Kana Mwa Kona ku Fumana Mombecima Tota?

Kwamulaho k’o ka 1854, muñoli wa kwa America ya bizwa Henry Thoreau n’a ñozi kuli:

“Buñata bwa batu ba pila bupilo bwa buishondi, ili bwa ku zwafa hahulu.”

Bupaki bu bonisa kuli mwa miteñi ya hae buñata bwa batu ne ba si na mombecima tota. Kono f’o ne li lilimo ze 150 ku kuta kwamulaho. Kana lika li cincize kacenu? Kamba kana manzwi a Thoreau a sa sebeza? Mina bo ka sibili? Kana mwa ikola, ee, ku ca nala? Kamba kana ha mu na hande sepo, ni ku ikalelwa ze ka ezahala kwapili, inze mu ‘ishondile ka ku zwafa hahulu,’ ka ku ya ka manzwi a Thoreau ha ne lu ka a cinca hanyinyani?

KA BUMAI, ku na ni lika ze ñata mwa lifasi ze amuha batu mombecima tota. Lu ka bulela li sikai za zona. Mwa linaha ze ñata, kutokwa hande mibeleko ni ku hola mali a manyinyani ku tisa bunjebwe hamoho ni ku zwafa hahulu ko ku ama mali. Mwa linaha ze ñwi ba bañata ba ipulukusha ka t’ata kuli ba fumane bufumu ni maluwo. Kono hañata, mupilelo wa lilakana u tisa lipilaelo, isi kozo. Makulanu, lindwa, bukebenga, ku sa eza ka mulao, ni buswenyi ni zona li tokwisa batu kozo.

Ne Ba Batile Mombecima Tota

Ba bañata ha ba lati mo li inezi lika mwa lifasi. Antônio * ne li mueteleli wa babeleki mwa fakitori ye tuna mwa tolopo ya São Paulo, kwa Brazil. Ka sepo ya ku bolosola mupilelo wa babeleki, a ikenya mwa likwata ze ne li patehile ku hanyeza patalaza lika ze siyo hande, kono ku eza cwalo ne ku si ka mu fa mombecima tota.

Ba bañwi ba sepa kuli linyalo li ka ba tiseza mombecimanyana mwa bupilo, kono ku kana ku sa bi cwalo. Marcos n’a eza pisinisi ye ne i zamaya hande. A ikenya mwa bupolitiki mi a ketiwa ku ba nduna ya tolopo ye ñwi mo ne ku pangiwa hahulu lika. Nihakulicwalo, lika fa lapa la hae ne li palile ku palelela. Bana ba hae ha ne ba tutile fa lapa, yena ni musal’a hae ba kauhana kabakala lifapano ze ne tomile mibisi.

Gerson ndalabangwana wa kwa Salvador, mwa Brazil, n’a bata ku icambaelela inze a ikola. N’a yambaela ku zwa mwa tolopo ye ñwi ku y’o wela ku ye ñwi, ka ku  kupa nzila kwa mandilaiba ba limbayambaya. Ku si ka fita nako a ikenya hahulu mwa ku itupwaela milyani ye kola, mi n’a uzweza batu kuli a lifele mukwa wa hae w’o, o maswe. Mapokola ne ba mu tamile hañatanyana. Kono niha n’a li wa lindwa ni mifilifili, Gerson n’a lila mombecima meto telee. Kana n’a ka u fumana luli?

Vania ha n’a sa li musizana, bom’ahe ba timela, mi Vania a ba yena ya n’a buluka ndu, hamoho ni ku tokomela munyan’a hae wa musizana ya n’a kula. Vania n’a yanga kwa keleke kono n’a ikutwa kuli Mulimu u mu yumbile simulamu. Kaniti n’a si na mombecima tota.

Hape ne ku na ni Marcelo. Za n’a bata fela Marcelo ne li ku ikola minyaka. N’a lata ku likitisa mikiti ni banana ba bañwi—ku bina, ku nwa, ni ku itupwaela milyani ye kola. Muta o muñwi a kala ku lwana mi a holofaza mwanana yo muñwi. Hasamulaho, a inyaza maswe za n’a ezize mi a lapela ku Mulimu kuli a mu tuse. Ni yena n’a bata ku ba ni mombecima tota.

Ze ne ezahezi zeo li bonisa lika ze ñwi ze kona ku tokwisa mombecima tota. Kana batu bao, ili mueteleli wa babeleki, ya n’a keni bupolitiki, ndalabangwana, mwana ya n’a ngangamekilwe buikalabelo, ni ya n’a yanga kwa mikiti, ne ba na ni mukwa o ne ba ka fumana ka ona mombecima tota o ne ba bata? Kana ze ne ezahezi ku bona li lu luta se siñwi? Kalabo kwa sibeli sa lipuzo zeo ki ee, ka mo lu ka bonela mwa taba ye tatama.

[Litaluso za kwatasi]

[Siswaniso se si fa likepe 3]

Kana mu lakaza ku ba ni mombecima tota?