Sepo ya Zuho I Na ni M’ata
Sepo ya Zuho I Na ni M’ata
“Ni tobohile linto kamukana . . . [kuli] ni zibe Kreste, ni mata a zuho ya hae.”—MAFILIPI 3:8-10.
1, 2. (a) Lilimo-limo kwamulaho k’o, mukutazi yo muñwi n’a talusize cwañi zuho ya bafu? (b) Zuho ya bafu i ka ezahala cwañi?
KWA makalelo a ma-1890, bahasanyi ba makande ne ba bihile za ngambolo ye ipitezi ya mukutazi yo muñwi kwa Brooklyn, New York, kwa U.S.A. N’a bulezi kuli zuho ya bafu ikaba ku kubukanyiwa hape ni ku zuswa sinca kwa masapo ni nama kaufela ye kile ya panga mubili wa mutu, ibe kuli mubili w’o n’o sinyizwe ki mulilo kamba kozi, n’o cilwe ki sibatana kamba ne u fetuhile mununo. Mukutazi y’o n’a lumela kuli zazi le liñwi la lihora ze 24, mbyumbyulu ne i ka unsufazwa ki mazoho, mahutu, minwana, masapo, misifa, ni matalo a bafu ba ba eza bolule-lule. Likalulo zeo ne li ka bata-bata likalulo ze ñwi za mubili o swana. Kihona mioyo ne i ka zwa kwa lihalimu ni mwa lihele, ku t’o kena mwa mibili ye zusizwe yeo.
2 Ku bulela kuli zuho i ka ezahala ka ku kubukanya tukalulo-kalulo to ne tu kile twa panga mubili, ha ku utwahali. Mi batu ha ba na moyo o sa shwi. (Muekelesia 9:5, 10; Ezekiele 18:4) Jehova, yena Mulimu ya zusa bafu, ha tokwi ku kopanya hape tukalulo-kalulo to ne tu kile twa panga mubili wa mutu. Wa kona ku pangela ba ba zusiwa kwa bafu mibili ye minca. Jehova u file Mwan’a hae Jesu Kreste m’ata a ku zusa bafu, mi ba ba zuha bao ba kona ku pila ku ya ku ile. (Joani 5:26) Kacwalo Jesu n’a ize: “Ki na zuho ni bupilo; ya lumela ku na, nih’a shwile u ka pila.” (Joani 11:25, 26) Yeo ki sepiso ye tabisa luli! I lu susueza ku tiyela litiko nihaiba mane ku talimana ni lifu ka ku ba Lipaki za Jehova ba ba sepahala.
3. Ki kabakalañi Paulusi ha n’a tokwa ku yemela zuho ya bafu?
3 Zuho ya bafu ha i lumelelani ni tuto ya kuli batu ba na ni moyo o sa shwi, o n’e li muhupulo wa Plato, Mugerike ya n’a li muituti wa mihupulo ya batu. Kacwalo, ne ku ezaheziñi muapositola Paulusi ha n’a kutalize Magerike ba ba tumile kwa Areopago mwa Atene, ha n’a amile ku Jesu, ni ku bulela kuli Mulimu n’a mu zusize kwa bafu? Kuti: “Cwale, ha ba utwa taba ya ku zuha kwa bafu, ba bañwi ba seha.” (Likezo 17:29-34) Buñata be ne ba iponezi Jesu Kreste ya zuhile kwa bafu ne ba sa pila mi, ku si na taba ni ku sehiwa, ne ba pakile kuli n’a zusizwe kwa bafu. Kono baluti ba buhata be ne ba swalisana ni puteho ya kwa Korinte ne ba hana zuho ya bafu. Kabakaleo, Paulusi a yemela ka ku tiya tuto ye ya Sikreste kwa 1 Makorinte kauhanyo 15. Ku ituta ka tokomelo za n’a bulezi ku lu kolwisa hande-nde kuli sepo ya zuho ki ya niti mi i na ni m’ata.
Bupaki Bo Bu Tiile bwa Zuho ya Jesu
4. Paulusi n’a bulezi kuli ki bafi be ne ba pakile zuho ya Jesu?
4 Mu lemuhe m’o Paulusi n’a kalezi ku yemela zuho ya bafu. (1 Makorinte 15:1-11) Ba kwa Korinte ba ka kumalela taba ye nde ya puluso, hakusicwalo ku lumela kwa bona ki ko ku si na tuso. Kreste n’a shwezi libi za luna, n’a pumbekilwe, ni ku zusiwa kwa bafu. Mane, Jesu y’a zuhile kwa bafu n’a bonwi ki Kefasi (Pitrosi), “kih’a bonwa ki ba ba lishumi ka ba babeli.” (Joani 20:19-23) N’a bonwi ki ba ba fitelela 500, mwendi ha n’a file taelo ye li: ‘Mu ye, mu lute macaba.’ (Mateu 28:19, 20) Jakobo, hamoho ni baapositola ba ba sepahala kaufela, ne ba mu boni. (Likezo 1:6-11) Bukaufi ni Damaseka, Jesu n’a bonwi ki Saule ‘inge ki sifolozwani,’ inge kuli Saule n’a s’a zuhezi kale kwa bupilo bwa moya. (Likezo 9:1-9) Ba kwa Korinte ne ba bile balumeli kakuli Paulusi n’a kutalize ku bona, mi ne ba amuhezi taba ye nde.
5. Ki afi mabaka a n’a bulezi Paulusi a’ ñozwi kwa 1 Makorinte 15:12-19?
5 Mu bone mabaka a’ fa Paulusi. (1 Makorinte 15:12-19) Bakeñisa kuli ku na ni ba ba paka kuli ne ba iponezi kuli Kreste n’a zuhile kwa bafu, ku konwa ku bulelwa cwañi kuli ha ku na zuho ya bafu? Haiba Jesu n’a si ka zuha kwa bafu, u zibe ku kutaza kwa luna ni tumelo ya luna ki ze si na tuso, mi lu mahata ba ba paka za buhata kuli Mulimu n’a zusize Kreste. Haiba bafu ha ba zuhi, u zibe ‘lu sa li mwa libi za luna,’ mi ba ba itobalezi ku Kreste ba shwelelezi. Hape “haiba lu sepile Kreste mwa bupilo bo fela, lu maibile ku fita batu kaufela.”
6. (a) Paulusi n’a buleziñi se si tiisa taba ya zuho ya Jesu? (b) “Sila sa maungulelo” kiñi, mi si ka feliswa cwañi?
6 Paulusi u tiisa taba ya zuho ya Jesu. (1 Makorinte 15:20-28) Bakeñisa kuli Kreste ki yena “mitamuno” ya ba ba shwile, ba bañwi ni bona ne ba ka zuha kwa bafu. Sina lifu ha li tahile ka ku sa utwa kwa mutu, yena Adama, ni yona zuho ya bafu i tahile ka mutu, yena Jesu. Ba ba li ba hae ne ba ka zuswa kwa bafu ka nako y’a ka ba teñi. Kreste u ‘felisa bulena kaufela, ni mibuso kaufela, ni mata kaufela’ a’ lwanisana ni bubusi bwa Mulimu mi u ba yena Mulena ya busa ku isa Jehova f’a ka beela lila za hae kaufela mwatas’a mahutu a hae. Nihaiba “sila sa maungulelo,” lona lifu le li tisizwe ki Adama, si ka feliswa ka m’ata a sitabelo sa Jesu. Kihona Kreste a ka beya Mubuso mwa m’ata a Mulimu Ndat’ahe, ili ku ipeya kwatas’a “Yena ya beile linto kaufela mwatas’a hae, ilikuli Mulimu a [be] linto kamukana kwa batu kamukana.”
Kana Ba Kolobelezwa Bafu?
7. Ki bomañi “ba ba kolobezwa bakeñisa bafu,” mi seo si talusañi ku bona?
7 Ba ba latula zuho ya bafu ba buziwa kuli: “Ba ba kolobezwa bakeñisa bafu ne ba ka ezañi?” (1 Makorinte 15:29) Paulusi n’a sa talusi kuli ba ba pila ba na ni ku kolobelezwa bafu, kakuli balutiwa ba Jesu ba lukela ku ituta, ku lumela, ni ku kolobezwa ka butu. (Mateu 28:19, 20; Likezo 2:41) Bakreste ba ba tozizwe “ba kolobezwa bakeñisa bafu” ka ku ikenya mwa mupilelo o isa kwa lifu ni zuho. Kolobezo yeo i kalisa moya wa Mulimu ha u ba tahiseza ku ba ni sepo ya ku pila kwa lihalimu mi i fela ha ba zusezwa kwa lihalimu kwa bupilo bwa moya bwa ku sa shwa.—Maroma 6:3-5; 8:16, 17; 1 Makorinte 6:14.
8. Bakreste ba kona ku sepañi niha ba ka bulaiwa ki Satani ni batanga ba hae?
8 Sina mo a boniseza manzwi a Paulusi, sepo ya zuho i konisa Bakreste ku ipeya mwa likozi ni ku talimana ni lifu ka nako kaufela kabakala ku eza musebezi wa ku kutaza za Mubuso. (1 Makorinte 15:30, 31) Ba ziba kuli Jehova wa kona ku ba zusa kwa bafu haiba a ba tuhelela ku bulaiwa ki Satani ni batanga ba hae. Ki Mulimu fela ya kona ku sinyeleza moyo, kamba bupilo bwa bona, mwa Gehena, ye swaniseza sinyeho ya ku ya ku ile.—Luka 12:5, NW.
Tokwahalo ya ku Tona
9. Kuli sepo ya zuho i lu tiise mwa bupilo bwa luna, lu lukela ku pimañi?
9 Sepo ya zuho ne i tiisize Paulusi. Ha n’a li mwa Efese, mwendi lila za hae ne ba mu nepezi mwa libapalelo kuli a lwane ni libatana. (1 Makorinte 15:32) Haiba ne ku ezahezi cwalo, u zibe n’a pilisizwe, sina Daniele mwa n’a yangwezwi kwa litau. (Daniele 6:16-22; Maheberu 11:32, 33) Bakeñisa kuli n’a sepile ku zusiwa kwa bafu, Paulusi n’a si na moya wa bakwenuheli ba mwa Juda ba mwa miteñi ya Isaya. Ne ba ize: “A lu ceñi, a lu nweñi, kakuli kamuso lwa shwa.” (Isaya 22:13) Kuli sepo ya zuho i lu tiise mwa bupilo bwa luna sina mo ne i tiiselize Paulusi, lu lukela ku pima ba ba na ni moya o maswe o cwalo. Paulusi n’a lemusize kuli: “Mu si ke mwa ipuma: Litwaelano ze maswe li sinya mikwa ye minde.” (1 Makorinte 15:33) Ka niti, sikuka seo si sebeza mwa likalulo ze fitana-fitana za bupilo.
10. Sepo ya luna ya zuho i kona ku tiiswa cwañi?
10 Paulusi n’a bulelezi be ne ba honona zuho ya bafu, kuli: “Mu itetulule, si ozeli, mu pile ka ku luka, mi mu si ke mwa eza sibi. Kakuli ba bañwi ha ba na zibo ya Mulimu; ni mi bulelela seo kuli mu swabe.” (1 Makorinte 15:34) Mwa “nako ya maungulo” ye, lu tokwa ku eza lika ka ku ya ka zibo ye nepahezi ya Mulimu ni Kreste. (Daniele 12:4; Joani 17:3) Seo si ka tiisa sepo ya luna mwa zuho ya bafu.
Ba Zuha ka Mubili O Cwañi?
11. Paulusi n’a swaniselize cwañi zuho ya Bakreste ba ba tozizwe?
11 Ku tuha f’o, Paulusi a buza lipuzo ze ñwi. (1 Makorinte 15:35-41) Mwendi kuli mutu a hononise bañwi zuho ya bafu, n’a kana a buza kuli: “Bafu ba zuha cwañi? Ba taha ka mubili o cwañi?” Sina mwa n’a boniselize Paulusi, ku swana inge kuli peu ye cezwi mwa mubu ya shwanga ha i nze i fetuha sicalo. Ka nzila ye swana, mutu ya pepilwe ka moya u lukela ku shwa. Sina sicalo mo si zwelanga fa peu si li mubili o munca, ni mubili wa Mukreste ya tozizwe o zusiwa kwa bafu wa fapana ni mubili wa nama. Nihaike kuli mupilelo wa hae u swana ni wa n’a bile ni ona pili a si ka shwa kale, u zusiwa a li sibupiwa se sinca se si na ni mubili wa moya o’ kona ku pila kwa lihalimu. Ka taho, ba ba ka zusezwa fa lifasi-mubu ba ka ba ni mibili ya butu.
12. Lipulelo za kuli “mibili ya kwa lihalimu” ni “mibili ya fafasi” li talusañi?
12 Sina mwa n’a bulelezi Paulusi, mubili wa batu wa fapana ni wa lifolofolo. Nihaiba mibili ya lifolofolo ya fapana ka ku ya ka mifuta ya zona. (Genese 1:20-25) Kanya ya “mibili ya kwa lihalimu” ya libupiwa za moya ya fapana ni ya “mibili ya fafasi” ya nama. Hape ku na ni fapano mwahal’a kanya ya lizazi, kweli, ni linaleli. Kono batoziwa ba ba zusiwa kwa bafu ba na ni kanya ye tuna ku fita zeo kaufela.
13. Ka ku ya ka 1 Makorinte 15:42-44, ki sifi se si calwa mi ki sifi se si zuha?
13 Ha s’a bulezi za lifapano zeo, Paulusi a ekeza a li: “Ni zuho ya bafu i ka ba cwalo.” (1 Makorinte 15:42-44) A li: “Mubili u calwa u s’o bola, u ka zuha u sa boli.” Paulusi f’o mwendi u talusa batoziwa ka sikwata. Si calwa si s’o bola ha si shwa, si zuha si sa boli, si si na sibi. Kwa lifasi niha si nyenyisa, si zuhela kwa bupilo bwa kwa lihalimu ni ku bonahala ni Kreste mwa kanya. (Likezo 5:41; Makolose 3:4) Fa lifu, si calwa ili “mubili wa nama” mi si zuha ili “mubili wa moya.” Bakeñisa kuli nto yeo ya konahala kwa Bakreste ba ba pepilwe ka moya, lwa kona ku kolwa kuli ba bañwi ba kona ku zusezwa fa lifasi-mubu.
14. Paulusi n’a bonisize cwañi shutano ye mwahal’a Kreste ni Adama?
14 Ku tuha f’o, Paulusi n’a bonisize shutano ye mwahal’a Kreste ni Adama. (1 Makorinte 15:45-49) Adama, mutu wa pili, “u ezizwe moya o pila.” (Genese 2:7) “Adama wa mafelelezo,” yena Jesu, “u ezizwe moya o pilisa.” N’a fanile bupilo bwa hae kuli bu be sitabelo sa tiululo, pili kwa balateleli ba hae ba ba tozizwe. (Mareka 10:45) Ka ku ba batu, ba ‘apezi siswaniso sa mutu wa mubu,’ kono ha ba zusiwa kwa bafu ba ba sina Adama wa mafelelezo. Kono sitabelo sa Jesu si ka tusa batu kaufela ba ba utwa, hamoho ni ba ba ka zusezwa fa lifasi-mubu.—1 Joani 2:1, 2.
15. Ki kabakalañi Bakreste ba ba tozizwe ha ba sa zusiwi ka mibili ya nama, mi ba zusiwa cwañi mwahal’a ku ba teñi kwa Jesu?
15 Bakreste ba ba tozizwe ha ba shwa, ha ba zusiwi ka mibili ya nama. (1 Makorinte 15:50-53) Mubili o’ bola wa nama ni mali ha u koni ku yola sanda sa se si sa boli ni Mubuso wa kwa lihalimu. Batoziwa ba bañwi ne ba si ke ba shwa ka nako ye telele. Mwahal’a ku ba teñi kwa Jesu, ha ba feza ka busepahali bupilo bwa bona bwa fa lifasi-mubu, ne ba ka “fetuha kaufela, ka nako i liñwi, mwa ku koba kwa liito.” Honaf’o fela ne ba ka zuhela kwa bupilo bwa moya bwa ku sa bola ni kanya. Kwa mafelelezo, “munyaliwa” wa Kreste wa kwa lihalimu ikaba b’a 144,000.—Sinulo 14:1; 19:7-9; 21:9; 1 Matesalonika 4:15-17.
Ku Tula Lifu!
16. Ka ku ya ka Paulusi ni bapolofita ba kwamulaho, ki sifi se si ka ezahala kwa lifu l’a tisize Adama muezalibi?
16 Paulusi n’a bulezi ka tulo kuli lifu li ka feliswa ku ya ku ile. (1 Makorinte 15:54-57) Se si bola ha si ka apala ku sa bola ni se si shwa ku apala ku sa shwa, manzwi a, a ka talelezwa: “Lifu li mizizwe ki ku tula. Wena lifu, ku tula kwa hao ku kai? Wena lifu, sibulaiso sa hao si kai?” (Isaya 25:8; Hosea 13:14) Sibulaiso sa lifu ki sibi, mi m’ata a sibi ne li Mulao, o ne u atulezi baezalibi lifu. Kono kabakala sitabelo ni zuho ya Jesu, lifu le li tisizwe ki Adama muezalibi ha li sa na ku tula.—Maroma 5:12; 6:23.
17. Manzwi a kwa 1 Makorinte 15:58 a sebeza cwañi kacenu?
17 Paulusi n’a ize: “Cwale banabahesu ba ba latwa, mu tiye, mu si ke mwa zikinyeha, mi mu tiise kamita musebezi wa Mulena, inze mu ziba kuli musebezi wa mina o tata ha u na ku ba o si na tuso ku Mulena.” (1 Makorinte 15:58) Manzwi ao a sebeza ku bomasiyaleti ba ba tozizwe ba kacenu ni kwa “lingu ze ñwi” za Jesu niha ba shwa mwa mazazi a, a maungulo. (Joani 10:16) Misebezi ya bona ya ku shaela za Mubuso haki ya mbango, kakuli ba ka zusiwa kwa bafu. Kacwalo, ka ku ba batanga ba Jehova, ha lu swaleñi ka t’ata musebezi wa Mulena ha lu nze lu libelezi lizazi fo lu ka huweleza ka tabo kuli: “Wena lifu, ku tula kwa hao ku kai?”
Sepo ya Zuho Ya Talelezwa!
18. Sepo ya Paulusi mwa zuho ne i tiile cwañi?
18 Manzwi a Paulusi a’ ñozwi kwa 1 Makorinte kauhanyo 15 a bonisa kuli sepo ya zuho ne i na ni m’ata mwa bupilo bwa hae. N’a lumela ka ku tala kuli Jesu n’a zusizwe kwa bafu ni kuli ba bañwi ni bona ne ba ka zwiswa mwa libita la batu kaufela. Kana mu na ni tumelo ye tiile ye cwalo? Paulusi n’a talima lika z’a fumana mutu ka buitati kuli ki “matakala” mi n’a ‘itobohile linto kaufela’ ilikuli a “zibe Kreste, ni mata a zuho ya hae.” Muapositola y’o n’a itatela ku shwa sina mwa n’a shwezi Kreste ka sepo ya ku t’o fumana “zuho ya bafu [ya makalelo, NW].” Zuho yeo hape i bizwa “zuho ya pili,” mi ki ya balateleli ba Jesu ba ba tozizwe b’a 144,000. Ki niti kuli ba zusezwa kwa bupilo bwa moya mwa lihalimu, kono haili “bafu ba bañwi” bona ba ka zusezwa fa lifasi-mubu.—Mafilipi 3:8-11; Sinulo 7:4; 20:5, 6.
19, 20. (a) Ki bafi batu ba ba ñozwi mwa Bibele ba ba ka zusezwa fa lifasi-mubu? (b) Mu nyolelwa ku bona zuho ya bafi?
19 Sepo ya zuho i bile ni talelezo ye nde hahulu kwa batoziwa ba ba sepahalile ku fitela lifu. (Maroma 8:18; 1 Matesalonika 4:15-18; Sinulo 2:10) Bapunyuhi ba “ñalelwa ye tuna” ba ka iponela sepo ya zuho i talelezwa fa lifasi-mubu muta ‘liwate li ka kutisa bafu ba ba ku lona, ni lifu ni libita li kutisa bafu ba ba ku zona.’ (Sinulo 7:9, 13, 14; 20:13) Mwahal’a ba ba ka zusezwa fa lifasi-mubu ku ka ba ni Jobo, ya n’a shwezwi ki bana b’a supile ba bashimani ni ba balalu ba basizana. Mu nahane tabo y’a ka ba ni yona h’a ka ba amuhela. Mu nahane ni tabo ye ba ka ba ni yona bana ba hae ya ku ba ni banyani ba bona b’a supile ba bashimani ni ba balalu ba basizana ba bande!—Jobo 1:1, 2, 18, 19; 42:12-15.
20 Ikaba mbuyoti hakalo Abrahama ni Sara, Isaka ni Rebeka—ee, ni ba bañwi ba bañata, hamoho ni “bapolofita kaufela” ha ba ka zusezwa fa lifasi-mubu! (Luka 13:28) Yo muñwi wa bapolofita bao ki Daniele, ya n’a sepisizwe ku zusiwa kwa bafu mwa puso ya Mesiya. Daniele u pumuzi mwa libita la hae ka lilimo ze bat’o ba ze 2,500, kono ka m’ata a zuho ya bafu, u ka tuha a ‘zuha ku amuhela sanda sa hae’ ka ku ba yo muñwi wa “manduna mwa naha kaufela.” (Daniele 12:13; Samu 45:16) Ikaba tabo luli ku amuhela isi fela basepahali ba kwaikale kono hape ni bondat’a mina, bom’a mina, mwan’a mina, kamba balatiwa ba bañwi be mu amuhilwe ki sila, lona lifu!
21. Ki kabakalañi ha lu sa swaneli ku zina-zina ku eza ba bañwi hande?
21 Balikani ni balatiwa ba luna ba bañwi ba kana ba sebelelize Mulimu ka lilimo-limo mi mwendi ba supezi. Busupali bu kana bwa ba ezisa ku fumana butata ku tiyela butata bwa mwa bupilo. Ki nto ye lilato luli ku ba fa tuso ifi kamba ifi ye lu kona ku ba fa cwale! Ha lu eza cwalo, haiba ba shwa, ha lu na ku inyaza kuli ne lu si ka ba tusa ka nzila ye ñwi. (Muekelesia 9:11; 12:1-7; 1 Timotea 5:3, 8) Lwa kona ku kolwa kuli Jehova ha na ku libala ze nde ze lu ezeza ba bañwi, ku si na taba ni fo ba kuma kamba miinelo ya bona. Paulusi n’a ñozi kuli: “Ha lu sa na ni sibaka, lu eze batu kaufela hande, sihulu banabahabo luna ba balumeli.”—Magalata 6:10; Maheberu 6:10.
22. Ku fitela sepo ya zuho ya bafu i talelezwa, lu swanela ku tundamena ku ezañi?
22 Jehova ki yena “Ndate ya mukekecima, Mulimu wa ze tiisa pilu kaufela.” (2 Makorinte 1:3, 4) Linzwi la hae la lu tiisa pilu ni ku lu tusa ku tiisa pilu ba bañwi ka sepo ye m’ata ya zuho ya bafu. Ku fitela lu iponela sepo yeo i talelezwa bafu ha ba ka zusezwa fa lifasi-mubu, ha lu beñi sina Paulusi, ya n’a na ni tumelo mwa zuho ya bafu. Sihulu ha lu likanyiseñi Jesu, y’o sepo ya hae mwa m’ata a Mulimu a ku mu zusa kwa bafu ne i talelelizwe. Ba ba mwa mabita a kupuzo ba ka tuha ba utwa linzwi la Kreste mi ba ka zwa mwateñi. Haike nto yeo i lu omba-ombe ni ku lu tabisa. Kono sihulu, haike lu itumele ku Jehova, ya tisize kuli lifu li tulwe ka Mulen’a luna Jesu Kreste!
Kalabo Ya Mina Ki Ifi?
• Paulusi n’a bulezi kuli ki bafi be ne ba pakile zuho ya Jesu?
• “Sila sa maungulelo” kiñi, mi si ka feliswa cwañi?
• Ka za Bakreste ba ba tozizwe, kiñi se si calwa mi kiñi se si zuswa?
• Ki bafi batu ba ba ñozwi mwa Bibele be mu bata ku bonana ni bona ha ba ka zusezwa fa lifasi-mubu?
[Lipuzo za Tuto]
[Siswaniso se si fa likepe 16]
Muapositola Paulusi n’a yemezi ka ku tiya zuho ya bafu
[Maswaniso a fa likepe 20]
Zuho ya Jobo, lubasi lwa hae, ni ba bañwi ba bañata i ka tisa tabo ye tuna hahulu!