Ku Ziba “Muhupulo wa Kreste”

“Ki mañi ya ziba muhupulo wa Mulimu, kuli a mu eleze? Kono luna lu zibile muhupulo wa Kreste.”—1 MAKORINTE 2:16.

1, 2. Jehova mwa Linzwi la hae n’a boni tokwahalo ya ku patululañi ka za Jesu?

JESU n’a bonahala cwañi? Milili, litalo, ni meto a hae ne li za mubala mañi? N’a fita kai kwa butelele? N’a weita bukai? Ka lilimo ze mianda-nda, ku ezizwe maswaniso a’ fitana-fitana ka za Jesu, a mañwi ki a itikanelezi kono a mañwi ki a tulile tikanyo. Ba bañwi ba bonisize kuli ki mutu ya tiile ili ya ikanguzi hande, kono ba bañwi ba mu swanisize ku ba mutu ya fokozi ili ya setefezi.

² Nihakulicwalo, Bibele ha i koñomeki za mw’a n’a bonahalela Jesu. Kono Jehova n’a boni tokwahalo ya ku bonisa nto ya butokwa hahulu. Nto yeo ki mw’a n’a inezi Jesu. Litaba za Evangeli li biha zeo Jesu n’a bulezi ni ku eza mi hape li patulula maikuto ni munahanelo ze tungile ze n’e mu bulelisa ni ku mu ezisa lika. Litaba zeo z’e ne ze buyelezwi li lu konisa ku nyakisisa nto yeo muapositola Paulusi n’a bizize kuli “muhupulo wa Kreste.” (1 Makorinte 2:16) Ki kwa butokwa kuli lu zibe hande munahano, maikuto, ni butu bwa Jesu. Kabakalañi? Kabakala mabaka a mabeli.

3. Ku ziba hande muhupulo wa Kreste ku kona ku lu fa kutwisiso mañi?

 ³ Libaka la pili kikuli muhupulo wa Kreste u lu fa mutala wa muhupulo wa Jehova Mulimu. Jesu n’a ziba hande-nde Ndat’ahe kuli mane n’a bulezi kuli: “Ha ku na ya ziba Mwana kuli ki mañi konji Ndate; mi ha ku na ya ziba Ndate kuli ki mañi, konji Mwana, ni y’a lata Mwana ku mu taluseza Yena.” (Luka 10:22) Ku swana inge kuli Jesu n’a bulela kuli, ‘Haiba mu bata ku ziba mw’a inezi Jehova, mu bone na.’ (Joani 14:9) Kacwalo, ha lu ituta ze li patulula Litaba za Evangeli ka za m’o Jesu n’a nahanela ni ku ikutwela, ze lu ituta luli ki m’o Jehova a nahanela ni ku ikutwela. Zibo ye cwalo i lu konisa ku sutelela ku Mulimu wa luna.—Jakobo 4:8.

4. Kuli lu eze luli sina Kreste, lu lukela ku itutañi pili, mi ki kabakalañi?

⁴ Libaka la bubeli kikuli ku ziba muhupulo wa Kreste ku lu tusa ku ‘hata mw’a n’a hatile.’ (1 Pitrosi 2:21) Ku latelela Jesu ha ku talusi ku kutela ku bulela za n’a bulezi ni ku kopisa likezo za hae. Bakeñisa kuli ze bulelisa mutu ni ku mu ezisa lika ki munahano ni maikuto a hae, ku latelela Kreste ku tokwa kuli lu be ni “maikuto” a swana ni a n’a na ni ona. (Mafilipi 2:5) F’o kikuli, kuli luli lu eze sina mwa n’a ezelize Kreste, lu lukela pili ku ituta ku nahana ni ku ikutwa sina yena, ili ku eza ka mo lu konela kaufela ka ku ba batu ba ba si ka petahala. Kacwalo he, ka tuso ya bañoli ba Litaba za Evangeli, ha lu nyakisiseñi muhupulo wa Kreste. Pili lu ka nyakisisa ze n’e susuelize munahanelo ni maikuto a Jesu.

Pili A Si Ka Taha Kale fa Lifasi

5, 6. (a) Balikani ba luna ba kona ku lu kukueza cwañi? (b) Mwan’a Mulimu wa mweli n’a na ni silikani mañi kwa lihalimu pili a si ka taha kale fa lifasi-mubu, mi ne si mu amile cwañi?

⁵ Balikani ba luna ba batuna ba kona ku lu ama, ba kona ku ezisa mihupulo, maikuto, ni likezo za luna ku ba ze nde kamba ze maswe. * (Liproverbia 13:20) Mu nahane silikani sa n’a ikozi Jesu kwa lihalimu pili a si ka taha kale fa lifasi-mubu. Buka ya Evangeli ya Joani i biza Jesu ha n’a sa li kwa lihalimu kuli “Linzwi,” kamba Mubuleli, wa Mulimu. Joani u li: “Kwa simuluho ne ku na ni Linzwi, mi Linzwi n’a li ku Mulimu, mi Linzwi ne li [mulimu]. N’a li teñi ku Mulimu kwa simuluho.” (Joani 1:1, 2) Bakeñisa kuli Jehova ha na simuluho, Linzwi ha n’a bile ni Mulimu ku zwa “kwa simuluho” ku lukela ku talusa kwa makalelo a pupo ya Mulimu. (Samu 90:2) Jesu ki yena “mweli ku ze bupilwe kamukana.” Kacwalo, n’a li teñi pili libupiwa ze ñwi za moya ni pupo ye lu iponela li si ka bupiwa kale.—Makolose 1:15; Sinulo 3:14.

⁶ Ba sayansi ba bañwi ba akaleza kuli pupo ye lu iponela i bile teñi ka lilimo ze fitelela 12 bilioni. Haiba ha ba si ka busha hahulu, u zibe Mwan’a Mulimu wa mweli n’a ikozi silikani se situna ni Ndat’ahe ka libilioni-bilioni za lilimo pili Adama a si ka bupiwa kale. (Mu bapanye Mika 5:2.) Kacwalo ne ba bile balikani ba ba latana ili ba batuna. Ka ku ba butali bo bu taluswa inge mutu, Mwana wa mweli y’o pili a si ka taha kale fa lifasi u swanisezwa ku bulela kuli: “Ne li na [y’o Jehova] n’a tabela ka zazi ni zazi, ni nze ni tabile fapil’a hae kamita.” (Liproverbia 8:30) Ka niti ku ba mwa silikani se situna ni Muñ’a lilato ka lilimo ze ñata-ñata ne ku amile hahulu Mwan’a Mulimu! (1 Joani 4:8) Mwana y’o n’a fitile fa ku ziba Ndat’ahe ni ku likanyisa munahano, maikuto, ni linzila za hae ku fita mutu ufi kamba ufi.—Mateu 11:27.

Bupilo bwa fa Lifasi-Mubu ni Likukuezo

7. Ki lifi libaka le liñwi ha ne ku tokwahala kuli Mwan’a Mulimu wa mweli a tahe fa lifasi-mubu?

⁷ Mwan’a Mulimu n’a na ni ku ituta ze ñata, kakuli Jehova n’a bata kuli Mwan’a hae a be Muprisita yo Mutuna ya mufelañeke, ili ya kona ku lu “utwela butuku mwa mifokolo ya luna.” (Maheberu 4:15) Le liñwi la mabaka a n’a tezi Mwana y’o fa lifasi-mubu ne li ku ituta litokwahalo za musebezi w’o. Teñi fa, ka ku ba mutu wa nama ni mali, Jesu n’a ipumani mwa miinelo  ni likukuezo za n’a kile a iponela fela ka meto kwa lihalimu. Cwale n’a kona ku ikutwela mo ku inezi ku ba mutu wa fa lifasi. Fokuñwi n’a katalanga, n’a shwanga linyolwa ni tala. (Mateu 4:2; Joani 4:6, 7) Mane, n’a tiyezi butata ni manyando a mifuta kaufela. Kacwalo n’a “itutile ku utwa” mi a ba yena ya swanela hande-nde ku ba Muprisita yo Mutuna.—Maheberu 5:8-10.

8. Lu zibañi ka za bwanana bwa Jesu fa lifasi-mubu?

⁸ Ku cwañi ka za za n’a iponezi Jesu ha n’a li mwanana fa lifasi-mubu? Ze ñozwi ka za bwanana bwa hae ki ze nyinyani hahulu. Mane, ki Mateu ni Luka fela be ne ba bulezi ze ne ezahezi fa ku pepwa kwa hae. Bañoli ba Libuka za Evangeli ne ba ziba kuli Jesu n’a kile a pila kwa lihalimu pili a si ka taha kale fa lifasi-mubu. Bupilo bwa hae bwa kwa lihalimu b’o, sihulu ki bona bo ne bu mu bisize mw’a n’a inezi. Kono Jesu ne li mutu luli inge luna. Niha n’a li ya petehile, n’a na ni ku ba mbututu, kihona a ba mwanana, kihona cwale a ba yo muhulu. Ka nako yeo kaufela n’a nz’a ituta. (Luka 2:51, 52) Bibele i bulela lika ze ñwi ka za bwanana bwa Jesu mi ku si na kakanyo lika zeo ne li mu amile.

9. (a) Ki sifi se si bonisa kuli Jesu n’a pepezwi mwa lubasi lo lu shebile? (b) Mwendi Jesu n’a hulezi mwa miinelo ye cwañi?

⁹ Ku bonahala kuli Jesu n’a pepezwi mwa lubasi lo lu shebile. Se si bonisa cwalo ki sitabelo se ne ba tisize bo Josefa ni Maria kwa tempele ibat’o ba mazazi a 40 ha s’a pepilwe. Ku fita ku tisa ngunyana ya sitabelo sa ku cisa ni liiba kamba nkwilimba ya sitabelo bakeñisa sibi, ne ba tisize sitabelo sa “maiba a mabeli, kamba sa tunkwilimba to tubeli.” (Luka 2:24) Ka ku ya ka Mulao wa Mushe, sitabelo se si cwalo ne si eziwa ki babotana. (Livitike 12:6-8) Hasamulaho, lubasi lo, lo lu shebile se lu hula. Jesu ha sa pepilwe ka makazo, bo Josefa ni Maria ne ba pepile bana ba bañwi ba ba silezi kamba ku fitelela. (Mateu 13:55, 56) Kacwalo Jesu n’a hulezi mwa lubasi lo lutuna, mwendi mwa bubotana cwalo.

10. Ki sifi se si bonisa kuli bo Maria ni Josefa ne li batu ba ba saba Mulimu?

¹⁰ Jesu n’a hulisizwe ki bashemi ba ba saba Mulimu be ne ba mu babalela. Maria m’ahe, ne li musali ya ipitezi luli. Mu hupule kuli lingeloi Gabriele ha ne li mu lumelisize, ne li ize: “U lumele wena ya filwe sishemo, Mulena u na ni wena.” (Luka 1:28) Josefa ni yena ne li mutu wa Mulimu. Ka silimo ni silimo n’a tamanga musipili wa likilomita ze 150 ku ya kwa Jerusalema kwa Paseka. Maria n’a yanga ni yena, nihaike kuli ki banna fela be ne ba tokwiwanga ku eza cwalo. (Exoda 23:17; Luka 2:41) Nako ye ñwi ye cwalo, bo Josefa ni Maria ha se ba ikatalize ku bata-bata Jesu, ba mu fumana mwa tempele mwahal’a baluti. Jesu f’o ne li wa lilimo ze 12. Jesu a bulelela bashemi ba hae be ne ba kalezwi, a li: “Ne mu sa zibi kuli ni swanezi ku ba kwa litaba za Ndate?” (Luka 2:49) Ku Jesu ya n’a li mwanana, linzwi leo la “Ndate” mwendi ne li na ni taluso ye lilato, ili ye nde. Kakuli ku bonahala kuli n’a bulelezwi kuli Ndat’ahe luli ki Jehova. Hape, Josefa, ya n’a li ndat’ahe Jesu ya mu añuzi u lukela ku ba ya n’a li yo munde. Ka niti Jehova n’a si ke a keta mutu y’a buhali kamba y’a situhu kuli a ute Mwan’a Hae ya latwa!

11. Jesu n’a itutile musebezi mañi, mi mwa miteñi ya ze mwa Bibele, ku eza musebezi wo ne ku amañi?

¹¹ Mwahal’a lilimo za n’a pilile mwa Nazareta, Jesu n’a itutile bupangi, mwendi ku Josefa ndat’ahe ya n’a mu añuzi. Jesu n’a zibile hahulu bupangi kuli mane n’a bizwa kuli “mupangi.” (Mareka 6:3) Mwa miteñi ya ze mwa Bibele, bapangi ne ba ezanga misebezi ya ku yaha mandu, ku panga za mwa ndu (inge cwalo litafule, tupula to tunyinyani, ni lipula za mabala), ni  ku eza lisebeliso za ku limisa. Mwa hatiso ya hae ye bizwa Dialogue With Trypho, Justin Martyr, wa mwa lilimo za mwanda wa bubeli C.E., n’a ñozi za Jesu kuli: “N’a ezanga musebezi wa bupangi ha n’a li ni batu, n’a panganga likekele ni licoko.” Misebezi ye cwalo ne li ye t’ata, kakuli kwaikale mupangi mwendi n’a sa lekangi likota. Mane mwendi n’a yanga mwa mushitu ku yo keta kota, ku i lema, kihona a i shimba kwahae. Kacwalo mwendi Jesu n’a ziba mo ku kataleza ku ipilisa, ku sebelisana ni baleki, ni ku fumana mali a tokwahala.

12. Ki sifi se si bonisa kuli Josefa n’a shwile pili Jesu a si ka shwa kale, mi seo ne si bisize cwañi Jesu?

¹² Jesu, ka ku ba yena mweli, mwendi n’a tusanga ku babalela lubasi, sihulu kakuli ku bonahala kuli Josefa n’a shwile pili Jesu a si ka shwa kale. * Magazini ya Zion’s Watch Tower ya January 1, 1900, ne i ize: “Ba kwaikale ba bulela kuli Josefa n’a shwile Jesu ha n’a sa li mwanana, ni kuli Jesu s’a ba mupangi ya n’a tusa lubasi. Seo sa lumelelana cwalo ni ze a bulela Mañolo kuli Jesu ka sibili ne li mupangi, mi hape mañolo a bulela za mahe ni banyani ba hae, kono h’a buleli za Josefa. (Mareka 6:3) . . . Kacwalo, ku bonahala kuli mwa nako ye telele ya lilimo ze 18 za n’a pilile Mulen’a luna, ili ku zwa fo ne li ezahalezi [ze ñozwi kwa Luka 2:41-49] ku to fita h’a kolobezwa, n’a eza misebezi-sebezi ya kamita.” Maria ni bana ba hae, mane ni yena Jesu, kaniti ne ba zibile butuku bwa ku shwelwa ki munna ni ndate ya latwa.

13. Jesu ha n’a kalisize bukombwa bwa hae, ki kabakalañi ha n’a na ni zibo, kutwisiso, ni maikuto a’ tungile zeo mutu ufi kamba ufi fa lifasi n’a si na ona?

¹³ Ka niti, Jesu n’a si ka pepelwa mwa muluti. Kono n’a pilile bupilo bwa batu-tu fela. Ka 29 C.E., nako ne i fitile cwale ya kuli Jesu a eze musebezi wa Mulimu o ne u mu libelezi. Kwa mafelelezo a maliha silimo seo, a kolobezwa mwa mezi mi a ezwa Mwan’a Mulimu wa moya. “Lihalimu la kwaluluha,” mi ku bonahala kuli seo si talusa kuli cwale n’a kona ku hupula bupilo bwa hae bwa kwa lihalimu, ni munahano ni maikuto a n’a bile ni ona ka nako yeo. (Luka 3:21, 22) Kacwalo, Jesu ha n’a kalisize bukombwa bwa hae, n’a na ni zibo, kutwisiso, ni maikuto a tungile ao mutu ufi kamba ufi fa lifasi n’a si ke a ba ni ona. Ki lona libaka bañoli ba Libuka za Evangeli ha ne ba ñozi ze ñata ka za bukombwa bwa Jesu. Nihakulicwalo, ne ba sa koni ku ñola zote za n’a bulezi ni ku eza. (Joani 21:25) Kono ze ne ba buyelezwi ku ñola li lu konisa ku nyakisisa muhupulo wa mutu yo mutuna ka ku fitisisa y’a kile a pila fa lifasi-mubu.

Mwa N’a Inezi Jesu

14. Libuka za Evangeli li bonisa cwañi kuli Jesu ne li mutu ya sishemo ili wa maikuto a’ tungile?

¹⁴ Libuka za Evangeli li bonisa kuli Jesu ne li mutu y’a sishemo ili wa maikuto a’ tungile. N’a bonisize mwa n’a ikutwezi ka linako ze fapana-fapana: n’a shwezi makeke mutu ya kula mbingwa (Mareka 1:40, 41); n’a lilokisizwe ki batu ba ba sa lumeli (Luka 19:41, 42); n’a nyemezi  ka ku luka batu be ne ba cinca mali ka mukwañuli. (Joani 2:13-17) Kabakala makeke a hae, Jesu n’a kona ku sulula miyoko, mi n’a sa pati mwa n’a ikutwela. Lazaro mulikan’a hae ya latwa ha n’a shwile, Jesu ha n’a boni Maria, kaizel’a Lazaro a lila, a tunkeha hahulu kwa pilu mane a lila, ku lila mane fapil’a batu.—Joani 11:32-36.

15. Sishemo sa Jesu ne si bonahezi cwañi ka mwa n’a ezelize ni ku sebelisanela ni ba bañwi?

¹⁵ Sishemo sa Jesu sihulu ne si bonahezi ka mwa n’a ezelize ni ku sebelisanela ni ba bañwi. N’a tusize babotana ni ba ba hatelezwi, ili ku ba tusa ku ‘fumanela mioya ya bona pumulo.’ (Mateu 11:4, 5, 28-30) Niha n’a patehile, n’a tusa ba ba nyandile, ibe musali ya n’a katazwa ki mweya ya n’a sweli kwa siapalo sa hae ka ku ipata-pata, kamba mukupi wa sibofu ya n’a sa koni ku kuziswa. (Mateu 9:20-22; Mareka 10:46-52) Jesu n’a batanga ku bona ze nde ku ba bañwi mi n’a ba babaza ka zona; kono hape n’a ba kalimelanga ha ne ku tokwahala. (Mateu 16:23; Joani 1:47; 8:44) Ka nako yeo basali ne ba sa kutekiwi hahulu, Jesu n’a b’a ngile ka likute le li swanela. (Joani 4:9, 27) Ki lona libaka sikwata sa basali ba bañwi ha ne ba itatezi ku mu sebeleza ka bufumu bwa bona.—Luka 8:3.

16. Ki sifi se si bonisa kuli Jesu n’a itikanelezi mwa bupilo ni ku za maluo?

¹⁶ Jesu n’a pila ka ku itikanelela. Maluo ne si a butokwa hahulu ku yena. Ku bonahala kuli n’a si na ze ñata. N’a bulezi kuli n’a “tokwile f’a ka samela toho ya hae.” (Mateu 8:20) Kono hape Jesu n’a ekezanga kwa tabo ya ba bañwi. Ha n’a ile kwa mukiti wa linyalo—ili mukiti ko ku banga lipina, ku opela, ni ku tabela—ne ku bonahezi hande-nde kuli n’a si ka yela teñi ku y’o sinya mukiti w’o. Mane, Jesu ki kona kwa n’a ezelize makazo ya hae ya pili. Veine ha ne i felile, a fetula mezi ku ba veine ye nde, sona sino se si “tabisa pilu ya mutu.” (Samu 104:15; Joani 2:1-11) Kacwalo, mukiti ne u konile ku zwelapili, mi kaniti bo munyali ni munyaliwa ne ba si ka utwa maswabi. Buitikaneleli bwa hae hape bu boniswa ki linako ze ñata-ñata ze ku bulezwi kuli Jesu n’a sebelize ka t’ata ili ka nako ye telele mwa bukombwa bwa hae.—Joani 4:34.

17. Ki kabakalañi ha ku sa komokisi kuli Jesu ne li Muluti yo Mutuna, mi lituto za hae ne li bonisañi?

¹⁷ Jesu ne li Muluti yo Mutuna. Lituto za hae ze ñata ne li bonisa lika ze ezahala ka zazi ni zazi, za n’a izibela hande-nde. (Mateu 13:33; Luka 15:8) Mulutelo wa hae ha ku na ya u kona—ki o utwahala, o bunolo, ili o tusa kamita. Mane za butokwa ni ku fita ki z’a n’a luta. Lituto za hae ne li bonisa takazo ya hae ya ka pilu kaufela ya ku bata kuli bateelezi ba hae ba zibe hande munahano, maikuto, ni linzila za Jehova.—Joani 17:6-8.

18, 19. (a) Jesu n’a itusisize liswanisezo mañi mwa ku talusa Ndat’ahe? (b) Ku ka nyakisiswañi mwa taba ye tatama?

¹⁸ Jesu n’a bonisize mw’a inezi Ndat’ahe hañata ka liswanisezo za ngana ze ne sa koni ku libalwa ka bunolo. N’a si ka bulela fela kuli Mulimu u sishemo. Kono n’a swaniselize Jehova ku ndate ya swalela bufosi ili ya tabela hahulu ku bona mwan’a hae ha kuta kuli mane wa ‘mata, ku wela mwa mulala wa mwan’a hae ni ku mu tubeta.’ (Luka 15:11-24) Jesu n’a hanile sizo se si sa cinci se ne ba itusisa ba bahulu ba bulapeli ku nyenya batu-tu fela. Mi n’a talusize kuli Ndat’ahe ki Mulimu ya atumeleha ili ya lata hahulu kupo ya mutelisi ya ikokobeza ku fita tapelo ya buikuhumusi ya Mufalisi ya inuneka. (Luka 18:9-14) Jesu n’a bonisize kuli  Jehova ki Mulimu ya babalela batu, kuli mane wa ziba taha ye nyinyani ha i wela fafasi. Jesu n’a tiisize balutiwa ba hae kuli: “Mu si ke mwa saba; mu fita litaha ze ñata.” (Mateu 10:29, 31) Kwa utwahala batu ha ne ba komokile “tuto” ya Jesu ni ku taha ku yena. (Mateu 7:28, 29) Mane, nako ye ñwi “batu ba bañata hahulu” ne ba inzi ni yena ka mazazi a malalu, ba sa ci lico!—Mareka 8:1, 2.

¹⁹ Lwa itumela kuli Jehova mwa Linzwi la hae u patuluzi muhupulo wa Kreste! Kono lu kona ku ba cwañi ni muhupulo wa Kreste ni ku u bonisa ha lu sebelisana ni ba bañwi? Zeo li ka nyakisiswa mwa taba ye tatama.

[Litaluso za kwatasi]

Kana Mwa Hupula?

• Ki kabakalañi ha lu swanela ku ziba hande “muhupulo wa Kreste”?

• Jesu n’a ikozi silikani mañi pili a si ka taha kale fa lifasi-mubu?

• Ha n’a li fa lifasi-mubu, Jesu n’a ipumani mwa miinelo ni likukuezo mañi?

• Libuka za Evangeli li patululañi ka za mwa n’a inezi Jesu?

[Lipuzo za Tuto]

[Siswaniso se si fa likepe 3]

Jesu n’a hulezi mwa lubasi lo lutuna, mwendi mwa bubotana cwalo

[Maswaniso a fa likepe 6]

Baluti ne ba komokile kutwisiso ni likalabo za Jesu wa lilimo ze 12