1-2. Ki ufi “musebezi omunde” obaezanga baana-bahulu?

 HAIBA semubile sikombwa sa puteho ka nako yetelelenyana, mwendi mutuha mukwanisa zetokwahala kuli mube muuna-muhulu. Kana mwatabela kueza “musebezi omunde” obaezanga baana-bahulu”?—1 Tim. 3:1.

² Ki ifi misebezi yebaezanga baana-bahulu? Baetelela mwa musebezi wa kukutaza, basebeza ka taata mwa musebezi wa bulisana ni wa kuluta, mi batiisanga tumelo ya mizwale ni likaizeli babona ka lipulelo ni ka likezo zabona. Kacwalo, kwaswanela Bibele haibiza baana-bahulu babasebeza ka taata kuli ki “limpo zeli batu.”—Maef. 4:8.

3. Muzwale ukona kukwanisa cwañi zetokwahala kuli abe muuna-muhulu? (1 Timotea 3:​1-7; Tite 1:​5-9)

³ Mukona kukwanisa cwañi zetokwahala kuli mube muuna-muhulu? Kukwanisa zetokwahala kuli mutu abe muuna-muhulu kwashutana ni kukwanisa zetokwahala kuli mutu afiwe musebezi wa kwa mubili. Hañata, mubelekisi ukona kukenya mutu musebezi, ibile feela mutu yo unani buikoneli bwa kueza musebezi wo. Kono haiba mubata kuba muuna-muhulu, kunani lika zeñwi zemutokwa kueza kwandaa feela kuba ni buikoneli bwa kukutaza ni kuluta. Muswanela kukwanisa zetokwahala za mwa Mañolo ili zekolohanyizwe kwa 1 Timotea 3:​1-7 ni Tite 1:​5-9. (Mubale.) Mwa taba ye, lukanyakisisa lika zetaalu za butokwa zetokwahala kwa baana-bahulu, ili kuba ni libizo lelinde mwa puteho ni kwande, kutoma mutala omunde ka kuba toho ya lubasi, ni kuitatela kusebeleza puteho.

 KUBA NI LIBIZO LELINDE

4. “Kuba yasanyazahali” kutalusañi?

⁴ Kuli mube muuna-muhulu, muswanela “kuba yasanyazahali,” ili kutalusa kuli, muswanela kuba ni libizo lelinde mwa puteho bakeñisa muzamao wamina omunde. Kutuha fo, muswanela “kuba yapakwa hande ki baba kwande.” Batu babasi Lipaki bakona kunyaza zemulumela ka kuba Mukreste, kono habaswaneli kuba ni libaka leliutwahala la kukakanya busepahali bwamina kamba muzamao wamina. (Dan. 6:​4, 5) Muipuze kuli, ‘Kana ninani libizo lelinde mwa puteho ni kwande?’

5. Mukona kubonisa cwañi kuli ‘mwalata bunde’?

⁵ Haiba ‘mwalata bunde,’ mukaisa pilu kwa lika zende zebaeza babañwi mi muka bababaza kabakala tulemeno twabona totunde. Hape mukatabela kuezeza babañwi lika zende, mane nihaiba kubaezeza lika zene basika libelela. (1 Mates. 2:8) Ki kabakalañi hakuli kwa butokwa kuli baana-bahulu babe ni kalemeno kao? Bakeñisa kuli batandanga nako yabona yeñata kulisa puteho ni kupeta buikalabelo bobuñwi. (1 Pit. 5:​1-3) Nihakulicwalo, tabo yebanani yona kabakala kusebeleza babañwi ki yetuna hahulu kufita buitomboli bobakona kueza.—Lik. 20:35.

6. Kuba ni “moya wa kuamuhela baenyi” kutalusañi? (Maheberu 13:​2, 16; mubone ni siswaniso.)

⁶ Mubonisa kuli munani “moya wa kuamuhela baenyi” hamuezeza babañwi lika zende, kukopanyeleza cwalo ni babasi balikani bamina babatuna. (1 Pit. 4:9) Dikishinari yeñwi ya Bibele neibulezi kuli mutu yanani moya wa kuamuhela baenyi ubonisanga sishemo nihaiba kwa batu basazibi mi wabamemelanga kwa ndu yahae. Muipuze kuli, ‘Kana nizibahala ka kuba mutu yalata kuamuhela baenyi?’ (Mubale Maheberu 13:​2, 16.) Mutu yanani moya wa kuamuhela baenyi waikabelanga zanani zona ni baenyi, kukopanyeleza cwalo ni batu bamayemo a kwatasi ni batanga ba Jehova babasebeza ka taata babacwale ka baokameli ba mupotoloho ni babuleli babapoti.—Gen. 18:​2-8; Liprov. 3:27; Luka 14:​13, 14; Lik. 16:15; Maro. 12:13.

7. Muuna-muhulu ukona kubonisa cwañi kuli haki mutu “yalata masheleñi”?

⁷ “Isiñi yalata masheleñi.” Taba yeo italusa kuli hamuungi masheleñi ni maluwo kuba zona lika za butokwa hahulu mwa bupilo bwamina. Ibe kuli mufumile kamba mu babotana,  muunga kusebeleza Jehova kuba yona nto ya butokwa hahulu mwa bupilo bwamina. (Mat. 6:33) Muitusisanga nako yamina, maata, ni maluwo amina kuli musebeleze Jehova, kutusa lubasi lwamina, ni kutusa puteho. (Mat. 6:24; 1 Joa. 2:​15-17) Muipuze kuli, ‘Niinga cwañi masheleñi? Kana nikolwa ka lika zeninani zona niha likona kuba zenyinyani? Kamba kana niisa hahulu pilu kwa kuikubukanyeza masheleñi ni maluwo amañata?’—1 Tim. 6:​6, 17-19.

8. Kuba mutu “yaeza lika ka kusafiteleza” ni “yaiswala” kutalusañi?

⁸ Kuba mutu “yaeza lika ka kusafiteleza” ni “yaiswala” kutalusa kuli munani mubonelo oswanela mi mueza lika ka buitikaneleli. Ka mutala, hamucangi maswe kamba kunwa maswe, muapalanga ni kuikabisa ka nzila yeswanela, mi muketanga hande za kuitabisa ka zona. Hamulikanyisangi mupilelo osaswaneli wa batu babasa sebelezi Jehova. (Luka 21:34; Jak. 4:4) Mwabanga ni buiswalo mi muzwelangapili kuwa pilu niha munyemisizwe ki babañwi. Hamuzibahali ka kuba “cakolwa” kamba mutu yanwa hahulu bucwala. Muipuze kuli, ‘Kana nizibahala ka kuba mutu yaeza lika ka kusafiteleza ni yaiswala?’

9. Kuba mutu “yanahana hande” ni “yaeza lika ka mukwa oswanela” kutalusañi?

⁹ Kuba mutu “yanahana hande,” kutalusa kuli mwanyakisisanga ka tokomelo litaba ka kuitusisa likuka za mwa Bibele. Munahanisisize ka tokomelo likuka zeo, mi kueza cwalo kumitusize kuba ni temuho ni kutwisiso. Hamuezangi likatulo musika nahanisisa. Kono muikatazanga kuziba litaba kaufela zeamiwa. (Liprov. 18:13) Kabakaleo, muezanga likatulo zelumelelana ni mubonelo wa Jehova. Ka kuba mutu “yaeza lika ka mukwa oswanela,” mwaonga-onganga hande lika ni kubuluka nako. Muzibahala ka kuba mutu yaitingwa ni yamamela litaelo. Haiba muba ni tulemeno tolunyakisisize, mukaba ni libizo lelinde. Cwale halunyakisiseñi zetokwahala za mwa Mañolo zemutokwa kukwanisa kuli mube mutala omunde ka kuba toho ya lubasi.

KUTOMA MUTALA OMUNDE KA KUBA TOHO YA LUBASI

10. Muzwale ukona kubonisa cwañi kuli ‘uzamaisa ba ndu yahae hande’?

¹⁰ Haiba munyezi mi mubata kukwanisa zetokwahala kuli mube muuna-muhulu, ba mwa lubasi lwamina ni bona baswanela kuba mutala omunde. Kacwalo, muswanela ‘kuzamaisa ba ndu yamina hande.’ Muswanela kuzibahala ka kuba mutu yalata lubasi lwahae ni yapeta hande buikalabelo bwahae ka kuba toho ya lubasi. Kueza cwalo kukopanyeleza kuetelela lubasi lwamina mwa lika kaufela za kwa moya. Ki kabakalañi kueza cwalo hakuli kwa butokwa? Muapositola Paulusi naabuzize kuli: “Haiba mutu asazibi mwakuzamaiseza ba ndu yahae, ukababalela cwañi puteho ya Mulimu?”—1 Tim. 3:5.

11-12. Muzamao wa ba mwa lubasi lwa muzwale yabata kuba muuna-muhulu ukona kumuama cwañi? (Mubone ni siswaniso.)

¹¹ Haiba mu bo ndate lubasi, bana bamina babanyinyani baswanela kuba “babaipeya kwatasi ni babaisa pilu kwa lika.” Muswanela kubaluta ka lilato. Nihakulicwalo, mubata kuli bana bamina babe ni tabo, basehe ni kubapala sina feela banana kaufela. Kono bakeñisa kubaluta hande, bakaipeya kuutwa, kuba ni likute, ni kuikuteka. Hape muswanela kueza momukonela kaufela kutusa bana bamina kuba ni silikani sesinde ni Jehova, kupila ka likuka za mwa Bibele, ni kukwanisa zetokwahala kuli bakolobezwe.

¹² “Yanani bana babalumela babasa zibahali ka kuipilela mutakafululele kamba ka kuipangula.” Haiba mwanana yakolobelizwe kamba yaeza zwelopili kuli akolobezwe ili yapila fa lapa aeza sibi sesituna, taba yeo ikona kuama cwañi bo ndatahe? Haiba bo ndatahe nebakeshebisa buikalabelo bwabona bwa kuluta ni kukalimela  bana babona, habakoni kukwanisa zetokwahala kuli babe muuna-muhulu.—Mubone Tawala ya Mulibeleli ya November 1, 1996, like. 17, mapara. 6-7.

KUTUSA PUTEHO

13. Mukona kubonisa cwañi kuli ‘munani kutwisiso,’ ‘isiñi buitati’?

¹³ Mizwale bababonisa tulemeno totunde twa Sikreste batusa hahulu puteho. Mutu “yanani kutwisiso” utahisa kuli kube ni kozo. Haiba mubata kuzibahala ka kuba mutu yanani kutwisiso, muteelezange ku babañwi ni kuutwisisa mibonelo yabona. Ka mutala, haiba baana-bahulu babañata balumezi kuli kueziwe katulo yeñwi yelumelelana ni likuka za mwa Bibele, kana mukayemela katulo yeo nihane mukatabela kuli lika liezwe ka nzila isili? Kuba mutu ‘yasina buitati’ kutalusa kuli hamuñañeleli kuli babañwi baeze lika ka momubatela. Mwaziba kuli ki kwa butokwa kuteeleza kwa maikuto a babañwi. (Gen. 13:​8, 9; Liprov. 15:22) Hamuba “likomano” kamba ba “kacimacima.” Kufita kuba ni buhali ni kusalumelelana ni babañwi, mubonisa bunolo ni maseme. Ka kuba mutu yalata kozo, muikatazanga kutahisa kozo nihaiba mwa miinelo yetaata. (Jak. 3:​17, 18) Manzwi amina amusa akona kutahisa kuli batu baombale, kukopanyeleza cwalo ni balwanisi.—Baat. 8:​1-3; Liprov. 20:3; 25:15; Mat. 5:​23, 24.

14. Pulelo yeli, “isiñi mutu yasazo lumela” ni yeli, “yasepahala” litalusañi?

¹⁴ Muzwale yakwanisize zetokwahala kuli abe muuna-muhulu haki “mutu yasazo lumela.” Nihaike kuli hakuswaneli kufita lilimo zeñata kuzwa fomukolobelezwa, mutokwa nako kuli mube Mukreste yahulile kwa moya. Ka kuswana ni Jesu, pili musika ketiwa kale kuba muuna-muhulu, muswanela kuba ni buikokobezo ni pilu-telele hamunze mulibelela ku Jehova kuli mufiwe buikalabelo. (Mat. 20:23; Mafil. 2:​5-8) Mwakona kubonisa kuli ‘mwasepahala’ ka kukumalela ku Jehova ni kupila ka likuka zahae zelukile ni ka kulatelela ketelelo yalufa ka kuitusisa kopano yahae.—1 Tim. 4:15.

15. Kana muuna-muhulu uswanela kuba mubuleli yomunde hahulu? Mutaluse.

 ¹⁵ Mañolo abonisa hande kuli muokameli uswanela kuba “yakona kuluta batu.” Kana fo kutalusa kuli muswanela kuba mubuleli yomunde hahulu? Batili. Nihaike kuli baana-bahulu babañata haki babuleli babande luli, ki bakutazi babande mi banani buikoneli bwa kueza misipili ya bulisana. (Mubapanye 1 Makorinte 12:​28, 29; Maefese 4:11.) Nihakulicwalo, muswanela kuzwelapili kuikataza kuekeza kwa buikoneli bwamina kuli mube muluti yomunde. Ki lika mañi zekona kumitusa kuba muluti yomunde?

16. Mukona kuba cwañi muluti yomunde? (Mubone ni siswaniso.)

¹⁶ “Yakumalela linzwi lelisepahala.” Kuli mube muluti yomunde, mutome litaba zemuluta ni kelezo yemufa kwa mukunda fa Linzwi la Mulimu. Kuli mueze cwalo, muswanela kuba muituti yomunde wa Bibele ni kubalanga ka tokomelo lihatiso zaluna. (Liprov. 15:28; 16:23) Hamunze muituta, mulemuhe mwataluselizwe Mañolo mwa lihatiso zaluna kuli muitusise ona hande. Mi hamuluta, muikataze kufita bateelezi bamina kwa lipilu. Mwakona kuekeza kwa buikoneli bwamina bwa kuluta haiba mukupa tuso kwa baana-bahulu babanani yeloseli ni kusebelisa liakalezo zeba mifa. (1 Tim. 5:17) Baana-bahulu baswanela “kususueza” mizwale ni likaizeli babona; kono ka linako zeñwi baswanela ‘kubakalimela.’ Mwa miinelo yeo kaufela, baana-bahulu baswanela kuba ni musa. Haiba muba bababunolo ni kubonisa lilato ni kutoma lituto zamina fa Linzwi la Mulimu, mukaba muluti yomunde bakeñisa kuli mukalikanyisa Muluti Yomutuna, yena Jesu.—Mat. 11:​28-30; 2 Tim. 2:24.

MUZWELEPILI KUEZA KA TAATA KULI MUKWANISE ZETOKWAHALA

17. (a) Ki lika mañi zekona kutusa likombwa za puteho kuzwelapili kueza ka taata kukwanisa zetokwahala? (b) Ki lika mañi zebaswanela kuhupula baana-bahulu habanyakisisa muzwale kuli babone haiba wakona kubabazwa kuli abe muuna-muhulu? (Mubone mbokisi yeli, “ Mube ni Buishuwo Hamunyakisisa Babañwi.”)

¹⁷ Hamulaho wa kunyakisisa zatokwa kukwanisa mutu kuli abe muuna-muhulu, likombwa  za puteho babañwi bakona kuikutwa kuli habakoni kukwanisa zetokwahala. Kono muhupule kuli Jehova ni kopano yahae habalibeleli kuli mukabonisa tulemeno to ka kutala. (1 Pit. 2:21) Mi moya wa Jehova omaata ki ona omitusa kuli mukwanise zetokwahala. (Mafil. 2:13) Kana kunani kalemeno kakañwi komubata kubonisa hahulu? Mutaluseze Jehova ka za teñi. Mueze lipatisiso ka za kalemeno kao, mi mukupe yomuñwi wa baana-bahulu kuli amife liakalezo zekona kumitusa kubonisa hahulu kalemeno kao.

18. Likombwa za puteho kaufela basusuezwa kuezañi?

¹⁸ Haike kaufelaa luna, kukopanyeleza cwalo ni mizwale babali baana-bahulu ka nako ya cwale, luzwelepili kuba ni tulemeno tolunyakisisize mwa taba ye. (Mafil. 3:16) Kana mu sikombwa sa puteho? Mueze ka taata kuli mukwanise zetokwahala. Mukupe Jehova kuli amilute ilikuli mukone kupeta zeñata mwa sebelezo yamina ku yena ni mwa puteho. (Isa. 64:8) Haike Jehova afuyaule hahulu buikatazo bomueza bwa kukwanisa zetokwahala kuli mube muuna-muhulu!