Ku Bala Bibele kwa Tusa ni ku Tabisa

“U i [bale, NW] musihali ni busihu.”—JOSHUA 1:8.

1. Ki lifi lituso ze ñwi za ku bala litaba mi sihulu ni za ku bala Bibele?

KU BALA litaba ze nde ki musebezi o tusa. Montesquieu (Charles-Louis de Secondat), Mufura ya n’a li muituti wa za bupolitiki, n’a ñozi kuli: “Ku na, ku ituta kamita ku bile ona mulyani o mutuna kwa mukatala wa mwa bupilo. Ziyezi kaufela y’e ni tahelanga ya felanga ha ni tanda hora ni nze ni bala.” Nto yeo ki ya niti sihulu-hulu ka za ku bala Bibele. Walisamu ya n’a buyelezwi n’a ize: “Mulao wa [Muñ’a] Bupilo u petehile, u katulusa moya; bupaki bwa [Muñ’a] Bupilo bwa sepahala, bu talifisa ya si na kutwisiso. Litaelo za [Muñ’a] Bupilo li lukile, li tabisa pilu.”—Samu 19:7, 8.

2. Ki kabakalañi Jehova ha bukelelize Bibele ka lilimo-limo, mi u tokwa kuli batu ba hae ba i eze cwañi?

² Jehova Mulimu, ka ku ba yena Musimululi wa Bibele, u i bukelelize ka lilimo-limo ze ne i batilwe ku feliswa ka situhu ki lila za yona, za mwa bulapeli ni za silifasi. Bakeñisa kuli ki tato ya hae kuli “batu kamukana ba piliswe, mi ba fite fa zibo ya ku ziba niti,” u boni teñi kuli Linzwi la hae la fumaneha kwa batu kaufela. (1 Timotea 2:4) Ku akalelizwe kuli palo ya bayahi ba fa lifasi ye eza 80 pesenti i kona ku utwa lipuo ze 100. Bibele mukatumbi i fumaneha mwa lipuo ze 370, mi likalulo ze ñwi za Mañolo li kona ku balwa mwa lipuo ni malimi a mañwi a’ 1,860. Jehova u bata kuli batu ba hae ba bale Linzwi la hae. U fuyaulanga batanga ba hae ba ba isa pilu kwa Linzwi la hae, bona ba ba li bala ka zazi.—Samu 1:1, 2.

Baokameli Ba Tokwa ku Bala Bibele

3, 4. Jehova n’a tokwañi kwa malena ba Isilaele, mi ki afi mabaka a taelo yeo a ama ni kwa maeluda ba Sikreste kacenu?

³ Jehova ha n’a bulela cimo za nako yeo sicaba sa Isilaele ne si ka ba ni mulena wa butu, n’a ize: “H’a s’a inzi mwa lubona lwa bulena bwa mubuso wa hae, a iñoliseze milao yeo mwa buka, inz’a nga litaba mwa buka ye kwa baprisita ba Malivi. Buka yeo i ine ku yena, a i bale mwa mazazi kaufela a bupilo bwa hae, kuli a itute ku saba [Muñ’a] Bupilo Mulimu wa hae, ni ku tokomela litaba kaufela ze mwa milao yeo, ni mwa litaelo zeo, ku li eza; ni kuli pilu ya hae i si ke ya ikuhumuseza banabahabo, mi a si ke a keluha milao yeo, ku ya ku la bulyo kamba ku la bunzohoto.”—Deuteronoma 17:18-20.

⁴ Mu lemuhe mabaka Jehova ha n’a tokwa kuli kaufela ya n’a ka ba mulena wa Isilaele a bale buka ya mulao wa Mulimu ka zazi: (1) “kuli a itute ku saba [Muñ’a] Bupilo Mulimu wa hae, ni ku tokomela litaba kaufela ze mwa milao yeo, ni mwa litaelo zeo, ku li eza”; (2) “kuli pilu ya hae i si ke ya ikuhumuseza banabahabo”; (3) kuli “a si ke a keluha milao yeo, ku ya ku la bulyo kamba ku la bunzohoto.” Kana haki kuli baokameli ba Sikreste kacenu ba tokwa ku saba Jehova, ku utwa milao ya hae, ku pima ku ikuhumuseza banabahabo, ni ku pima ku keluha milao ya Jehova? Ku bala Bibele ka  zazi kaniti ki kwa butokwa ku bona sina mo ne ku bezi kwa butokwa kwa malena ba Isilaele.

5. Ki sifi seo Sitopa se si Busa cwanoñu fa ne si ñolezi lilama za Tutengo twa Mitai ka za ku bala Bibele, mi ki kabakalañi maeluda ba Sikreste kaufela ha ba ka eza hande ku utwa kelezo yeo?

⁵ Maeluda ba Sikreste kacenu ba na ni ze ñata za ku eza, mi ku bala Bibele ka zazi ku t’ata. Ka mutala, lilama za Sitopa se si Busa sa Lipaki za Jehova ni lilama za Tutengo twa Mitai mwa lifasi kamukana, kaufel’a bona ki banna ba ba patehile hahulu. Kono liñolo la cwanoñu fa leo Sitopa se si Busa ne si ñolezi Tutengo kaufela twa Mitai ne li koñomekile tokwahalo ya ku bala Bibele ka zazi ni mikwa ye minde ya ku ituta. Liñolo leo ne li bulezi kuli nto yeo i ka ekeza kwa lilato la luna la ku lata Jehova ni niti, mi i “ka lu tusa ku ba ni tumelo, tabo, ni tundamo kamita ku yo fita cwalo kwa mafelelezo a mande.” Maeluda kaufela mwa liputeho za Lipaki za Jehova ba ikutwa ku ba ni tokwahalo ye swana. Ku bala Mañolo ka zazi ku ka tusa kuli za bona li “konde.” (Joshua 1:7, 8) Sihulu ku bona, ku bala Bibele ku “na ni tuso kwa ku luta, ni ku kolisa, ni ku nyaza, ni ku hulisa ka ku luka.”—2 Timotea 3:16.

Kw’a Tokwahala kwa Banana ni Ba Bahulu

6. Ki kabakalañi Joshua ha n’a balile ka ku tumusa manzwi kaufela a mwa mulao wa Jehova fapil’a masika a Isilaele ni mazwahule be ne ba putehani?

⁶ Kwaikale, likopi za Mañolo ne li sa fumanehi kwa batu, kacwalo Bibele ne i balelwanga nyangela ye putehani. Jehova ha s’a mu konisize ku tula munzi wa Ai, Joshua a kopanya masika a Isilaele kwa Lilundu la Ebali ni Lilundu la Gerizimi. Ku tuha f’o, lu bulelelwa kuli: “Joshua a bala litaba kaufela za mulao, za mbuyoti ni za sikuto, mo li ñolezwi mwa buka ya mulao. Ha ku si ka ba ni taba i li ñwi ya ze ne laezwi ki Mushe, ye Joshua a si ka i balela Kopano kaufela ya bana ba Isilaele, hamoho ni basali, ni bana ba banyinyani, ni mazwahule ba ba ne ba zamaya ni bona.” (Joshua 8:34, 35) Banana ni ba bahulu, bañi ba naha ni mazwahule, ne ba tokwa  ku ñola mwa lipilu ni munahano za bona ka swanisezo muzamao o n’o ka tisa mbuyoti ya Jehova ni o n’o ka tisa nyazo ya hae. Ku bala Bibele kamita kaniti ku ka lu tusa mwa taba ye.

7, 8. (a) Ki bomañi kacenu ba ba swana sina “mazwahule,” mi ki kabakalañi ha ba tokwa ku bala Bibele ka zazi? (b) “Bana ba banyinyani” ba ba mwahal’a batu ba Jehova ba kona ku latelela cwañi mutala wa Jesu?

⁷ Kacenu, bolule-lule ba batanga ba Jehova ba swana ka nzila ya kwa moya ni “mazwahule” bao. Kale, ne ba pila ka mizamao ya lifasi, kono ba cincize bupilo bwa bona. (Maefese 4:22-24; Makolose 3:7, 8) Ba tokwa ku ikupulisa kamita ka za likuka za Jehova za bunde ni bumaswe. (Amosi 5:14, 15) Ku bala Linzwi la Mulimu ka zazi ku ba tusa ku eza cwalo.—Maheberu 4:12; Jakobo 1:25.

⁸ Hape mwahal’a batu ba Jehova ku na ni “bana ba banyinyani” ba bañata ba ba lutilwe likuka za Jehova ki bashemi ba bona kono ili ba ba tokwa ku ikolwisa ka za haiba tato ya hae i lukile luli. (Maroma 12:1, 2) Ba kona ku eza cwañi cwalo? Mwa Isilaele, baprisita ni banna bahulu ne ba laezwi kuli: “U ka balela bana ba Isilaele milao yeo kaufela, kuli ba i utwe. U ka puta sicaba, banna ni basali ni bana, ni mukozi ya mwa minzi ya hao, kuli ba utwe, mi ba itute ku saba [Muñ’a] Bupilo Mulimu wa mina, mi ba tokomele ku eza litaba kaufela za milao yeo. Ni kuli bana ba ba si ka ziba litaba zeo, ba li utwe, mi ba itute ku saba [Muñ’a] Bupilo Mulimu wa mina.” (Deuteronoma 31:11-13) Jesu ya n’a li mwatas’a Mulao, ha n’a li mwanana wa lilimo ze 12, n’a isize hahulu pilu kwa ku utwisisa milao ya Ndat’ahe. (Luka 2:41-49) Hamulaho, n’a na ni mukwa wa ku teeleza ni ku abana mwa ku bala Mañolo kwa sinagoge. (Luka 4:16; Likezo 15:21) Banana kacenu ne ba ka eza hande ku latelela mutala wa Jesu ka ku bala Linzwi la Mulimu ka zazi ni ku yanga kamita kwa mikopano k’o Bibele i baliwa ni ku itutiwa.

Ku Bala Bibele—Ku Be Nto ya Pili

9. (a) Ki kabakalañi ha lu swanela ku keta hande ze lu bala? (b) Musimululi wa magazini ye n’a buleziñi ka za lihatiso ze tusa mwa ku ituta Bibele?

⁹ Mulena Salumoni ya butali n’a ñozi kuli: “U itemuhele: Libuka ze ñolwa ki ze ñata, ha li na mo li felela; mi ku ituta hahulu ku fa mutu mukatala.” (Muekelesia 12:12) Mwendi lu ekeze ku bulela kuli ku bala libuka ze ñata ze hasanyiwa kacenu ha ku tisi fela mukatala kono hape kaniti ku kona ku sinya munahano. Kacwalo ku butokwa ku keta hande ze lu bala. Kwand’a ku bala fela lihatiso za luna ze tomile fa Bibele, lu tokwa ku bala Bibele ka sibili. Musimululi wa yona magazini ye n’a ñolezi babali ba yona kuli: “Mu si libali ni kamuta kuli Bibele ki ona Mutomo wa luna ni kuli niha lu ka ba ni libuka ze ñwi za Mulimu, ki ‘libuka fela ze tusa’ mi ha li yoli Bibele.” * Kacwalo, hailif’o ha lu keshebisi lihatiso ze tomile fa Bibele, lu tokwa ku bala ni yona Bibele ka sibili.

10. “Mutanga ya sepahala, ya na ni kutwisiso” u koñomekile cwañi butokwa bwa ku bala Bibele?

¹⁰ Ka ku lemuha tokwahalo yeo, ka lilimo-limo ze felile, “mutanga ya sepahala, ya na ni kutwisiso” u tomahanyize tomahanyo ya ku bala Bibele mwa tukiso ya Sikolo sa Bukombwa  sa Teokratiki mwa puteho ni puteho. (Mateu 24:45) Tomahanyo ya cwale ya ku bala Bibele ki ya ku feza Bibele mutumbi mwa lilimo ze bat’o ba ze supile. Tomahanyo yeo i na ni tuso ku bote kono sihulu-hulu ku ba banca ba ba sa li ku ba ba bale Bibele mutumbi. Ba ba fumaneha kwa Sikolo sa Gilead sa Bibele sa Watchtower ni kwa Sikolo sa Tuto ya Bukombwa hamohocwalo ni ba ba sa zo ba lilama za lubasi lwa Betele ba tokwiwa ku bala Bibele mutumbi mwa silimo si li siñwi. Ibe kuli mu na ni tomahanyo mañi, ka butu kamba ka lubasi, ku i latelela ku tokwa kuli ku bala Bibele ku be yona nto ye mu eza pili.

Mikwa ya Mina ya ku Bala I Patululañi?

11. Lu kona ku ifepa cwañi ka manzwi a Jehova ka zazi mi ki kabakalañi ha lu swanela ku eza cwalo?

¹¹ Haiba mu fumana t’ata ku latelela tomahanyo ya mina ya ku bala Bibele, neikaba hande ku ipuza kuli: ‘Ku bala kwa ka kamba ku buha kwa ka TV ku ama cwañi buikoneli bwa ka bwa ku bala Linzwi la Jehova?’ Mu hupule za n’a ñozi Mushe ili za n’a kutezi ku bulela ni Jesu kuli “mutu h’a na ku pila buhobe fela, kono u ka pila ni ona manzwi kaufela a’ zwa mwa mulomo wa Mulimu.” (Mateu 4:4; Deuteronoma 8:3) Sina mo lu tokwela ku ca buhobe kamba lico ze ñwi ka zazi kuli mubili wa luna u tiye, lu tokwa ni ku ipumanela mihupulo ya Jehova ka zazi kuli lilato la luna la ku lata za Mulimu li tiye kamita. Lu kona ku fumana mihupulo ya Mulimu ka zazi ka ku bala Mañolo.

12, 13. (a) Muapositola Pitrosi u swaniseza cwañi takazo ye lu swanela ku ba ni yona ka za Linzwi la Mulimu? (b) Paulusi u itusisa cwañi swanisezo ya za mabisi ka ku fapana ni Pitrosi?

¹² Haiba l’u nga Bibele, “isi sina linzwi la mutu, kono sina Linzwi la Mulimu,” lu ka hohelwa ku yona sina mbututu mo i shukelwanga mabisi a boma yona. (1 Matesalonika 2:13) Muapositola Pitrosi n’a ezize bapanyo yeo, ha n’a ñozi kuli: “Sina bana ba ba s’a zw’o pepwa, mu shukelwe mabisi a moya, a’ si ka zwakwa, kuli ka ona mu hulele ze pilisa; haiba mu lazwize kuli Mulena ki ya na ni sishemo.” (1 Pitrosi 2:2, 3) Haiba luli lu lazwize, ka ku iponela ka butu, kuli “Mulena ki ya na ni sishemo,” lu ka hulisa takazo ya ku bala Bibele.

¹³ Lu lemuhe kuli Pitrosi mwa taba yeo n’a itusisize bapanyo ya mabisi ka ku fapana ni mwa n’a itusiselize yona muapositola Paulusi. Ku mbututu ye sa zo pepwa, mabisi ki sona sico se si na ni ze u tokwa mubili wa yona kaufela. Swanisezo ya Pitrosi i bonisa kuli Linzwi la Mulimu li na ni ze lu tokwa kaufela kuli lu “hulele ze pilisa.” Kono Paulusi u itusisa tokwahalo ya mabisi kuli a bonise micelo ye maswe ya ba bañwi ba ba ipapata ku hula kwa moya. Mwa liñolo la n’a ñolezi Bakreste ba Maheberu, Paulusi n’a ñozi kuli: “Kabe ki kale mu ba baluti. Kanti mu sa tokwa ku lutwa hape matatekelo a litaba za Mulimu; mane mu fetuhile ba ba tokwa mabisi, isi lico ze tiile. Kakuli ya sa pila mabisi h’a koni ku utwiseza Linzwi la Ku Luka; kakuli u sa li mwanana. Kono lico ze tiile ki za ba ba hulile, ba ba na ni kutwisiso ya ku keta ze nde ku ze maswe, kabakala ku itwaelisa cwalo.” (Maheberu 5:12-14) Ku bala Bibele ka tokomelo ku kona ku hulisa hahulu kutwisiso ya luna ni ku ekeza kwa takazo ya luna ya lika za kwa moya.

Mwa ku Balela Bibele

14, 15. (a) Ki ifi tohonolo y’a lu fa Musimululi wa Bibele? (b) Lu kona ku tusiwa cwañi ki butali bwa Mulimu? (Mu fe mitala.)

¹⁴ Ku bala Bibele ko ku tusa hahulu ha ku kalangi ka ku bala, kono ka ku lapela. Tapelo ki tohonolo ye tuna hahulu. Ku swana inge kuli mu kalisa ku bala buka ye ñwi ye bulela za taba ye ñwi ye tungile mi mu kupa muñoli wa yona kuli a mi tuse ku utwisisa ze mu tuha mu bala. Yeo i kona ku ba tuso ye tuna luli! Musimululi wa Bibele, yena Jehova, u mi fa tohonolo yeo. Silama yo muñwi wa sitopa se si busa sa mwa lilimo za mwanda wa pili n’a ñolezi mizwale ba hae kuli: “Mutu ku mina h’a tokwa butali, a bu kupe ku Mulimu ya fanga batu kamukana ka bufani bo butuna, a sa kanani; mi u ka bu fiwa. Kono a kupe ka tumelo, a si ke a bilaela ka se siñwi.” (Jakobo 1:5, 6) Sitopa se si Busa sa mwa  miteñi ya cwale si lu elezanga kamita kuli lu balange Bibele ka tapelo.

¹⁵ Butali ki ku sebelisa zibo mwa bupilo. Kacwalo mu si ka apula kale Bibele ya mina, mu kupe Jehova kuli a mi tuse ku lemuha mwa taba ye mu bala lisupo ze mu ka tokwa ku sebelisa mwa bupilo bwa mina. Mu swalisanise lika ze nca ze mu ituta kwa zibo ya mina ya kale. Mu li kopanyeleze kwa “mutala wa litaba ze pilisa” ze se mu zibile. (2 Timotea 1:13) Mu nahanisise lika ze ñwi ze ne ezahezi kwa batanga ba Jehova ba kwaikale, mi mu ipuze ze ne mu kabe mu ezize kambe ne mu li mwa miinelo ye swana.—Genese 39:7-9; Daniele 3:3-6, 16-18; Likezo 4:18-20.

16. Ki lifi liakalezo ze sebeza ze filwe kuli li lu fumanise tuso ye tuna mwa ku bala Bibele kwa luna?

¹⁶ Mu si ke mwa bala fela kuli mu feza makepe a mañata. Mu bale ka ku iketa. Mu nahanisise ze mu bala. Sisupo se siñwi ha si mi zinga, mu bone mañolo a mañwi ka za sisupo seo a’ bonisizwe haiba Bibele ya mina ya a bonisa. Haiba sisupo seo si sa pala ku utwahala, mu si ñole kuli mu t’o si batisisa hasamulaho. Ha mu nze mu bala, mu swaye mañolo e mu bata sihulu ku hupula kamba mu a kopise. Hape mwa kona ku ñola kwa matuko lisupo za ka butu ni mañolo a mañwi a’ bulela za lisupo ze swana. Ka za mañolo e mu ikutwa kuli mwendi zazi le liñwi mu ka a tokwa mwa musebezi wa mina wa ku kutaza ni ku luta, mu swaye linzwi le lituna mi mu li laitele kwa manzwi a’ mwa Bibele a’ kolokisizwe kwa mafelelezo a Bibele. *

Mu Eze ku Bala Bibele ku Ba Ko Ku Tabisa

17. Ki kabakalañi ha lu swanela ku tabela ku bala Bibele?

¹⁷ Walisamu n’a bulezi za mutu ya tabile ya “tabela mulao wa [Muñ’a] Bupilo; mi wa u nahana musihali ni busihu.” (Samu 1:2) Ku bala kwa luna Bibele ka zazi ha ku swaneli ku ba musebezi o t’ata kono ku swanela ku ba nto ye tabisa luli. Nzila ye ñwi ya ku eza kuli ku bala Bibele ku be ko ku tabisa ki ka ku lemuha kamita butokwa bwa lika ze itutiwa. Mulena Salumoni ya butali n’a ñozi kuli: “Mutu ya ipatela butali u na ni mbuyoti . . . Linzila za bona ki linzila fo ku iketilwe, mi mikwakwa ya bona kaufela ki ya kozo. Ki kota ya bupilo ku ba ba bu sweli, mi ya bu inisa ku yena, u na ni mbuyoti.” (Liproverbia 3:13, 17, 18) Buikatazo bo bu tokwahala mwa ku ipumanela butali kaniti bwa swanela, kakuli linzila za bona ki linzila fo ku iketilwe, za kozo, za tabo, ili za bupilo.

18. Ki sifi se siñwi se si tokwahala kwand’a ku bala Bibele, mi lu ka nyakisisañi mwa taba ye tatama?

¹⁸ Ee luli, ku bala Bibele kwa tusa mi hape kwa tabisa. Kono kana ku likani? Ba ba mwa likeleke za Krestendomu ba balile Bibele ka lilimo-limo, “ba nze ba ituta kamita, mi ha ba koni ku fita fa zibo ya ku ziba niti.” (2 Timotea 3:7) Kuli ku bala Bibele ku lu tuse, lu swanela ku i bala ka mulelo wa ku sebelisa mwa bupilo bwa luna zibo ye lu fumana mwateñi ni ku itusisa yona mwa musebezi wa luna wa ku kutaza ni ku luta. (Mateu 24:14; 28:19, 20) Nto yeo i tokwa buikatazo ni miitutelo ye minde, ili hape ye kona ku ikoliwa ni ku lu tusa, sina mo lu ka bonela mwa taba ye tatama.

[Litaluso za kwatasi]

Lipuzo za Lundululo

• Ki ifi kelezo ye ne filwe kwa malena ba Isilaele ye sebeza kacenu kwa baokameli, mi ki kabakalañi ha ku li cwalo?

• Ki bomañi kacenu ba ba swana sina “mazwahule” ni “bana ba banyinyani,” mi ki kabakalañi ha ba tokwa ku bala Bibele ka zazi?

• Ki mwa linzila lifi ze tusa m’o “mutanga ya sepahala, ya na ni kutwisiso” a lu tuseza ku bala Bibele kamita?

• Lu kona ku fumana cwañi tuso ni tabo luli mwa ku bala Bibele kwa luna?

[Lipuzo za Tuto]

[Siswaniso se si fa likepe 18]

Maeluda sihulu ba tokwa ku bala Bibele ka zazi

[Siswaniso se si fa likepe 19]

Jesu n’a na ni mukwa wa ku abananga mwa ku bala Mañolo mwa sinagoge