Mu ye kwa litaba za mwahali

Mu ye kwa litaba za mwahali

Muzwale Joseph F. Rutherford ni mizwale babañwi ka nako yene baile kwa Europe

1920—Sekufitile Lilimo ze Mwanda Kuzwa Silimo Seo

1920—Sekufitile Lilimo ze Mwanda Kuzwa Silimo Seo

KWA makalelo a lilimo za ma 1920, batu ba Jehova nebaitukiselize musebezi one bakaeza kwapili. Liñolo la silimo sa 1920 lene liketilwe ki Samu 118:14, lelibulela kuli: “MULENA ki maata aka ni pina yaka.”—Bibele ya Sikuwa ya King James Version.

Jehova naatiisize bakutazi babatukufalezwi bao. Mwa silimo seo, palo ya mapaina neiekezehile, neizwile mwa 225 kuya mwa 350. Bahasanyi babafitelela 8,000 nebabihile musebezi wabona wa mwa bukombwa kwa Ofisi Yetuna Yeetelela musebezi waluna, mi neli lona lwapili kuba ni palo yetuna cwalo. Jehova naabafuyauzi mi naabatusize kupeta zeñata mwa bukombwa.

NEBABONISIZE TUKUFALELO YETUNA

La March 21, 1920, Muzwale Joseph F. Rutherford, yanaaetelela musebezi one baeza Baituti ba Bibele, naafile ngambolo yenenani toho ya taba yeli, “Bolule-Lule Babapila Cwale Habana Kushwa Nikamuta” (mwa Sikuwa). Baituti ba Bibele nebaezize mone bakonela kaufela kumemela batu kwa ngambolo yeo. Nebalifezi omuñwi wa miyaho yemituna hahulu mwa Muleneñi wa New York ilikuli kufelwe mwateñi ngambolo yeo, mi nebahasanyize mapampili a memo abato eza 320,000.

Mutende one uzibahalize ngambolo yenenani toho ya taba yeli, “Bolule-Lule Babapila Cwale Habana Kushwa Nikamuta”

Batu babañata-ñata nebateelelize kwa ngambolo yeo. Batu babafitelela 5,000 nebatezi mwa muyaho mone kufelwa ngambolo, mi batu babañwi babafitelela 7,000 nebakupilwe kukuta kwa mandu abona bakeñisa kuli nebasa kwani mwa muyaho wo. Magazini ya Tawala ya Mulibeleli neitalusize kuli “wo ki omuñwi wa mikopano yemituna, yesusueza yebakile baba ni yona Baituti ba Bibele.”

Baituti ba Bibele nebakalile kuzibahala hahulu ka taba yene bahasanya ya kuli “bolule-lule babapila cwale habana kushwa nikamuta.” Ka nako yeo, nebasa zibi kuli taba yende ya Mubuso neika kukutazwa mwa libaka zeñata. Nihakulicwalo, nebazwezipili kukutaza ka kutukufalelwa. Kaizeli yabizwa Ida Olmstead, yanaakalile kufumanehanga kwa mikopano ya puteho ka silimo sa 1902, utalusa kuli: “Neluziba kuli batu kaufela nebaka fuyaulwa hahulu, mi nelutalusezanga batu bone lukopana ni bona mwa bukombwa taba yende yeo.”

LUKALA KUHATISA LIHATISO ZALUNA

Mizwale bane basebeleza fa Betele nebakalile kuhatisa lihatiso zeñwi ilikuli bazwelepili kuba ni lico za kwa moya. Baleka mushini ni kuubeya mwa muyaho one balifela, one ufumaneha kwa 35 Myrtle Avenue, mwa Brooklyn, kwa New York, ili bukaufi ni kone kufumaneha ofisi ya mutai.

Muzwale Leo Pelle ni Muzwale Walter Kessler, nebakalile sebelezo yabona ya fa Betele mwa January 1920. Bo Walter batalusa kuli: “Halupunya mwa mutai, muzwale yanaaokamela musebezi wa kuhatisa alutalimela mi ali ku luna, ‘Kusiyezi feela hora ni licika kuli luyo ca sico sa musihali mi hasamulaho mukafiwa musebezi wa kueza.’ Naalufile musebezi wa kututisa mambokisi a libuka anaali mwa muzuzu wa kwatasi.”

Bo Leo habahupula zeneezahezi lizazi lene litatami, batalusa kuli: “Nelufilwe musebezi wa kutapisa mamota mwa mizuzu ya fafasi ya muyaho wo. Nenitalanga hahulu masila hane niezanga musebezi wo. Kono neniikutwa kuba ni tohonolo yetuna kueza musebezi wo kakuli neli wa Jehova.”

Mushini wa kuhatisa one uitusisizwe kuhatisa magazini ya Tawala ya Mulibeleli

Mwa lisunda feela lisikai kuzwa fo, mizwale babatukufalezwi nese bakalile kuhatisa magazini ya Tawala ya Mulibeleli. Mizwale bao nebakonile kuhatisa likopi za magazini ya Tawala ya Mulibeleli ya February 1, 1920 ze 60,000 ka kuitusisa mushini wa kuhatisa one ufumaneha mwa muzuzu wa fahalimu. Ka nako yeswana yeo, mizwale nebatisize mushini wa kuhatisa mwa muzuzu wa kwatasi, mi neba ubeile libizo la Sisepe sa Ndwa. Magazini ya The Golden Age (yebizwa cwale kuli Muzuhe!) ni yona neikalile kuhatiswa, mi magazini ya April 14, 1920 ki yona yeneli yapili. Jehova naafuyauzi baitateli bao bane basebelize ka taata.

“Neniikutwa kuba ni tohonolo yetuna kueza musebezi wo kakuli neli wa Jehova”

“HALUPILEÑI KA KOZO”

Batanga ba Jehova babasepahala hape nebakalile kuswalisana ni kueza musebezi wa kukutaza. Nihakulicwalo, Baituti ba Bibele babañwi nebatuhezi kuswalisana ni kopano mwa linako zetaata kukala ka silimo sa 1917 kuisa 1919. Nebakona kutusiwa cwañi?

Mwa Tawala ya Mulibeleli ya Sikuwa ya April 1, 1920, nekunani taba yeli, “Halupileñi ka Kozo.” Mwa taba yeo, nekunani manzwi asusueza a, anaañolezwi bona, ali: “Lunani buikolwiso bwa kuli . . . mutu kaufela yanani moya wa Mulena . . . watabela kulibala lika za kwamulaho, . . . kuli aswalisane ni babañwi ilikuli babe mubili ulimuñwi.”

Babañata ku bona nebamamezi manzwi asusueza ao. Bo mutu ni musalaa hae babañwi nebañozi kuli: “Lwaitumelela kuli silimo sesifelile ni lilimo zeñwi kwamulaho, nelusika eza hande kakuli neluinzi feela babañwi inze baeza musebezi wa kukutaza. . . . Luikatulela kuli haluna kutuhela kuswalisana ni kopano hape.” Babeleki bane batiisizwe bao nebanani musebezi omuñata one batokwa kueza kwapili.

KUABELA BUKA YA THE FINISHED MYSTERY

La June 21, 1920, Baituti ba Bibele nebakalile mungendenge wa kuabela buka yenani kava ya pepa ya The Finished Mystery, ili volyumu yabu 7 kwa lihatiso za Studies in the Scriptures (Lituto za Mwa Mañolo). Buka yeo hane ihanisizwe ka silimo sa 1918, mizwale babuluka likopi zayona zeñata.

Bahasanyi kaufela, isiñi feela mapaina, nebakupilwe kutusa mwa mungendenge wa kuabela buka yeo. Hatiso ya Bulletin * neibulezi kuli: “Batu kaufela babakolobelizwe bababata kutusa mwa mungendenge wo, balukuluhe kueza cwalo. Mutu ni mutu uswanela kuitomela sikonkwani se: ‘Kunani nto yeñwi yeniikatulezi kueza’—nikaabela buka ya The Finished Mystery.” Muzwale yabizwa Edmund Hooper naabulezi kuli mungendenge wo neufile bahasanyi babañata kolo ya kukutaza fa ndu ni ndu lwapili. Utalusa kuli: “Lwakala kuutwisisa kuli musebezi one lutokwa kueza neli omutuna luli.”

KULUKISA SINCA MUSEBEZI WA KUKUTAZA MWA EUROPE

Bakeñisa kuli nekuli taata kuambolisana ni Baituti ba Bibele bane bali mwa linaha zeñwi ka nako ya Ndwa ya Lifasi Yapili, Muzwale Rutherford naabata kubasusueza ni kulukisa sinca musebezi wa kukutaza. Kacwalo, la August 12, 1920, Muzwale Rutherford ni mizwale babañwi babane batama musipili omutelele wa kuyo potela naha ya Britain, linaha za mwa Europe, ni linaha ze kwa Middle East.

Muzwale Rutherford hanaali kwa Egypt

Muzwale Rutherford hanaaizo pota kwa Britain, Baituti ba Bibele nebaezize mikopano yemituna yemilaalu ni mikopano ya nyangela ye 12. Palo ya batu bane bafumanehile kwa mikopano yeo, neibato eza 50,000. Magazini ya Tawala ya Mulibeleli neibulezi cwana ka za musipili wo: “Mizwale ni likaizeli nebasusuelizwe luli. Nebaikozi siango, nebasebelize hamoho mwa bukombwa, mi nebabile ni tabo.” Muzwale Rutherford hanaali kwa Paris, hape naafile ngambolo yenenani toho ya taba yeli, “Bolule-Lule Babapila Cwale Habana Kushwa Nikamuta” (mwa Sikuwa). Muzwale Rutherford hakala kufa ngambolo yahae, batu nebatezi mwa muyaho mone ifelwa. Hamulaho wa kuteeleza kwa ngambolo yeo, batu ba 300 bakupa kuziba litaba zeñwi.

Sisupo sesizibahaza ngambolo yenefezwi mwa muyaho obizwa Royal Albert Hall kwa London

Mwa lisunda zenetatami, mizwale babañwi nebaizo pota kwa Athens, Cairo, ni Jerusalem. Bakeñisa kuli naabata kutusa batu bane batabela bane bapila mwa libaka zeo, Muzwale Rutherford alukisa kuli kube ni sibaka kone kukalumelwanga lihatiso mwa tolopo ya Ramallah, bukaufi ni Jerusalem. Hasamulaho, akutela kwa Europe, atoma ofisi ya mutai wa Central Europe, mi alukisa kuli lihatiso likale kuhatisezwanga kwateñi.

TABA YESIKA LUKA IBEIWA FA NGANDALEZA

Mwa September, ka silimo sa 1920, Baituti ba Bibele nebahatisize magazini ya The Golden Age No. 27, mi magazini yeo neibulezi patalaza za nyandiso yene bakopani ni yona Baituti ba Bibele mwa 1918. Mushini wa kuhatisa obulezwi kwamulaho obizwa Sisepe sa Ndwa neusebelize busihu ni musihali kuhatisa likopi za magazini yeo zefitelela 4 milioni.

Siswaniso sa bo Emma Martin sene babaangile mapokola

Batu bane babalile magazini yeo nebazibile za taba yekomokisa ya Kaizeli Emma Martin. Kaizeli Martin naasebeza sina paina mwa San Bernardino, kwa California. La March 17, 1918, bo Emma hamoho ni mizwale babalaalu bo E. Hamm, bo E. J. Sonnenburg, ni bo E. A. Stevens nebaizo fumaneha kwa mukopano one ulukisizwe ki Baituti ba Bibele.

Muuna yomuñwi yanaafumanehile kwa mukopano wo naasika yela kuyo ituta Bibele. Hasamulaho, naaitumelezi kuli: “Nenifumanehile kwa mukopano wo . . . kabakala kuli nenilumilwe ki muzekisi wa muuso. Neniile kwa mukopano wo kuli niyo fumana bupaki.” Mi naafumani bupaki bwanaabata, ili buka ya The Finished Mystery. Hamulaho feela wa mazazi asikai kuzwa fo, Kaizeli Martin ni mizwale babalaalu banaaile ni bona kwa mukopano, batamiwa. Bafiwa mulatu wa kuli nebalobile mulao ka kuabela buka yenehanisizwe.

Bo Emma ni mizwale babalaalu bafiwa mulatu mi baatulelwa kupika tolongo ka lilimo zetaalu. La May 17, 1920, bakenyiwa mwa tolongo hamulaho wa kuipileza hañata-ñata. Kono nakonyana kuzwa fo, lika zaba hande.

La June 20, 1920, Muzwale Rutherford naakandekile zeneezahezi ku kaizeli yo ni mizwale bao kwa mukopano omutuna one uezelizwe kwa San Francisco. Mizwale ni likaizeli bane baliteñi kwa mukopano wo, nebaikutwile hahulu bumaswe hane bautwile mone banyandisezwa Bakreste bao, mi bazibisa mueteleli wa naha ya America za taba yeo. Neba muñolezi kuli: “Luikutwa kuli . . . taba ya kutama bo Emma . . . kabakala kuli kuti balobile mulao haisika luka . . . Muhato obaangile makwambuyu ba muuso wa kuitusisa maata abona kuli . . . baswase . . . bo Emma . . . hasamulaho kona kubatama taba ya kuli banani mulatu ni kubakenya mwa tolongo . . . ufosahalile hahulu.”

Habusa, Woodrow Wilson, yena mueteleli wa naha ya America, aswalela Kaizeli Martin, Muzwale Hamm, Muzwale Sonnenburg, ni Muzwale Stevens. Nebalukuluzwi mwa tolongo mone bakenyizwe basina mulatu.

Kwa mafelelezo a silimo sa 1920, Baituti ba Bibele nebabile ni tabo kabakala kuli nebapetile zeñata. Musebezi one uezwa kwa Ofisi Yetuna Yeetelela neuzwezipili mi Bakreste ba niti nebapatehile hahulu kufita lili kaufela kukutaza taba ya kuli Mubuso wa Mulimu ki ona feela okafelisa manyando kaufela abatalimana ni ona batu. (Mat. 24:14) Mwa silimo sene sitatami sa 1921, mizwale ni likaizeli nebapatehile hahulu nikufita kushaela taba yende ya Mubuso.

^ para. 19 Hatiso yeo cwale seibizwa Buka ya Mukopano wa Bupilo Bwaluna Bwa Sikreste ni Bukombwa.