1, 2. Banana bakopana ni matata afi kacenu, mi ki lika mañi zebaswanela kueza kuli batiyele matata ao?

MUITUTI yanaakena ni kaizeli wa mwanana mwa kilasi kwa naha ya Britain naamubulelezi kuli: “U mutu yabutali, kacwalo hauswaneli kulumela ku Mulimu.” Muzwale yomuñwi wa kwa Germany naañozi kuli: “Baluti baka baanga kuli litaba ze mwa Bibele ki matangu. Mi baikutwa kuli baituti kaufela balumela mwa tuto ya kuli lika nelitile ka kuipilaula.” Kaizeli yomuñwi wa mwanana mwa naha ya France ubulela kuli: “Baluti kwa sikolo saka bakomokanga hababona baituti babalumela zeibulela Bibele.”

² Ka kuba mutangaa Jehova yali mwanana kamba ka kuba mutu yasaituta ka za Mulimu, kana muikutwanga kuli muswanela kulatelela zebalumela batu babañata, zecwale ka tuto ya kuli lika nelitile ka kuipilaula, mwa sibaka sa kulumela kuli kunani Mubupi wa lika? Haiba kucwalo, kunani lika zemuswanela kueza kuli mutiise tumelo yamina. Nto yapili ki kuitusisa maata a kunahana amifile Mulimu, ili ‘aka mibonela.’ Maata ao akamitusa kuhana lituto za buhata ni kutiisa tumelo yamina ku Jehova.—Mubale Liproverbia 2:10-12.

3. Ki lika mañi zeluka nyakisisa mwa taba ye?

³ Kuli mutu abe ni tumelo yetiile uswanela kuba ni zibo yenepahezi ya Mulimu. (1 Tim. 2:4) Kacwalo, hamuituta Linzwi la Mulimu ni lihatiso zaluna za Sikreste, hamuswaneli feela kubala litaba zeo ka kumata-mata. Muitusise maata amina a kunahana kuli ‘muutwisise’  litaba zemubala. (Mat. 13:23) Cwale halunyakisiseñi ka mo kuitusisa maata a kunahana kukona kumituseza kutiisa tumelo yamina ku zeibulela Bibele ni ku Mulimu, yena Mubupi, ili litaba zeñata zebonisa “bupaki bo bu kolwisa.”—Maheb. 11:1.

4. Ki kabakalañi kulumela ku Mulimu ni kulumela mwa tuto ya kuli lika nelitile ka kuipilaula, hakutokwa tumelo, mi ki muhato ufi omunde oluswanela kuunga?

⁴ Batu babañwi bakona kumibulelela kuli: “Nilumela kuli lika nelitile ka kuipilaula bakeñisa kuli ba sayansi babulela cwalo. Wena ukona kulumela cwañi ku Mulimu hailifo hakuna yakile habona Mulimu.” Batu babañata balumela cwalo. Kono luswanela kuhupula taba ye: Ibe kuli mutu ulumela ku Mulimu kamba ulumela mwa tuto ya kuli lika nelitile ka kuipilaula, mutu yo usatokwa kubonisa tumelo. Ka mukwa ufi? Ku luna, hakuna yakile abona Mulimu kamba yakile abona lika inze libupiwa. (Joa. 1:18) Hakuna mutu, ibe kuli ki wa sayansi kamba kutokwa, yakile abona nto yeñwi yepila haiipilula kuba nto isili. Ka mutala, hakuna mutu yakile abona noha kamba mukolozwani hauipilula kuba folofolo yeswana sina tau kamba tou. (Jobo 38:1, 4.) Kacwalo, kaufelaa luna luswanela kutatuba bupaki bwa litaba ni kuitutisa maata aluna a kunahana kuli lufite fa katulo yeswanela. Hanaabulela za pupo, muapositola Paulusi naabulezi kuli: “Tulemeno twa Mulimu to tu sa bonahali tu iponahaza hande haisamba lifasi li ezwa, kakuli tu lemuhiwa ka lika ze ezizwe, nihaiba ona maata a hae a kamita ni Bumulimu bwa hae, kuli mane ha ba koni ku itatula.”—Maro. 1:20.

5. Luna batu ba Mulimu lutusiwa cwañi kuli lukone kuitusisa hande maata aluna a kunahana?

⁵ Halutalima lika zebupilwe ni kulinahanisisa, lulemuha kuli lika kaufela neliezizwe ka nzila yekomokisa. “Ka tumelo, lu lemuha” kuli kunani Mubupi nihaike kuli halukoni kumubona. Mi hape lulemuha kuli unani tulemeno totunde ni butali bobutuna hahulu. (Maheb. 11:3, 27) Lwakona kuituta lika zeñata zabupile ka kubala litaba zefumanwi ki ba sayansi. Kopano ya Jehova ilufile lika zeñata zenani litaba zelukisizwe hande zekona kulutusa. Lika zeo likopanyeleza vidio ya The Wonders of Creation Reveal God’s Glory, broshuwa ya Was Life Created? ni ya The Origin of Life —Five Questions Worth Asking, ni buka ya Is There a Creator Who Cares About You? Hape luamuhelanga litaba zende mwa limagazini zaluna ili zelutusa kunahanisisa pupo. Mwa magazini ya Mu Zuhe! hañata kuhatiswanga litaba za puisano ni ba sayansi ni batu babañwi babatalusize mabaka habalumela ku Mulimu ka nako yacwale. Litaba zeli: “Pupo Yemakaza” libonisize lika zeñwi zebupilwe zeezizwe ka nzila yemakaza zeluiponela mwa pupo. Ba sayansi hañata balikanga kukopisa molibupezwi lika zeo.

6. Kuitusisa lika zelufilwe kutusa cwañi, mi lika zeo limitusize cwañi?

⁶ Muzwale yomuñwi wa lilimo ze 19 yapila kwa United States, ubulela cwana ka za libroshuwa zepeli zesazo bulelwa zeo kuli: “Libroshuwa ze, linitusize hahulu. Nibalile libroshuwa zeo hañata-ñata.” Kaizeli yomuñwi wa kwa France naañozi kuli: “Litaba zeli: ‘Pupo Yemakaza,’ linikomokisanga hahulu! Libonisa kuli bapangi ba lika nihabakona kulikanyisa lika zebupilwe, habana kukona kulikanyisa lika zeo ka kutala.” Bashemi babanani mwana wa lilimo ze 15 babapila kwa South Africa, babulela kuli: Mwanaa luna wa musizana asaamuhela feela magazini ya Mu Zuhe! ubalanga taba ya ‘puisano.’” Mina bo? Ka mwaitusisanga lika zeo ka kutala? Likatahisa kuli tumelo yamina iswane ni kota yenani mibisi yekeni hahulu mwa mubu. Ka nzila yeo, tumelo yamina ika mikonisa kutiyela lituto za buhata zeswana sina moya ofuka.—Jer. 17:5-8.

7. Ki kabakalañi Mulimu habata kuli muitusise maata amina a kunahana?

⁷ Kana kufosahalile kubuza lipuzo ka za Bibele? Batili! Jehova ubata kuli muitusise ‘maata amina a kunahana’ kuli muikolwise kuli zemuituta ki yona niti. Haabati kuli mulumele taba yeñwi bakeñisa feela kuli babañwi ni bona bailumela. Kacwalo, muitusise maata amina a kunahana kuli mubeni zibo yenepahezi. Zibo yeo ikaba sina mutomo otiile foika toma tumelo yamina. (Mubale Maroma 12:1, 2; 1 Timotea 2:4) Kuli lubeni zibo yeo, lutokwa kuketanga taba iliñwi yelubata kuziba zayona ni kuituta hahulu yona.

8, 9. (a) Ki litaba mañi zebakona kuituta babañwi? (b) Babañwi batusizwe cwañi kabakala kunahanisisanga lika zebaituta?

⁸ Babañwi baketile kuituta litaba zeama bupolofita bwa Bibele, litaba za Bibele zeneezahezi kwamulaho, litaba ka za lika zepumbuzwi za mwa Bibele, ni litaba za sayansi zebulezwi mwa Bibele. Bupolofita bobuñwi bobumakaza bomukona kunyakisisa ki bobu kwa Genese 3:15. Timana yeo ibulela ka za taba yetuna ya mwa Bibele ya kuli Mubuso wa Mulimu ukabubanisa puso ya Mulimu ni kukenisa libizo lahae. Ka kuitusisa liswanisezo, timana yeo ibonisa mo Jehova akafeliseza manyando kaufela a batu anaakalezi mwa Edeni. Mukona kuituta cwañi Genese 3:15? Mueze mukoloko wa litimana za mwa Bibele zebonisa mobutalelelizwe bupolofita bo. Ikona kuba mukoloko wa mañolo abonisa mo Mulimu hanyinyani-hanyinyani naapatululezi batu ni litukiso zeamilwe mwa timana ye ili zebonisa kuli bupolofita bo nebuka talelezwa. Hamukabona mwaswalisanela mañolo ao, mukalemuha kuli bapolofita ni bañoli ba Bibele ne “ba susumezwa ki moya o kenile.”—2 Pit. 1:21.

⁹ Muzwale yomuñwi mwa Germany naañozi kuli: “Taba yetuna yebulezwi hahulu mwa libuka za Bibele ki ya Mubuso. Kucwalo, nihaike kuli iñozwi ki baana ba 40. Mi buñata bwabona nebapilile mwa linako zeshutana mi nebasa zibani.” Kaizeli wa kwa Australia naasusuelizwe hahulu hanaabalile taba ya mwa magazini ya Tawala ya Mulibeleli ya December 15, 2013, yenebulela za taluso ya Paseka. Mukiti oipitezi wo, uswalisana hahulu ni liñolo la Genese 3:15 ni za kutaha kwa Mesia. Naañozi kuli: “Tuto yeo neinitusize kuutwisisa kuli Jehova ki yomunde luli. Nenitabisizwe hahulu ki taba ya kuli Jehova naalukiselize  Maisilaele tukiso ye ni kuli ito talelezwa ka Jesu. Neninani kutuhela kubala ni kunahanisisa hahulu za bunde bwa Paseka yeo yeneyemela lika zeneka ezahala kwapili!” Ki kabakalañi kaizeli yo hanaaikutwile cwalo? Naanahanisisize hahulu zanaabala mi a “li utwisisa.” Kueza cwalo, nekutiisize tumelo yahae mi nekumutusize kusutelela bukaufi ni Jehova.—Mat. 13:23.

10. Busepahali bwa bañoli ba Bibele butiisa cwañi tumelo yaluna kwa litaba zenebañozi?

¹⁰ Nto yeñwi yekona kutiisa tumelo yaluna ki kunyakisisanga ka mo batu bane bañozi Bibele nebaboniselize bundume ni busepahali. Buñata bwa bañoli ba kwaikale nebañolanga litaba zende feela ka za baeteleli babona ni kububanisa mibuso yabona. Kono bapolofita ba Jehova bona kamita nebabulelanga niti. Nebaitatela kubulela mafosisa a sicaba sahabo bona, mane nihaiba mafosisa a malenaa bona. (2 Makol. 16:9, 10; 24:18-22) Mi nebabulelanga mafosisa abona beñi ni a batanga ba Jehova babañwi. (2 Sam. 12:1-14; Mare. 14:50) Muzwale wa mwanana wa kwa Britain naabulezi kuli: “Kacenu ki babanyinyani batu basepahala cwalo. Seo sitahisa kuli lubeni buikolwiso bobutuna bwa kuli Bibele izwa luli ku Jehova.”

11. Banana bakona kuitebuha cwañi butokwa bwa likuka za mwa Bibele?

¹¹ Batu habaetelelwa ki likuka za Bibele mwa bupilo, batusiwanga, mi taba yeo ibakolwisa kuli Bibele itahile ka susumezo ya moya wa Mulimu. (Mubale Samu 19:7-11.) Kaizeli wa mwanana wa kwa Japan naañozi kuli: “Batu ba mwa lubasi lwahesu, hane balatelelanga lituto zebulezwi mwa Bibele, nelubanga ni tabo yetuna. Nelubanga ni kozo, neluswalisananga, mi nelulatana.” Likuka za mwa Bibele lilutusa kuli lusike lwaabana mwa bulapeli bwa buhata ni mwa tumelo ya mioya, ili lika zenyandisa batu babañata. (Samu 115:3-8) Kana lituto za butali bwa batu zebonisa kuli hakuna Mulimu, zaama batu? Lituto zecwale ka tuto ya kuli lika nelitile ka kuipilaula feela libonisa kuli pupo iswana sina mulimu, ili kufa pupo maata aswanela feela kufiwa ku Jehova anosi. Batu bababulela kuli hakuna Mulimu baipapata kuli lika zekaezahala kwapili liitingile kuluna beñi. Kacwalo, batu babacwalo habafi sepo ya kuli lika likaba hande kwapili.—Samu 146:3, 4.

12, 13. Ki ifi nzila yende ya kunyakisisa ka yona ni bemukena ni bona sikolo, baluti, kamba batu babañwi litaba za pupo kamba za Bibele?

¹² Ki lika mañi zekona kumitusa kunyakisisa hande ni babañwi litaba za pupo ni za Bibele? Sapili kikuli musike mwamatukela kunahana kuli mwaziba zebalumela babañwi. Batu babañwi babulelanga kuli lika nelitile ka kuipilaula, kono hape baikutwa kuli Mulimu uteñi. Banahana kuli Mulimu ki yena yanaatahisize kuli libupiwa zeshutana-shutana libupiwe ka kuipilaula. Babañwi babulela kuli balumela mwa tuto ya kuli lika nelitile ka kuipilaula kakuli kambe hakicwalo kambe tuto yeo hailutiwangi mwa likolo. Mi babañwi batuhezi kulumela ku Mulimu bakeñisa likezo zemaswe zeezwa mwa bulapeli. Kacwalo, hamunyakisisa ni mutu yomuñwi taba ya mone bukalezi bupilo, neikaba hande kukala ka kubuza lipuzo. Muzibe pili zalumela mutu yo. Haiba muteeleza hande ku mutu yo, ni yena wakona kutabela kuteeleza ku mina.—Tite 3:2.

¹³ Haiba mutu abonahala kuli wamikananisa bakeñisa kuli mulumela kuli lika nelibupilwe, ka maseme mumukupe kuli amitaluseze mone bukalezi bupilo kusina Mubupi. Mwakona kumutaluseza kuli haiba lika nelitile ka kuipilaula, uzibe nto yapili yenepila neitokwa kuipilaula kuli izwelepili kubateñi. Caziba yomuñwi wa sayansi naatalusize kuli mwahalaa lika zeneka tokwahala nekukaba ni (1) nto yeswana sina litalo yeneka isileleza, (2) buikoneli bwa kufumana maata ni kuitusisa ona, (3) litaba ze mwa mubili wayona zeneka zamaisa  ponahalo yayona ni mone ikahulela, ni (4) buikoneli bwa kutahisa litaba zeñwi zeswana ni zayona. Naaekelize kubulela kuli: “Kwa komokisa luli kulemuha kutatezana ko kuliteñi nihaiba feela kwa nto yenyinyani yepila.”

14. Ki lika mañi zemukona kueza haiba muikutwa kuli hamusika itukiseza kunyakisisa tuto ya kuli lika nelitile ka kuipilaula kamba kuli nelibupilwe?

¹⁴ Haiba muikutwa kuli hamusika itukiseza kunyakisisa tuto ya kuli lika nelitile ka kuipilaula kamba ya kuli nelibupilwe, mwakona kulika kuitusisa munyakisisezo obunolo wanaaitusisize Paulusi. Naañozi kuli: “Ndu ni ndu i na ni ya i yahile, kono ya yahile lika kamukana ki Mulimu.” (Maheb. 3:4) Kutalusa taba yeo ka nzila ye, kwautwahala mi kwatusa! Ka niti, lika zeezizwe ka nzila yetatezani nelibupilwe ki Mubupi yabutali. Hape mwakona kuitusisa hatiso yebulela za pupo. Kaizeli yomuñwi naaitusisize libroshuwa zepeli zesebulezwi hanaaikambota ni mutangana yanaabulezi kuli halumeli kuli Mulimu uteñi ni kuli naalumela mwa tuto ya kuli lika nelitile ka kuipilaula. Hamulaho wa nako yebato ba sunda, mutangana yo naaitumelezi kuli: “Cwale naalumela kuli Mulimu uteñi.” Mutangana yo akala kuituta Bibele mi aba yomuñwi wa mizwale baluna.

15, 16. Mukona kucinca cwañi momunyakisiseza Bibele ni batu, mi mulelo wamina uswanela kuba ufi?

¹⁵ Mwakona kuitusisa muezezo oswana wo hamuambola ni mutu yakakanya litaba za mwa Bibele. Mumubuze kuli amitaluseze zalumela luli ni litaba zatabela. (Liprov. 18:13) Haiba utabela litaba za sayansi, wakona kutabela kuteeleza haiba muambola ni yena litaba zebonisa kuli Bibele ibulela litaba za sayansi ka kunepahala. Batu babañwi bakona kutabela haiba mubabonisa litaba za mwa Bibele zebonisa kuli bupolofita ni litaba za kwaikale zeñozwi mwa Bibele linepahezi. Kamba mwendi mwakona kuikambota ni bona likuka za mwa Bibele zetusa, zecwale ka zebulezwi mwa Ngambolo ya fa Lilundu.

¹⁶ Muhupule kuli mulelo wamina ki kufita batu kwa lipilu, isiñi kukananisana ni bona. Kacwalo, muteeleze hande hababulela. Mubuze lipuzo zeswanela mi mubulele ka likute, sihulu hamuambola ni batu ba bahulu. Haiba mueza cwalo, bakakona kuamuhela litaba zemuambola ni bona. Hape bakalemuha kuli munahanisisize ka tokomelo litaba zemulumela. Banana babañata habaezangi cwalo. Mi haiba mutu ubata feela kumikananisa kamba kumisheununa, hamutokwi kualaba mutu yacwalo.—Liprov. 26:4.

17, 18. (a) Ki lika mañi ze kamitusa kuziba niti ya mwa Bibele ni kuiisa tumelo yamina? (b) Ki puzo mañi yekanyakisiswa mwa taba yetatama?

¹⁷ Kuli mubeni tumelo yetiile mutokwa kuziba zeñata kufita feela kubani zibo ya litaba za matatekelo za Bibele. Kacwalo, hamubala Bibele, munyakisise litaba ka butungi inge mutu ya bata maluwo apatilwe mwa mubu. (Liprov. 2:3-6) Muitusise lihatiso zaluna zefumaneha mwa puo yamina, zecwale ka Watchtower Library ya fa DVD, Watchtower ONLINE LIBRARY, ni Watch Tower Publications Index kamba Buka ya Lipatisiso ya Lipaki za Jehova. Hape muitomele sikonkwani sa kubala Bibele mutumbi. Mwendi mwakona kueza cwalo mwa likweli ze 12. Kubalanga Linzwi la Mulimu kutiisa hahulu tumelo. Haiheta ka nako yanaasali mwanana, muokameli wa mupotoloho yomuñwi naabulezi kuli: “Kubala Bibele mutumbi nekunitusize kuitebuha kuli Bibele ki Linzwi la Mulimu. Makande abulezwi mwa Bibele ene nibalile inze nisali mwanana yomunyinyani, hamulaho naanitusize. Taba yeo neitahisize kuli nieze zwelopili ya kwa moya.”

¹⁸ Mina bashemi, munani musebezi wa butokwa hahulu wa kutusa bana bamina kueza zwelopili ya kwa moya. Mukona kubatusa cwañi kuli babeni tumelo yetiile? Puzo yeo ikanyakisiswa mwa taba yetatama.