Mu ye kwa litaba za mwahali

Mu ye kwa litaba za mwahali

1924​—Sekufitile Lilimo ze Mwanda Kuzwa Silimo Seo

1924​—Sekufitile Lilimo ze Mwanda Kuzwa Silimo Seo

HATISO ya Bulletin a ya January 1924, neibulezi kuli: “Makalelo a silimo ki nako yende ya kuli Mukreste kaufela ya kolobelizwe . . . afumane linzila za kuekeza ka zona kwa sebelezo yahae ku Jehova.” Mwa silimo seo, Baituti ba Bibele nebasebelisize kelezo yeo ka kuba ni bundume ni ka kubata linzila zenca za kukutaza ka zona.

NEBAYAHILE NDU YA MOYA

Mizwale ba fa Betele nebatandile nako yefitelela silimo inze bayaha ndu ya moya yenebizwa WBBR fa sioli sa Staten, mwa muleneñi wa New York. Hase balemile likota ni kulukisa hande sibaka, bayaha ndu yetuna mone kukapila babeleki ni muyaho omuñwi mwakubeya lipangaliko. Musebezi wo hase ufelile, mizwale bakala kubaakanya lipangaliko ilikuli ndu ya moya ikale kusebeza. Kono nebaka kopana ni miinelo yetaata yemiñata.

Mizwale nebafumani taata kupaheka sipangaliko (sesibizwa antenna) sesihasanya manzwi kuli akone kunopiwa ki liwayalesi. Sipangaliko seo sesieza limita ze 91 mwa butelele, nesitokwa kupahekiwa mwahalaa likota zepeli zetomilwe zeneeza limita ze 61 mwa butelele bwa kuya mwahalimu. Lwapili nebapalezwi. Hasamulaho, mizwale bao nebakonile kupaheka antenna yeo bakeñisa kuli nebasepile Jehova. Muzwale yabizwa Calvin Prosser, yomuñwi wa batu bane batusize mwa musebezi wo, naabulezi kuli, “Kambe nelukonile kupaheka antenna yeo lwapili, mwendi neluka itumba ni kubulela kuli, ‘hamubone zelupetile!’” Mizwale bao nebafile tumbo ku Jehova, kono butata nebusika fela.

Batoma omuñwi wa misumo fone kukapahekiwa antenna ya WBBR

Ka nako yeo nekusina hahulu mandu a moya mi nekuli taata kufumana lipangaliko za kuitusisa. Nihakulicwalo, mizwale nebalekile sipangaliko (sesibizwa transmitter) sene sikona kuisa manzwi kwa antenna, ku mutu yanaapila mwa sibaka seo. Mwa sibaka sa kuleka maikrofoni, nebaitusisize maikrofoni ya mwa telefoni. Busihu bobuñwi mwa February, mizwale balika kupatalaza ka kuitusisa lipangaliko zeo. Nebatokwa progilamu ya kupatalaza; kacwalo, mizwale baopela lipina za Mubuso. Muzwale yabizwa Ernest Lowe, yomuñwi wa mizwale bane baopela, utalusa nto yesehisa yeneezahezi ka nako yeo. Ubulela kuli hane basweli kuopela cwalo, balizezwa foni ki Muzwale Rutherford b yanaali mwa Brooklyn, ili yanaa bautwile fa wayalesi yahae inze baopela, ibato ba likilomita ze 25 kuzwa fa ndu ya moya.

Muzwale Rutherford, ali: “Mutuhele kueza lilata. Muutwahala inge likaze zeñata zesweli kulila!” Mizwale nebautwile maswabi, mi batima transmitter kapili-pili, kono nebazibile kuli ndu ya moya neibeleka hande mi nebaitukiselize kukalisa kupatalaza.

La February 24, 1924, Muzwale Rutherford hanaakakula ndu ya moya ili ka nako yeikala kusebeza, naabulezi kuli “ikaitusiswa kwa kueza musebezi wanaa bafile Kreste, yena Mulenaa bona.” Naatalusize mulelo wa ndu ya moya yeo kuli “ki kutusa batu kaufela kuutwisisa Bibele ni nako ya butokwa yelupila ku yona.”

Kwa nzohoto: Muzwale Rutherford kwa ndu ya moya yapili

Kwa bulyo: Transmitter ni lipangaliko zeñwi za ndu ya moya

Progilamu yapili fa moya neizamaile hande hahulu. Mi ndu ya moya yeo neiitusisizwe ka lilimo ze 33 kupatalaza liprogilamu za batu ba Jehova.

NEBABONISIZE BUNDUME KA KUNYAZA BAETELELI BA BULAPELI

Mwa July 1924, Baituti ba Bibele nebabile ni mukopano omutuna mwa Columbus, kwa Ohio. Bane bafumanehile kwa mukopano wo nebazwa mwa linaha zeshutana-shutana za lifasi, mi nebateelelize kwa lingambolo zenefilwe mwa Siarabe, Sikuwa, Sifura, Sigermani, Sigerike, Sihangari, Siitalia, Silithuania, Sipolishi, Sirussia, lipuo za kwa Scandinavia, ni Siyukrenia. Lingambolo zeñwi za fa mukopano wo nelipatalalizwe fa wayalesi, mi nekuezizwe litukiso za kuli mwa mutende obizwa Ohio State Journal kubange ni lipiho ka za mukopano wo zazi ni zazi.

Mukopano omutuna one uezelizwe kwa Columbus, mwa Ohio, ka 1924

La Bune July 24, mizwale ni likaizeli babafitelela 5,000 bane bafumanehile kwa mukopano wo nebaabani mwa musebezi wa kukutaza. Nebafile batu libuka zebato ba 30,000 mi nebakalisize lituto za Bibele zeñata. Tawala ya Mulibeleli yeñwi neibulezi kuli zeneezahezi fa lizazi leo “neli zeñwi za lika zenetabisize hahulu fa mukopano wo.”

Nto yeñwi yenetabisize hahulu fa mukopano wo neiezahezi la Bufaifi, July 25, ili ka nako yeo Muzwale Rutherford naabalile ka bundume pampili fone kunani lushango lone lunyaza baeteleli ba bulapeli. Naabulezi kuli baeteleli ba lipolitiki, ba bulapeli, ni balipisinisi “nebapaleliswa batu kuituta niti ka za Mubuso wa Mulimu ili wo Mulimu akaitusisa kuli afuyaule batu.” Hape naabulezi kuli batu bao nebafosize kakuli “nebayemezi Kopano ya League ni kubulela kuli neli yona ‘nzila yanaaitusisa Mulimu kuli abuse lifasi.’” Baituti ba Bibele nebatokwa kuba ni bundume kuli bakutaze lushango lo kwa batu.

Hasamulaho, Tawala ya Mulibeleli yeo neibulezi kuli mukopano wo one ubezi kwa Columbus, neutiisize tumelo ya mizwale ni likaizeli babanani tukufalelo bao, ni kubatusa kuba ni bundume bwa kukutaza kusina taba ni twaniso ifi kamba ifi yene bakakopana ni yona. Muzwale yabizwa Leo Claus, yomuñwi wa batu bane bafumanehile kwa mukopano wo, naabulezi kuli: “Neluzwile fa mukopano wo inze lunani cisehelo yetuna ya kubata kuzibisa batu ka za lushango lo mwa kalulo yaluna ya simu.”

Trakiti mone kunani lushango lone lunyaza baeteleli ba bulapeli

Mwa October, Baituti ba Bibele nebakalile kuabela likopi zeñata za trakiti mone kunani manzwi a kunyaza baeteleli ba bulapeli anaabalile Muzwale Rutherford. Mwa tolopo yenyinyani ya Cleveland, kwa Oklahoma, muzwale yabizwa Frank Johnson naafelize kuabela matrakiti inze kusasiyezi mizuzu ye 20 kuli nako yene balumelelani kukopana ni mizwale ni likaizeli babañwi ikwane. Naatokwa kuipata hanaanzaa libelela, bakeñisa kuli baana ba mwa tolopo yeo bane banyemisizwe ki musebezi wahae wa kukutaza nebasweli kumubata. Kacwalo, Muzwale Johnson ayo ipata mwa keleke yeneli bukaufi. Bakeñisa kuli nekusina batu mwa keleke yeo, abeya trakiti mwa Bibele ya mukutazi ni fa sipula ni sipula. Naaezize cwalo kapili-pili ni kuzwa mwa keleke yeo. Bakeñisa kuli naasanani nako, aya mwa likeleke zeñwi zepeli ni kuyo eza nto yeswana.

Bo Frank bakuta kapili kwa sibaka kone baswanela kuyo kopanela ni babañwi. Baipata kwamulaho wa sibaka fokulekisezwa mafula a mwa limota inze batokomela kuli baana bane bababata basike bababona. Baana bao nebafitile ni mota bukaufi ni sibaka seo, kono nebasika babona. Hase baile, mizwale ni likaizeli bane bakutaleza bukaufi, bataha ni mota kone bainzi bo Frank mi baya ni bona.

Yomuñwi wa mizwale bao hahupula zeneezahezi, utalusa kuli: “Hane luzwa mwa tolopo, nelufitile bukaufi ni likeleke zetaalu mone basiile matrakiti bo Frank. Fapilaa keleke ni keleke nekunani batu bababato eza 50. Babañwi kwa batu bao nebasweli kubala trakiti yeo, mi babañwi bona neba iyemiselize mwahalimu kuli mukutazi aibone. Neluzwile mwa sibaka seo kapili kuli lusike lwakena mwa butata! Kono neluitumezi ku Jehova Mulimu waluna kakuli naalusilelelize ni kulutusa kuziba mwakuabela trakiti yeo lusalemuhiwi ki lila za Mubuso.”

BAITUTI BA BIBELE NEBAKUTALIZE KA BUNDUME MWA LINAHA ZEÑWI

Bo Józef Krett

Baituti ba Bibele mwa linaha zeñwi ni bona nebakutalize ka bundume. Kwa mutulo wa France, muzwale yabizwa Józef Krett naakutalize kwa babeleki ba mwa mikoti bane bazwa kwa Poland. Nekulukisizwe kuli afe ngambolo yenenani toho ya taba yeli, “Zuho ya Bafu Ifakaufi.” Batu ba mwa tolopo yeo hane bamemezwi kwa ngambolo yeo, muprisita wa bulapeli bobuñwi mwa sibaka seo ahanisa ba mwa keleke yahae kuya kwateñi. Kono batu nebasika teeleza ku yena. Batu babafitelela 5,000 kukopanyeleza cwalo ni muprisita yo, nebaizo teeleza kwa ngambolo yeo! Muzwale Krett naakupile muprisita yo kuli ato yemela tumelo yahae, kono muprisita yo ahana. Hamulaho wa ngambolo, Muzwale Krett afa batu kaufela lihatiso zanaanani kakuli naalemuhile kuli nebanani linyolwa la kubata kuziba zeñata mwa Linzwi la Mulimu.—Amo. 8:11.

Bo Claude Brown

Mwa Africa, muzwale yabizwa Claude Brown naaizo kutaza taba yende mwa Gold Coast, ili naha yesebizwa Ghana ka nako ya cwale. Lingambolo zahae ni lihatiso zanaafile nelitusize kuli batu babañata mwa naha bautwe niti kapili. Bo John Blankson, bane baituta za milyani ya sipatela, nebateelelize ku yeñwi ya lingambolo za Muzwale Brown. Kapili-pili balemuha kuli nebafumani niti. Muzwale John hahupula zeneezahezi kwamulaho, utalusa kuli: “Niti nei nitahiselize tabo yetuna, mi nenitalusezanga batu babañata bone nikena ni bona sikolo ka za teñi.”

Bo John Blankson

Zazi leliñwi, bo John baya kwa keleke ya Anglican kuyo buza muprisita ka za tuto ya Silaalu, mi ka nako yeo bo John nese bautwisisa hande kuli tuto yeo nesi ya ka Mañolo. Muprisita yo abaleleka, mi ahuwa ali: “Hau Mukreste wena, uswalisana ni Diabulosi. Zwa fa!”

Bo John hase bakutezi kwa ndu, bañolela muprisita yo liñolo la kumukupa kuli ayo yemela tuto ya Silaalu fapilaa nyangela. Muprisita yo abizeza bo John kwa ofisi ya muluti yomuhulu fa sikolo fone bakena, mi muluti yo abuza bo John ka za haiba nebañolezi muprisita yo liñolo.

Bo John baalaba bali: “Eni, neniezize cwalo.”

Muluti yo abulelela bo John kuli bañolele muprisita yo liñolo la kukupa swalelo. Kacwalo, bo John bañola kuli:

“Muñali, bo muluti baka banitaluselize kuli nimiñolele liñolo la kukupa swalelo mi niitukiselize kueza cwalo ibile feela muitumelela kuli mulutanga lituto za buhata.”

Bo muluti bakomoka hahulu mi babuza kuli, “Blankson, kana ze ki zona zeubata kuñola?”

“Hahulu sha. Hakuna zeñwi zenikona kuñola kakuli hakuna zenifosize.”

“Ukazwisiwa sikolo. Haukoni kulwanisa muprisita wa bulapeli bobuyemelwa ki muuso ni kulibelela kuli ukazwelapili kuba fa sikolo fa.”

“Bo muluti, . . . kana hamu lulutanga halu mibuzangi lipuzo hakunani lisupo zelusika uutwisisa?”

“Mwaezanga cwalo luli.”

“Ki zona zene niezize ku bo muprisita. Nebasweli kululuta Bibele mi seni babuza puzo. Haiba bapalezwi kualaba puzo yaka, kana naswanela luli kukupa swalelo?”

Bo Blankson nebasika zwisiwa sikolo. Mi nebasika ñola liñolo la kukupa swalelo.

BAITUTI BA BIBELE NEBATABELA HAHULU KUEZA ZEÑATA

Tawala ya Mulibeleli neibulezi cwana ka za zenepetilwe mwa silimo seo kuli: “Ka kuswana ni Davida, ni luna lwakona kubulela kuli: ‘Unifile maata kuli nikone kulwana.’ (Samu 18:39) Zeezahezi mwa silimo se lilususuelize hahulu, bakeñisa kuli luiponezi mwalutuselize Mulena . . . batanga bahae babasepahala . . . bakutalize taba yende ka tabo.”

Kwa mafelelezo a silimo, mizwale balukisa kuli kube ni ndu ya moya yeñwi. Musebezi wa kuyaha ndu ya moya yeo wakalisa bukaufi ni Chicago. Ndu ya moya yenca yeo neibizwa LINZWI, mi libizo leo neliswanela luli. Transmitter yeneitusisizwe kwa ndu ya moya yenca yeo neli yetuna kuli mane nihaiba batu bane bapila kwahule inge cwalo kwa mutulo wa Canada nebakona kuutwa lushango lwa Mubuso fa wayalesi.

Mwa silimo sa 1925, Jehova naatusize mizwale kuutwisisa litaba zenca ili zetabisa ka za Sinulo kauhanyo 12. Kono babañwi nebasitatalile kabakala kutwisiso yenca yeo. Nihakulicwalo, mizwale babañata nebatabile kabakala kuutwisisa hande lika zeneezahezi kwa lihalimu ni mone liamela batu ba Mulimu fa lifasi.

a Cwale seibizwa Buka ya Mukopano wa Bupilo Bwaluna Bwa Sikreste ni Bukombwa.

b Muzwale J. F. Rutherford, yanaaetelela Baituti ba Bibele ka nako yeo, naazibahala sina Muatuli Rutherford. Pili asika taha kale fa Betele, ka linako zeñwi naabanga muatuli yaipitezi mwa kuta ya Eighth Judicial Circuit Court mwa Missouri.