Mu Yemele ka ku Tiya Tuto ya Silumeli
Mu Yemele ka ku Tiya Tuto ya Silumeli
“U sepe [Muñ’a] Bupilo ka pilu ya hao kaufela, mi u si ke wa tiyela fa butali bwa hao; u beye [Muñ’a] Bupilo mwa milelo ya hao kaufela, mi Yena u ka lukisa linzila za hao.”—LIPROVERBIA 3:5, 6.
1. Lu iponela hahulu cwañi zibo ya butu ku fita haisali?
KA NAKO ya cwale, mitende ye hasanyiwa ka zazi mwa lifasi kamukana i bat’o ba ye 9,000. Ka silimo ni silimo, libuka ze nca ze bat’o ba 200,000 za hasanyiwa mwa United States inosi. Ne ku akalelizwe kuli ha ku to fitwa mwa March ya 1998, ne ku na ni limbule za litaba ze bat’o ba 275 milioni fa Intaneti. Kuti ka kweli ni kweli, palo yeo ya limbule za litaba ya ekezeha ka 20 milioni. Ku fita haisali, batu se ba kona ku fumana litaba ka za ibat’o ba nto ifi kamba ifi. Hailif’o nto yeo i na ni lituso ze ñwi, ku ata cwalo kwa litaba ku tisize butata.
2. Ki bufi butata bo bu konwa ku tahiswa ki ku fumana litaba ze ñata-ñata?
2 Batu ba bañwi ba tengukezi hahulu kwa ku bata-bata litaba, kamita ba na ni takazo ye sa feli ya ku bata ku ziba litaba ze sa zo ezahala, kono ha ba isi pilu kwa lika za butokwa. Ba bañwi ha ba ipumanela litabanyana ka za misebezi ye miñwi ye mituna, ba ikutwa kuli kipeto ki bocaziba. Ka ku itinga fa zibonyana ye ba fumani, ba kana ba eza likatulo ze tuna ze kona ku ba holofaza kamba ku holofaza ba bañwi. Mi butata bwa ku fumana litaba za buhata kamba ze si ka nepahala bu banga teñi kamita. Hañata ha ku bangi ni mukwa wa ngana wa ku ikolwisisa ka ona kuli litaba ze atile hahulu zeo li nepahezi mi ki ze itikanelezi.
3. Ki lifi litemuso ze mwa Bibele ka za ku batisisa butali bwa butu?
3 Batu kamita ba bile ni mayupeleti. Butata bwa ku sinyeza nako ye ñata kwa ku batisisa litaba ze si na tuso kamba mane ze holofaza ne bu lemuhilwe kale-kale k’o mwa miteñi ya Mulena Salumoni. N’a ize: “U itemuhele: Libuka ze ñolwa ki ze ñata, ha li na mo li felela; mi ku ituta hahulu ku fa mutu mukatala.” (Muekelesia 12:12) Hamulaho wa lilimo ze mianda-nda, muapositola Paulusi n’a ñolezi Timotea kuli: “Buluka . . . s’o beilwe mwa pabalelo ya sona; pima litaba ze si na tuso, za ku nyefula, ni likañi za zibo ye ba li ki zibo, bo hasi yona; ba bañwi ka ku i lumela, kihona ba keluhile tumelo.” (1 Timotea 6:20, 21) Ee, Bakreste kacenu ba swanela ku pima mihupulo ye holofaza.
4. Ki ifi nzila ye ñwi ye lu ka bonisa ka yona ku sepa Jehova ni lituto za hae?
4 Batu ba Jehova hape ba ka eza hande ku mamela manzwi a Liproverbia 3:5, 6, a’ li: “U sepe [Muñ’a] Bupilo ka pilu ya hao kaufela, mi u si ke wa tiyela fa butali bwa hao; u beye [Muñ’a] Bupilo mwa milelo ya hao kaufela, mi Yena u ka lukisa linzila za hao.” Ku sepa Jehova ku kopanyeleza ku hana muhupulo ufi kamba ufi o lwanisana ni Linzwi la Mulimu, ibe kuli u simuluha mwa pilu ya luna beñi kamba ku mutu yo muñwi. Kuli lu si ke lwa fokola kwa moya, ku butokwa hahulu kuli lu twaelise kutwisiso ya luna ilikuli lu kone ku ziba litaba ze holofaza ni ku li pima. (Maheberu 5:14) Ha lu nyakisiseñi limbule ze ñwi za litaba ze cwalo.
Lifasi le Li Busiwa Ki Satani
5. Ki sifi simbule se siñwi sa mihupulo ye holofaza, mi muñ’a sona ki mañi?
5 Lifasi ki simbule se situna sa mihupulo ye holofaza. (1 Makorinte 3:19) Jesu Kreste n’a lapelezi balutiwa ba hae ku Mulimu kuli: “Ha ni ku lapeli kuli u ba zwise mwa lifasi, kono kuli u ba sileleze [ku y’a maswe, NW].” (Joani 17:15) Kupo ya Jesu ya kuli balutiwa ba hae ba silelezwe “ku y’a maswe” ne i bonisize m’ata a na ni ona Satani fa lifasi. Ku ba fela Bakreste ha ku lu silelezi kwa likukuezo ze maswe za lifasi le. Joani n’a ñozi kuli: “Lwa ziba kuli lu ba Mulimu, ni kuli lifasi kamukana li lapalezi mwatas’a ya maswe.” (1 Joani 5:19) Sihulu mwahal’a kalulo ye ya mafelelezo ya mazazi a maungulo, lu swanela ku libelela kuli Satani ni badimona ba hae ba ka taza lifasi ka litaba ze holofaza.
6. Lika za ku itabisa ka zona za lifasi li kona ku tisa cwañi kuli batu ba cinele mwa muzamao?
6 Hape lu swanela ku libelela kuli ze ñwi kwa litaba ze holofaza zeo li kana li bonahala ku sa holofaza. (2 Makorinte 11:14) Ka mutala, mu nahane lika zeo batu ba itabisa ka zona, ze kopanyeleza lika ze boniswa fa TV, maswaniso a zamaya, lipina, ni lihatiso. Ba bañata ba lumela kuli, hañata lika ze ñwi za ku itabisa ka zona li susueza likezo ze maswe, ze cwale ka buhule, mifilifili, ni ku itusisa maswe milyani ye kola. Batu ha ba bona lwa pili lika za ku itabisa ka zona ze swabisa ku fita haisali, ba kana ba komoka maswe. Kono ku li bona hañata-ñata ku kona ku cinelisa mutu. Ni kamuta lu si ngi kuli lika za ku itabisa ka zona ze susueza mihupulo ye holofaza za amuheleha kamba kuli ha li holofazi.—Samu 119:37.
7. Ki bufi butali bwa butu bo bu kona ku lu tiseza ku honona Bibele?
7 Mu nahane simbule se siñwi sa litaba ze kona ku holofaza. Simbule seo ki mihupulo ye miñata-ñata ye hasanyiwa ki ba sayansi ni baituti ba bañwi ba ba latula ku nepahala kwa Bibele. (Mu bapanye Jakobo 3:15.) Litaba ze cwalo li fumanehanga kamita mwa limagazini ze hasanyiwa hahulu ni libuka ze tumile, mi li kona ku tisa kuli mutu a honone Bibele. Batu ba bañwi ba lata ku nyinyafaza m’ata a Linzwi la Mulimu ka ku nuhelela kwa bona litaba kamita. Butata bo bu swana ne bu bile teñi mwa miteñi ya baapositola, sina mo a boniseza hande manzwi a muapositola Paulusi, a’ li: “Mu tokomele, mutu a si ke a mi swasa ka tuto ya butali, ni ka ku mi shemba ka ze si na tuso, a mi ise ka litaba ze ba fanana batu ka mulomo, ni ka lituto za lifasi za makalelo, isi ka Kreste.”—Makolose 2:8.
Ba Ba Toile Niti
8, 9. Bukwenuheli bu iponahaza cwañi kacenu?
8 Bakwenuheli ni bona ba kona ku lu fokolisa kwa moya. Muapositola Paulusi n’a polofitile kuli mwahal’a ba ba ipala ku ba Bakreste ne ku ka zuha bukwenuheli. (Likezo 20:29, 30; 2 Matesalonika 2:3) Manzwi a hae n’a talelelizwe kakuli, baapositola ha se ba shwile, bukwenuheli bo butuna ne bu tisize kuli Krestendomu i be teñi. Kacenu, ha ku na bukwenuheli bo butuna mwahal’a batu ba Mulimu. Niteñi, batu ba bañwi ba zwile mwahal’a luna, mi ba bañwi ku bona ba tundamena ku sinya Lipaki za Jehova libizo ka ku hasanya buhata ni litamilikezo. Ba sikai ba sebelisana ni likwata ze ñwi kuli ba kopanele ku lwanisa bulapeli bo bu kenile. Ka ku eza cwalo, ba swalisana ni mukwenuheli wa pili, yena Satani.
9 Bakwenuheli ba bañwi ba sweli ku itusisa hahulu mikwa ye fitana-fitana ya ku hasanya ka yona makande, ku kopanyeleza ni Intaneti, kuli ba hasanye litaba za buhata ka za Lipaki za Jehova. Kabakaleo, batu ba bande ha ba batisisa litumelo za luna, ba kana ba fumana litaba za buhata za bakwenuheli. Nihaiba Lipaki ba bañwi ba konile ku ipumanela litaba zeo ze holofaza ka ku sa lela. Hape, bakwenuheli fokuñwi ba bulelanga fa televishini kamba fa wayalesi. Kabakaleo, ki ifi nto ye nde ya ku eza?
10. Ki ifi nto ye nde ya ku eza ka za litaba za buhata za bakwenuheli?
10 Muapositola Joani n’a laezi Bakreste kuli ba si ke ba amuhela bakwenuheli mwa mandu a bona. N’a ñozi kuli: “Yo muñwi h’a taha ku mina, mi ki ya sa tisi tuto yeo, mu si ke mwa mu amuhela mwa mandu a mina, mi mu si ke mwa mu lumelisa. Kakuli ya mu lumelisa u kopana ni yena mwa likezo za hae ze maswe.” (2 Joani 10, 11) Ku sa swalisana ni hanyinyani ni balwanisi bao ku ka lu sileleza kwa mihupulo ya bona ye maswe. Ku ituhelela ku teeleza kwa lituto za bakwenuheli ze taha ka mikwa ya cwale ye fapana-fapana ya ku hasanya ka yona makande ku kona ku lu holofaza. Ku swana fela inge ku amuhela mukwenuheli ka sibili mwa mandu a luna. Ni kamuta lu si tuheleli mayupeleti ku lu kenya mwa likayamana leo!—Liproverbia 22:3.
Mwa Puteho
11, 12. (a) Mihupulo ye holofaza mwa puteho ya mwa lilimo za mwanda wa pili ne i zwelezi kai? (b) Bakreste ba bañwi ne ba palezwi cwañi ku yemela ka ku tiya lituto za silumeli?
11 Mu nahane nto ye ñwi ye kona ku ba simbule sa mihupulo ye holofaza. Mukreste ya ineezi, niha sa leli ku luta buhata, u kona ku ba ni mukwa wa ku bulelanga manzwi a’ si ka nahanwa hande. (Liproverbia 12:18) Kabakala ku sa petahala, kaufel’a luna fokuñwi lwa fosanga mwa lipulelo. (Liproverbia 10:19; Jakobo 3:8) Ku bonahala kuli mwa miteñi ya muapositola Paulusi, ne ku na ni ba bañwi mwa puteho be ne ba palezwi ku swala malimi a bona ili be ne ba ezanga likañi za manzwi. (1 Timotea 2:8) Ne ku na ni ba bañwi be ne ba nahana kuli mihupulo ya bona ki yona fela ye lukile mi mane ne ba lwanisize m’ata a Paulusi. (2 Makorinte 10:10-12) Moya o cwalo ne u tisize mifilifili ye ne ka tibelwa.
12 Fokuñwi likañi ze cwalo ne li isize kwa “lifapano ze maswe,” ze felisa kozo mwa puteho. (1 Timotea 6:5; Magalata 5:15) Ka za be ne ba tisize likañi ze cwalo, Paulusi n’a ñozi kuli: “Mutu ha luta tuto i sili, a sa yi ka manzwi a’ pilisa, ona manzwi a Mulen’a luna Jesu Kreste, ni ka tuto ye utwana ni bulapeli, ya cwalo ki muikuhumusi ya sa zibi se siñwi; kono u tukufalelwa litaba ze si na tuso, ni likañi za manzwi, fo ku zwa muna, ni likomano, ni linyefulo, ni ku hupulela batu maswe.”—1 Timotea 6:3, 4.
13. Buñata bwa Bakreste ba mwa lilimo za mwanda wa pili ne ba na ni moya mañi?
13 Ka litohonolo, mwa miteñi ya baapositola, buñata bwa Bakreste ne ba sepahala mi ne ba kumalezi musebezi wa ku shaela taba ye nde ya Mubuso wa Mulimu. Ne ba patehile ku babalela “lindiala ni limbelwa mwa ñalelwa ya bona” mi ne ba ipabalezi ‘ku za lifasi ba si na koli,’ ba sa sinyezi nako ya bona ku eza likañi ze sa tusi se siñwi. (Jakobo 1:27) Ne ba pimile “litwaelano ze maswe” nihaiba mwa puteho ya Sikreste ilikuli ba si ke ba fokola kwa moya.—1 Makorinte 15:33; 2 Timotea 2:20, 21.
14. Ha lu sa tokomeli, ku buhisana mihupulo ya luna ni ba bañwi ku kona ku isa cwañi kwa likañi ze holofaza?
14 Ka ku swana, miinelo ye bulezwi mwa paragilafu 11 ha i yo mwa liputeho za Lipaki za Jehova kacenu. Niteñi, neikaba hande ha ne lu ka lemuha kuli likañi ze sa tusi ze cwalo za kona ku zuha. Ka niti, ki nto ye nde ku buhisana litaba za mwa Bibele kamba ku nahana lika ze ka ba mwa lifasi le linca le li sepisizwe ze si ka patululwa kale. Mi ha ku si ka fosahala ku buhisana ni ba bañwi litaba za ka butu, ze cwale ka mutinelo ni mubonahalelo kamba keto ya za ku itabisa ka zona. Nihakulicwalo, haiba lu ñañelela mihupulo ya luna ni ku nyema ba bañwi ha ba sa lumelelani ni luna, u zibe puteho i kana ya kauhana kabakala tutaba to tunyinyani. Nto ye n’e li ngambolo ye nyinyani se i ka tisa kolofalo ye tuna.
Ku Babalela Se Lu Filwe
15. “Lituto za badimona” li kona ku lu holofaza cwañi kwa moya, mi ki ifi kelezo ye filwe mwa Mañolo?
15 Muapositola Paulusi u lemusa kuli: “Moya u bulela ka ku tiisa kuli mwa linako za kwapili, ba bañwi ba ka zwa mwa tumelo, ba kumalele mioya ye puma, ni lituto za badimona.” (1 Timotea 4:1) Ee, mihupulo ye holofaza i kona ku tisa kozi. Ki lona libaka Paulusi ha n’a kupile mulikan’a hae ya latwa Timotea kuli: “Wena Timotea, buluka . . . s’o beilwe mwa pabalelo ya sona; pima litaba ze si na tuso, za ku nyefula, ni likañi za zibo ye ba li ki zibo, bo hasi yona; ba bañwi ka ku i lumela, kihona ba keluhile tumelo.”—1 Timotea 6:20, 21.
16, 17. Mulimu u lu fileñi, mi lu swanela ku babalela cwañi nto yeo?
16 Luna kacenu lu kona ku tusiwa cwañi ki temuso ye lilato yeo? Timotea n’a filwe nto ya ku babalela, ili nto ya butokwa ya n’a lukela ku sileleza. Ne li nto mañi? Paulusi u li: “U swale ka mata mutala wa litaba ze pilisa z’o utwile ku na, mwa tumelo ni mwa lilato le li li ku Jesu Kreste. U mamele taba ye nde ye beilwe mwa pabalelo ya hao, ka Moya o Kenile o yahile mwa lipilu za luna.” (2 Timotea 1:13, 14) Ee, za n’a filwe Timotea ne li kopanyeleza “manzwi a’ pilisa,” ili “tuto ye utwana ni bulapeli.” (1 Timotea 6:3) Ka ku lumelelana ni manzwi ao, Bakreste kacenu ba tundamena ku sileleza tumelo ya bona ni litaba za niti ze ba filwe.
17 Ku babalela nto yeo ku kopanyeleza ku eza lika ze nde ze cwale ka ku itutanga Bibele ni ku tiyela mwa ku lapela, ha lu nze “lu [eza] batu kaufela hande, sihulu banabahabo luna ba balumeli.” (Magalata 6:10; Maroma 12:11-17) Paulusi hape u eleza kuli: “U tundamene mwa ku luka, ni mwa bulapeli, ni tumelo, ni lilato, ni pilu-telele, ni musa. Lwana ndwa ye nde ya tumelo, swala bupilo bo bu sa feli bo u bizelizwe, bo n’o ipulezi ka buipulelo bo bunde fapil’a lipaki ze ñata.” (1 Timotea 6:11, 12) Muitusisezo wa Paulusi wa lipulelo ze cwale ka “lwana ndwa ye nde” ni “swala” u utwahaza hande kuli lu lukela ku hana likukuezo ze holofaza kwa moya ka m’ata ni ka ku tundamena.
Tokwahalo ya ku Ba ni Kutwisiso
18. Lu kona ku bonisa cwañi buitikaneleli bwa Sikreste kwa neku la litaba za silifasi?
18 Ka niti, mwa ku lwana ndwa ye nde ya tumelo, kutwisiso ya tokwahala. (Liproverbia 2:11; Mafilipi 1:9) Ka mutala, neikaba mafosisa ha ne lu ka honona litaba kaufela za silifasi. (Mafilipi 4:5, NW; Jakobo 3:17, NW) Haki mihupulo kaufela ya batu ye lwanisana ni Linzwi la Mulimu. Jesu n’a bulezi kuli bakuli ne ba tokwa ku ya ku mualafi ya cuukile—mi bualafi ki musebezi wa silifasi. (Luka 5:31, NW) Nihaike kuli mwa miteñi ya Jesu, batu ne ba sa zibi hande za likalafo, n’a bulezi kuli mutu u kona ku fiwa tuso ye ñwi ki mualafi. Bakreste kacenu ba bonisa buitikaneleli kwa neku la litaba za silifasi, kono ha ba ituheleli ku teeleza ku ze kana za ba holofaza kwa moya.
19, 20. (a) Maeluda ba banga cwañi ni kutwisiso ha ba tusa ba ba bulela ka ku sa nahanisisa? (b) Puteho i ezangañi ku ba ba tundamena ku yemela lituto za buhata?
19 Kutwisiso hape ya tokwahala kwa maeluda ha ba tokwiwa ku tusa ba ba bulela ka ku sa nahanisisa. (2 Timotea 2:7) Fokuñwi, lilama za puteho ba kana ba eza likañi ka za litaba ze nyinyani ni litaba za ku nuha fela. Kuli ba pime likauhano mwa puteho, maeluda ba swanela ku akufa ku talima butata bo bu cwalo. Kono hape ba pima ku tameleza mizwale ba bona bumaswe mi ha ba akufi ku b’a nga kuli ki bakwenuheli.
20 Paulusi n’a talusize ka m’o tuso i swanela ku felwa. N’a ize: “Banabahesu, mutu h’a swelwi a eza mulatu, mina ba ba na ni Moya, mu mu kutise ka moya o musa.” (Magalata 6:1) Ha n’a bulela luli za Bakreste ba ba honona, Juda n’a ñozi kuli: “Mu utwele ba bañwi butuku, mu nze mu keta litaba; mi mu pilise ba bañwi, ku ba zwisa mwa mulilo.” (Juda 22, 23) Nihakulicwalo, haiba mutu u elelizwe hañata-ñata kono u sa tundamena ku yemela lituto za buhata, maeluda ba tokwa k’u nga muhato kuli ba sileleze puteho.—1 Timotea 1:20; Tite 3:10, 11.
Ku Taza Minahano ya Luna ka Lika Ze Lukela ku Lumbwa
21, 22. Lu swanela ku keta hande nto mañi, mi lu swanela ku taza minahano ya luna ka nto mañi?
21 Puteho ya Sikreste i hana manzwi a’ holofaza a’ kona ku “yepa sina silonda.” (2 Timotea 2:16, 17; Tite 3:9) Seo si cwalo ibe kuli manzwi ao ki a bonisa “butali” bwa silifasi bo bu puma, buhata bwa bakwenuheli, kamba lipulelo ze si ka nahanwa hande za ba ba mwa puteho. Hailif’o takazo ye nde ya ku ituta lika ze nca ya kona ku tusa, mayupeleti a sa hoifiwi a kona ku lu libisa kwa mihupulo ye holofaza. Lwa ziba hande milelo ya Satani. (2 Makorinte 2:11) Lwa ziba kuli wa lika ka mwa konela kaufela ku lu yembulula ilikuli lu kutele mwamulaho mwa sebelezo ya luna ku Mulimu.
22 Luna likombwa ze nde, haike lu yemele ka ku tiya tuto ya silumeli. (1 Timotea 4:6) Haike lu itusise hande nako ya luna ka ku keta hande litaba ze lu bata ku utwa. Kabakaleo ha lu na ku lyanganiswa-lyanganiswa fela ki buhata bwa tahisa Satani. Ee, ha lu zweleñipili ku nahana “linto kaufela ze li za niti, kaufela ze kutekeha, kaufela ze lukile, kaufela ze kenile, kaufela ze na ni libubo le linde, kaufela ze na ni swanelo, ni ze lukela ku lumbwa.” Haiba lu taza minahano ni lipilu za luna ka lika ze cwalo, Mulimu wa kozo u ka ba ni luna.—Mafilipi 4:8, 9.
Lu Itutileñi?
• Butali bwa silifasi bu kona ku lu fokolisa cwañi kwa moya?
• Lu kona ku ezañi kuli lu isileleze kwa litaba za bakwenuheli ze holofaza?
• Ki lipulelo lifi ze lu swanela ku pima mwa puteho?
• Buitikaneleli bwa Sikreste bu boniswa cwañi kwa neku la litaba ze atile hahulu kacenu?
[Lipuzo za Tuto]
[Siswaniso se si fa likepe 21]
Limagazini ni libuka ze ñata ze tumile ha li lumelelani ni likuka za luna za Sikreste
[Siswaniso se si fa likepe 22]
Bakreste ba kona ku buhisana mihupulo ya bona ni ba bañwi ku si na ku ñañelela kuli i lukile