize feela asanahanisisi, kakuli mane hasamulaho  naabonisize buikolwiso bwahae hape ka kubulela kuli: “Nilibelela lizazi la ziyezi inze nikuzize.” (Hab. 3:16) Batanga ba Mulimu babañwi babasepahala ni bona nebabonisize kuli nebasepile Mulimu ka kuba ni pilu-telele, mi taba yeo ilususueza kuli ni luna luswanela kuzwelapili kulibelela kuli Jehova aange muhato.—Mika 7:7; Jak. 5:7, 8.

12. Luitutañi kwa mutala wa Habakuki?

¹² Luitutañi kwa mutala wa Habakuki ka za katulo yanaaezize? Sapili, luituta kuli luswanela kuzwelapili kulapela ku Jehova kusina taba ni miliko yelukopana ni yona. Sabubeli, luswanela kulatelela zalubulelela Jehova ka kuitusisa Linzwi lahae ni kopano yahae. Sabulaalu, luswanela kulibelela ku Jehova ka pilu-telele, inze lusepile kuli ukafelisa manyando alukopana ni ona ka nako yatomile. Haiba luzwelapili kutaluseza Jehova ze mwa lipilu zaluna kaufela ni kuteeleza ku yena ka pilu-telele, sina mwanaaezelize Habakuki, ni luna lukaba ni kozo ya mwa munahano, ili nto yeka lutusa kuitiisa. Sepo yelunani yona ika lutusa kuba ni pilu-telele, mi lukaba ni tabo kusina taba ni miinelo yetaata yelukopana ni yona. Sepo ilutusa kukolwa kuli Ndataa luna ya kwa lihalimu ukaanga muhato.—Maro. 12:12.

13. Ki sepiso mañi yelufumana kwa liñolo la Habakuki 2:3?

¹³ Mubale Habakuki 2:3. Kaniti, Jehova naatabile kubona kuli Habakuki naalata kulibelela. Mulimu Yamaata Kaufela naaziba hande miinelo yetaata yanaakopana ni yona Habakuki. Kabakaleo, Mulimu aomba-omba mupolofita wahae ka lilato mi amusepisa kuli naakaalaba lipuzo zahae zenee mubilaeza. Naamusepisize kuli miinelo kaufela yenee mubilaeza neituha ifela. Nekuswana feela inge kuli Mulimu naataluseza Habakuki kuli: “Hakube ni pilu-telele, unisepe. Nikaanga muhato niha kubonahala kuli kufitile nako yetelele!” Jehova naamuhupulisa kuli utomile nako yakataleleza lisepiso zahae. Kacwalo, naasusueza Habakuki kuli azwelepili kulibelela kutalelezwa kwa lisepiso zahae. Kaniti luli, mupolofita yo naakaiponela lisepiso zeo halitalelezwa.

14. Luswanela kuikatulela kuezañi halukopana ni miinelo yetaata?

¹⁴ Haiba luzwelapili kulibelela Jehova ka pilu-telele ni kuteeleza ka tokomelo kwa litaelo zalufa, lukaba ni sepo mi haluna kuikalelwa sesiñwi kusina taba ni miinelo yetaata yelutalimana ni yona. Jesu naabonisize kuli luswanela kusepa Jehova kakuli ki yena Mubuluki Yomutuna wa Nako, mwa sibaka sa kuisa hahulu mamelelo kwa “linako kamba myaha” zasika lupatululela kale. (Lik. 1:7) Kacwalo, lusike lwazwafa, kono luzweleñipili kubonisa buikokobezo, tumelo, ni pilu-telele, mi luitusise hande nako yaluna ka kusebeleza Jehova ka molukonela kaufela.—Mare. 13:35-37; Magal. 6:9.

15, 16. (a) Ki lisepiso mañi zende zelufumana mwa buka ya Habakuki? (b) Lisepiso zeo lilulutañi?

¹⁵ Jehova usepisize batu babalukile kuli: “Yalukile ukapiliswa ka busepahali bwahae,” ni kuli “lifasi likatala zibo ya kanya ya Jehova.” (Hab. 2:4, 14) Kaniti, batu babazwelapili kubonisa pilu-telele ni kusepa Mulimu bakafiwa mupuzo wa kupila kuya kuile.

¹⁶ Sepiso yefilwe kwa liñolo la Habakuki 2:4 ikona kuutwahala inge kuli ki sepiso feela ya fahalimu. Kono muapositola Paulusi naangile kuli sepiso yafile Jehova yeo ki ya butokwa hahulu kuli mane naakutezi kubulela manzwi a liñolo leo halaalu! (Maro. 1:17; Magal. 3:11; Maheb. 10:38) Kusina taba ni miinelo yetaata yelukopana ni yona, haiba luzwelapili kubonisa tumelo ni kusepa Mulimu, lukaiponela Mulimu hataleleza milelo yahae. Jehova ubata kuli lube ni sepo ya lika za kwapili.

17. Buka ya Habakuki ilutusa kuba ni buikolwiso mañi?

 ¹⁷ Buka ya Habakuki iluluta tuto ya butokwa kaufelaa luna babapila mwa mazazi a mafelelezo a. Jehova usepisa kuli babalukile kaufela babazwelapili kubonisa tumelo ni kusepa Mulimu bakapila kuya kuile. Haike luzweleñipili kutiisa tumelo yaluna ni kusepa hahulu Mulimu kusina taba ni miliko kamba miinelo yetaata yelukopana ni yona. Litaba zanaabulezi Jehova ku Habakuki lilutusa kuba ni buikolwiso bwa kuli uka lutusa ni kululamulela. Ka sishemo, Jehova ulukupa kuli lumusepe ni kuba ni pilu-telele ka kulibelela nako yahae yatomile, kakuli ka nako yeo, Mubuso wa Mulimu ukatahisa kuli lifasi kaufela litale batu babatabile, ili babanani musa.—Mat. 5:5; Maheb. 10:36-39.

18. Manzwi a Jehova naatusize cwañi Habakuki?

¹⁸ Mubale Habakuki 3:16-19. Manzwi anaabulezi Jehova naatiisize hahulu Habakuki. Habakuki naanahanisisize misebezi yemaata yeo Jehova naaezelize batu bahae. Kueza cwalo neku mutusize kuli azwelepili kusepa Jehova. Naaziba kuli Jehova naatuha aanga muhato! Taba yeo neiomba-ombile mupolofita yo, nihaike kuli manyando anaatalimana ni ona naazwezipili ka nakonyana. Sapili, Habakuki naanani lika zeñwi zanaakakanya, kono hasamulaho naabile ni tumelo yetiile ya kuli Jehova naaka mulamulela. Manzwi anaabulezi abonisa kuli naanani sepo yetuna hahulu, mi ki batu basikai feela babakile babonisa sepo yeswana. Licaziba za litaba za Bibele batalusa kuli timana 18 haitolokiwa linzwi ka linzwi italusa kuli: “Nikatulaka-tulaka kabakala kutabela Mulena; nikabina ka tabo kabakala Mulimu.” Kaniti luli, litaba zefumaneha mwa litimana 16-19 lilufa buikolwiso bobutuna! Jehova haasika lusepisa feela lika zende kono hape ulusepisa kuli ukataleleza mulelo wahae kapili.

19. Lutokwa kuezañi kuli luomba-ombiwe sina mwanaaomba-ombezwi Habakuki?

¹⁹ Kusina kukakanya, buka ya Habakuki ilutusa kulemuha kuli luswanela kusepa Jehova. (Hab. 2:4) Kuli lube ni sepo yecwalo, luswanela kutiisa silikani saluna ni Jehova ka (1) kuzwelapili kulapela ku Jehova ni kumutaluseza lika kaufela zeluikalezwi ni zelubilaeza; (2) kunahanisisa ka tokomelo zelubala mwa Linzwi la Jehova ni kulatelela ketelelo kaufela yelufiwa ki kopano yahae; ni (3) kusepahala ku Jehova ni kulibelela ku yena ka pilu-telele kuli aange muhato. Zeo ki zona zanaaezize Habakuki. Nihaike hakalisa kuñola buka yahae naali mwa maswabi, kwa mafelelezo ayona naabile ni tabo yetuna. Haike lulikanyise mutala wahae osusueza, mi Jehova yena Ndataa luna uka luomba-omba! Hakuna usili yakona kuluomba-omba sina Jehova mwa lifasi lelimaswe le.