Kana Mu Na ni “Muhupulo wa Kreste”?
Kana Mu Na ni “Muhupulo wa Kreste”?
“Mulimu, yena [Muñ’a] ku tiisa ni ku kutaza, a mi fe . . . ku ba ni maikuto a li mañwi ka ku ya ka Jesu Kreste.”—MAROMA 15:5.
1. Jesu u bonisizwe cwañi mwa maswaniso a mañata a Krestendomu, mi ki kabakalañi ao h’a sa bonisi hande mw’a inezi Jesu luli?
“HA SI ka bonwa kale inge a seha.” Ki mona mw’a talusezwa Jesu mwa liñolo le li puma kuli ne li ñozwi ki mubusi wa Roma wa kwaikale. Lona liñolo leo, le li si ka cinciwa ku zwa ibat’o ba mwa lilimo za mwanda wa bu 11, kuti ki lona le ne li etelezi baswanisi ba bañata. * Mwa maswaniso a mañata, Jesu u bonahala ku ba mutu y’a swabile ili y’o haiba n’a menyanga ki ka siwela fela. Kono Jesu n’a sa bonahali cwalo luli. Libuka za Evangeli li bonisa kuli ne li mutu ya lilato, ya sishemo ili wa maikuto a’ tungile.
2. Lu kona ku ba cwañi ni “maikuto a li mañwi ka ku ya ka Jesu Kreste,” mi nto yeo i ka lu konisa ku ezañi?
2 Ka niti, kuli lu zibe Jesu luli, lu lukela ku taza minahano ni lipilu za luna ka kutwisiso ye nepahezi ya mwa n’a inezi Jesu luli ha n’a li fa lifasi-mubu. Kacwalo ha lu tatubisiseñi litaba ze ñwi za Evangeli z’e ka lu fa kutwisiso ka za “muhupulo wa Kreste”—ili maikuto, litemuho, mihupulo ni munahanelo wa hae. (1 Makorinte 2:16) Ha lu nze lu eza cwalo, ha lu boneñi mo lu ka kona ku bela ni “maikuto a li mañwi ka ku ya ka Jesu Kreste.” (Maroma 15:5) Kacwalo, mwa mupilelo wa luna ni ha lu sebelisana ni ba bañwi, lu ka kona hande ku latelela mutala wa n’a lu ezelize.—Joani 13:15.
Y’a Atumeleha
3, 4. (a) Taba ye ñozwi kwa Mareka 10:13-16 ne i ezahalezi kai, mi ili lili? (b) Jesu n’a ezizeñi balutiwa ba hae ha ne ba likile ku hanisa banana ba banyinyani ku taha ku yena?
3 Batu ne ba ikutwa ku hohelwa ku Jesu. Ka linako ze fapana-fapana, batu ba buhulu ni lisimuluho ze fitana-fitana ne ba mu atumezi ka ku lukuluha. Mu nyakisise taba ye ñozwi kwa Mareka 10:13-16. Ne i ezahezi bukaufi ni mafelelezo a bukombwa bwa hae, ha n’a ya lwa mafelelezo kwa Jerusalema, ku yo shwa lifu le li butuku.—Mareka 10:32-34.
4 Mu eze inge mwa bona pono ye. Batu ba kalisa ku tisa banana, mane ni limbututu, ku Jesu kuli a to ba fuyaula. * Kono balutiwa ba lika ku hanisa banana ku taha ku Jesu. Mwendi balutiwa ba nahana kuli Jesu ha lati luli ku katazwa ki banana mwahal’a lisunda ze, ze t’ata. Kono haku cwalo. Jesu ha lemuha ze ba eza balutiwa, h’a tabeli. Jesu u biza banana, a li: “Mu tuhele bana ba banyinyani ba tahe ku na, mi mu si ke mwa ba hanisa.” (Mareka 10:14) Cwale u eza nto ye bonisa sishemo ni lilato luli. Taba yeo i li: “Kih’a ba nga mwa mazoho a hae, mi a ba fuyola.” (Mareka 10:16) Ka niti banana ba lukuluhile Jesu h’a ba nga mwa mazoho a hae ka lilato.
5. Taba ya kwa Mareka 10:13-16 i lu lutañi ka za mw’a n’a inezi Jesu?
5 Taba ye kuswani yeo i lu luta ze ñata ka za mwa n’a inezi Jesu. Mu lemuhe kuli n’a atumeleha. Nihaike kuli n’a b’anga ni situlo se si pahami kwa lihalimu, n’a sa sabisi kwa batu ba ba si ka petahala mi hape n’a sa ba nyefuli. (Joani 17:5) Kana ha ku lemusehi hape kuli nihaiba banana ne ba ikutwile ku lukuluha ha ba li ni yena? Ka niti ne ba si ke ba ikutwa ku hohelwa ku mutu ya si na taba ni ba bañwi, ya si na tabo ili ya sa menyi kamba ku seha! Batu ba buhulu kaufela ne ba atumezi Jesu kakuli ne ba lemuhile kuli ne li mutu ya lilato ni sishemo, mi ne ba na ni sepo ya kuli n’a si ke a ba leleka.
6. Maeluda ba kona ku ikeza cwañi ba ba atumeleha?
6 Ha lu nahanisisa yona taba ye, lwa kona ku ipuza kuli, ‘Kana ni na ni muhupulo wa Kreste? N’a atumeleha nji?’ Mwa linako ze, ze t’ata, lingu za Mulimu li tokwa balisana ba ba atumeleha, ili banna ba ba swana sina “mukunda ha ku fuka moya.” (Isaya 32:1, 2; 2 Timotea 3:1) Maeluda, haiba mu iyakatwa ka buniti mizwale ba mina ni ku itatela ku ifana ku bona, ba ka lemuha kuli mwa ba isa pilu. Ba ka bona nto yeo mwa pata ya mina, ba ka i utwa ka mo mu bulelela, ni ku iponela yona ka sishemo sa mina. Lilato ni ku isa pilu ko ku cwalo li kona ku tisa moya wa ku sepana ili nto ye ka bisa bunolo ba bañwi, mane ni banana, ku mi atumela. Musali wa Mukreste yo muñwi u talusa libaka ha n’a konile ku bulelela eluda yo muñwi maikuto a hae, u li: “Ne ba ni ambolisa ka lilato ni ka mufelañeke. Kambesi cwalo mwendi ne ni si ke n’a bulela se siñwi. Ne ba tisize kuli ni ikutwe ku lukuluha.”
N’a Beyanga Ba Bañwi mwa Munahano
7. (a) Jesu n’a bonisize cwañi kuli n’a beyanga ba bañwi mwa munahano? (b) Ki lifi le li kona ku ba libaka Jesu ha n’a folisize hanyinyani-hanyinyani sibofu se siñwi?
7 Jesu n’a beyanga ba bañwi mwa munahano. N’a nahananga maikuto a ba bañwi. A sa bona fela ba ba nyandile, n’a tabeha hahulu kwa pilu kuli mane a ba imulula kwa manyando. (Mateu 14:14) Hape n’a hupulanga mifokolo ya ba bañwi ni ze ne ba tokwa. (Joani 16:12) Nako ye ñwi, batu ne ba tisize sibofu ku Jesu ni ku mu kupa kuli a si folise. Jesu n’a folisize sibofu seo, kono n’a si folisize hanyinyani-hanyinyani. Pili, munna y’o n’a boni batu ka ku sa bonisisa hande—n’a “ba bona inge likota, inze ba zamaya.” Jesu cwale kiha mu foliseleza. Ki kabakalañi ha n’a folisize munna y’o hanyinyani-hanyinyani? Mwendi za n’a ezelize cwalo ki ku tusa mutu y’o ya n’a twaezi ku banga mwa lififi ku sa kakamala ku bona ka sipundumukela liseli ni lifasi mo ku tezi lika ze ñata-ñata.—Mareka 8:22-26.
8, 9. (a) Ne ku ezaheziñi Jesu ni balutiwa ba hae ba sa kena fela mwa sikiliti sa Dekapolisi? (b) Mu taluse Jesu mwa n’a foliselize susu.
8 Hape mu nahane ka za ze n’e ezahezi hamulaho wa Paseka ya 32 C.E. Jesu ni balutiwa ba hae ne ba keni mwa sikiliti sa Dekapolisi, kwa upa wa liwate la Galilea. Teñi k’o, ku si ka fita nako undiwanyangela wa ba fumana mi wa tiseza Jesu bakuli ni lihole ze ñata, mi a ba folisa kaufela. (Mateu 15:29, 30) Kono cwale Jesu a keta ku bona mutu a li muñwi kuli a mu folise ka ku fapana. Mareka, muñoli wa Buka ya Evangeli, u biha ze n’e ezahezi mi ki yena fela y’a ñozi taba yeo.—Mareka 7:31-35.
9 Mutu y’o ne li susu ya n’a bulela ka t’ata hahulu. Mwendi Jesu n’a lemuhile sabo ni maswabi ze n’e sweli munna y’o. Jesu kiha eza nto ya n’a sa ezangi kamita. A isa mutu y’o kwatuko, kwahule ni buñata, kwa mukunda. Jesu kihona a itusisa liponiso za ka mazoho kuli a bonise mutu y’o s’a ka tuha a eza. A “beya minwana ya hae mwa lizebe za susu; mi ka mati a hae a mu swala fa lulimi.” (Mareka 7:33) Cwale Jesu a talimela kwa lihalimu mi a lapela ka ku lula moyo. Liponiso zeo ne li taluseza mutu y’o kuli, ‘Ze ni tuha ni eza ku wena ki ka m’ata a Mulimu.’ Hamulaho, Jesu a li: “Tibuluha!” (Mareka 7:34) Honafo, lizebe za munna y’o se li tibuluha, mi s’a bulela hande-nde.
10, 11. Lu kona ku bonisa cwañi kuli lwa beyanga maikuto a ba bañwi mwa munahano mwa puteho ni mwa lubasi?
10 Jesu luli n’a bonisize kuli n’a beyanga ba bañwi mwa munahano! N’a nahananga maikuto a bona , mi kabakala sishemo sa hae, n’a sa ezangi lika ze ba utwisa bumaswe. Ka ku ba Bakreste, lu ka eza hande ku ba ni muhupulo wo wa Kreste ni ku u bonisa. Bibele i lu eleza kuli: “Mu be ni maikuto a li mañwi kamukan’a mina, mu be ni mukekecima ni musa.” (1 Pitrosi 3:8) Kaniti seo si tokwa kuli lu beye maikuto a ba bañwi mwa munahano ha lu bulela ni ku eza lika.
11 Mwa puteho, lu kona ku bonisa kuli lwa beya maikuto a ba bañwi mwa munahano ha lu ba fa likute, ili ku ba eza mo ne lu ka latela ku ezezwa. (Mateu 7:12) Seo si kopanyeleza ku tokomela ze lu bulela ni mo lu li bulelela. (Makolose 4:6) Mu hupule kuli ‘manzwi a’ si ka nahanwa hande a taba sina mukwale.’ (Liproverbia 12:18) Mwa lubasi bo? Munna ni musali ba ba latana luli ba nahananga maikuto a yo muñwi ni yo muñwi. (Maefese 5:33) Ba pima manzwi a’ buhali, ku nyaza-nyaza kamita, ni mashendo a maswe—zeo kaufela li kona ku tisa kolofalo ye ina nako ye telele mwa pilu. Bana ni bona ba na ni maikuto, mi bashemi ba ba lilato ba hupulanga nto yeo. Kelezo ha i tokwahala, bashemi ba ba cwalo ba i fa ka ku sa shubula bana ba bona mi ha ba ba utwisi-utwisi maswabi. * (Makolose 3:21) Ha lu bonisa cwalo kuli lwa beyanga ba bañwi mwa munahano, u zibe lwa bonisa kuli lu na ni muhupulo wa Kreste.
N’a Lata ku Sepa Ba Bañwi
12. Jesu n’a nga cwañi balutiwa ba hae ka ku itikanelela ili ka mo ne ba inezi luli?
12 Jesu n’a nga balutiwa ba hae ka ku itikanelela ili ka mo ne ba inezi luli. N’a ziba hande kuli ne ba si ka petahala. Yena mane n’a ziba ze mwa lipilu za batu. (Joani 2:24, 25) Nihakulicwalo, n’a bonanga mikwa ya bona ye minde isi fela mafosisa a bona. Hape n’a boni kuli banna bao ba n’a hohile Jehova ne ba kona ku eza hande. (Joani 6:44) Jesu mwa n’a ngela hande balutiwa ba hae ne ku bonahezi ka mwa n’a sebelisanela ni bona ni ku ba ezeza. Mane, n’a bonisize kuli n’a ba sepile.
13. Jesu n’a bonisize cwañi kuli n’a sepile balutiwa ba hae?
13 Jesu n’a bonisize cwañi kuli n’a ba sepile? Ha n’a zwile fa lifasi-mubu, n’a file buikalabelo bo butuna kwa balutiwa ba hae ba batoziwa. N’a ba siyezi buikalabelo bwa ku tokomela za Mubuso wa hae ze petiwa mwa lifasi kaufela. (Mateu 25:14, 15; Luka 12:42-44) Mwa bukombwa bwa hae, n’a bonisize kuli n’a ba sepile nihaiba mwa linzila ze nyinyani, ze si ka nonga. Ha n’a tahisize lico ze ñata ka makazo kuli a fepe buñata, n’a file balutiwa ba hae buikalabelo bwa ku abela lico zeo.—Mateu 14:15-21; 15:32-37.
14. Ne mu ka kusufaza cwañi taba ye ñozwi kwa Mareka 4:35-41?
14 Hape mu nahane taba ye ñozwi kwa Mareka 4:35-41. Ka nako yeo Jesu ni balutiwa ba hae ba kena mwa sisepe ni ku fuluhela kwa upa mwa buse bwa liwate la Galilea. Ba man’o funduka, Jesu a lobala mwa litusi la mukolo mi a ya mwa buloko. Kono ku si ka fita nako, “kwa zuha liñungwa le lituna.” Mañungwa a’ cwalo ne a banga teñi kamita mwa liwate la Galilea. Bakeñisa kuli li inzi mwa sibaka se si kwatasi hahulu (ibat’o ba limita ze 200), li na ni moya o futumala hahulu ku fita wa libaka z’e li potolohile, mi nto yeo i tisa moya o muñata. Hape tukundukundu to tu zwa kwa lilundu la Hermoni le li kwa mutulo tu shetumukelanga mwa musindi wa Jordani. Liwate niha li ombezi, hamulaho wa nakonyana fela ku kona ku zuha liñungwa le li sabisa. Mu nahane nto ye: Jesu ku si na kakanyo n’a ziba za mañungwa a n’a tahanga kamita, kakuli n’a hulezi mwa Galilea. Nihakulicwalo, n’a lobezi ka kozo, inze a sepile kuli balutiwa ba hae b’a ziba ku fuluha, ba bañwi ku bona mane ne li mandui.—Mateu 4:18, 19.
15. Lu kona ku likanyisa cwañi takazo ya Jesu ya ku sepa balutiwa ba hae?
15 Kana lwa kona ku likanyisa takazo ya Jesu ya ku sepa balutiwa ba hae? Ba bañwi ba fumananga t’ata ku fa ba bañwi kwa buikalabelo. Ba bata ku eza lika kaufela. Ba kana ba nahana kuli, ‘Ha ni bata kuli nto ye ñwi i eziwe hande, ki na muñi ya lukela ku i eza!’ Kono ha lu ikezeza lika kaufela, lwa kona ku ikatalisa mi mwendi lu ka sinyanga nako ye lu swanela ku tola ni lubasi lwa luna. Hape ha lu sa fi ba bañwi kwa misebezi ni buikalabelo, lu kana lwa ba yawisa zibo ni tuto ye ba tokwa ku ba ni yona. Neikaba hande ku ituta ku sepa ba bañwi ilikuli lu ba fe ku ze ñwi. Lu ka eza hande ku ipuza ka buniti kuli, ‘Kana ni na ni muhupulo wa Kreste mwa kalulo yeo? Kana na fanga ba bañwi kwa misebezi ye miñwi ni sa kata-kati, inze ni sepile kuli ba ka i peta hande?’
N’a Bonisize ku Kolwa Balutiwa ba Hae
16, 17. Mwa busihu bwa mafelelezo bwa ku pila fa lifasi-mubu, Jesu n’a file baapositola ba hae tiisezo mañi, niha n’a ziba kuli ne ba ka mu mata?
16 Jesu n’a bonisize k’u nga hande balutiwa ba hae ka nzila ye ñwi ya butokwa. N’a ba bulelezi kuli n’a ba sepile. Seo ne si bonahezi hande-nde mwa manzwi a tiisezo a’ n’a bulelezi baapositola ba hae mwa busihu bwa mafelelezo bwa ku pila fa lifasi-mubu. Mu lemuhe ze n’e ezahezi.
17 Jesu n’a patehile hahulu busihu b’o. N’a file baapositola ba hae mutala wa buikokobezo ka ku tapisa mautu a bona. Hamulaho, a tahisa mulalelo o ne u ka ba kupuzo ya lifu la hae. Ku zwa f’o, baapositola ba piha kañi ye tuna hape ya ku ziba kuli ya n’a bonahala ku ba yo mutuna mwahal’a bona ki mañi. Jesu ya n’a na ni pilu-telele kamita n’a si ka ba omanya kono a ba sikulula. A ba bulelela ze kwapili, a li: “Mina kaufela mu ka sitatala kabakala ka, busihu bo; kakuli ku ñozwi kuli: Ni ka nata mulisana, mi lingu za mutapi li ka hasana.” (Mateu 26:31; Zakaria 13:7) N’a ziba kuli balikani ba hae ba batuna ne ba ka mu mata ka nako y’a ka tokwa hahulu tuso. Niteñi, n’a si ka ba nyaza. N’a ba bulelezi kuli: “Kono ha ni se ni zuhile, ni ka itangeta ku ya kwa Galilea.” (Mateu 26:32) Ee, n’a ba kolwisize kuli niha ne ba ka mu mata, yena n’a si ke a ba mata. Ziyezituna yeo ha se i felile, n’a ka kopana ni bona hape.
18. Mwa Galilea, Jesu n’a file balutiwa ba hae musebezi mañi o mutuna, mi baapositola ne ba u ezize cwañi?
18 Jesu n’a ezize honacwalo. Hamulaho, mwa Galilea, Jesu ya n’a zuhile kwa bafu a t’o iponahaza kwa baapositola ba 11 ba ba sepahala, mi ku bonahala kuli ne ba kubukani hamoho ni ba bañwi ba bañata. (Mateu 28:16, 17; 1 Makorinte 15:6) Teñi k’o, Jesu a ba fa musebezi o mutuna, a li: “Mu ye cwale, mu lute macaba kaufela, mu ba kolobeze ka Libizo la Ndate, ni la Mwana, ni la Moya o Kenile; mu ba lute ku mamela ze ni mi laezi kaufela.” (Mateu 28:19, 20) Buka ya Likezo i lu bonisa hande-nde kuli baapositola bao ne ba ezize ona musebezi w’o. Ne ba etelezi ka busepahali musebezi wa ku kutaza taba ye nde mwa lilimo za mwanda wa pili.—Likezo 2:41, 42; 4:33; 5:27-32.
19. Z’a n’a ezize Jesu ha s’a zuhile kwa bafu li lu lutañi ka za muhupulo wa Kreste?
19 Taba ye monyehela ye i lu lutañi ka za muhupulo wa Kreste? Jesu n’a boni bufokoli bwa baapositola ba hae, kono a “ba lata ku feleleza.” (Joani 13:1) Ku si na taba ni mafosisa a bona, n’a ba bulelezi kuli n’a ba sepile. Mu lemuhe kuli Jesu n’a si ka ba sepa ka mafosisa. Ku si na kakanyo, sepo ni ku ba kolwa kwa n’a ba bonisize ne li ba tiisize ku ikatulela mwa lipilu za bona ku peta musebezi wa n’a ba laezi ku eza.
20, 21. Lu kona ku bonisa cwañi kuli lw’a nga hande balumeli ba bañwi?
20 Lu kona ku bonisa cwañi muhupulo wa Kreste mwa kalulo yeo? Mu si ke mwa nahanela balumeli ba bañwi bumaswe. Ha mu nahana ze maswe, mu kana mwa li bonisa ka manzwi ni likezo za mina. (Luka 6:45) Kono Bibele i lu bulelela kuli lilato “li na ni tumelo mwa linto kaufela.” (1 Makorinte 13:7) Lilato li tahisa ze nde, isiñi ze maswe. La yahisa ku fita ku yahulula. Batu ba tabela ku latiwa ni ku susuezwa ku fita ku sabiswa. Lwa kona ku yahisa ni ku susueza ba bañwi ka ku ba bonisa kuli lu ba sepile. (1 Matesalonika 5:11) Haiba sina Kreste, l’u nga hande mizwale ba luna, lu ka ba eza ka ku ba yahisa ni ka ku talima fa bunde bwa bona.
21 Ku ba ni muhupulo wa Kreste ni ku u bonisa ku ama ze ñata isi fela ku likanyisa lika ze ñwi za n’a ezize Jesu. Sina ka mo ku bulelezwi mwa taba ye felile, kuli lu eze sina Jesu luli, pili lu lukela ku ituta k’u nga lika ka mwa n’a l’i ngela yena. Litaba za Evangeli li lu konisa ku bona kalulo ye ñwi ya butu, munahano ni maikuto a hae ka za musebezi wa n’a filwe, sina mo i ka boniseza taba ye tatama.
[Litaluso za kwatasi]
^ para. 1 Mwa liñolo leo, mutu wa lihata ya li ñozi u akaleza ponahalo ya Jesu, ni mubala wa milili, mulelu, ni meto a hae. Edgar J. Goodspeed mutoloki wa Bibele u talusa kuli buhata b’o “ze ne bu bulelezwi kikuli batu ba lumele ze talusizwe mwa libuka za baswanisi ka za ponahalo ya Jesu.”
^ para. 4 Ku bonahala kuli banana bao ne li ba buhulu bo bu fitana-fitana. Linzwi le li tolokilwe fa kuli “bana ba banyinyani” hape li itusisizwe ku mwan’a Jairusi wa lilimo ze 12. (Mareka 5:39, 42; 10:13) Kono ka za taba ye swana yeo, Luka u itusisa linzwi leo hape li talusa limbututu.—Luka 1:41; 2:12; 18:15.
^ para. 11 Mu bone taba ye li “Do You Respect Their Dignity?” (Kana Mwa Ba Kuteka?) mwa Watchtower, ya April 1, 1998.
Kana Mwa Kona ku Talusa?
• Jesu n’a ezize cwañi balutiwa ba hae ha ne ba likile ku hanisa banana ku taha ku yena?
• Jesu n’a bonisize cwañi kuli n’a beyanga ba bañwi mwa munahano?
• Lu kona ku likanyisa cwañi takazo ya Jesu ya ku sepa balutiwa ba hae?
• Lu kona ku bonisa cwañi sepo ya n’a bonisize Jesu kwa baapositola ba hae?
[Lipuzo za Tuto]
[Siswaniso se si fa likepe 10]
Banana ne ba ikutwile ku lukuluha ku ba ni Jesu
[Siswaniso se si fa likepe 11]
Jesu n’a shwezi ba bañwi makeke
[Siswaniso se si fa likepe 12]
Maeluda ba ba atumeleha b’a itebuhiwa