MWAHALAA lilimo za ma 1930, bo ndate bo James Sinclair ni bo ma bo Jessie Sinclair nebatutezi mwa tolopo ya Bronx, yefumaneha mwa Muleneñi wa New York. Kwateñi, bayo zibana ni bo Willie Sneddon, mi ni bona nebasimuluha kwa Scotland. Hane bakopani feela lwapili, bakala kuambola za mabasi abona. Taba yeo neiezahezi lilimo lisikai nisika pepwa kale.

Bo ma nebataluselize bo Willie kuli Ndwa ya Lifasi Yapili isika kalisa kale, bo ndataa bona ni bo kaizelaa bona nebashwile ka kutiba mwa mezi, mukolo one bayanga ni ona kwa kuyamba hane usinyizwe ki ndalamiti mwa liwate lelibizwa North Sea. Bo Willie neba baalabile kuli: “Bo ndataa mina ba mwa lihele!” Bo Willie neli Lipaki za Jehova, mi taba yene babulezi neikomokisize hahulu bo ma kuli mane babata kuziba niti ya mwa Bibele.

Taba yene babulezi bo Willie neiutwisize hahulu bo ma bumaswe, kakuli nebaziba kuli bo ndataa bona neli batu babande. Kono bo Willie baekeza kubulela kuli: “Kana mwaziba kuli Jesu ni yena naaile mwa lihele?” Bo ma bahupula litapelo zene balapelanga kwa keleke yabona zenebonisa kuli Jesu naabulukilwe mwa lihele mi naazuhile kwa bafu fa lizazi labulaalu. Kacwalo baipuza kuli: ‘Haiba lihele ki sibaka sa mulilo mobatukufalezwa babamaswe, ki kabakalañi Jesu hanaaile mwateñi?’ Bo ma babata kuziba niti ya mwa Bibele. Bakala kufumanehanga kwa mikopano mwa Puteho ya Bronx, mi hasamulaho, bakolobezwa ka 1940.

Ka nako yeo, bashemi ba Bakreste nebasa hupuliswangi hahulu kuli baitute Bibele ni bana babona. Hane nili mwanana yomunyinyani, bo ndate nebasiyalanga ni na kwandu, mi bo ma bona nebayanga kwa mikopano ni kukutaza kwa mafelelezo a sunda. Hamulaho wa lilimo lisikai, bo ndate ni na lwakala kuyanga ni bo ma kwa mikopano ya puteho. Bo ma nebatukufalezwi mwa musebezi wa kukutaza taba yende mi nebazamaisanga lituto za Bibele kwa batu babañata. Mane nako yeñwi, bo ma nebaitutanga ni babañwi ba batu bao ka sikwata kakuli nebapila mwa sibaka sesiswana. Neniyo kutazanga ni bona ka nako yene sikwalanga sikolo. Ka kueza cwalo, neniitutile lika zeñata za mwa Bibele ni mwakukutaleza kwa batu babañwi.

 Taba yeniinyaza kikuli, hane nisali mwanana nenisa isangi hahulu pilu kwa lika za kwa moya. Neniikutwa kuli nenisa tokwi luli kueza zwelopili. Kono hane ninani lilimo ze 12, naba muhasanyi, mi kuzwa ka yona nako yeo, nakala kukutazanga kamita. Hane ninani lilimo ze 16, naneela bupilo bwaka ku Jehova mi nakolobezwa la July 24, 1954, kwa mukopano one uezelizwe mwa Toronto, kwa Canada.

Babañwi kwa mizwale bane luli ni bona mwa puteho nebabanga fa Betele kwamulaho mi babañwi bona nebasa sebeleza fateñi. Mizwale bao neba nisusuelize hahulu. Nenitabisizwe hahulu ki buikoneli bwabona bwa kufa lingambolo ni kuluta niti ya mwa Bibele. Nihaike kuli baluti baka ba kwa sikolo nebabata kuli niye kwa yunivesiti, na nenibata kuya kwa Betele. Kacwalo, fa mukopano omutuna wo, one ubile teñi mwa Toronto, nataleleza fomu ya bababata kuyo sebeleza kwa Betele. Nataleleza fomu yeñwi hape ka 1955 kwa mukopano omutuna one ubezi kwa Yankee Stadium, mwa Muleneñi wa New York. Hasamulahonyana wa fo, hane ninani lilimo ze 17, namemiwa kuyo kala kusebeleza fa Betele ya kwa Brooklyn la September 19, 1955. Fa lizazi labubeli hane nili kwa Betele, nakala kubelekela mwa sibaka mone kumanekiwa libuka ili sene sifumaneha kwa 117 Adams Street. Kusika fita nako yetelele, nakala kubelekisa mushini one ukubukanya makepe a libuka ka likalulo zenani makepe a 32, ilikuli akone kulukiwa ki mushini omuñwi hasamulaho.

Hamulaho wa kubeleka nako yebato kwana kweli mwa sibaka mokumanekiwa libuka, natutisezwa kwa Liluko la Limagazini kakuli nenikona kutaipa. Mwa lilimo za kwamulaho, mizwale ni likaizeli nebataipanga likeyala za batu bane baiñolisanga limagazini za Tawala ya Mulibeleli ni Muzuhe! fa tusipi. Hamulaho wa likweli lisikai, nakala kusebeleza mwa liluko lene libona za kuluma lihatiso. Bo Klaus Jensen, bane baokamela liluko laluna, banikupa kuli niye ni mumatisi wa simbayambaya yanaaisa makatoni a libuka kwa makamba, ilikuli lihatiso  zeo liisiwe mwa libaka kaufela za lifasi. Hape nekunani masaka a limagazini anaatokwa kuiswa kwa ofisi ya poso ilikuli ayo lumelwa kwa liputeho kaufela za mwa United States. Muzwale Jensen naanahana kuli musebezi wa mazoho wo neuka nitusa luli. Nenili mutu yomusisani hahulu mi neniweita feela likilo ze 57. Misipili yeo ya kuyanga kwa makamba ni kwa ofisi ya poso nei nitusize kuba ni mubili otiile. Kubonahala kuli Muzwale Jensen naaziba musebezi one uka nitusa!

Bane basebeleza mwa Liluko la Limagazini hape nebatalelezanga likupo za limagazini zenezwelela kwa liputeho. Musebezi wo neu nitusize kuziba palo ya lipuo mone lihatiswa limagazini zaluna kwa Brooklyn ni kulumelwa mwa libaka zeñwi za lifasi. Buñata bwa lipuo mone lihatiswa lihatiso zaluna nenisika liutwa halibulelwa, kono nenitabile hahulu kuli limagazini zeñata-ñata nelilumelwanga kwa libaka za kwahule. Ka nako yeo, nenisa zibi kuli kwapili nenikaba ni tohonolo ya kupotela buñata bwa libaka zeo.

Ka 1961, nafiwa musebezi mwa Ofisi ya Mubuluki wa Sikwama, mi bo Grant Suiter ki bona bane baokamela musebezi. Hamulaho wa kubelekela mwa liluko leo ka lilimo lisikai, nabizezwa kwa ofisi ya Muzwale Nathan Knorr, yanaaokamela musebezi waluna mwa lifasi kaufela ka nako yeo. Muzwale Knorr anitaluseza kuli yomuñwi wa mizwale bane basebeleza mwa ofisi yahae, naatokwa kuyo fumaneha kwa Sikolo sa Bukombwa Bwa Mubuso sene sikatanda kweli, mi hasamulaho naakayo sebeleza mwa Liluko la Sebelezo. Nafiwa musebezi wanaaezanga mi nenisebezanga hamoho ni bo Don Adams. Mane bo Don ki bona bane baamuhezi fomu yaka ya kukupa kusebeleza fa Betele kwa mukopano omutuna wa mwa 1955. Mizwale babañwi bababeli bane basebeleza mwa ofisi yeo neli bo Robert Wallen ni bo Charles Molohan. Kaufelaa luna babane nelusebelize hamoho ka lilimo zefitelela 50.  Nibile ni mbuyoti yetuna hahulu ya kusebeza ni baana babasepahala babacwalo ili babatiile kwa moya!—Samu 133:1.

Ka silimo sa 1970, nafiwa musebezi wa kupotelanga mitai ya Watch Tower Society ka lisunda lisikai, hañwi ka silimo kamba hamulaho wa lilimo zepeli. Musebezi wo neuama kupotela babasebeleza fa Betele ni balumiwa mwa lifasi kaufela, kubasusueza, hamohocwalo ni kutatuba zeñolwa za ofisi ya mutai. Nenitabile hahulu kukopana ni babañwi bane bali mwa litopa za kwa makalelo za Sikolo sa Giliadi ili bane basazwelapili kusebeza ka busepahali mwa linaha zeñwi! Nibile ni tohonolo yetuna hahulu kupotela linaha zefitelela 90 mwa musebezi wo.

Kaufela bane basebeleza fa Betele mwa Brooklyn nebakopanelanga mwa liputeho za mwa Muleneñi wa New York. Na nenikopanelanga mwa puteho yeneli mwa tolopo ya Bronx. Puteho yapili mwa tolopo yeo neihulile hahulu mi neiabilwe. Puteho ya mushemi yabizwa Puteho ya Upper Bronx, mi ki yona yene niswalisana ni yona.

Mwahalaa lilimo za ma 1960, lubasi loluñwi lwa Lipaki za Jehova lone lusimuluha kwa Latvia ili lone luitutezi niti kwa mboela wa Bronx, lwatutela mwa kalulo ya simu ya puteho yaluna. Kaizeli yabizwa Livija, yanaali yena mwana yomuhulu mwa lubasi lo, naabile paina wa kamita hamulaho feela wa kufeza sikolo. Likweli lisikai kuzwa fo, atutela kwa Massachusetts kone kutokwahala hahulu bakutazi ba Mubuso. Nakala kumuñolelanga kumutaluseza zwelopili ya puteho yaluna, mi ni yena naaniñolelanga kunitaluseza lika zende zanaaikola mwa bukombwa mwa sibaka sa Boston.

Hamulaho wa lilimo lisikai, bo Livija baketiwa kuba paina yaipitezi. Nebabata kupeta zeñata mwa sebelezo ya Jehova, kacwalo bataleleza fomu ya kusebeleza fa Betele, mi bamemiwa ka 1971. Nekubonahala inge kuli Jehova naanitaluseza zeniswanela kueza! La October 27, 1973, lwanyalana, mi Muzwale Knorr ki yena yanaafile ngambolo ya linyalo laluna, mi yeo neli tohonolo luli. Liñolo la Liproverbia 18:22 libulela kuli: “Yafumana musali yomunde, ufumani nto yende, mi ushemubiwa ki Jehova.” Na ni bo Livija lubile ni tohonolo ya kusebeza hamoho fa Betele ka lilimo zefitelela 40. Mi luswalisana ni puteho yeñwi ye mwa sibaka sesiswana sa Bronx.

Kubeleka ni Muzwale Knorr neli tohonolo yetuna. Neli muzwale yabeleka ka taata mwa musebezi wa kuzibahaza niti mi naaitebuha hahulu musebezi one bapeta balumiwa mwa lifasi kaufela. Buñata bwa balumiwa bao neli bona Lipaki zapili mwa linaha mone balumilwe. Neniikutwile hahulu bumaswe Muzwale Knorr hanaakulile butuku bwa kansa ka silimo sa 1976. Nako yeñwi hanaalobezi fa mumbeta, anikupa kumubalela litaba zenetuha lihatiswa. Anikupa kubiza Muzwale Frederick Franz kuli ni yena ato teeleza kwa litaba zene nibala. Hasamulaho, nalemuha kuli Muzwale Knorr ki yena yanaabalelanga Muzwale Franz litaba zecwalo bakeñisa kuli Muzwale Franz naasaboni hande.

 Muzwale Knorr naatimezi ka 1977, kono bane bamuziba ni bane bamulata nebaomba-ombilwe ka kuziba kuli naafelize sebelezo yahae ya fa lifasi inze asepahala. (Sin. 2:10) Hasamulaho, Muzwale Franz akala kuzamaisa musebezi waluna.

Ka nako yeo, nenili muñoli wa bo Milton Henschel, bane basebelize ni Muzwale Knorr ka lilimo zeñata. Muzwale Henschel anitaluseza kuli musebezi waka fa Betele cwale neikaba kutusa Muzwale Franz kueza misebezi kaufela yenetokwahala. Kamita nenibalelanga bo Franz litaba lisika hatiswa kale. Muzwale Franz naanani buikoneli bobutuna bwa kuteeleza ni kuhupula lika kaufela zanaabalelwanga. Nenibile ni tohonolo yetuna hahulu ya kubalelanga bo Franz litaba zecwalo kufitela bafeza sebelezo yabona ya fa lifasi ka December 1992!

Lilimo ze 61 zenisebelelize fa Betele limatile kapili luli. Bo ma ni bo ndate nebashwile inze basepahala ku Jehova, mi ninyolezwi nako yenika baamuhela mwa lifasi lelinde hahulu. (Joa. 5:28, 29) Hakuna lika zefumaneha mwa lifasi lakale le, zenikona kubapanya kwa tohonolo yetuna yenibile ni yona ya kusebeza ni baana ni basali babasepahala, ili kusebeleza batu ba Mulimu mwa lifasi kaufela. Na ni bo Livija lwakona kubulela ka buikolwiso kuli mwahalaa lilimo zelubile mwa sebelezo ya nako kaufela, ‘tabo yafa Jehova ilusilelelize.’—Neh. 8:10.

Musebezi wa kuhasanya niti ya Mubuso usazwelapili, mi hausika itinga ku mutu alimuñwi mwa kopano ya Jehova. Mwahalaa lilimo ze kaufela, nibile ni tabo ni tohonolo yetuna ya kusebeza ni mizwale ni likaizeli babañata babatiile kwa moya, ili bababonisize busepahali. Buñata bwa batu babatozizwe bane nisebelize ni bona bafelize sebelezo yabona ya fa lifasi. Kono niitumela hahulu kuli nisebelelize Jehova hamoho ni batu bao babasepahala ni babatiile kwa moya.