Ki Kabakalañi Likweta Ha Li Atile Hahulu?

“u si ke wa amuhela mpo [kweta]; kakuli mpo [kweta] i bulaya meto a ba ba boniseza, mi i kopamisa litaba za ba ba lukile.”—Exoda 23:8.

LILIMO ze 3,500 kwamulaho k’o, Mulao wa Mushe ne u nyazize likweta. Ka lilimo ze mianda-nda haisali ku zwiwa f’o, ku tomilwe milao ye miñata-ñata ye hanisa ku leka likweta. Kono milao ye tomilwe ha i si ka kona ku felisa likweta. Likweta ze eza limilioni-milioni za fiwa ni ku amuhelwa ka zazi, mi bolule-lule ba nyanda kabakaleo.

Likweta se li atile ni ku tatezana hahulu kuli mane se li ya li fokolisa mutomo tenyene wa nyangela. Mwa linaha ze ñwi, ibat’o ba nto kaufela i eziwa fela ha se ku lifilwe kweta. Ku lifa kweta ku y’a swanela ku ka konisa mutu ku pasa litatubo, ku fiwa situpa sa bundilaiba, ku eza tumelelano ya pisinisi, kamba ku wina muzeko. Arnaud Montebourg, caziba wa mulao wa kwa Paris, n’a bilaezi kuli: “Likweta li swana inge silafazo ye tuna ye bilaeza hahulu batu.”

Likweta sihulu li atile mwa lipisinisi. Likampani ze ñwi li beyanga kwatuko 33 pesenti ya lituwelo za zona kuli li lifange fela bayemeli ba muso ba ba bata likweta. Ka ku ya ka magazini ya kwa Britain ye bizwa The Economist, ba ba ka ba baleki ba lifiwanga likweta ze eza madola a 2 bilioni ni licika kwa madola a 25 bilioni a’ itusiswa ka silimo mwa pisinisi ya lilwaniso ya mwahal’a macaba. Ku leka likweta k’o ha ku nze ku ekezeha hahulu, ze zwa mwateñi li bile ze maswe hahulu. Mwahal’a lilimo ze lishumi ze felile, lipisinisi za “mwahal’a balikani,” zona lipisinisi ze sa sepahali za ba sikai ba ba ziba mwa ku li zamaiseza hande, kuti li sinyize sifumu sa linaha mutumbi.

Likweta ni butata bo li tahisanga bwa za mali kamita li nyandisanga hahulu babotana, bona ba ba sa koni ku lifa mutu kweta. Sina The Economist mo i kusufaleza taba, luli “likweta ki mufuta o muñwi wa buhateleli.” Kana buhateleli bo bu cwalo bwa kona ku feliswa, kamba kana ku leka likweta ha ku koni ku tibelwa? Kuli lu alabe puzo yeo, lu lukela pili ku ziba ze ñwi ze tuna ze tisa likweta.

Ki Lifi Ze Tisa Likweta?

Ki kabakalañi batu ha ba lata ku leka likweta ku fita ku eza lika ka busepahali? Ku ba bañwi, ku leka likweta ki yona nzila ye bunolo ka ku fitisisa—kamba mane yona fela—ya ku fumana ka yona ze ba bata. Fokuñwi, kweta i kana ya konisa mutu ku picuka koto. Ba bañata ba likanyisanga babusi, mapokola, ni baatuli ha ba bonahala kuli ha ba na taba ni za likweta kamba ha ba li eza.

Likweta ha li nze li ekezeha, li fita fa ku amuheleha hahulu ku fitela bu ba mupilelo wa batu. Batu ba ba fumana lituwelo ze nyinyani hahulu ba ikutwa kuli ha ku na mo ba ka  ezeza. Ba na ni ku kupa likweta kuli ba kone ku ipilisa. Mi balifisi ba likweta kamba ba ba li lifa kuli ba fumane nto ye ñwi ka ku sa sepahala ha ba sa fiwi koto, ki ba sikai fela ba ba itakaleza ku felisa likweta. Mulena Salumoni n’a bulezi kuli: “Tifo ya mulatu w’a beilwe mutu ka musebezi o maswe ha i sa batwi kapili, lipilu za bana ba batu li ba isa kwa ku eza ze maswe.”—Muekelesia 8:11.

Mikwa ye mituna ye mibeli ye zwelapili ku ekeza kwa likweta ki buitati ni mukwañuli. Kabakala buitati, ba ba leka likweta ha ba na taba ni manyando ao likweta za bona li tiseza ba bañwi, mi ba bonisa kuli likweta li lukile kakuli ba fumana lituso ku zona. Ba ba eza za likweta bao ha ba nze ba ikubukanyeza bufumu bo buñata, ba fita fa ku ba ni mukwañuli hahulu. Salumoni n’a ize: “Ya lata silivera h’a na ku kuliswa ki silivera, ku cwalo ni ku y’a lata bufumu, h’a koliswi ki s’a fumana.” (Muekelesia 5:10) Ka niti, mukwañuli u kana wa tiseza mutu mali, kono kamita u ezisanga batu ku eza za likweta ni ku loba mulao.

Nto ye ñwi ye sa swaneli ku libalwa ki z’a sweli ku eza mubusi wa lifasi le ya sa bonahali, y’o Bibele i biza kuli Satani Diabulosi. (1 Joani 5:19; Sinulo 12:9) Satani u susueza hahulu likweta. Kweta ye tuna ka ku fitisisa ye zibahala ki yani Satani n’a file ku Kreste. ‘Ni ka ku fa mibuso kamukana ya lifasi ha u wa ka mañwele, wa ni kubamela.’—Mateu 4:8, 9.

Kono Jesu n’a sa lati ku lifiwa kweta, mi n’a lutile balateleli ba hae ku eza nto ye swana. Kana lituto za Kreste li kona ku tusa hahulu mwa ku felisa likweta kacenu? Taba ye tatama i ka nyakisisa puzo yeo.