Mu Zibañi ka za Buloi?

BULOI! Linzwi leo li mi nahanisañi?

Kwa batu ba bañata, ki zona litumelo ze si na mutomo hande ni za ku ikupulela fela, mi haki nto ye li teñi. Ku bona bao, buloi bu nahanelwa fela, ili ku nahana za miketa ya batu ba ba apezi bitino bye bi ba pata ili ba ba fufisa lipoto ze bila ka ku li fa mafufa a likampafwa. Kutwi hape ba fetula batu ku ba limbotwe, mi ba fufanga ka sifiyelo busihu ba nze ba keketa ka lunya.

Ku ba bañwi, buloi haki taba ya ku bapalisa. Babatisisi ba bañwi ba bulela kuli palo ya batu ye fita licika la bayahi ba lifasi ba lumela kuli baloi ba teñi luli mi ba kona ku ama bupilo bwa ba bañwi. Bolule-lule ba lumela kuli buloi bu maswe, bu tisa kozi, mi bu swanela ku sabiwa hahulu. Ka mutala, buka ye bulela za bulapeli bwa mwa Africa i li: “Ba mwa Africa ba lumela hahulu za misebezi ni likozi ze tiswa ki mabibo a’ maswe, bulauli ni buloi . . . Baloi ni balauli ba toilwe hahulu mwa libaka mo ba pila. Mane ni mwa miteñi ye, ku sa na ni libaka m’o fokuñwi ba bulaiwanga ka ku lindaulwa ki batu ba bañwi.”

Kono haili mwa linaha za kwa Wiko mona, buloi se bu kalile ku kutekeha. Sabo ya ku saba baloi i fokolizwe hahulu ki libuka, televishini, ni maswaniso a’ zamaya. David Davis, ya li caziba wa za ku itabisa ka zona u li: “Baloi cwale se ba bonahala ku ba ba banca ili ba ba buheha, se ba buheha luli. Bapangi ba maswaniso a’ zamaya ba kona hahulu ku likanyisa miinelo. . . . Ka ku bisa baloi ku bonahala ku buheha ni ku kona ku latiwa, baloi ba kona ku latiwa ki batu ba bañata, hamoho ni basali ni banana.” Bapangi ba maswaniso a’ zamaya ba ziba luli mwa ku itusiseza muinelo ufi kamba ufi kuli ba fumanele fateñi.

Ba bañwi ba bulela kuli buloi se bu li ye ñwi ya likopano za mioya ze hula ka bubebe ka ku fitisisa mwa United States. Mwa linaha ze zwezipili kaufela, batu ba ba sweli ku bata kolwiso ya kwa moya mwa mifuta-futa ya buloi ba sweli ba ekezeha. Ba eza cwalo kabakala ku susuezwa ki likopano ze lwanela litukelo za basali ni kabakala ku zwafiswa ki bulapeli bo bu zibahala. Mane, mifuta ya buloi ki ye miñata hahulu kuli mane batu ha ba lumelelani hande kuli linzwi la “muloi” li talusañi. Kono baloi ba ba izibahalize hañata ba ipulela ku ba ba bulapeli bwa Wicca—bo bu taluswa mwa dikishinari ye ñwi kuli “ki bulapeli bwa sihedeni ili bo ne bu simuluhile mwa Yurope ya kwa wiko pili Bukreste bu si ka taha kale mi bu sweli bwa zusuluswa mwa lilimo za  mwanda wa bu 20.” * Kacwalo, ba bañata hape ba ipiza bahedeni kamba bahedeni ba banca.

Mwa linako kaufela za kwamulaho, baloi ba toilwe, ku nyandiswa, ku tukufazwa, mi mane ni ku bulaiwa. Ki kabakaleo baloi ba miteñi ye ba tukufalezwi ku bonahaza buloi kuli ki nto ye nde. Mwa patisiso ye ñwi, baloi ba sikai ne ba buzizwe kuli ki sifi se ba tokwa hahulu ku bulelela nyangela. Kalabo ya bona, ye ne i kusufalizwe ki mubatisisi Margot Adler, ki ye: “Ha lu batu ba ba maswe. Ha lu lapeli Diabulosi. Ha lu holofazi kamba ku shemba batu. Ha lu tisi kozi. Lu batu fela ba ba swana ni mina. Lu na ni mabasi, misebezi, milelo, ni litakazo. Bwa luna haki bulapeli. Ha lu bingolongoma. . . . Ha mu tokwi ku lu saba. . . . Lu swana hahulu ni mina niha mu sa nahani cwalo.”

Ba bañata se ba amuhela yona taba yeo. Kono kana seo si talusa kuli buloi ha bu swaneli ku lu bilaeza? Ha lu nyakisiseñi puzo yeo mwa taba ye tatama.

[Litaluso za kwatasi]