1-3. Mupolofita yanaazwa kwa Juda yasika bulelwa libizo, naapalezwi kuezañi, mi nekuezaheziñi ku yena? (Mubone siswaniso sesi fahalimu.)

NAKO yeñwi mwahalaa puso ya Mulena Jeroboami, Jehova naalumile mupolofita yomuñwi kuzwa kwa Juda kuyo fitisa lushango lwa katulo ku mulena wa Isilaele yo wa mukwenuheli. Mupolofita yaikokobeza yo naafitisize lushango lwa Mulimu ka busepahali, mi Jehova naasilelelize mutangaa hae yo kwa buhali bwa Jeroboami.—1 Mal. 13:1-10.

² Mupolofita yo hanaanze akutela kwa ndu yahae, ka kusalibelela akopana ni muuna-muhulu yanaazwa kwa Betele yeneli bukaufi. Muuna yo, naabulezi kuli neli mupolofita wa Jehova. Muuna yo apuma mupolofita wa mucaha yo kuli asike autwa litaelo za Jehova za kuli ‘asike aca sinkwa kamba kunwa mezi mwa Isilaele,’ ni kuli ‘asike akuta ka nzila yanaatile ka yona.’ Jehova naasika tabela taba yeo. Hasamulaho, mupolofita wa Jehova yo hanaali mwa nzila ya kuliba habo yena, tau yamukatana mi yamubulaya.—1 Mal. 13:11-24.

³ Ki kabakalañi mupolofita yanaaishuwa yo hanaabile ni buikuhumuso ni kuya hamoho ni muuna-muhulu yo wa lihata? Bibele haifi libaka. Mwendi neli kabakala kuli naalibezi kuli naaswanela ‘kuzamaya ka buikokobezo,’ kamba ka buishuwo, ni  Mulimu. (Mubale Mika 6:8.) Mwa Bibele, pulelo ya kuzamaya ni Jehova ifa muhupulo wa kumusepa, kuyemela bubusi bwahae, ni kulatelela ketelelo yahae. Mutu yaishuwa waziba hande kuli uswanela kuikambotanga kamita ni Ndatahe yalilato, ili yamaata kaufela. Mupolofita yo naaswanela kubuza Jehova kuli amutaluseze hande litaelo zanaa mufile, kono Mañolo habonisi kuli naaezize cwalo. Ka linako zeñwi, ni luna lutokwanga kueza likatulo zetaata, mi fokuñwi haluzibangi hande zeluswanela kueza. Kubata ketelelo ya Jehova ka buishuwo kulutusa kuli lusike lwaeza mafosisa amatuna.

4. Lukaitutañi mwa taba ye?

⁴ Mwa taba yefelile, neluitutile kuli buishuwo isali bwa butokwa kwa Bakreste, mi neluitutile ni sekutalusa kubonisa buishuwo. Kono ki miinelo mañi yekona kulika buishuwo bwaluna? Mi lukona kuezañi kuli lube ni kalemeno kakande kao, ilikuli luzwelepili kuba ni kona nihaiba haluli mwa miinelo yetaata? Kuli lualabe lipuzo zeo, lukanyakisisa miinelo yemilaalu yekona kulika buishuwo bwaluna, mi lukabona molukona kuezeza mwa muinelo ni muinelo.—Liprov. 11:2.

5, 6. Barizilai naabonisize cwañi buishuwo?

⁵ Buishuwo bwaluna bwakona kulikiwa haiba miinelo yaluna mwa bupilo icinca kamba haiba lufiwa musebezi omunca. Davida hanaakupile Barizilai yanaanani lilimo ze 80, kuli ayo pila mwa lapa la mulena, mwendi Barizilai naaikutwile kuli ububekilwe hahulu. Kuamuhela memo ya Davida nekukabe kumukonisize kuzwelapili kuikola siango ni mulena. Kono Barizilai naahanile. Kabakalañi? Bakeñisa kuli neseli musupali, ataluseza Davida kuli naasalati kuimeza mulena. Kacwalo, Barizilai aakaleza kuli Kimihami, mwendi yanaali yomuñwi wa bana bahae, aye mwa sibaka sahae.—2 Sam. 19:31-37.

⁶ Buishuwo nebutusize Barizilai kueza katulo yeswanela. Naasika hana memo ya Davida ka libaka la kuli naasina buikoneli bwa kupeta buikalabelo kamba ka libaka la kuli naabata kuipumulela feela. Naalemuhile feela kuli muinelo wahae ucincize ni kuli kunani lika zaasakoni kueza. Naasabati kuitumelela kueza lika zanaaziba kuli naasike akona kulipeta hande. (Mubale Magalata 6:4, 5.) Haiba lulata hahulu kuba ni buikalabelo kamba libubo, lwakona kukala kuinuneka, kuba ni moya wa kukangisana ni babañwi, mi mafelelezo haluna kuba ni tabo. (Magal. 5:26) Kono buishuwo butusa batu kaufela kuitusisa buikoneli bwabona ni kuikataza kueza lika zetahisa tumbo ku Mulimu ni zetusa babañwi.—1 Makor. 10:31.

7, 8. Buishuwo bukona kulutusa cwañi kuli lusike lwaitinga fa buikoneli bwaluna?

⁷ Kuba ni buikalabelo bobutuna hañata kutahisanga maata amatuna, mi kukona kulika buishuwo bwaluna. Nehemia hanaautwile za manyando a batu bane bapila mwa Jerusalema, naalapezi hahulu ku Jehova. (Neh. 1:4, 11) Limbuyoti za Jehova nelitile muta Mulena Aritazerisi naaketile Nehemia kuba mubusisi wa sibaka seo. Kono kusina taba ni situlo sahae sesituna, maluwo ahae, ni maata amatuna anaanani ona, Nehemia naasika itinga fa yeloseli yahae kamba buikoneli bwahae. Naazwezipili kuzamaya ni Mulimu. Naazwezipili kukupanga ketelelo ya Jehova ka kubalanga Mulao wa Mulimu. (Neh. 8:1, 8, 9) Nehemia naasika hatelela babañwi, kono mane yena naabatusize ka kuitusisa maluwo ahae.—Neh. 5:14-19.

⁸ Mutala wa Nehemia ubonisa molukona kutusezwa ki buishuwo kuli lusike lwaitinganga fa buikoneli bwaluna halufiwa  musebezi omunca kamba buikalabelo bobuñwi. Ka kuitinga fa yeloseli yahae, muuna-muhulu wakona kukala kuezanga misebezi ya puteho asika lapela ku Jehova. Babañwi bakona kueza likatulo pili, hasamulaho kihona balapela ku Jehova kuli afuyole likatulo zeo. Kono kana kueza cwalo ki kubonisa buishuwo? Mutu yaishuwa kamita uhupulanga mayemo ahae fapilaa Mulimu ni musebezi wapeta mwa kopano ya Mulimu. Buikoneli bwaluna haki yona nto ya butokwa. Sihulu halutalimana ni miinelo kamba butata bose lukopani kale ni bona, luswanela kutokomela hahulu kuli lusike lwaitinga fa buikoneli bwaluna. (Mubale Liproverbia 3:5, 6.) Ka kuba batu ba ndu ya Mulimu, luikutwa kuli luswanela kupeta kalulo yaluna mwa lubasi kamba ka kuswalisana ni puteho, kufita kuikutwa kuli luswanela kuipumanela situlo kamba libubo.—1 Tim. 3:15.

9, 10. Buishuwo bukona kulutusa cwañi halunyaziwa kusina libaka leliutwahala?

⁹ Lwakona kuikutwa bumaswe haiba lunyaziwa kusina libaka leliutwahala. Anna hañata naalilanga bakeñisa kuli Penina muhalizo wahae, naazwelapili kumusheununa. Anna naalatiwa ki muunaa hae, kono naasapepi. Nako yeñwi Anna hanaanze alapela mwa tabernakele, Muprisita Yomuhulu Eli anahana kuli naakozwi bucwala. Munahane feela taba yeo! Kono kusina taba ni lika zeo kaufela, Anna yanaaishuwa naazwezipili kuiswala mi aalaba Eli ka likute. Tapelo yahae yenezwelela kwa pilu iñozwi mwa Bibele. Mwa tapelo yahae, naabonisize tumelo, naalumbekile Mulimu, ni kubonisa buitumelo.—1 Sam. 1:5-7, 12-16; 2:1-10.

¹⁰ Buishuwo hape bwakona kulutusa kuli ‘luzwelepili kukoma bumaswe ka bunde.’ (Maro. 12:21) Mwa lifasi lelizamaiswa ki Satani, hañata lika halizamayangi hande, mi luswanela kueza ka taata kuli lusike lwafilikanywa ki likezo za batu babaeza zemaswe. (Samu 37:1) Lukona kuutwa hahulu butuku sihulu haiba belufapahani ni bona ki mizwale kamba likaizeli. Mutu yaishuwa ukalikanyisa Jesu. Bibele ibulela kuli: “Hanaatapaulwa, naasika tapaula ni yena . . . , kono aipeya ku yaatula ka kuluka.” (1 Pit. 2:23)  Jesu naaziba kuli yanani tukelo ya kukutiseza bumaswe ki Jehova. (Maro. 12:19) Ka mukwa oswana, Bakreste basusuezwa kuba ni buikokobezo ni kuli basike ‘bakutisa bumaswe ka bumaswe.’—1 Pit. 3:8, 9.

11, 12. (a) Buishuwo bukona kulutusa cwañi halucolaulwa hahulu kamba halulumbiwa hahulu? (b) Buishuwo bulutusa cwañi haluketa za kutina ni mwakuikabiseza, mane ni mwa mupilelo waluna?

¹¹ Hape, kucolaulwa hahulu kamba kulumbiwa hahulu kwakona kulika buishuwo bwaluna. Munyakisise mutala omunde obonisa mwanaaezelize Estere miinelo hane icincize hahulu. Estere neli musali yabuheha luli, mi silimo mukatumbi naababalezwi ka kufiwa za kutola zeipitezi, zenetokwahala kuli abonahale hande. Ka zazi ni zazi naabanga ni basizana babañata bane bazwa mwa mubuso kaufela wa Peresia, mi mañi ni mañi wabona naaeza ka taata kuli atabelwe ki mulena. Kono Estere naazwezipili kuba ni likute ni buishuwo. Mulena niha naamuketile kuba muoli, Estere naasika ikuhumusa kamba kutuhela kuba ni buishuwo.—Est. 2:9, 12, 15, 17.

¹² Buishuwo bulutusa kuli ka nako kaufela lutine, luikabise, ni kueza lika ka nzila yende ni yekutekeha. Lulemuha kuli sesikona kutahisa kuli batu balutabele, haki kuitundumuna kamba kueza lika zeñwi ka kubata kuiponahalisa ku babañwi, kono ki kubonisa “moya wa muombela ni obunolo.” (Mubale 1 Pitrosi 3:3, 4; Jer. 9:23, 24) Haiba luba ni maikuto a buikuhumuso mwa pilu yaluna, kwa mafelelezo akabonahala ka likezo zaluna. Ka mutala, lukona kubonisa babañwi kuli luba butokwa hahulu bakeñisa matohonolo elunani ona, luziba litaba zeñwi za butokwa, kamba luzibana ni batu babanani buikalabelo. Kamba lukona kubulela ka nzila yebonisa kuli ki luna babaswanela kulumbiwa bakeñisa lika zeñwi zepetilwe, hailifo ni babañwi nebaabani kwa kueza lika zeo. Jesu naalutomezi mutala omunde ni mwa taba yeo. Litaba zeñata zanaabulezi naalizwisa mwa Mañolo A Siheberu. Ka buishuwo, naabulezi ka nzila yeo ilikuli batu bazibe kuli litaba zanaabulela nelizwa ku Jehova mi naasa libuleli feela ka zibo kamba butali bwahae.—Joa. 8:28.

13, 14. Buishuwo bukona kulutusa cwañi kueza likatulo zende?

¹³ Hape, buishuwo bwaluna bwakona kulikiwa hakueziwa likatulo. Muapositola Paulusi hanaali mwa Sesarea, mupolofita Agabusi naamubulelezi kuli haiba azwelapili kuya kwa Jerusalema, naakayo tamiwa. Mi mane naakona kuyo bulaiwa. Mizwale bakupa hahulu Paulusi kuli asike aya kwateñi, ka kusaba kuli wakona kuyo bulaiwa. Kono Paulusi naasika lumela taba yeo. Haki kuli naaisepile hahulu, mi hape naasika kenelwa ki sabo yetuna. Naasepile Jehova ka kutala mi naaitukiselize kuyo peta musebezi wahae kwanaaka muluma Jehova kaufela. Hase bautwile cwalo, mizwale ka buishuwo batuhela kuhanisa Paulusi kuli asike aya kwa Jerusalema.—Lik. 21:10-14.

¹⁴ Buishuwo bwakona kulutusa kueza likatulo zende niha neikaba kuli haluzibi hande molikabela lika kwapili, mi halukoni kulicinca. Ka mutala, haiba lukena mwa sebelezo yeñwi ya nako kaufela, kukaezahalañi haluka kula? Kucwañi haiba bashemi baluna babasupezi batokwa tuso yaluna? Lukaipilisa cwañi hase lusupezi? Lwakona kulapela hahulu kamba kueza lipatisiso zeñata, kono haluna kufumana likalabo ka kutala kwa lipuzo zecwalo. (Muek. 8:16, 17) Haiba lusepa Jehova, lukalemuha ni kuutwisisa kuli kunani lika zelusa koni kueza. Hamulaho wa kueza patisiso, kubuza babañwi, ni kulapela ku Mulimu kuli alufe ketelelo, lutokwa kuunga mihato kulikana  ni ketelelo yelufiwa ka moya wa Mulimu. (Mubale Muekelesia 11:4-6.) Kueza cwalo kukatahisa kuli Jehova alufuyaule, kamba kuli alutuse kuitomela likonkwani lisili.—Liprov. 16:3, 9.

15. Kunahanisisanga za Jehova kulutusa cwañi kuzwelapili kuikokobeza?

¹⁵ Bakeñisa kuli buishuwo butusa mwa miinelo yemiñata, lukona kueza cwañi kuli lube hahulu ni kalemeno ka? Halunyakisiseñi linzila zeene. Sapili, lwakona kuba hahulu ni buishuwo ni kukuteka hahulu Jehova haiba lunahananga ka buitebuho tulemeno twahae totunde ni mayemo ahae aipitezi. (Isa. 8:13) Luhupule kuli luzamaya ni Mulimu Yamaata Kaufela, haluzamayi ni lingeloi kamba mutu. Kulemuha taba yeo kukatahisa kuli ‘luikokobeze mwatasaa lizoho lelimaata la Mulimu.’—1 Pit. 5:6.

16. Kunahanisanga lilato la Mulimu kulutusa cwañi kuba ni buishuwo?

¹⁶ Sabubeli, kunahanisisa lilato la Jehova kuka lutusa kuba ni buishuwo. Muapositola Paulusi naañozi kuli Jehova ufile “likute lelituna” kwa likalulo za mubili zesakutekehi hahulu. (1 Makor. 12:23, 24) Ka mukwa oswana, Jehova wababalela mañi ni mañi waluna kusina taba ni kuli kunani lika zeñwi zelusa koni kueza. Haalubapanyangi ku babañwi kamba kutuhela kulubonisa lilato lahae halueza mafosisa. Bakeñisa lilato la Jehova, lwakona kuikutwa kuli Mulimu walutusa halunze lupeta musebezi ufi kamba ufi mwahalaa ba ndu yahae.

17. Kuituta kuisa pilu ku zende zebaeza babañwi kuka lutusa cwañi?

¹⁷ Sabulaalu, lukaitebuha hahulu musebezi olupeta mwa sebelezo ya Jehova, haiba lulikanyisa Mulimu waluna ka kuisa pilu ku zende zebaeza babañwi. Mwa sibaka sa kubata kuzwa mubano kamba kutabela hahulu kuunga buikalabelo bwa babañwi, lukalemuha kuli hañata lukabonisanga buishuwo ka kukupa likelezo ku babañwi ni kuutwa liakalezo zabona. (Liprov. 13:10) Lukataba ni bona habafiwa buikalabelo bobuñwi. Mi lukalumbeka Jehova halunze lubona mwafuyaulela “kopano ya mizwale [baluna] kaufela mwa lifasi.”—1 Pit. 5:9.

18. Lukona kuluta cwañi lizwalo laluna kuli lutabele hahulu lika zelukile?

¹⁸ Sabune, haiba luluta lizwalo laluna kulikana ni likuka za Bibele, lukaba hahulu ni buishuwo ni kutabela hahulu lika zelukile. Lukaezanga likatulo zende bakeñisa kuli lunani buishuwo bobu lutusa kuunga lika mwaliingela Jehova. Halunze luituta kamita, kulapela, ni kueza lika zeluituta, hanyinyani-hanyinyani lizwalo laluna likaba lelinde. (1 Tim. 1:5) Lukaituta kuunga babañwi kuli balufita. Haiba lupeta kalulo yaluna, Jehova usepisa kuli ‘ukafeleleza kululuta,’ ili kulutusa kuba ni buishuwo ni tulemeno totuñwi totunde.—1 Pit. 5:10.

19. Ki nto mañi yeka lutusa kuzwelapili kuba ni buishuwo kuya kuile?

¹⁹ Kezo iliñwi ya buikuhumuso neitahisize kuli mupolofita wa kwa Juda yasika bulelwa libizo abulaiwe ni kusinyehelwa ki silikani sahae sesinde ni Mulimu. Kono lwakona kuzwelapili kuba ni buishuwo halulikiwa. Batanga ba Mulimu babasepahala bane bapilile mwa linako za kwamulaho ni ba mwa linako za cwale bababile ni buishuwo, babonisize kuli taba yeo yakonahala. Haiba luzwelapili kuzamaya ni Jehova, lukaba hahulu ni buishuwo. (Liprov. 8:13) Kusina taba ni musebezi olueza ka nako ya cwale, kuzamaya ni Jehova ki tohonolo yetuna yesakoni kubapanywa. Muitebuhe tohonolo yeo, mi muzwelepili kueza ka taata kuli muzamaye ka buishuwo ni Jehova kuya kuile.