Mu Bonise Moya wa Kreste

“Mulimu, yena [Muñ’a] ku tiisa ni ku kutaza, a mi fe, mutu ni mutu, ku ba ni [moya wa n’a na ni ona, NW] Jesu Kreste.”—MAROMA 15:5.

1. Mupilelo wa mutu u kona ku amiwa cwañi ki moya wa hae?

MOYA wa mutu u ama hahulu mupilelo wa hae. Moya wa ku sa isa pilu kwa lika kamba wa tukufalelo, o munde kamba o maswe, wa bulwanisi kamba wa swalisano, wa ku bilaela kamba wa buitumelo, u kona ku ama hahulu mutu mw’a ezeza lika ni mw’a ngelwa ki ba bañwi. Mutu ya na ni moya o munde u kona ku ba ya tabile niha li mwa miinelo ye t’ata. Ku mutu ya na ni moya o maswe, ha ku na ze bonahala ku konda, bupilo niha bu ka ba hande cwañi.

2. Mutu u ituta cwañi moya?

² Moya, ibe o munde kamba o maswe, u kona ku itutiwa. Niti kikuli u na ni ku itutiwa. Collier’s Encyclopedia ha i bulela za mwana ya sa zo pepwa, i li: “U lukela ku ipumanela kamba ku ituta moya wa ka ba ni ona kwapili, inge cwalo mw’a lukela ku fumanela kamba ku itutela puo kamba nto ifi kamba ifi ye ñwi.” Lu ituta cwañi moya? Hailif’o ki lika ze ñata ze lu luta moya, ze tuna hahulu ki ko lu pila ni be lu swalisana ni bona. Encyclopedia ye bulezwi yeo i li: “Lu ituta kamba ku ipumanela moya wa be lu swalisana hahulu ni bona, inge cwalo ka ku u yambula.” Lilimo ze likiti-kiti kwamulaho k’o, Bibele ne i bulezi nto ye swana, kuli: “Ya kopana ni ba ba butali, ni yena u ka talifa; kono ya twaelana ni matanya u ka utwa butuku.”—Liproverbia 13:20; 1 Makorinte 15:33.

Mutala wa Moya o Munde

3. Ki mañi ya n’a li mutala o munde hahulu ku za moya, mi lu kona ku mu likanyisa cwañi?

³ Sina mwa lika kaufela, ni ka za moya, Jesu Kreste n’a tomile mutala o munde hahulu. N’a ize: “Ni mi ezelize mutala, kuli mu eze mo ni mi ezelize.” (Joani 13:15) Kuli lu be sina Jesu, lu lukela pili ku ituta ka za hae. * Lu ituta mupilelo wa Jesu kuli lu eze za n’a susuelize muapositola Pitrosi kuli: “Ki sona se mu bizelizwe; kakuli Kreste ni yena u utwile butuku bakeñisa mina, a mi siyela mutala, kuli mu hate mw’a n’a hatile.” (1 Pitrosi 2:21) Mulelo wa luna ki ku lika ka mo lu konela kaufela ku ba sina Jesu. Nto yeo i kopanyeleza ni ku ikataza ku ba ni moya wa hae.

4, 5. Ki moya mañi wa Jesu o bonisizwe kwa Maroma 15:1-3, mi Bakreste ba kona ku mu likanyisa cwañi?

⁴ Ku ba ni moya wa Kreste Jesu ku amañi? Kauhanyo 15 ya liñolo la Paulusi kwa Maroma i lu tusa ku alaba puzo yeo. Mwa litimana ze sikai za makalelo za kauhanyo yeo, Paulusi u bulela za mukwa o mutuna wa Jesu h’a li: “Cwale luna ba ba na ni mata, lu lukela ku lwala mifokolo ya ba ba fokola, isi ku yema fa se si lu tabisa luna fela. Mutu ni mutu ku luna a tabise mwanahabo ka ku mu batela ze nde, ze ka  mu yahisa. Kakuli ni yena Kreste h’a si ka bata se si mu tabisa ili yena; kono mo ku ñolezwi, kuli: Linyazo za ba ba ku nyaziseza, li ni wezi fahalimu.”—Maroma 15:1-3.

⁵ Kuli ba likanyise moya wa Jesu, Bakreste ba susuezwa ku itukiseza ku sebeleza ba bañwi ka buikokobezo ku fita ku bata ku itabisa fela ili bona. Kaniti, ku itatela ku sebeleza ba bañwi ka buikokobezo cwalo ki mukwa wa “ba ba na ni mata.” Jesu ya n’a tiile hahulu kwa moya ku fita mutu ufi kamba ufi ya kile a pila fa lifasi-mubu, n’a ipulezi kuli: “Mwan’a mutu [ha] si ka taha kuli a sebelezwe, kono ili ku sebeleza, ni ku fa bupilo bwa hae, kuli a liulule ba bañata.” (Mateu 20:28) Ni luna Bakreste lu bata ku ikataza ku sebeleza ba bañwi, hamoho ni “ba ba fokola.”

6. Lu kona ku likanyisa cwañi Jesu mwa n’a ngezi twaniso ni nyefulo?

⁶ Mukwa o muñwi o munde wa n’a bonisize Jesu ne li munahanelo ni likezo za hae ze n’e li ze nde kamita. N’a si ka tuhelela moya o maswe wa ba bañwi ku sinya moya wa hae o munde wa ku sebeleza Mulimu; mi ni luna lu mu likanyise. Ha n’a nyefulwa ni ku nyandiswa kabakala ku lapela Mulimu ka busepahali, Jesu n’a itiisize ka pilu-telele a sa bilaeli. N’a ziba kuli ba ba lika ku tabisa banabahabo ‘ka ku ba batela ze nde, ze ba yahisa’ ne ba ka libelela ku lwaniswa ki batu ba ba sa lumeli ili ba ba sa utwisisi lika.

7. Jesu n’a bonisize cwañi pilu-telele, mi ki kabakalañi ha lu swanela ku mu likanyisa?

⁷ Jesu n’a bonisize moya o swanela mwa linzila ze ñwi. N’a si ka fela pilu kuli Jehova n’a liyeha kono n’a litezi ka pilu-telele kuli a petahalise milelo ya Hae. (Samu 110:1; Mateu 24:36; Likezo 2:32-36; Maheberu 10:12, 13) Hape, Jesu n’a na ni pilu-telele kwa balateleli ba hae. N’a ba bulelezi kuli: “Mu itute ku na”; bakeñisa kuli n’a na ni “musa,” litaelo za hae ne li ze yahisa ni ku katulusa. Mi bakeñisa kuli n’a na ni “pilu ye bunolo,” n’a sa ikanyisi  kamba ku ikuhumusa. (Mateu 11:29) Paulusi u lu susueza ku likanyisa moya wo wa Jesu ha bulela kuli: “Mu be ni maikuto a n’a li teñi ni ku Jesu Kreste. Niha n’a na ni sibupeho sa Mulimu, Jesu h’a si ka li, ku likana ni Mulimu ki nto y’a ka hanelela, kono a itoboha ku s’a n’a li sona, ka ku nga sibupeho sa mutanga, ni ku ikeza ya swana sina batu.”—Mafilipi 2:5-7.

8, 9. (a) Ki kabakalañi ha lu swanela ku satalala ku ba ni moya wa ku sa itata? (b) Ki kabakalañi ha lu sa swaneli ku zwafa ha lu sa koni ku likanyisa hande mutala wa siile Jesu, mi Paulusi ne li mutala o munde cwañi ku seo?

⁸ Ku bunolo ku bulela kuli lu bata ku sebeleza ba bañwi ni kuli lu bata ku isa hahulu pilu kwa litokwahalo za bona ku fita za luna. Kono ha lu tatuba ka buniti moya wa luna, lu kana lwa fumana kuli lipilu za luna ha li bati ku eza cwalo luli. Libaka? Pili, bakeñisa kuli lu hozize mikwa ya buitati ku bo Adama ni Eva; mi hape, lu pila mwa lifasi le li susueza buitati. (Maefese 4:17, 18) Kuli lu be ni moya wa ku sa itata, hañata lu tokwa ku ikataza ku ba ni munahanelo o fapana ni mukwa wa luna wa ka sipepo wa ku sa petahala. Nto yeo i tokwa tundamo ni buikatazo.

⁹ Fokuñwi, ku sa petahala kwa luna ko lu izibela hande, ili ko ku fapanela kwahule ni mutala o petehile wa lu siyezi Jesu, ku kana kwa lu zwafisa. Mane lu kana lw’a nga kuli ku ba ni moya o swana ni wa n’a na ni ona Jesu ha ku konahali. Kono mu lemuhe manzwi a Paulusi a’ susueza, a li: “Ni ziba kuli bunde ha bu si ka ina ku na, kikuli mwa nama ya ka; kakuli ku lata ku teñi ku na, kono ha ni koni ku eza bunde. Kakuli ha ni ezi bunde bo ni lata; kono ni eza bumaswe bo ni sa lati. Ni tabela Mulao wa Mulimu ka mutu wa mwahali; kono ni bona mulao usili mwa lilama za ka, o lwanisana ni mulao wa kutwisiso ya ka, mi u ni isa mwa butanga bwa mulao wa sibi, o li teñi mwa lilama za ka.” (Maroma 7:18, 19, 22, 23) Ki niti kuli ku sa petahala kwa Paulusi hañata ne ku mu tibela ku peta mulelo wa Mulimu ka mw’a n’a lakaleza, kono moya wa hae ne u li mutala o munde hahulu, f’o kikuli, mwa n’a nahanela ni ku ikutwela ka za Jehova ni mulao wa Hae. Ni luna lu kona ku ba ni moya o munde.

Ku Kayutula Moya o Fosahezi

10. Paulusi n’a susuelize ba kwa Filipi ku ba ni moya mañi?

¹⁰ Kana kikuli ba bañwi ba tokwa ku tuhela moya o maswe? Ee luli. Ku bonahala kuli Bakreste ba bañwi ba mwa lilimo za mwanda wa pili ne ba tokwa ku eza cwalo. Paulusi n’a bulezi za ku ba ni moya o munde mwa liñolo la hae la n’a ñolezi ba kwa Filipi. N’a ñozi kuli: “Isikuli ni se ni fumani mupuzo [wa ku ya kwa lihalimu ka ku zusiwa kwa bafu mwa zuho ya pili], kamba ni se ni ezizwe ya petehile; kono ni tundamezi, kuli ni y’o swala s’a ni swalezi Kreste kabakala sona. Banabahesu ha ni hupuli kuli ni se ni sweli; kono se ni eza ki se: Ni libala ze mwamulaho, mi ni akufela ku ze kwapili, ni matela fo ku likanyisizwe, ni fumane kwateñi mupuzo wa pizo ya kwahalimu ye zwa ku Mulimu, ka Jesu Kreste. Cwale luna kaufela ba ba petehile, lu ikutwe [ku ba ni moya o cwalo, NW].”—Mafilipi 3:12-15.

11, 12. Jehova u lu luta cwañi moya o swanela?

¹¹ Manzwi a Paulusi a bonisa kuli mutu ya li Mukreste ya sa ikutwi kuli u swanela ku eza zwelopili u na ni moya o maswe. Ya cwalo u palezwi ku ba ni moya wa n’a na ni ona Kreste. (Maheberu 4:11; 2 Pitrosi 1:10; 3:14) Kana ha ku sa na sepo ku mutu ya cwalo? Kutokwa ni hanyinyani. Mulimu wa kona ku lu tusa ku cinca moya wa luna haiba luli lu bata ku u cinca. Paulusi u zwelapili kuli: “Ha mu na ni maikuto a sili mwa taba ye ñwi, ni mwateñi Mulimu u ka mi bonisa swanelo.”—Mafilipi 3:15.

¹² Kono haiba lu bata kuli Jehova a lu lute moya o swanela, lu lukela ku eza ze tokwiwa ku luna. Tuto ya ka tokomelo ya Linzwi la Mulimu ka tuso ya lihatiso za Sikreste ze fiwa ki “mutanga ya sepahala, ya na ni kutwisiso” i ka tusa ba ba na ni “maikuto a sili” ku ba ni moya o swanela. (Mateu 24:45) Maeluda ba Sikreste, ba ba ketilwe ka moya o kenile ku “uta Keleke ya Mulimu,” ba ka tabela ku fa tuso. (Likezo 20:28)  Lwa itumela luli kuli Jehova wa hupulanga mifokolo ya luna ni ku lu fa tuso ka lilato! Ha lu i amuheleñi!

Ku Ituta ku Ba Bañwi

13. Lu itutañi ka za moya o swanela kwa taba ya mwa Bibele ya Jobo?

¹³ Kwa Maroma kauhanyo 15, Paulusi u bonisa kuli ku nahanisisa mitala ya kwaikale ku kona ku lu tusa ku cinca moya wa luna. U ñola kuli: “Manzwi kaufela h’a ñozwi kale, a ñozwi ku lu luta, kuli ka ku tiiswa ni ku kutazwa ki Mañolo, lu ine lu na ni sepo.” (Maroma 15:4) Batanga ba Jehova ba ba sepahala ba bañwi ba kwaikale ne ba tokwa ku tuhela moya o muñwi wa bona. Ka mutala, Jobo kamita n’a na ni moya o munde. N’a si ka nyaza Jehova, mi ni kamuta n’a si ka tuhelela manyando ku felisa sepo ya hae ku Mulimu. (Jobo 1:8, 21, 22) Niteñi, n’a lata ku iponahaza ku luka. Jehova a laela Elihu kuli a tuse Jobo ku tuhela mukwa w’o. Ku fita ku ikutwa ku fosezwa, Jobo ka buikokobezo a lumela ku cinca moya wa hae mi honaf’o a kalisa ku u cinca.—Jobo 42:1-6.

14. Lu kona ku ba cwañi sina Jobo ha lu fiwa kelezo ka za moya wa luna?

¹⁴ Kana ne lu ka ikutwa sina mwa n’a ikutwezi Jobo, Mukreste yo muñwi ha n’a ka lu bulelela ka sishemo kuli lu bonisa ku ba ni moya o maswe? Sina Jobo, ni kamuta lu si ke lwa “beya mulatu ku Mulimu.” (Jobo 1:22) Haiba lu nyandiswa ka ku sa luka, lu si bilaeli kamba ku beya mulatu ku Jehova kuli ki yena ya lu tiselize butata. Lu pime ku lika ku iponahaza ku luka, lu nze lu hupula kuli niha lu ka ba ni matohonolo mañi mwa sebelezo ya Jehova, lu sa li fela “batanga ba ba si na tuso.”—Luka 17:10.

15. (a) Balateleli ba Jesu ba bañwi ne ba bonisize ku ba ni moya mañi o maswe? (b) Pitrosi n’a bonisize cwañi moya o munde?

¹⁵ Mwa lilimo za mwanda wa pili, ba bañwi be ne ba teelelize ku Jesu ne ba bonisize moya o sa swaneli. Nako ye ñwi, Jesu n’a bulezi nto ye t’ata ku i utwisisa. Kabakaleo, “ba bañwi kwa balutiwa ba hae, ba sin’o utwa, ba li: Linzwi le, li tata; ya ka li utwa ki mañi?” Be ne ba bulezi cwalo kaniti ne ba na ni moya o maswe. Mi moya wa bona o maswe ne u ba tuhelisize ku teeleza ku Jesu. Taba i li: “Ku zwa fo, ba bañata kwa balutiwa ba hae ba kutela mwamulaho, ba tuhela ku mu latelela.” Kana kaufel’a bona ne ba na ni moya o maswe? Kutokwa. Taba i zwelapili kuli: “Jesu kih’a li ku ba ba lishumi ka ba babeli: Mina bo, kikuli ha mu lati ku ikela ni mina? Simoni Pitrosi a mu alaba, a li: Mulena, lu ka ya ku mañi?” Pitrosi kiha ikalaba, a li:  “U na ni manzwi a bupilo bo bu sa feli.” (Joani 6:60, 66-68) Ki moya kwa bunde! Haiba ku ba ni litaluso ni lihakululo mwa kutwisiso ya za Mañolo zeo lu kana pili lu fumana t’ata ku li utwisisa, kana ne i si ke ya ba nto ye nde ku bonisa moya wa n’a bonisize Pitrosi? Neikaba butoto luli ku tuhela ku sebeleza Jehova kamba ku bulela ka nzila ye fapana ni “mutala wa litaba ze pilisa” ka libaka fela la kuli lika ze ñwi pili li t’ata ku li utwisisa!—2 Timotea 1:13.

16. Baeteleli ba bulapeli bwa Sijuda ba mwa miteñi ya Jesu ne ba bonisize moya mañi o komokisa?

¹⁶ Baeteleli ba bulapeli bwa Sijuda ba mwa lilimo za mwanda wa pili ne ba palezwi ku bonisa moya wa n’a na ni ona Jesu. Tundamo ya bona ye tiile ya ku sa teeleza ku Jesu ne i bonisizwe ha n’a zusize Lazaro kwa bafu. Ku be ne ba na ni moya o munde, makazo yeo neikaba bupaki bo bu tiile bwa kuli Jesu n’a lumilwe ki Mulimu. Kono lu bala kuli: “Cwale baprisita ba bahulu ni [bafalisi] ba kopanya Kuta, mi ba li: Lu ka eza cwañi? Kakuli mutu yo u eza limakazo ze ñata. Ha lu mu tuhela, batu kaufela ba ka lumela ku yena; mi Maroma ba ka taha, ba shandaule munzi ni sicaba.” Kacwalo ne ba ezizeñi? “Ku kala ka lona lizazi leo, ba lumelelana kuli ba mu bulaye.” Kwand’a ku lela ku bulaya Jesu, ba lumelelana ku sinya nto ye ne paka kuli ne li muezi wa limakazo. “Baprisita ba bahulu kiha ba lela ku bulaya ni yena Lazaro.” (Joani 11:47, 48, 53; 12:9-11) Neikaba maswabisa luli ha ne lu ka ba ni moya o swana ni ku halifiswa kamba ku filikanywa ki lika ze lu swanela ku tabela luli! Ee, hape ne ku ka tisa kozi!

Ku Likanyisa Moya o Munde wa Kreste

17. (a) Ki mwa miinelo mañi m’o Daniele n’a bonisize ku sa ba ni sabo? (b) Jesu n’a bonisize cwañi kuli n’a na ni bundume?

¹⁷ Batanga ba Jehova kamita ba banga ni moya o munde. Lila za Daniele ha ne li lelisani kuli ku tomiwe mulao o hanisa batu ku lapela mulimu kamba mutu ufi kamba ufi ka mazazi a’ 30, kwand’a ku lapela fela mulena, Daniele n’a zibile kuli nto yeo ne i ka ama maswe silikani sa hae ni Jehova Mulimu. Kana n’a ka tuhela ku lapela ku Mulimu ka mazazi a’ 30? Kutokwa, n’a zwezipili ka bundume ku lapela Jehova halalu ka zazi, sina mwa n’a ezezanga kamita. (Daniele 6:6-17) Jesu ni yena n’a si ka sabiswa ki lila za hae. La Sabata le liñwi, n’a katani mutu wa lizoho le li omelezi. Jesu n’a ziba kuli Majuda ba bañata be ne ba li teñi f’o ne ba ka nyema ha n’a ka folisa mutu la Sabata. A ba buza patalaza kuli ba bulele maikuto a bona ka za taba yeo. Ha ne ba hanile ku bulela, Jesu a folisa mutu y’o. (Mareka 3:1-6) Jesu n’a si ka palelwa ni kamuta ku eza nto ya n’a ikutwa kuli i lukile.

18. Kiñi ze ba lu lwaniseza ba bañwi, mi lu swanela k’u nga cwañi moya wa bona o maswe?

¹⁸ Lipaki za Jehova kacenu ba lemuha kuli ni bona ha ba lukeli ku sabiswa ki nto ye maswe ye ba kona ku eza balwanisi. Hakusicwalo, ha ba na ku bonisa moya wa n’a na ni ona Jesu. Ba bañata ba lwanisa Lipaki za Jehova, ba bañwi kabakala kuli ha ba zibi litaba za niti, mi ba bañwi kabakala kuli ba toile Lipaki kamba lushango lwa bona. Kono ni kamuta lu si tuheleli moya wa bona o situhu ku sinya moya wa luna o munde. Ni kamuta lu si tuheleli ba bañwi ku atula mo lu swanela ku lapelela.

19. Lu kona ku bonisa cwañi moya wa n’a na ni ona Jesu Kreste?

¹⁹ Jesu n’a bonisize moya o munde kamita kwa balateleli ba hae ni kwa litukiso za Mulimu, niha ne kuli t’ata cwañi ku eza cwalo. (Mateu 23:2, 3) Lu swanela ku likanyisa mutala wa  hae. Kaniti, mizwale ba luna ha ba si ka petahala, mi ni luna ha lu si ka petahala. Mi ki kakai ko kuñwi ko lu ka fumana balikani ba bande ili ba ba sepahala ba ba fita ba mwa kopano ya luna ya mwa lifasi kamukana? Jehova ha si ka lu fa kale kutwisiso ye tezi ya Linzwi la hae le li ñozwi, kono ki sikwata sifi sa balapeli ba ba li utwisisa hahulu? Haike kamita lu be ni moya o munde, ona moya wa n’a na ni ona Jesu Kreste. Ku ba ni moya wo ku kopanyeleza ku libelela Jehova, sina mo lu ka nyakisiseza mwa taba ye tatama.

Kana Mwa Kona ku Talusa?

• Mupilelo wa luna u amiwa cwañi ki moya wa luna?

• Mu taluse moya wa n’a na ni ona Jesu Kreste.

• Lu kona ku itutañi kwa moya wa Jobo?

• Ki ufi moya o munde o lu swanela ku ba ni ona ha lu lwaniswa?

[Litaluso za kwatasi]

[Lipuzo za Tuto]

[Siswaniso se si fa likepe 18]

Mukreste ya na ni moya o munde u ikatazanga ku tusa ba bañwi

[Siswaniso se si fa likepe 20]

Tuto ye buniti ya Linzwi la Mulimu i lu tusa ku ba ni moya wa Kreste