Nenipepilwe ka 1927 mi nenipepezwi mwa toloponyana bukaufi ni Chicago, mwa Illinois, kwa America. Bo ma ni bo ndate nebanani bana baketalizoho, ili bo Jetha, bo Don, na, bo Karl, ni bo Joy. Kaufelaa luna neluikatulezi kusebeleza Jehova ka moyo waluna kaufela. Bo Jetha nebakeni Sikolo sa Giliadi mwa kilasi yabubeli ka 1943. Bo Don nebaizo sebeleza fa Betele mwa Brooklyn, kwa New York, ka 1944, bo Karl bona nebaile fa Betele ka 1947, mi bo Joy bona nebaile fa Betele ka 1951. Nenisusuelizwe hahulu ki mutala wabona omunde, hamohocwalo ni mutala wa bashemi baka.

Bo ma ni bo ndate neli babali ba Bibele ili bane balata Mulimu mi nebatusize ni luna bana babona kulata Mulimu. Kono bo ndate nebatuhezi kusepa likeleke hamulaho wa kusebeza sina lisole mwa Europe ka nako ya Ndwa ya Lifasi Yapili. Bakeñisa kuli bo ma nebaitumezi hahulu kuli bo ndate nebakutile kwa ndu inze baiketile, babulelela bo ndate kuli: “Bo Karl, haluyeñi kwa keleke sina mone luezezanga kwamulaho.” Bo ndate baalaba kuli: “Nika misindeketa, kono hanina kuyo kena mwahali.” Bo ma babuza kuli: “Ki kabakalañi?” Bo ndate baalaba kuli: “Ka nako ya ndwa, babahulu ba bulapeli bobuswana kono ili bane bali kwa maneku ashutana, nebafuyauzi masole ni lilwaniso zabona! Kana Mulimu naali kwa maneku amabeli kaufela?”

Hasamulaho ili ka nako yene bali kwa keleke bo ma, Lipaki za Jehova bababeli bataha kwa ndu yaluna. Bafa bo ndate mavolyumu amabeli a hatiso yeneitusiswa kwa kuituta Bibele yebizwa Liseli (Light), yenenyakisisa buka ya Sinulo. Bo ndate nebatabela mi baamuhela libuka zeo. Bo ma basabona feela libuka zeo, bakalisa kulibala. Mi zazi leliñwi bo ma babona zibiso mwa mutende ya kuli batu babatabela nebamemiwa kuituta Bibele ka kuitusisa libuka za Liseli. Baikatulela kuya kwateñi. Habapunya, musali wa musupali akwalula sikwalo. Bamubonisa yeñwi ya libuka zeo, mi babuza kuli, “Kana muituta libuka ze kwanu?” Musali yo aalaba kuli: “Eni, mwakona kukena mwahali shangwe.” Sunda yenetatami, bo ma baya ni luna bana babona kaufela, mi kuzwa fo lwakala kuyanga kamita.

Kwa mukopano omuñwi, yanaazamaisa anikupa kubala Samu 144:​15, yebulela kuli batu babasebeleza Jehova banani tabo. Nenitabezi liñolo leo, hamohocwalo ni la 1 Timotea 1:​11, lelibulela kuli Jehova ki “Mulimu yatabile,” ni la Maefese 5:​1, leli lususueza  ‘kulikanyisa Mulimu.’ Nenilemuhile kuli neniswanela kuba ni tabo kabakala kusebeleza Mubupi waka ni kuli neniswanela kuitebuha tohonolo ya kueza cwalo. Zeo ki zona lika zepeli zeni ikatalize kueza mwa bupilo bwaka kaufela.

Puteho yeneli bukaufi mwa Chicago, neli musipili wa likilomita ze 32. Nihakulicwalo, neluyanga kwa kukopana, mi zibo yaka ya litaba za mwa Bibele neiekezehile. Nihupula kuli nako yeñwi yanaazamaisa puisano naasupile bo Jetha kuli baalabe. Hane banze baalaba, naaipulelisa kuli: ‘Ni na naaziba taba ye. Neniswanela kuyemisa lizoho kuli nialabe.’ Nenikalile kuitukisezanga likalabo ni kualaba. Sa butokwa nikufita kikuli, nenihulile kwa moya, hamohocwalo ni bahulwani baka ni banyani baka. Mi nakolobezwa ka 1941.

Mukopano onihupula hahulu ki one uezelizwe mwa Cleveland, kwa Ohio, ka 1942. Lubasi lwaluna hamohocwalo ni mabasi amañwi neluina mwa litende bukaufi ni sibaka sa mukopano. Hape mizwale ni likaizeli ba mwa mileneñi yefitelela 50 mwa America nebateelelize kwa tukiso ya mukopano ka foni. Ndwa ya Lifasi Yabubeli neikolota, mi Lipaki za Jehova nebasweli kulwaniswa hahulu. Manzibwana, neniboni likwata za mizwale inze bayemisize limota zabona kufulalela mafulo ni kumonyeha malaiti azona. Kaufelaa bona nebalumelelani kuli mwa mota ni mota kuswanela kuba mutu alimuñwi yakalibelela busihu kaufela. Hane kukaba ni butata, mizwale nebaka tukisa malaiti a kwa pata ili atuka hahulu kuli bafate balwanisi ni kuliza mahuta. Mi babañwi nebakona kumatela kwateñi kuyo tusa. Neniipulelisize kuli, ‘Batu ba Jehova baitukiselize mwa lika kaufela!’ Bakeñisa kuli neniikutwa kusilelezwa, nenikonile kulobala hande kusina butata ni bobukana.

Lilimonyana kuzwa fo, neninahanisisize zeneezahezi kwa mukopano wo, mi nalemuha kuli bo ma nebasina sabo niyekana. Nebasepile hahulu Jehova ni kopano yahae. Hanina kulibala mutala wabona omunde.

Nakonyana pili mukopano wo usika ezahala kale, bo ma baanga bupaina bwa kamita. Kacwalo, nebaisize hahulu pilu kwa lingambolo zenebulela za sebelezo ya nako kaufela. Hane lukutela kwa ndu, bo ma babulela kuli, “Nibata kuzwelapili kuba paina, kono hanikoni kueza bupaina ka nako yeswana inze nibabalela ndu yaluna.” Mi babuza haiba neluka kona kutusa. Lwalumela kubatusa, mi bafa mañi ni mañi waluna muzuzu ulimuñwi kamba yemibeli yene luswanela kukenisanga pili lusika kushuka kale. Hase luile kwa sikolo, bo ma nebatatubanga ndu kuli babone haiba neili mwa muinelo omunde kihona bakaya mwa bukombwa. Bo ma nebapatehile hahulu, kono nebaisa pilu kwa bana babona. Hane luyanga kwa ndu kuyo ca sico sa musihali ni hane lukotokanga kwa sikolo, bo ma nebabonanga teñi kuli lunani zelutokwa. Mazazi amañwi hamulaho wa kukotoka kwa sikolo, neluyanga ni bona mwa bukombwa, mi kueza cwalo neku lutusize kuutwisisa sekutalusa kuba paina.

Nenibile paina hane ninani lilimo ze 16. Nihaike kuli bo ndate nebasika ba kale Paki ka nako yeo, nebaisa pilu kwa lika zene nieza mwa bukombwa. Zazi leliñwi manzibwani, nenitaluselize bo ndate kuli kusina taba ni buikatazo bone niezize, nenisika fumana  mutu wa kuituta ni yena. Hamulaho wa kukutumana hanyinyani, nababuza kuli, “Kana nemuka tabela kuituta Bibele ni na?” Banahanisisa hanyinyani ka za taba yeo mi baalaba kuli, “Hakuna libaka leliutwahala lenikona kuhanela.” Kacwalo, bo ndate ki bona batu bapili bone niitutile ni bona Bibele. Yeo neli tohonolo yetuna luli!

Neluitutanga mwa buka yeli, “The Truth Shall Make You Free.” Tuto yaluna hane inze izwelapili, nalemuha kuli bo ndate neba nitusa kuba muituti ni muluti yomunde. Ka mutala, zazi leliñwi manzibwani hamulaho wa kubala paragilafu, babulela kuli: “Niutwile zeibulela buka. Kono uziba cwañi kuli zeibulela buka ye ki za niti?” Nenisika itukiseza kualaba puzo yabona, kacwalo; nababulelela kuli: “Hanina kalabo ka nako ya cwale, kono nako yetatama haluka ituta, nikato mialaba.” Mi neniezize cwalo. Nenifumani litimana zeneyemela sisupo sene lunyakisisa. Hamulaho wa fo, nenikalile kuitukisezanga hande tuto yaluna, mi neniitutile kueza lipatisiso. Kueza cwalo nekutusize na ni bo ndate kuhula kwa moya. Nebasebelisa zene baituta mi bakolobezwa ka 1952.

Nenizwile fa ndu hane ninani lilimo ze 17. Bo Jetha a nebabile balumiwa mi bo Don nebaizo sebeleza fa Betele. Kaufelaa bona nebalata misebezi yene baeza, ili nto yene nisusuelize hahulu. Kacwalo, nakupa kuyo sebeleza fa Betele ni kukena Sikolo sa Giliadi mi nasiya lika kaufela mwa mazoho a Jehova. Ki lika mañi zenezwile mwateñi? Nenikupilwe kuyo sebeleza fa Betele ka 1946.

Ka lilimo zeñata, niezize misebezi yeshutana-shutana fa Betele; kacwalo, nikonile kuituta lika zenca zeñata. Nisebelelize fa Betele ka lilimo ze 75 mi mwahalaa nako yeo, niitutile mwakuhatiseza libuka ni za liakaunti. Neniitutile mwakulekela lika zene lutokwa fa Betele ni mwa kulumela lika za butokwa kwa libaka zeñwi. Kono sa butokwa nikufita kikuli, niikolanga lituto za kwa moya zeluzwelapili kuamuhela fa Betele zecwale ka tukiso ya kunyakisisa liñolo la zazi ni lingambolo zetomile fa Bibele.

Hape neniitutile ku munyanaaka yabizwa Karl, ili yanaatile fa Betele ka 1947. Nali muituti ni muluti yomunde wa Bibele. Nako yeñwi hane nifilwe ngambolo, neni mukupile kuli anituse. Nenitaluselize bo Karl kuli neninani litaba zeñata kono nenisa zibi mwakuitusiseza zona. Neba nitusize kuutwisisa zene niswanela kueza ka kunibuza kuli, “Bo Joel, toho ya taba ya ngambolo yamina ki ifi?” Kapili-pili nalemuha sisupo, neniswanela feela kuitusisa litaba zenezamaelela ni toho ya taba. Nenisika libala tuto yeo.

Kuli lube ni tabo fa Betele, luswanela kutukufalelwa mwa musebezi wa kukutaza, mi kueza cwalo kukona kutahisa kuli lube ni zebonwi zesusueza. Zebonwi  zenihupula hahulu ki zeneezahezi zazi leliñwi manzibwana kwa Bronx mwa muleneñi wa New York. Na ni muzwale yomuñwi neluizo potela musali yanaaamuhezi magazini ya Tawala ya Mulibeleli ni ya Muzuhe! Nelutaluselize musali yo kuli, “Manzibwana a lusweli kutusa batu kuituta litaba zesusueza kuzwelela mwa Bibele.” Naaalabile kuli, “Mwakona kukena, haiba mubata kuambola za Bibele.” Nelubalile ni kunyakisisa Mañolo asikai ka za Mubuso wa Mulimu ni lifasi lelinca lelituha litaha. Kusina kukakanya, puisano yeo neifitile musali yo kwa pilu kuli mane sunda yenetatami amema balikani bahae kuli ni bona bato teeleza. Yena ni muunaa hae hasamulaho nebabile batanga ba Jehova babasepahala.

Nenibatile mutu wa kunyalana ni yena ka lilimo zelishumi pili nisika fumana kale bo musalaaka. Ki lika mañi zenee nitusize kufumana musali yaswanela? Nenilapezi ku Jehova ni kunahanisisa puzo ye, ‘Ki lika mañi zenibata kueza hamulaho wa kunyala?’

Nenikopani ni kaizeli yabizwa Mary Aniol kwa mukopano omutuna one uezelizwe mwa Yankee Stadium ka 1953. Bo Mary ni bo Jetha nebakeni Sikolo sa Giliadi mwa kilasi yabubeli mi nebasebeza hamoho sina balumiwa. Ka mafulofulo, bo Mary banitaluseza ka za musebezi wabona wa bulumiwa bukaufi ni Liwate la Caribbean ni ka za lituto za Bibele zene bazamaisize ka lilimo zeñata. Hane lunze luzibana, lwalemuha kuli nelunani likonkwani za kwa moya zeswana. Nelufitile fa kulatana hahulu, mi lwanyalana mwa April ka 1955. Bo Mary nebabonisize ka linzila zeñata kuli ki mpo yezwa ku Jehova ni mutala omunde wa kulikanyisa. Nebanani tabo hane baeza musebezi ufi kamba ufi one bafilwe. Nebasebeza ka taata, nebaisa hahulu pilu ku babañwi, mi kamita nebabeya za Mubuso mwa sibaka sapili. (Mateu 6:33) Nelubile mwa mupotoloho ka lilimo zetaalu, mi ka 1958, lwakupiwa kuyo sebeleza fa Betele.

Neniitutile zeñata ku bo Mary. Ka mutala, kwa makalelo a linyalo laluna, neluikatulezi kubalanga Bibele hamoho, mi nelubalanga ibato ba litimana ze 15 ka nako. Yomuñwi ku luna hasaabalile litimana lisikai, nelunyakisisanga litimana zeo ni kubona molukona kulisebeliseza mwa bupilo bwaluna. Hañata, bo Mary neba nitalusezanga zene baitutile kwa Giliadi kamba mwa musebezi wabona wa bulumiwa. Lipuisano zeo neli nitusize kuba ni temuho ni kuekeza kwa buikoneli bwaka bwa kufa lingambolo ni kuziba mwakususueleza likaizeli.—Liprov. 25:11.

Bakuluna bo Mary nebatimezi mwa 2013. Ninyolezwi hahulu kuto babona mwa lifasi lelinca! Ka nako ya cwale, niikatulezi kuzwelapili kuituta, ni kusepa Jehova ka pilu yaka kaufela. (Liprov. 3:​5, 6) Nto yeniomba-ombanga ni kunifa tabo ki kunahanisisa zebaka eza batu ba Jehova mwa lifasi lelinca. Kaniti luli, lika zeo likakopanyeleza kuituta lika zenca ku Muluti Yapahami waluna ni kuituta ka za hae! Niitumela hahulu ku yena kabakala lika kaufela zani lutile ni linzila zeñata zanibonisize ka zona sishemo sesituna.