Ki Kabakalañi Ha Ku Li Kwa Butokwa ku Kuteka Tamaiso?

YA SA itebuhi kuli mapokola ba na ni m’ata a ku tama likebenga ze lu uzweza kamba ku sa pilisa mabasi a luna mwa kozo ki mañi? Mi kana ha lu itebuhi kuli likuta li na ni m’ata a ku bakisa likebenga ilikuli nyangela i silelezwe?

Lu kana lwa hupula ni lisebelezo ze ñwi ze tusa ze ezezwa nyangela, ze cwale ka za ku lukisa mikwakwa, za makete, ni za tuto—zeo hañata li lifelwanga ka ku itusisa mitelo ye teliswa ki mulonga. Bakreste ba niti ki ba pili ku itumelela kuli ki kwa butokwa ku kuteka tamaiso ye ketilwe. Kono likute leo li lukela ku fita fa sipimo sifi? Mi tamaiso i tokwa ku kutekiwa mwa likalulo lifi za bupilo?

Tamaiso mwa Nyangela

Bibele i bulelela batu kaufela, ibe balumeli kamba ba ba si balumeli, kuli ba kuteke babusi. Ku eza cwalo ku tusa nyangela. Paulusi, muapositola wa Mukreste, n’a ñolezi balumeli ba bañwi ba kwa Roma ka za seo, mi ku butokwa ku nyakisisa z’a bulela, ze ñozwi kwa Maroma 13:1-7.

Paulusi n’a li muyahi wa naha ya Roma, mi Roma ne li ona mubuso o m’ata ka ku fitisisa mwa lifasi ka nako yeo. Liñolo la Paulusi, le ne li ñozwi ibata iba ka 56 C.E., ne li elelize Bakreste kuli ba be bayahi ba ba li mutala o munde. N’a ñozi kuli: “Mutu kaufela a ipeye mwatas’a ba ba beilwe fa bulena. Kakuli ha ku na bulena bo bu sa zwi ku Mulimu; kono bo bu li teñi bu tomilwe ki Mulimu.”

F’o, Paulusi u talusa kuli ne ku si ke kwa ba ni tamaiso ya butu kambe Mulimu n’a si ka i tuhelela. Kabakaleo, babusi ba na ni mayemo a’ likani mwa muinelo wa milelo ya Mulimu. Kacwalo, “ya hana bulena, u hana se si tomilwe ki Mulimu.”

Hailif’o bayahi ba ba eza ze nde ba kana ba bulelwa hande ki babusi, bona babusi bao hape ba filwe m’ata a ku fa koto ku ba ba loba mulao. Ba ba eza ze maswe ba na ni libaka le li likani la ku saba tukelo ya babusi ya ku eza sina “mulifisi,” kakuli milonga i eza cwalo sina “mutanga wa Mulimu.”

Paulusi u ungula muhupulelo wa hae ka  ku bulela kuli: “Cwale ki swanelo kuli mu ipeye, isi kabakala buhali fela, kono ni kabakala lizwalo. Mi ki lona libaka le mu zwiseza mutelo. Ba ba busa, ki batanga ba Mulimu ba ba tiiseza mwa musebezi wa bona kamita.”

Buikalabelo bwa mwa ku itusiseza mutelo ki bwa ba ba beilwe fa bulena, isiñi ba ba lifa mutelo. Ka ku ba muyahi wa naha ya sepahala, Mukreste u tiiseza mwa ku ba ni lizwalo le linde. U ziba kuli ka ku ipeya kwatas’a babusi ni ku lifa mitelo, h’a tiisi fela mayemo a silalanda mw’a pila kono hape u pila ka ku lumelelana ni z’a tokwa Mulimu.

Lubasi ni Tamaiso

Tamaiso mwa lubasi bo? Mbututu ha i sa li ye nyinyani-nyinyani, ya lilanga kamba mane ku huwaka ha i bata kuli i isezwe mamelelo. Kono mushemi ya butali u ka lemuha ze i tokwa luli mbututu mi h’a na ku latelela fela mabifi a yona. Banana ba bañwi ba tuhelelwa ku eza mo ba latela ha ba nze ba hula, mi ba lumelezwa ku itomela lipimo. Kabakala kuli ha ba na yeloseli, ba kana ba ikenya mwa bukebenga kamba bufosi bo buñwi, ili ku shandaula lubasi ni nyangela kaufela. Babusi ba fa sibaka ba bañata ba ziba hande taba yeo.

Rosalind Miles, muñoli wa buka ye bizwa Children We Deserve, u li: “Bashemi ba liyehanga hahulu ku kalimela bana ba bona. Kalimelo i lukela ku kala ku fiwa mbututu i sa pepiwa fela.” Haiba ku kala kwa makalelo bashemi ba bulela ka musa ni ka pabalelo mi ha ba cinca-cinci mo ba ezeza lika, hañihañi bana ba bona ba ka ituta ku lumela tamaiso yeo ni kalimelo ye lilato ye zwa mwateñi.

Mwa Bibele ku na ni litaba ze ñata-ñata ze ama tamaiso mwa lubasi. Mwa buka ya Liproverbia, Salumoni, munna ya butali, u isa mamelelo kwa swalisano ya bashemi ba ba saba Mulimu kwa bana ba bona, ka ku bulela kuli: “Mwan’a ka, utwa ndat’aho h’a ku laya, mi u si ke wa hanyeza maho h’a ku luta.” (Liproverbia 1:8) Bashemi ha ba buluka mayemo a cwalo a utwahala a ku swalisana kwa bana ba bona, bana ba ziba za ku eza. Ba kana ba lika ku shela mushemi a li muñwi kwatasi kuli a shutane ni yo muñwi ha ba bata ku eza lika mo ba batela, kono banana b’a silelezwa bashemi ha ba zamaisa ka ku swalisana.

Bibele i talusa kuli munna u na ni buikalabelo bwa ku fa pabalelo ya kwa moya isiñi fela kwa bana kono hape ni ku musal’a hae. Seo ki sona se si taluswa kuli butoho. Butoho b’o bu lukela ku itusiswa cwañi? Paulusi u bonisa kuli munna ki toho ya musal’a hae sina Kreste h’a li toho ya puteho. Ku tuha fo, Paulusi u ekeza kuli: “Banna, mu late basali ba mina, sina Kreste mw’a latezi Keleke [munyaliwa wa hae wa kwa moya] mi a itobohile bakeñisa yona.” (Maefese 5:25) Munna ha latelela mutala wa Jesu ni ku itusisa butoho ka nzila ye lilato, u ka ‘kutekiwa’ ki musal’a hae. (Maefese 5:33) Bana ba mwa lapa le li cwalo ni bona ba ka bona butokwa bwa tamaiso ye filwe ki Mulimu mi ba ka susuezwa ku i amuhela.—Maefese 6:1-3.

Bashemi ba makwasha, ku kopanyeleza cwalo ni ba ba shwezwi ki sinyalana ni bona, ba ka talimana cwañi ni taba yeo? Ibe kuli ki bondate kamba bome, ba kona ku ipileza kwa tamaiso ya Jehova Mulimu ni Jesu Kreste. Jesu kamita n’a bulelanga ka m’ata—ili  m’ata a Ndat’ahe ni a mañolo a buyelezwi.—Mateu 4:1-10; 7:29; Joani 5:19, 30; 8:28.

Bibele i fa likuka ze ñata za butokwa ze ama butata bo ba talimana ni bona banana. Ka ku fumana likuka zeo ni ku li latelela, mushemi u ka kona ku fa bana kelezo ye lilato ni ye tusa. (Genese 6:22; Liproverbia 13:20; Mateu 6:33; 1 Makorinte 15:33; Mafilipi 4:8, 9) Bashemi hape ba kona ku itusisa litaba ze tomile fa Bibele ze lukiselizwe sihulu ku ba tusa ku luta bana ba bona ku lemuha lituso za ku kuteka tamaiso ya Mañolo. *

Puteho ya Sikreste ni Tamaiso

“Yo ki Mwan’a ka ya latwa, ye ni katelwa; mu mu utwe.” (Mateu 17:5) Manzwi ao, a n’a bulezi yena Jehova Mulimu ka sibili, a bonisa hande kuli Jesu u bulela ka m’ata a Mulimu. Za n’a bulezi li ñozwi mwa litaba z’e ne za Evangeli ze lu kona ku bala ka bunolo.

Jesu n’a zibisize balateleli ba hae pili a si ka kambamela kale kwa lihalimu kuli: “Ni filwe bulena kaufela mwa lihalimu ni mwa lifasi.” (Mateu 28:18) Ka ku ba Toho ya puteho ya hae, Jesu u lisize balateleli ba hae ba ba tozizwe ba ba fa lifasi-mubu. Hape, ku zwa fo ne u sululezwi moya o kenile kwa Pentekonta ya 33 C. E, u itusisize bona ku ba nzila ye fitisa niti, sina “mutanga ya sepahala, ya na ni kutwisiso.” (Mateu 24:45-47; Likezo 2:1-36) U ezizeñi kuli a pete zeo kaufela ilikuli a tiise puteho ya Sikreste? “U kambamezi kwa lihalimu, . . . mi u file batu [ba ba li limpo, NW].” (Maefese 4:8) “Batu ba ba li limpo” bao ki maeluda ba Sikreste, ba ba ketilwe ki moya o kenile ni ku fiwa m’ata ilikuli ba fe pabalelo ya kwa moya kwa balumeli ba bañwi.—Likezo 20:28.

Kabakaleo, Paulusi u eleza kuli: “Mu hupule ba ba mi zamaisa, ba ba mi bulelezi Linzwi la Mulimu; mu likanyise tumelo ya bona, mi mu lemuhe mafelelezo a bupilo bwa bona.” Bakeñisa kuli banna bao ba latelela Jesu ka tokomelo, kaniti luli ki nto ye nde ku likanyisa tumelo ya bona. Ku tuha fo, Paulusi a ekeza kuli: “Mu utwe bazamaisi ba mina, mi mu ipeye kwatas’a bona; [“mu zwelepili ku lemuha m’ata a bona fahalimw’a mina,” The Amplified Bible] kakuli ba tonela mioya ya mina, hailifo ba ka buzwa za yona. Mu ba utwe; kuli ba eze musebezi wo ka tabo, isi ka ku tonga ko ku si na ku mi tusa se siñwi.”—Maheberu 13:7, 17.

Ku ezahalañi taelo yeo ha i keshebiswa? Ba bañwi be ne ba li mwa puteho ya kwa makalelo ya Sikreste ne ba ezize ona cwalo mi ba ba bakwenuheli. Imeneo ni Fileto ba bulelwa kuli ki banna be ne ba wisize tumelo ya ba bañwi ili bao ka litaba za bona ze li mukungulu ne ba ‘silafalize ze kenile.’ (NW) Ye ñwi ya litaba ze ne ba pihelela n’e li ya kuli zuho ya bafu ne i ezahezi kale, ili yeo ku bonahala kuli ne li zuho ya kwa moya kamba ya swanisezo, mi kacwalo ne ku si ke kwa ba ni zuho ya bafu kwapili mwatas’a Mubuso wa Mulimu.—2 Timotea 2:16-18.

Be ne ba ketilwe kuli ba fe tamaiso ba t’o tusa. Ka ku ba bayemeli ba Jesu Kreste, maeluda ba Sikreste ne ba konile ku bonisa buhata  bwa mihupulo ye cwalo kakuli ne ba itusisize m’ata a Mañolo. (2 Timotea 3:16, 17) Ni kacenu ku cwalo mwa puteho ya Sikreste, ye taluswa kuli ki “musumo ni sehezo ye seheza niti.” (1 Timotea 3:15) Lituto za buhata ha li na ku tuhelelwa ni hanyinyani ku shandaula “mutala wa litaba ze pilisa,” ili sanda sa butokwa se lu bulukezwi mwa Bibele.—2 Timotea 1:13, 14.

Hailif’o ku kuteka tamaiso ku zamaya ku fela mwa lifasi, luna ka ku ba Bakreste lu lumela kuli tamaiso ye lukela ya mwa nyangela, mwa lubasi, ni mwa puteho ya Sikreste i tomezwi ku lu tusa. Ku kuteka tamaiso ku butokwa kuli lu be ni buiketo bwa kwa mubili, mwa maikuto, ni kwa moya. Ka ku amuhela ni ku kuteka tamaiso ye cwalo y’a file Mulimu, lu ka silelezwa ki tamaiso ye tuna ka ku fitisisa—ya Jehova Mulimu ni Jesu Kreste—kuli ku lu bele hande ku ya ku ile.—Samu 119:165; Maheberu 12:9.

[Litaluso za kwatasi]

[Manzwi a fa likepe 5]

Mwa Bibele ku na ni litaba ze ñata ze ama tamaiso mwa lubasi

[Siswaniso se si fa likepe 6]

Bashemi ba makwasha ba kona ku ipileza kwa tamaiso ya Jehova Mulimu ni Jesu Kreste

[Maswaniso a fa likepe 7]

Bakreste ba lumela kuli litamaiso ze swanela za mwa lubasi, mwa puteho ya Sikreste, ni mwa nyangela li tomezwi ku ba tusa

[Manzwi a bañi ba siswaniso fa likepe 4]

Siswaniso se si swanisizwe ki Josh Mathes, se si bulukilwe ki Kuta ye Pahami ka ku fitisisa mwa United States