1, 2. (a) Batu babañwi baikutwa cwañi ka za taba ya kuli Mulimu unani kopano? (b) Lukanyakisisañi mwa taba ye?

KANA Mulimu unani kopano? Batu babañwi bakana babulela kuli: “Hamutokwi kuba ni kopano yemietelela, semutokwa feela ki kuba ni silikani sa ka butu ni Mulimu.” Kana mubonelo wo ulukile? Zeezahezi libonisañi?

² Mwa taba ye, lukanyakisisa bupaki bobubonisa kuli Jehova, yena Mulimu yaeza lika ka swanelo, ki Muonga-ongi yomutuna ka kufitisisa. Hape lukanyakisisa moluswanela kuamuhelela ketelelo yelufiwa ki kopano ya Jehova. (1 Makor. 14:33, 40) Mwa linako za baapositola ni mwa miteñi yaluna, Mañolo atusize hahulu kalulo ya fa lifasi ya kopano ya Jehova kupeta musebezi omutuna hahulu wa kukutaza taba yende. Bakeñisa kuli lulatelela zeibulela Bibele ni kulatelela litaelo zelufiwa ki kopano, lueza lika zetahisa bukeni, kozo, ni swalisano mwa puteho.

3. Kiñi sesi mikolwisa kuli Jehova ki yena Muonga-ongi yomutuna ka kufitisisa?

³ Pupo ibonisa kuli Mulimu ki yena Muonga-ongi yomutuna ka  kufitisisa. Bibele ibulela kuli: “Ka . . . butali, [Jehova] u tomile lifasi. U pahamisize mahalimu, ka ku itemusa.” (Liprov. 3:19) Zeluziba ka za Mulimu “ki ze kwa mingundo feela ya linzila zahae” mi “zeluutwile ka zahae ki zeshobotilwe feela hanyinyani.” (Jobo 26:14, NW) Niteñi litaba zenyinyani zeluziba ka za lipulaneti, linaleli, ni milalambinda, lilutusa kulemuha kuli lika zeo kaufela lionga-ongilwe hande hahulu. (Samu 8:3, 4) Milalambinda inani linaleli zeeza limilioni zeñata, mi kaufelaa zona lizamaya mwa mbyumbyulu ka nzila yeonga-ongilwe hande. Mane lipulaneti ze mwa mulalambinda waluna lizamaya inze lipotoloha lizazi ka nzila yeonga-ongilwe hande sina feela limota molilatelelanga milao ya fa mukwakwa! Kusina kukakanya, swalisano yemakaza hahulu ye mwa pupo kaufela ilutusa kulemuha kuli Jehova, yena ya “naaezize mahalimu [ni lifasi] ka bucaziba bwahae,” ulukela kulumbekwa, kulapelwa, ni kusepahala ku yena.—Samu 136:1, 5-9.

4. Ki kabakalañi sayansi haipalezwi kualaba lipuzo zeñata?

⁴ Sayansi ipatuluzi litaba zeñata ka za pupo ni ka za lifasi lelupila ku lona, mi hape sayansi ilutusize mwa linzila zeñwi zeñata. Kono sayansi ipalezwi kualaba lipuzo zeñata. Ka mutala, baituti ba litaba za lihalimu bapalezwi kutalusa ka mo pupo neikalezi kubateñi kamba libaka haluli fa pulaneti ya lifasi fo kufumaneha lika zeñata zepila. Hape batu kasibili bapalezwi kutalusa libaka luna batu halunani takazo yetuna hahulu ya kubata kupila kuya kuile. (Muek. 3:11) Ki kabakalañi hakunani lipuzo zeñata za butokwa, zebapalezwi kualaba batu? Libaka leliñwi ki la kuli buñata bwa basayansi ni batu babañwi basusueza muhupulo wa kuli hakuna Mulimu ni tuto ya kuli lika nelitile ka kuipilaula. Kono Jehova mwa Buka yahae, ualabile lipuzo zekatalize batu babañata kai ni kai.

5. Luitingile fa milao ya mwa pupo ka linzila lifi?

⁵ Luitingile ka kutala fa milao ya mwa pupo yesacinci ni yesepeha ili yetomilwe ki Jehova. Balukisi bamalaiti, balukisi ba mipila ya mezi, bomanjinela, bafufisi ba lifulai, ni baalafi; kaufelaa bona baitingile fa milao ya mwa pupo kuli bapete misebezi yabona. Ka mutala, balaafi baitingile fa taba ya kuli mibili ya batu ibupehile ka nzila yeswana. Kacwalo, mualaafi yapazulanga batu haatokwi kubata-bata fokuinezi pilu ya mukuli. Mi kaufelaa luna lwakuteka milao ya mwa pupo. Haiba lusalateleli mulao otahisa kuli lika liwelange fafasi, lwakona kushwa!

6. Ki kabakalañi haluswanela kulibelela kuli balapeli ba Jehova babe babaonga-ongilwe hande?

⁶ Kusina kukakanya, pupo ionga-ongilwe ka nzila yemakaza. Kacwalo, lwaswanela kulibelela kuli Jehova ubata kuli balapeli bahae babe babaonga-ongilwe hande. Mane ki lona libaka Mulimu halufile Bibele kuli iluetelele. Kupila kusina tuso ya kopano ya Mulimu ni likuka zahae kukona kulutahiseza masitapilu ni kutokwa tabo mwa bupilo.

7. Ki nto mañi yebonisa kuli Bibele ki buka yeonga-ongilwe hande?

⁷ Bibele haki buka yebonisa feela fapahano mwahalaa litaba za Majuda ni za Bakreste. Kono ki buka yeonga-ongilwe hande, ili yetahile ka susumezo ya moya wa Mulimu. Libukanyana ze mwa Bibele libulela litaba ka kulumelelana. Kuzwa kwa liñolo la Genese kuyo fita kwa Sinulo kunani taba yetuna yebulezwi mwa libuka kaufela za Bibele, ili taba ya kububaniswa kwa bubusi bwa Jehova ni ya kutalelezwa kwa mulelo wa Mulimu ka za lifasi ili ka kuitusisa Mubuso wa Kreste, yena “peu” yenesepisizwe.—Mubale Genese 3:15; Mateu 6:10; Sinulo 11:15.

8. Ki kabakalañi halukona kubulela kuli Maisilaele nebaonga-ongilwe hande?

⁸ Batu ba mwa Isilaele wa kwaikale  nebaonga-ongilwe hande. Ka mutala, ka kuya ka Mulao wa Mushe, ‘basali nebaonga-ongilwe kuli basebeleze kwa munyako wa tende ya makopanelo.’ (Exo. 38:8, NW) Mafulo a Maisilaele ni tabernakele nelitutiswanga ka nzila yeonga-ongilwe hande. Hamulaho, Mulena Davida naaonga-ongile Malivi ni baprisita mwa likwata zepeta misebezi yeshutana-shutana. (1 Makol. 23:1-6; 24:1-3) Mi Maisilaele hane bautwanga Jehova, naabafuyaulanga ka kubatusa kuba ni kozo, swalisano, ni kueza lika ka swanelo.—Deut. 11:26, 27; 28:1-14.

9. Kiñi zebonisa kuli puteho ya Sikreste mwa linako za baapositola neionga-ongilwe hande?

⁹ Mwa linako za baapositola, puteho ya Sikreste neionga-ongilwe hande, mi Bakreste nebatusiwa ki ketelelo yenebafiwa ki sitopa sesietelela, sona sikwata sa baapositola. (Lik. 6:1-6) Hamulaho wa nako, kwa sikwata seo nekuekelizwe kwateñi mizwale babañwi. (Lik. 15:6) Hape likelezo ni litaelo nelifiwa ka mañolo atahile ka susumezo ya moya wa Mulimu, ili anaañolwa ki baana bane bali mwa sitopa sesietelela sa mwa linako za baapositola kamba bane baswalisana hahulu ni sitopa seo. (1 Tim. 3:1-13; Tite 1:5-9) Liputeho nelitusizwe cwañi hane lilatelezi ketelelo ya sitopa sesietelela?

10. Ki lika mañi zeneezahezi batu ba mwa liputeho za mwa linako za baapositola hane balatelezi litaelo zenebafilwe ki sitopa sesietelela? (Mubone siswaniso sesi fa likepe 9.)

¹⁰ Mubale Likezo 16:4, 5. Mizwale bane balumiwanga ki sitopa sesietelela nebabulelelanga batu ka za “litaelo ze ne atuzwi ki baapositola ni baana-bahulu ba ne ba li mwa Jerusalema.” Liputeho hane linze limamela litaelo zeo, nelizwezipili “ku tiiswa mwa tumelo ni palo ya balumeli ya zwelapili ku ekezeha ka zazi ni zazi.” Kana kacenu mwa kopano ya Mulimu, kunani zelukona kuituta kwa likande le, la mwa Bibele?

11. Baana babafilwe buikalabelo mwa kopano baswanela kuezañi habafiwa ketelelo ki kopano ya Mulimu?

¹¹ Baba mwa Tutengo Twa Mutai kamba Tutengo toluetelela musebezi wa Lipaki mwa linaha mokusina mitai, baokameli ba mipotoloho, ni baana-bahulu mwa liputeho, baswanela kuezañi habafiwa ketelelo ki kopano ya Mulimu kacenu? Buka ya Jehova ilaela mañi ni mañi waluna kuli abe yauutwa ni yaipeya kwatasi. (Deut. 30:16; Maheb. 13:7, 17) Mwa kopano ya Mulimu hakulumelezwi moya ya kunyaza-nyaza kamba wa bukwenuheli, kakuli moya ocwalo ukona kushandaula lilato, kozo, ni swalisano zeluikola mwa liputeho. Niti kikuli hakuna Mukreste yasepahala yakona kutabela kubonisa moya wa naanani ona Diotrefi wa kutokwa likute ni wa kusasepahala. (Mubale 3 Joani 9, 10.) Lwakona kuipuza kuli: ‘Kana natusanga babañwi kutiisa silikani sabona ni Mulimu? Kana naitahanelanga kuamuhela ni kuyemela ketelelo yefiwa ki mizwale babaetelela?’

12. Ki cinceho mañi yeezizwe yeama mwakuketela likombwa za puteho ni baana-bahulu?

¹² Munahane ka za katulo yeneezizwe ki Sitopa Sesietelela cwanoñu fa. Mwa Tawala ya Mulibeleli ya November 15, 2014, kunani taba ya “Lipuzo Zezwa Kwa Babali” yebonisa cinceho yeezizwe ili yeama mwakuketela baana-bahulu ni likombwa za puteho. Taba yeo neibonisize kuli sitopa sesietelela sa mwa linako za baapositola nesilumelelize baokameli ba mupotoloho kueza musebezi wo, wa kuketa. Ka kulikanyisa muezezo wo, kukala la September 1, 2014, baokameli ba mupotoloho ki bona babasweli kuketa baana-bahulu ni likombwa za puteho. Muokameli wa mupotoloho ulikaanga kuziba baana bababalizwe ni kubeleka ni bona mwa sebelezo ya mwa simu haiba kueza cwalo kwakonahala. Hape wanyakisisanga lubasi lwa muzwale yababalizwe. (1 Tim. 3:4, 5)  Sitopa sa baana-bahulu ni muokameli wa mupotoloho banyakisisanga ka tokomelo mwa Mañolo kuli babone haiba mutu yo wakwanisa luli zetokwahala kuli abe sikombwa sa puteho kamba muuna-muhulu.—1 Tim. 3:1-10, 12, 13; 1 Pit. 5:1-3.

13. Lukona kubonisa cwañi kuli lwayemela ketelelo yelufiwa ki baana-bahulu?

¹³ Luswanela kulatelela ketelelo yetomile fa litaba za mwa Bibele yeluamuhelanga kwa baana-bahulu. Balisana babasepahala ba, babali teñi mwa kopano ya Mulimu baetelelwa ki litaelo “zende” kamba “zetusa,” zefumaneha mwa buka ya Mulimu. (1 Tim. 6:3; litaluso ze kwatasi, NW) Muhupule kelezo ya Paulusi yeama batu mwa puteho babaeza lika ka mukwa osaswaneli. Batu babañwi ‘nebasa sebezi nihanyinyani kono nebaicocomeza mwa litaba zenesa baami.’ Mi kubonahala kuli nebaelelizwe ki baana-bahulu kono nebazwezipili kuhana likelezo zenebafiwa. Puteho neikaeza cwañi mutu yacwalo? Paulusi naafile ketelelo ya kuli: “Mu lemuhe [mutu yo] mi mu tuhele ku swalisana ni yena.” Kelezo yeo neiitikanelezi kakuli neizamaelela ni temuso ya kuli mutu yo asike angiwa kuba sila. (2 Mates. 3:11-15) Kacenu baana-bahulu bakona kufa ngambolo ya temuso haiba kunani yatundamena kueza nto yekatahisa nyazo kwa puteho, inge cwalo kuba mwa libato ni mutu yasalumeli. (1 Makor. 7:39) Muikutwanga cwañi haiba baana-bahulu baatula kuli kwaswanela kufa ngambolo yecwalo? Haiba mwaziba mutu ya mwa muinelo otalusizwe mwa ngambolo, kana mukaambuka kueza siango ni yena? Lilato lamina ni kuikatulela kwamina kueza zelukile kwakona kususueza mutu yo kutuhela kueza nto yesika luka. ^[1]

14. Lukona kuezañi kuli lubukeleze bukeni bwa puteho?

¹⁴ Lwakona kubukeleza bukeni bwa kwa moya mwa puteho haiba lulatelela ketelelo yelufumana mwa Linzwi la Mulimu. Munahane muinelo one uliteñi mwa Korinte wa kwaikale. Paulusi naaikatalize hahulu kukutaza mwa tolopo yeo, mi naalata ‘babakenile’ ka yena bane bafumaneha mwa tolopo yeo. (1 Makor. 1:1, 2) Kono ulukela kuba yanaasika ikutwa hande hanaatatulula butata bwa buhule bone butuhelelwa mwa puteho yeo! Paulusi naalaezi baana-bahulu kuli bafe muuna yo wa muzamao omaswe ku Satani, ka mubulelelo omuñwi, kumuzwisa mwa puteho. Kuli puteho isiyale inze ikenile, baana-bahulu nebaswanela kuzwisa mwateñi “mumela.” (1 Makor. 5:1, 5-7, 12) Haluyemela katulo ya baana-bahulu ya kuzwisa sifosi yasabaki mwa puteho, lubukeleza bukeni bwa puteho, mi mwendi lwakona kutusa sifosi yo kubaka ni kukupa swalelo ku Jehova.

15. Lukona kususueza cwañi kozo mwa puteho?

¹⁵ Mwa Korinte nekunani butata bobuñwi hape bone butokwa kutatululwa. Mizwale babañwi nebanani mukwa wa kuisanga mizwale babona kwa likuta. Paulusi naabuzize puzo yabutokwa ya kuli: “Kiñi hamusa lumeli kufosezwa?” (1 Makor. 6:1-8, NW) Ni kacenu kubanga ni miinelo yeswana. Ka linako zeñwi, kozo mwahalaa mizwale yafelanga bakeñisa pisinisi yepalile kukonda ili yetahisize lisiyehelo za masheleñi mi mwendi yomuñwi ukona kutameleza yomuñwi kuli umuputelezi. Babañwi baisize mizwale babona kwa likuta, kono Buka ya Mulimu ilutusa kulemuha kuli ki hande kulatehelwa kufita kutahisa nyazo fa libizo la Mulimu kamba kushandaula kozo ya puteho. ^[2] Kuli lukone kutatulula matata ni lifapahano zetuna, luswanela kuitusisa kelezo ya Jesu. (Mubale Mateu 5:23, 24; 18:15-17.) Haiba lueza cwalo, lukasusueza swalisano yefumaneha mwa lubasi lwa balapeli ba Jehova.

16. Ki kabakalañi haluswanela kulibelela kuli batu ba Mulimu babe babaswalisani?

¹⁶ Buka ya Jehova ibonisa libaka haluswanela  kulibelela kuli batu ba Mulimu bapile hamoho mwa buñwi. Walisamu naaopezi kuli: “A mu bone, ku munati cwañi mi ku kateleha cwañi, batu ni banabahabo bona ha ba pila hamoho, mwa buñwi.” (Samu 133:1) Maisilaele hane balatelelanga litaelo za Jehova, nebabanga babaonga-ongilwe hande mi nebapilanga hamoho mwa buñwi. Hanaapolofita muinelo wa batu bahae wa kwapili, Mulimu naabulezi kuli: “Ni ka ba kopanya hamoho sina lingu ze mwa sakana.” (Mika 2:12) Jehova hape naapolofitile ka mupolofita Zefania kuli: “Nikacinca puo ya macaba kuli ibe puo yekenile [ili niti ya mwa Mañolo], kuli kaufelaa bona babize libizo la Jehova, bamusebeleze ka kuswalisana [kamba “bamulapele ka kuswalisana,” litaluso ze kwatasi.].” (Zef. 3:9, NW) Lutabile hahulu kuli lunani tohonolo ya kulapela Jehova ka swalisana!

17. Kuli mwa puteho kube ni swalisano ni bukeni, baana-bahulu baswanela kutalimanga cwañi litaba za bufosi?

¹⁷ Kuli mwa puteho kube ni swalisano ni bukeni, baana-bahulu baswanela kutalimanga litaba za buatuli kapili-pili ili ka nzila yelilato. Paulusi naaziba kuli lilato la Mulimu halisika toma fa maikuto, mi Mulimu hatuhelelangi mafosisa. (Liprov. 15:3) Ki lona libaka Paulusi hanaañozi liñolo la Pili la Makorinte, liñolo lelimaata kono hape leneliñozwi ka nzila yelilato. Liñolo la Bubeli la Makorinte neliñozwi hamulaho wa likweli lisikai kuzwa fo, mi libonisa kuli nekunani zwelopili yeneezizwe kakuli baana-bahulu nebasebelisize kelezo ya muapositola. Haiba Mukreste afosa asika ziba kale kuli ufosize, baana babakwanisize zetokwahala kwa moya baswanela kumusikulula ka moya obunolo.—Magal. 6:1.

18. (a) Kelezo ye mwa Linzwi la Mulimu neitusize cwañi liputeho za mwa linako za baapositola? (b) Lukanyakisisañi mwa taba yetatama?

¹⁸ Kwaiponahalela hande kuli kelezo yefumaneha mwa Buka ya Mulimu neitusize Bakreste ba mwa linako za baapositola bane bapila mwa Korinte ni bane bapila kusili kubukeleza bukeni, kozo, ni swalisano mwa liputeho. (1 Makor. 1:10; Maef. 4:11-13, 1 Pit. 3:8) Bakeñisa taba yeo, mizwale ni likaizeli ka nako yeo nebakonile kupeta zeñata mwa bukombwa. Mane Paulusi naabulezi kuli taba yende “ne kutalizwe mwa pupo kamukana ye mwatasaa lihalimu.” (Makolo. 1:23) Kacenu, zibo ya mulelo omunde wa Mulimu isweli kuhasanyiwa mwa lifasi kaufela ki batu babali mwa kopano yeonga-ongilwe hande ya bakutazi babatukufalezwi. Taba yetatama ika bonisa bupaki bobuekezehile bwa kuli batu bao baitebuha hahulu Bibele mi baikatulezi kukuteka Jehova, yena Mulena Yapahami ka Kufitisisa.—Samu 71:15, 16.