Mu ye kwa litaba za mwahali

Mu ye kwa litaba za mwahali

Lipuzo Zezwa Kwa Babali

Lipuzo Zezwa Kwa Babali

Malibela A Tempele ya Salumoni Neli Amatelele Cwañi?

Malibela neli kalulo ya makenelo a sibaka Sesikenile sa tempele. Ka kuya ka Libibele za Toloko ya Lifasi Lelinca zenehatisizwe pili silimo sa 2023 sisika fita kale, “malibela a kwapili naaeza liñokolwa ze 20 mwa butelele, ili kulikanelela ni bupala bwa ndu, mi butelele bwaona bwa kuya mwa halimu nebueza 120.” (2 Makol. 3:4) Litoloko zeñwi ni zona libulela kuli malibela naaeza “liñokolwa ze 120” mwa bupahamo, ili kutalusa kuli naaeza limita ze 53!

Nihakulicwalo, hatiso ya 2023 ya Bibele ya Toloko ya Lifasi Lelinca ibulela cwana ka za malibela a tempele ya Salumoni: “Butelele bwayona bwa kuya mwa halimu nebueza liñokolwa ze 20,” kamba limita zebato ba 9. a Halunyakisiseñi mabaka asikai atahisize kuli kube ni cinceho yeo.

Butelele bwa malibela bwa kuya mwahalimu habusika taluswa kwa 1 Malena 6:3. Mwa timana yeo, Jeremia ubulezi za butelele ni bupala bwa malibela isiñi butelele bwaona bwa kuya mwahalimu. Mi mwa timana yetatama, utalusa ka butungi likalulo zeipitezi za tempele, kukopanyeleza cwalo ni Liwate la sipi yeshengunuzwi, likoloi zelishumi, ni misumo ya kopa yemibeli yeneli kwande a malibela. (1 Mal. 7:​15-37) Haiba luli butelele bwa malibela bwa kuya mwahalimu nebufitelela limita ze 50, mi malibela neli a matelele kwa tempele, ki kabakalañi Jeremia hanaasika talusa za bupahamo bwa ona? Mane nihaiba hamulaho wa lilimo zeñata-ñata, bañoli ba Majuda nebañozi kuli malibela naasafiteleli tempele ya Salumoni mwa butelele bwa kuya mwahalimu.

Licaziba bakakanya ka za haiba malibela aeza liñokolwa ze 120 mwa butelele bwa kuya mwahalimu naakakona kutiyela fa mamota a tempele. Litawala za macwe ni miyaho ya masitina ya kwaikale, inge cwalo minyako ya tempele ya mwa Egepita, nelibanga ni mutomo omutuna kono kwahalimu neli zenyinyani. Kono tempele ya Salumoni yona neisiyo cwalo. Licaziba baakaleza kuli mamota a tempele naasafiteleli liñokolwa ze 6 mwa butuna, kamba limita ze 2.7. Kabakaleo, caziba wa litaba za kwaikale zeama kulukisa milalo ni kuyaha miyaho yabizwa Theodor Busink naabulezi kuli: “Ka kuya ka butuna bwa mamota a [makenelo a tempele], nekusa konahali kuli malibela aeze liñokolwa ze 120 mwa butelele bwa kuya mwahalimu.”

Kukona kuba kuli litaba ze kwa 2 Makolonika 3:4 nelisika kopiswa ka kunepahala. Nihaike kuli mwa miputo yemiñwi ya kwaikale kuitusisizwe “120” mwa timana ye, mwa lihatiso zeñwi zesepeha, zecwale ka Codex Alexandrinus ya mwa lilimo za ma 400 ni Codex Ambrosianus ya mwa lilimo za ma 500, kuitusisizwe “liñokolwa ze 20.” Ki lika mañi zenekona kutahisa kuli mukopisi aeze mafosisa a kuñola “120”? Linzwi la Siheberu lelitolokilwe kuli “100” libata kuswana ni lelitolokilwe kuli “liñokolwa.” Kacwalo, kukona kuba kuli mukopisi naañozi “100” mwa sibaka sa “liñokolwa.”

Kono halunze luikataza kuutwisisa litaba ka za tempele ya Salumoni ni kubona haiba linepahalile, luswanela kuisa hahulu mamelelo yaluna sihulu ku zeiyemela tempele yeo, ili tempele yetuna ya kwa moya. Luitumela hahulu kuli Jehova umemile batanga bahae kaufela kuli bato mulapela kwa tempele!—Maheb. 9:​11-14; Sin. 3:12; 7:​9-17.

a Litaluso ze kwatasi libonisa kuli “mwa miputo yemiñwi ya kwaikale kuñozwi kuli ‘120,’ mi mwa miputo yemiñwi mona ni mwa litoloko zeñwi kuñozwi kuli ‘liñokolwa ze 20.’”