1. Batu ba Mulimu babonisanga cwañi kuli balatana?

BATU ba Mulimu balatana ka kuba lubasi lwa kwa moya. (1 Joa. 4:16, 21) Hañata babonisanga kuli banani lilato isiñi feela ka kueza lika zetuna kuli batuse mizwale babona, kono ka kubaezeza lika zenyinyani zecwale ka kubabulelela manzwi amande ni kubabonisa sishemo. Haiba lubonisa babañwi sishemo ni kuiyakatwa bona ‘lulikanyisa Mulimu, sina bana babalatwa.’—Maef. 5:1.

2. Jesu naabonisize cwañi lilato leliswana ni la Mulimu?

² Jesu naalikanyisize Ndatahe ka kutala. Jesu naabulezi kuli: “Hamutahe ku na, mina kaufela babambindana ni babaimezwi, mi nika mikatulusa. . . , kakuli ninani musa mi niwile pilu.” (Mat. 11:28, 29) Haiba lulikanyisa Kreste ka “[kutusa] wa mayemo a kwatasi,” Ndataa luna ya kwa lihalimu uka lushemuba mi lukaba ni tabo yetuna. (Samu 41:1) Halunyakisiseñi molukona kuboniseza kuli lwaiyakatwa babañwi mwa lubasi, mwa puteho ni mwa bukombwa.

3. Muuna yanyezi ukona kubonisa cwañi kuli wautwisisa ni kuiyakatwa musalaa hae? (Mubone siswaniso sesi fa likepe 28.)

³ Baana babanyezi baswanela kutoma mutala omunde wa kuiyakatwa babañwi mwa lubasi. (Maef. 5:25; 6:4) Ka mutala, basusuezwa kupilisana ni basali babona “ka kutwisiso,” ili pulelo yekona kutolokiwa hape kuli “kubaiseza pilu; kubautwisisa.” (1 Pit. 3:7; litaluso ze kwatasi) Kuli luiyakatwe mutu, lutokwa kumuutwisisa. Ka mutala, muuna yautwisisa musalaa hae, uhupula kuli musalaa hae ki mutusi wahae, mi waziba kuli washutana ni yena mwa linzila zeñata, kono haamungi kuli ki mutu wa kwatasi. (Gen. 2:18) Kabakaleo, waiyakatwa mwaikutwela musalaa hae, wamukuteka, mi umuunga kuba wa butokwa. Musali yomuñwi yanyezwi kwa Canada naabulezi cwana ka za muunaa hae kuli: “Habanyinyafazangi maikuto aka kamba kubulela kuli: ‘Hamuswaneli kuikutwa cwalo.’ Mi hape ki bateelezi babande. Habalika kunihakulula mwa taba yeñwi, baezanga cwalo ka sishemo.”

4. Muuna yanyezi ukona kubonisa cwañi kuli waiyakatwa maikuto a musalaa hae hainzi ni basali babañwi?

⁴ Hape muuna yaiyakatwa maikuto a musalaa hae utokomelanga zaeza hainzi ni basali babañwi. Haezangi linyawe ni bona kamba kueza lika zebonisa kuli wabatabela; mane haezangi cwalo nihaiba ka kubañolela tushango fa mawebusaiti a kulumelana ka ona tushango kamba ka kuitusisa Intaneti. (Jobo 31:1) Ka kueza cwalo, ubonisa kuli wasepahala ku musalaa hae, isiñi ka libaka feela la kuli wamulata kono hape kabakala kuli walata Mulimu mi utoile bumaswe.—Mubale Samu 19:14; 97:10.

5. Musali ukona kubonisa cwañi kuli waiyakatwa muunaa hae?

⁵ Muuna halikanyisa Jesu Kreste, yena toho yahae, ukatahisa kuli musalaa hae ‘amukuteke hahulu.’ (Maef. 5:22-25, 33) Bakeñisa kuli musali wakuteka muunaa hae, ukautwisisanga miinelo yakopana ni yona muunaa hae, inge cwalo hatokwa kutanda nako yeñata kuli apete buikalabelo bwahae mwa puteho kamba hakopana ni butata. Muuna yomuñwi wa kwa Britain, naabulezi kuli: “Ka linako zeñwi, musalaaka wazibanga kuli kunani nto yeenibilaeza ka kulemuha feela moniezeza lika. Hasaalemuhile taba yeo, uitusisanga sikuka sesifumaneha kwa liñolo la Liproverbia 20:5, mi uezanga cwalo niha tokwa kulibelela nako yeswanela ya kuli anibuze ka za teñi, mi namutalusezanga za teñi haiba ki taba yenikona kuikambota ni yena.”

6. Kaufelaa luna lukona kususueza cwañi banana kuli baiyakatwe babañwi, mi kueza cwalo kuka batusa cwañi?

⁶ Bashemi hababonisana mwahalaa bona kuli baiyakatwa yomuñwi ni yomuñwi, batomela bana babona mutala omunde. Mane bashemi banani buikalabelo bobutuna bwa kuluta bana babona mobakona kuboniseza kuli baiyakatwa babañwi. Ka mutala, bashemi baswanela kuluta bana babona kuli habaswaneli kumata-matanga habali mwa Ndu ya Mubuso. Hape habali kwa kakiti, bashemi baswanela kutaluseza bana babona kuli bafe babahulu sibaka kuli bona baange lico pili. Kono kaufelaa luna mwa puteho lwakona kutusa bashemi habanze bapeta buikalabelo bwabona. Ka mutala, haiba mwanana aluezeza nto yeñwi yende, inge cwalo kulukwalulela sikwalo, luswanela kumubabaza. Kueza cwalo kukasusueza mwanana yo mi ukalemuha kuli “kunani tabo yetuna mwa kufana yefita ye mwa kufiwa.”—Lik. 20:35.

7. Jesu naabonisize cwañi kuli naaiyakatwa muuna wa susu, mi lukona kuitutañi kwa mutala wa Jesu?

⁷ Nako yeñwi Jesu hanaali mwa sibaka sa Dekapolisi, batu “bamutiseza muuna wa susu, yanaasa koni kubulela hande.” (Mare. 7:31-35) Mwa sibaka sa kumufoliseza fapilaa batu babañata, Jesu “amuisa kwatuko” kuli ayo mufolisa. Kabakalañi? Kubonahala kuli muuna yo wa susu naaikutwa maswabi hanaali mwahalaa batu. Mwendi Jesu naalemuhile taba yeo, mi kacwalo amufoliseza kwa mukunda. Ki niti kuli halukoni kueza limakazo za kufolisa batu. Kono lwakona kubonisa mizwale  baluna kuli lwaiyakatwa bona mi lwautwisisa mobaikutwela. Muapositola Paulusi naañozi kuli: “Luisezane pilu kuli lususuezane kuba ni lilato ni misebezi yeminde.” (Maheb. 10:24) Jesu naautwisisa mwanaaikutwela muuna wa susu mi naamuezize ka nzila yebonisa kuli naamuisa pilu. Kaniti luli, Jesu ulutomezi mutala omunde!

8, 9. Lukona kubonisa cwañi kuli lwaiyakatwa basupali ni babanani mapongo? (Mufe mitala.)

⁸ Muiyakatwe basupali ni babanani mapongo. Bakreste ba niti bazibahala ka kubonisa babañwi lilato, isiñi ka kubata feela kupeta hande musebezi. (Joa. 13:34, 35) Lilato leo lilususueza kueza molukonela kaufela kutusa basupali ni mizwale babanani mapongo kuli bafumanehe kwa mikopano ya puteho ni kukutaza taba yende. Luswanela kueza cwalo nihaike kuli mwendi bakona feela kupeta zenyinyani ka kuya ka buikoneli bwabona. (Mat. 13:23) Bo Michael babazamaelanga mwa sipula sa mawili baitebuha tuso yebafiwa ki ba mwa lubasi lwabona ni ba mwa sikwata sabona sa sebelezo ya mwa simu. Batalusa kuli: “Bakeñisa tuso yeba nifanga, nafumanehanga kwa mikopano mi ni wa kamita mwa bukombwa. Niikolanga hahulu kukutaza fa nyangela.”

⁹ Fa liofisi za mutai zeñata kunani basupali ni mizwale babanani mapongo. Baokameli babalilato ba fa mutai babonisanga kuli baiyakatwa batanga ba Mulimu babasepahala bao ka kulukisa kuli bakutaze ka kuñola mañolo ni kuitusisa luwaile. Bo Bill, babanani lilimo ze 86, ili babañolelanga batu babapila kwa libaka za matakanyani, batalusa kuli: “Luitebuha hahulu kuba ni tohonolo ya kuñola mañolo.” Bo Nancy, babanani lilimo zebato ba 90, batalusa kuli: “Haniikutwangi kuli haniñola mañolo nisweli feela kutaza maingilopu ka mapepa. Kono hanieza cwalo niikutwanga kuli ni mwa sebelezo ya mwa simu. Batu batokwa kuziba niti!” Bo Ethel, babapepilwe ka silimo sa 1921, batalusa kuli: “Zazi ni zazi niikutwanga butuku mwa mubili. Fokuñwi mane kunibelanga taata kuapala.” Nihakulicwalo, kaizeli yo uikolanga kukutaza ka kuitusisa luwaile mi kunani batu babatabela baezezanga misipili ya makutisezo. Kaizeli yabizwa Barbara, wa lilimo ze 85, utalusa kuli: “Bakeñisa mapongo, kunibelanga hahulu taata kufumaneha mwa bukombwa kamita. Kono nakonanga kukutaza ku babañwi ka kuitusisa luwaile. Niitumela ku Jehova!” Kwatabisa kuziba kuli mwa likweli feela za kubala, basupali babalatwa ba fa mutai wo nebatandile lihora ze 1,228 mwa bukombwa, nebañozi mañolo a 6,265, nebalizize luwaile kufitelela ha 2,000, ni kufa batu lihatiso ze 6,315! Kaniti luli, Jehova naatabile hahulu kabakala buikatazo bone baezize!—Liprov. 27:11.

10. Lukona kutusa cwañi mizwale baluna kuli baikole hahulu mikopano ya Sikreste?

¹⁰ Muiyakatwe babañwi hamuli kwa mikopano ya Sikreste. Lubata kuli mizwale baluna baikole hahulu mikopano. Haiba luiyakatwa bona, kuka babela bunolo kueza cwalo. Lukona kubonisa cwañi kuli lwaiyakatwa bona? Nzila yeñwi yelukona kueza cwalo ka yona ki ka kufitanga ka nako kwa mikopano kuli lusike lwabafilikanya. Ki niti kuli ka linako zeñwi lwakona kuliyehiswa ki lika zelusika libelela. Kono haiba lunani mukwa wa kuliyehanga, uzibe lubonisa kuli haluiyakatwi babañwi, mi lutokwa kueza licinceho. Hape muhupule kuli Jehova ni Mwanaa hae ki bona baba lumemanga kwa mikopano. (Mat. 18:20) Kaniti, luswanela kubonisa kuli lwabakuteka ka kufitanga kwa mikopano ka nako!

11. Ki kabakalañi mizwale babafa lingambolo kwa mikopano habaswanela kusebelisa sikuka sesi kwa 1 Makorinte 14:40?

¹¹ Hape lukabonisa kuli lwaiyakatwa mizwale baluna haiba lumamela taelo yeli: “Lika kaufela liezwe ka swanelo ni ka mokulukiselizwe.” (1 Makor. 14:40) Mizwale babafanga lingambolo kwa mikopano bakona kumamela taelo yeo ka kusafitelela nako yebafilwe. Habaeza cwalo, babonisa kuli baiyakatwa mizwale babona kaufela mwa puteho, isiñi feela mubuleli wa ngambolo yetatama. Mizwale babañwi batokwanga kuzamaya misipili yemitelele kukutela kwa mandu abona. Babañwi batokwanga kubata limota zeya kwa libaka kobaina. Mi babañwi bona banyezi kamba kunyalwa kwa batu babasi balumeli, mi babatokwanga kufita fa lapa ka nako yeñwi yetomilwe.

12. Ki kabakalañi baana-bahulu babasebeza ka taata habaswanela ‘kukutekiwa hahulu ka lilato’? (Mubone mbokisi yeli, “ Muiyakatwe Babaetelela Mwahalaa Mina.”)

 ¹² Hape luswanela kubonisa kuli lwaiyakatwa balisana ba kwa moya babasebeza ka taata kutusa puteho ni kuetelela ka tukufalelo mwa musebezi wa kukutaza. (Mubale 1 Matesalonika 5:12, 13.) Kaniti, mwaitebuha musebezi obaeza baana-bahulu wa kutusa puteho. Kacwalo, mubonise kuli mwaitebuha musebezi wo ka kuswalisana ni bona ni kulatelela ketelelo yabona. Muhupule kuli “bamibabalela sina babaka ikalabela.”—Maheb. 13:7, 17.

13. Lukona kulikanyisa cwañi mutala wa Jesu wa kuiyakatwa babañwi?

¹³ Isaya naapolofitile ka za Jesu kuli: “Haana kulobelela lutaka lolufunyukile, mi haana kutima muhala wa lambi osatunya musi.” (Isa. 42:3) Jesu naalata batu, mi ki lona libaka haana bashwelanga makeke. Naautwisisa mone baikutwela batu babazwafile bane baswana sina lutaka lolufunyukile kamba sina muhala wa lambi otuha utima. Kabakaleo, naaiyakatwa bona, ni kubabonisa sishemo ni pilu-telele. Nihaiba banana nebaikutwa kulukuluha ku yena. (Mare. 10:14) Ki niti kuli haluna temuho yeswana ni ya Jesu kamba buikoneli bwa kuluta sina yena. Kono lwakona kubonisa kuli lwaiyakatwa babañwi mwa bukombwa. Lukona kueza cwalo ka moluambolela ni bona, nako yeluketa kuambola ni bona, ni nako yelutanda haluambola ni bona.

14. Ki kabakalañi haluswanela kutokomela hahulu moluambolela ni batu?

¹⁴ Luswanela kuambola cwañi ni batu? Kacenu, batu babañata-ñata ‘baziyelehile ni kuhasana’  kabakala kuli banyandiswa ki baeteleli ba lipisinisi, ba likopano za lipolitiki, ni ba bulapeli, ili baeteleli babasa sepahali ni babanani situhu. (Mat. 9:36) Mi kabakaleo, batu babañata habasepi mutu mi habalumeli kuli bupilo bukaba hande kwapili. Kacwalo, ki kwa butokwa kuli haluambola ni batu lubabonise sishemo ni mukekecima ka kuitusisa manzwi amande ni kuambola ni bona ka musa! Batu babañata baamuhelanga lushango lwaluna isiñi feela kabakala kuli lwaziba Mañolo kamba lwaziba hande kuatalusa, kono libaka leliñwi kikuli lwabaisa pilu luli ni kubautwisisa.

15. Lukona kubonisa cwañi kuli lwaiyakatwa batu bolukutaza ku bona?

¹⁵ Kunani linzila zeñata zelukona kubonisa ka zona kuli lwaiyakatwa batu bolukutaza ku bona. Ka mutala, luitusisanga lipuzo haluluta batu. Kono luswanela kubuza lipuzo ka nzila yebonisa sishemo ni likute. Paina yomuñwi naalemuhile kuli batu babañata mwa sibaka sanaakutaleza ku sona neli batu babakuzize ni ba maswabi, mi kacwalo naasabuzangi lipuzo zenekona kubaswabisisa. Lipuzo zecwalo likopanyeleza lipuzo zasakoni kualaba mutu kamba zekona kutahisa kuli afe kalabo yefosahalile. Ka mutala, naasabuzangi lipuzo zecwale ka: ‘Kana mwaziba libizo la Mulimu?’ kamba ‘Kana mwaziba kuli Mubuso wa Mulimu ki nto mañi?’ Kono naatalusanga kuli: “Mwa Bibele niitutile kuli Mulimu unani libizo. Kana mwatabela kuli nimibonise libizo leo?” Ki niti kuli haluswaneli kuitusisanga feela mukutalezo ulimuñwi kakuli batu bolukutaza ku bona bashutana mi banani lizo zeshutana. Niteñi, kamita halukutaza kwa batu, lubonise kuli lwaiyakatwa bona ni kubakuteka, mi kueza cwalo kutokwa kuli luzibe sizo sabona.

16, 17. Kuiyakatwa batu bolukutaza ku bona kukona kulutusa cwañi kuziba (a) nako yeluswanela kubapotela fa mandu abona? (b) nako yeluswanela kutanda ku mutu yelukutaza ku yena?

¹⁶ Ki nako yecwañi yeluswanela kupotelanga batu mwa simu? Halukutaza fa ndu ni ndu, hañata batu bolupotelanga haba lulibelelangi. Kacwalo, luswanela kupotelanga batu ka nako yebakona kulukuluha kuambola ni luna. (Mat. 7:12) Ka mutala, mwendi batu mwa sibaka semukutaleza ku sona batabelanga kuzuha ka kuliyeha la Mukibelo ni la Sunda. Haiba ki cwalo, mwendi mwakona kukala ka kueza bupaki bwa mwa makululu, bwa fa nyangela, kamba kueza misipili ya makutisezo kwa batu bomuziba kuli balukuluhile kuambola ni mina.

¹⁷ Luswanela kutanda nako yekuma kai kwa batu bolupotela? Batu babañata bapatehile hahulu, kacwalo luswanela kutanda nako yekuswani, sihulu halu bapotela lwapili. Mwa muinelo ocwalo, ki hande kuba ni puisano yekuswani kufita kutanda nako yeñata ni bona. (1 Makor. 9:20-23) Batu habaka lemuha kuli lwaziba miinelo yabona mi lwautwisisa kuli bapatehile, bakatabela kuli lubapotele hape. Kaniti, luswanela kubonisa muselo wa moya wa Mulimu mwa bukombwa bwaluna. Haluka eza cwalo, lukabonisa kuli “lusebeza hamoho ni Mulimu,” mi mane Jehova wakona kuitusisa luna kuli lutuse batu kuituta niti.—1 Makor. 3:6, 7, 9.

18. Ki limbuyoti mañi zeluka ikola haiba luiyakatwa babañwi?

¹⁸ Kacwalo, lueze ka molukonela kaufela kubonisa kuli lwaiyakatwa babañwi mwa lubasi, mwa puteho, ni mwa bukombwa. Haluka eza cwalo, lukafumana limbuyoti zeñata ka nako ya cwale ni kwapili. Liñolo la Samu 41:1, 2 libulela kuli: “Tabo ki ya mutu yatusa wa mayemo a kwatasi; Jehova uka mulamulela mwa lizazi la ziyezi. . . . Ukabulelwa kuba yatabile mwa lifasi.”