Mu Kuteke Ba Ba Filwe ku Mi Zamaisa
Mu Kuteke Ba Ba Filwe ku Mi Zamaisa
“Mu fanane likute ni batu kamukana; mu late banabahabo mina; mu sabe Mulimu; mu kuteke mulena.”—1 PITROSI 2:17.
1, 2. Batu kacenu b’a nga cwañi ba ba na ni m’ata a tamaiso? Kabakalañi?
“BANANA se ba na ni litukelo kaufela. Ha ba sa kuteka bashemi,” ki mwa bilaelela me yo muñwi. Kapampili ka kañwi ka ka manekwa fa mota ka li “Hanyeza Tamaiso.” Yeo ki mitala ye mibeli fela ya muinelo o atile kacenu, sina ha mu kana mu ziba. Moya wa ku sa kuteka bashemi, baluti, babelekisi, ni makwambuyu ba mulonga ki o yambile lifasi kaufela.
2 Ba bañwi ne ba kana ba nyunga fela maheta ni ku bulela kuli, ‘Ba ba fa litulo za tamaiso ha ba swaneli ku fiwa likute ki na.’ Fokuñwi, pulelo yeo i t’ata ku i hanyeza. Lu sweli ku utwa kamita ka za makwambuyu ba mulonga ba ba sa sepahali, babelekisi ba ba mukwañuli, baluti ba ba sa zibi hande ku luta, ni bashemi ba ba nyandisa bana. Ka tabo, ki Bakreste ba sikai fela ba b’a nga cwalo ba ba zamaisa mwa puteho.—Mateu 24:45-47.
3, 4. Ki kabakalañi Bakreste ha ba swanela ku kuteka ba ba na ni m’ata a tamaiso?
3 Ka ku ba Bakreste, “ki swanelo” kuli lu kuteke ba ba na ni m’ata a tamaiso a silifasi. Muapositola Paulusi n’a elelize Bakreste kuli ba “ipeye mwatas’a ba ba beilwe fa bulena. Kakuli ha ku na bulena bo bu sa zwi ku Mulimu; kono bo bu li teñi bu tomilwe ki Mulimu.” (Maroma 13:1, 2, 5; 1 Pitrosi 2:13-15) Paulusi hape n’a bonisize libaka le li swanela la ku kuteka ba ba na ni m’ata mwa lubasi. N’a ize: “Basali, mu ipeye kwatas’a banna ba mina, kakuli ki mo ku swaneleha ku Mulena. Bana, mu utwe bashemi ba mina mwa linto kaufela, kakuli ki se si tabisa Mulimu.” (Makolose 3:18, 20) Lu swanela ku kuteka maeluda ba puteho kakuli ‘ba beilwe balibeleli ba yona ki Moya o Kenile, ku uta Keleke ya Mulimu.’ (Likezo 20:28) Lu kuteka batu ba ba mwa tamaiso kakuli ha lu eza cwalo lu kuteka Jehova. Ku si na cwañi kamba cwañi, ku kuteka tamaiso ya Jehova ki yona nto ya pili mwa bupilo bwa luna.—Likezo 5:29.
4 Ha lu nze lu hupula m’ata a tamaiso ya Jehova a’ sa fitiwi, ha lu nyakisiseñi mitala ya ba bañwi be ne ba si ka kuteka ba ba na ni m’ata a tamaiso ni ba bañwi be ne ba ba kutekile.
Ku Shwaula ku Isa kwa Ku Nyaziwa
5. Mikali n’a bonisize kashwau mañi ku Davida, mi ne ka tahisize nto mañi?
5 Mwa litaba za Mulena Davida, lwa kona ku iponela Jehova mw’a ngela ba ba shwaula ba ba na ni m’ata a tamaiso e ba filwe ki Mulimu. Davida ha n’a tisize kuli areka ya bulikani i tutisezwe kwa Jerusalema, Mikali musal’a hae “a bona mulena Davida a tulaka, a bina fapil’a [Muñ’a] Bupilo; mi a mu shwaula mwa pilu ya hae.” Mikali n’a swanela ku lemuha kuli Davida ki yena toho ya lubasi mi hape ki mulena mwa naha. Kono a bulela mwa n’a ikutwela ka ku shendekela kuli: “Kacenu mulena wa Isilaele u ikutekile cwañi, h’a tubuzi mwa meto a batanga ba basizana ba batanga ba hae, inge ni yena u kwa batu ba ba si na tuso.” Taba yeo ya tisa kuli Mikali a be mumba.—2 Samuele 6:14-23.
6. Jehova n’a ngile cwañi lishwau la Kora kwa batoziwa ba Hae?
6 Mutala o maswe hahulu wa ku shwaula baeteleli ba teokratiki ili ba ba ketilwe ki Mulimu ne li wa Kora. Ka ku ba ya simuluha ku Kohati, Kora n’a na ni tohonolo ye tuna ya ku sebeleza Jehova kwa tabernakele. Niteñi, n’a sa batisisa milatu ku Mushe ni Aruni, baeteleli ba Isilaele be ne ba tozizwe ki Mulimu. Kora a kopana ni manduna ba bañwi ba mwa Isilaele ni ku bulelela Mushe ni Aruni ka lishwau kuli: “Kopano kaufela i kenile, mutu ni mutu, mi [Muñ’a] Bupilo u mwahal’a bona; kiñi se mu ipahamisize fahalimw’a Kopano ya [Muñ’a] Bupilo?” Jehova n’a ngile cwañi mubonelo wa Kora ni bayemeli ba hae? Mulimu n’a ngile kuli likezo za bona ne li shwaula Jehova yena ka sibili. Hamulaho wa ku bona be ne ba li kwa lineku la bona kaufela ba miziwa ki lifasi, Kora ni manduna ba 250 ne ba yongisizwe ki mulilo o zwa ku Jehova.—Numere 16:1-3, 28-35.
7. Kana ba ba twi ki baapositola ba batuna ku fita ne ba na ni libaka hande la ku nyaza Paulusi?
7 Mwa puteho ya Sikreste ya mwa lilimo za mwanda wa pili, ne ku na ni be ne ba sa kuteki ba m’ata a tamaiso ba teokratiki. Ba ba twi ki baapositola ba batuna ku fita ili be ne ba li mwa puteho ya Korinte ne ba shwaulanga Paulusi. Ne ba nyaza muambolelo wa hae, ba li: “Yena h’a li teñi ka mubili, ki mutu ya fokozi, mi ku bulela kwa hae ki nto ye nyazahala.” (2 Makorinte 10:10; 11:5) Ku be kuli Paulusi ne li mubuleli ya zwile mubano kamba n’a si cwalo, n’a swanela ku kutekiwa kabakala ku ba muapositola. Kono kana luli ku bulela kwa Paulusi ne ku nyazahala? Lingambolo za hae ze ñozwi mwa Bibele li paka kuli ne li mubuleli ya n’a kolwisa luli batu. Mane kabakala ku ambolisana hanyinyani fela ni Heroda Agripa II, ya n’a ‘zibelela litaba ze ba sa utwani ka zona kaufela Majuda,’ Paulusi n’a fitisize Mulena y’o fa ku bulela kuli: “Ku siyezi ko kunyinyani kuli u ni kolise kuli ni be Mukreste”! (Likezo 13:15-43; 17:22-34; 26:1-28) Niteñi, ba ba twi ki baapositola ba batuna ku fita ili ba mwa Korinte ne ba mu tameleza ku ba ya sa zibi ku bulela! Jehova n’a ngile cwañi mubonelo wa bona? Mwa lushango lo ne lu ya kwa baokameli ba puteho ya Efese, Jesu Kreste n’a babalize be ne ba hanile ku yaululwa ki “ba ba ipiza baapositola, be isi bona.”—Sinulo 2:2.
Ku Ba Kuteka ni Ha Ba Si Ka Petahala
8. Davida n’a bonisize cwañi kuli n’a kuteka m’ata ao Jehova n’a file Saule?
8 Ku na ni mitala ye miñata mwa Bibele ya be ne ba kutekile ba ba na ni m’ata a tamaiso, mane niha ne ba sa itusisi hande m’ata ao. Davida ne li yo muñwi wa bao be ne ba li mitala ye minde. Mulena Saule, ya n’a sebelezwa ki Davida, n’a shwela Davida muna kabakala za n’a petile mi n’a bata ku mu bulaya. (1 Samuele 18:8-12; 19:9-11; 23:26) Niteñi, niha n’a bile ni sibaka sa ku bulaya Saule, Davida n’a ize: “[Muñ’a] Bupilo a ni tibele ku isa lizoho fahalimu a mutoziwa wa hae.” (1 Samuele 24:3-6; 26:7-13) Davida n’a ziba kuli Saule n’a fosize, kono n’a siyezi Jehova ku mu atula. (1 Samuele 24:12, 15; 26:22-24) N’a si ka nenauna Saule kwatuko kamba fapil’a hae.
9. (a) Davida n’a ikutwile cwañi ha n’a nyandiswa ki Saule? (b) Lu kona ku ziba cwañi kuli ku kuteka Saule kwa Davida ne si kwa sipamesho?
9 Kana Davida n’a ziyelehile ha n’a nyandiswa? N’a itilelezi ku Jehova kuli: “Batu ba ba buhali ba bata bupilo bwa ka.” (Samu 54:3) N’a bulelezi Jehova ze mwa pilu ya hae kaufela kuli: “U ni lamulele ku ba ba ni toile, Mulimu wa ka; . . . Batu ba ba mata ba ni kubukanezi; bo, ha ni na mulatu, niheba sibi, [Muñ’a] Bupilo. Niha ni si na mulatu, ba kitima, ba itukisa; u zuhe, u ni tuse, mi u bone.” (Samu 59:1-4) Kana mu kile mwa ikutwa cwalo—kuli ha ku na se mu foselize ya mwa tamaiso, kono yena u zwelapili ku mi kataza? Davida n’a si ka tuhela ku kuteka Saule. Fa lifu la Saule, ku fita kuli a wabelwe, Davida a opela pina ya maswabi, ye li: “Saule ni Jonatani ne ba latiwa, ba kateleha mwa bupilo bwa bona, . . . Kwa lubilo ne ba fita limbande, kwa mata ne ba fita litau. Mawe mina basizana ba Isilaele, a mu lile Saule.” (2 Samuele 1:23, 24) Ki mutala kwa bunde wa likute le li buniti ku mutoziwa wa Jehova, nihaike kuli Saule n’a foselize Davida!
10. Ki mutala ufi o munde wa n’a file Paulusi ka ku kuteka m’ata a tamaiso ao sitopa se si busa si filwe ki Mulimu, mi likute leo ne li isize kwa nto mañi?
10 Ni mwa linako za Bukreste ku na ni mitala ye zwile mubano ya be ne ba kutekile ba ba filwe m’ata a tamaiso ki Mulimu. Ka mutala, m’u nyakisise Paulusi. N’a kutekile likatulo za sitopa se si busa sa puteho ya Sikreste mwa lilimo za mwanda wa pili. Ha n’a potezi Jerusalema lwa mafelelezo, sitopa se si busa ne si mu elelize ku ikenisa ka sizo ili ku bonisa ba bañwi kuli n’a si ka toya Mulao wa Mushe. Paulusi n’a kona ku nahana kuli: ‘Bona mizwale ba, sapili ne ba ni laezi ku baleha mwa Jerusalema bupilo bwa ka ha ne bu zumiwa. Cwale fa, ba bata kuli ni bonise patalaza kuli ni kuteka Mulao wa Mushe. Ni ñolezi kale Magalata ku ba eleza kuli ba tuhele ku latelela Mulao. Haiba ni ka ya kwa tempele, ba bañwi ha ba na ku utwisisa kezo ya ka, mi ba ka nahana kuli se ni kutela hape ku za ba mupato.’ Kono ku bonahala kuli Paulusi n’a si ka nahana cwalo. Bakeñisa kuli zeo ne li sa ami ku shengoka likuka za Sikreste, a kuteka ni ku latelela kelezo ya sitopa se si busa sa mwa lilimo za mwanda wa pili. Kabakala kezo yeo Paulusi a pilisezwa fa linala ñumbili ya Majuda ha ne i batile ku mu apala, mi hamulaho wa zeo a tanda lilimo ze peli mwa tolongo. Ha se ku fitile nako, tato ya Mulimu ya ezahala. Paulusi a kutaza kwa makwambuyu mwa Sesarea mi hamulaho a iswa kwa Roma ki mulonga mi teñi a y’o kutaza ku Sesare.—Likezo 9:26-30; 21:20-26; 23:11; 24:27; Magalata 2:12; 4:9, 10.
Kana Mwa Bonisa Likute?
11. Lu kona ku bonisa cwañi likute ku ba tamaiso ba silifasi?
11 Kana mwa kuteka ba ba mwa m’ata a tamaiso ka mo ku swanehela? Bakreste ba laezwi kuli ba “fe batu kaufela se si ba swanela: . . . ya swanelwa ki ku kutekwa, [ba] mu kuteke.” Ee, ku ipeya kwa luna kwatas’a “ba ba beilwe fa bulena” ha ku ami fela ku lifa mitelo kono hape ku ama ku kuteka ba m’ata a tamaiso ka muzamao ni lipulelo za luna. (Maroma 13:1-7) Lu ezanga cwañi ha lu li fapil’a makwambuyu ba mulonga ba ba bambabile? Mwa Chiapas State, kwa Mexico, ba tamaiso mwa kalulo ye ñwi ne ba amuhile mabasi a’ 57 a Lipaki za Jehova masimu a ona kakuli Bakreste bao ne ba sa ezi mikiti ye miñwi ya bulapeli. Kwa mikopano ye ne i ezelizwe ku talima taba yeo, Lipaki kamita ne ba bulela ka maoyo ni likute, ba nze ba kenile ni ku apala hande. Ha se ku fitile nako ye fitelela silimo, ba wina taba yeo. Muezezo wa bona wa tisa kuli bashalimeli ba bañwi ba ba kuteke kuli mane ni bona ba bata ku ba Lipaki za Jehova!
12. Ki kabakalañi ha ku li kwa butokwa kuli musali a be ni “likute le lituna” ku munn’a hae ya sa lumeli?
12 Mu kona ku kuteka cwañi ba m’ata a tamaiso a’ filwe ki Mulimu mwa lubasi? Hamulaho wa ku nyakisisa mutala wa Jesu wa ku tiyela bumaswe, muapositola Pitrosi n’a bulezi kuli: “Ni mina basali, mu ipeye kwatas’a banna ba mina, kuli ba bañwi ha ba ka ba teñi ba ba sa lumeli, ba koliswe ki mizamao ya basali ba bona, ku si na manzwi a’ bulelwa; ha ba nze ba lemuha mizamao ya mina ye kenile, ye na ni sabo [“likute le lituna,” NW].” (1 Pitrosi 3:1, 2; Maefese 5:22-24) Pitrosi f’o n’a koñomekile butokwa bwa kuli musali a ipeye kwatas’a munn’a hae ka “likute le lituna,” nihaike kuli banna ba bañwi ha ku na ze ba eza ze kona ku tahisa kuli ba swanehelwe ki likute le li cwalo. Likute la musali li kana la tisa kuli munna ya sa lumeli a kolwe.
13. Basali ba kona ku kuteka cwañi banna ba bona?
13 Mwa litaba mo ku fumanwa mañolo ao, Pitrosi u lu hupuza mutala wa Sara, y’o munn’a hae, Abrahama, n’a li mutala o zwile mubano wa tumelo. (Maroma 4:16, 17; Magalata 3:6-9; 1 Pitrosi 3:6) Basali ba ba na ni banna ba ba sa lumeli ba swanela ku kuteka hahulu banna ba bona. Kana basali ba ba na ni banna ba ba li balumeli ni bona ba swanela ku kuteka hahulu banna ba bona cwalo? Ku cwañi haiba mu sa lumelelani ni bomunn’a mina fa taba ye ñwi? Jesu n’a file kelezo ye kona ku sebeza ka nañungelele mwa taba ye: “Mutu h’a ku hapeleza ku zamaya ni yena maili i liñwi, u mu sindekete ze peli.” (Mateu 5:41) Kana mwa kutekanga bomunn’a mina ka ku latelela ze ba bata? Haiba seo si bonahala t’ata hahulu, mu ba taluseze mo mu ikutwela. Mu si nahani kuli ba ziba mo mu ikutwela. Kono ha mu ba zibisa ze mu tokwa, mu ba zibise ka likute. Bibele i lu eleza kuli: “Mubulelelo wa mina i be o na ni musa kamita, o lungilwe lizwai, kuli mu zibe mo mu lukela ku alabela mutu kaufela.”—Makolose 4:6.
14. Ku kuteka bashemi ku amañi?
14 Mina bana bo? Linzwi la Mulimu li laela kuli: “Bana, mu utwe bashemi ba mina ku Mulena, kakuli ki tukelo. Kuteka ndat’aho ni m’aho (ki ona mulao wa pili o na ni sepiso).” (Maefese 6:1-3) Mu lemuhe kuli ku utwa bashemi ba mina k’u ngiwa kuli ku likana ni ‘ku kuteka ndat’aho ni m’aho.’ Linzwi la Sigerike le li tolokilwe “kuteka” li na ni taluso ya “k’u nga sika ku ba sa butokwa” kamba “ku beya teko fa sika.” Kacwalo, ku utwa bashemi haki ku latelela fela ka sinundwe milao ya bashemi ye mu kana mu bona kuli ha i utwahali. Mulimu u mi kupa k’u nga bashemi ba mina ku ba ba butokwa ni k’u nga cwalo ketelelo ya bona.—Liproverbia 15:5.
15. Bana ba kona ku zwelapili cwañi ku ba ni likute niha ba ikutwa kuli bashemi ba bona ba fosize?
15 Haiba bashemi ba mina ba eza nto ye ñwi ye bonahala ku fokolisa likute le ne mu ba kuteka ka lona, mu swanela ku eza cwañi? Mu like ku bona litaba ka mo ba li bonela bona. Kana haki bona ‘ba ba mi pepile’ ni ku mi uta? (Liproverbia 23:22) Kana se si ba ezisa cwalo haki ku mi lata? (Maheberu 12:7-11) Mu bulele ni bona ka likute, mu nze mu talusa ka musa mo mu ikutwela. Niha ba alaba ka nzila ye mu sa lati, mu tokolomohe ku ba bulelisa ka kashwau. (Liproverbia 24:29) Mu hupule m’o Davida n’a zwezipili ku kuteka Saule ni ka nako yeo mulena y’o n’a tuhezi ku latelela kelezo ya Mulimu. Mu kupe Jehova ku mi tusa ku eza se siñwi ka za maikuto a mina. Davida n’a ize: “Mu sululele fapil’a hae lipilu za mina, ku luna Mulimu ki sisabelo.”—Samu 62:8; Malilo 3:25-27.
Mu Kuteke Ba Ba Zamaisa
16. Lu kona ku itutañi kwa mitala ya baluti ba buhata ni ya mangeloi?
16 Maeluda ba puteho ba ketilwe ka moya o kenile, kono ba sa li ba ba si ka petahala mi ba fosanga. (Samu 130:3; Muekelesia 7:20; Likezo 20:28; Jakobo 3:2) Kacwalo, ba bañwi mwa puteho ne ba kana ba ikutwa ku sa tabela maeluda. Lu swanela ku eza cwañi ha lu ikutwa kuli nto ye ñwi luli ha i si ka eziwa hande mwa puteho, kamba ku bonahala fela cwalo? Mu bone fapahano ye mwahal’a baluti ba buhata ba mwa lilimo za mwanda wa pili ni mangeloi: “Batu ba [baluti ba buhata], ki ba lipilu ze tata, ki baikuhumusi, ha ba sabi ku nyefula ba ba kanya. Kanti mangeloi, nih’a lu fita kwa mata ni kwa butuna, h’a ba buleli ka katulo ye ba nyefula fapil’a Mulena.” (2 Pitrosi 2:10-13) Hailif’o baluti ba buhata bao ne ba nyefula “ba ba kanya”—maeluda be ne ba filwe m’ata a tamaiso mwa puteho ya Sikreste mwa lilimo za mwanda wa pili—mangeloi n’a si ka nyefula baluti ba buhata bao be ne ba shandaula mizwale. Mangeloi, ka ku fita batu ni ku ziba hande za katulo ye lukile ku fita batu, n’a ziba se ne si ezahala mwa puteho. Niteñi, kabakala ku ba “fapil’a Mulena,” a siyela Mulimu ku eza katulo yeo.—Maheberu 2:6, 7; Juda 9.
17. Tumelo ya mina i amiwa cwañi ha mu sebelisana ni butata mo mu nahana kuli maeluda ba fosize?
17 Nto ye ñwi ni ha i si ka eziwa mo ne i swanela ku ezezwa, kana ha lu swaneli ku ba ni tumelo ku Jesu Kreste ka ku ba kuli ki yena Toho ya puteho ya Sikreste? Kana ha zibi ze sweli ku ezahala mwa puteho ya hae tota ya mwa lifasi kamukana? Kana ha lu swaneli ku kuteka nzila ya hae ya ku talima ka yona muinelo wo ni ku hupula buikoneli bwa hae bwa ku zamaisa lika? Ee, ‘ki luna bomañi kuli lu nyaze ba bañwi?’ (Jakobo 4:12; 1 Makorinte 11:3; Makolose 1:18) Ki kabakalañi ha mu sa fitisi lipilaelo za mina ku Jehova mwa litapelo za mina?
18, 19. Mu kona ku eza cwañi haiba mu ikutwa kuli eluda u fosize?
18 Kabakala ku sa petahala kwa batu, butata bu kana bwa zuha. Mane ku kana kwa ba ni linako m’o eluda a fosa, ili ku utwisa ba bañwi lipilu butuku. Ku eza lika ka ku hema kwa luna mwa miinelo ye cwalo ha ku cinci muinelo. Ku kana kwa ekeza fela kwa butata. Ba ba na ni kutwisiso ya kwa moya ba ka litela kuli Jehova a kondolokise lika ni ku fa kalimelo ye ne i kana ya tokwahala ka nako ni ka nzila yeo a lata.—2 Timotea 3:16; Maheberu 12:7-11.
19 Ku cwañi haiba mu ikutwa ku sisitwa ki taba ye ñwi? Ku fita ku i ambola ni ba bañwi mwa puteho, mu like ku atumela maeluda kuli ba mi tuse. Mu taluse mo mu amezwi mu sa ba nyazi. “Mu be ni mukekecima” ku bona kamita, mi mu zwelepili ku ba kuteka ha mu nze mu ba taluseza litaba. (1 Pitrosi 3:8) Mu si ke mwa shendekela, kono mu sepe buhulu bwa bona bwa Sikreste. Mu itebuhe susuezo kaufela ya ka Mañolo ye ba kana ba mi fa ka sishemo. Mi haiba ku bonahala kuli ku tokwahala lihakuluho ze ñwi, mu sepe kuli Jehova u ka etelela maeluda ku eza se sinde ili se si lukile.—Magalata 6:10; 2 Matesalonika 3:13.
20. Lu ka nyakisisañi mwa taba ye tatama?
20 Niteñi, ku sa na ni muinelo o muñwi o tokwa ku nyakisiswa mwa taba ya ku kuteka ba ba na ni m’ata a tamaiso. Kana ba ba na ni m’ata a tamaiso ha ba swaneli ku kuteka ba ba beilwe mwa pabalelo ya bona? Ha lu nyakisiseñi nto yeo mwa taba ye tatama.
Ne Mu Ka Alaba Cwañi?
• Ki afi mabaka a mande e lu na ni ona a ku kutekela ba ba na ni m’ata a tamaiso?
• Jehova ni Jesu b’a nga cwañi ba ba sa kuteki ba ba filwe m’ata a tamaiso ki Jehova?
• Ki mitala ifi ye minde ye lu na ni yona ya be ne ba kutekile be ne ba filwe m’ata a tamaiso?
• Lu kona ku ezañi haiba ku bonahala kuli ya lu zamaisa u fosize?
[Lipuzo za Tuto]
[Siswaniso se si fa likepe 8]
Sara n’a kuteka hahulu m’ata a tamaiso a Abrahama mi n’a tabile
[Siswaniso se si fa likepe 9]
Mikali n’a palezwi ku kuteka m’ata a Davida ka ku ba toho ya lubasi ni mulena
[Siswaniso se si fa likepe 11]
“[Muñ’a] Bupilo a ni tibele ku isa lizoho fahalimu a mutoziwa wa hae.”
[Siswaniso se si fa likepe 12]
Mu fitise lipilaelo za mina ku Jehova mwa litapelo za mina