Bakreste ba Fumana Tabo mwa ku Eza Sebelezo
Bakreste ba Fumana Tabo mwa ku Eza Sebelezo
“Ku na ni mbuyoti mwa ku fana, ye fita ye mwa ku fiwa.”—LIKEZO 20:35.
1. Ki moya mañi o fosahezi o atile kacenu, mi ki kabakalañi ha u li o sinya?
MWAHAL’A mashumi a mafelelezo a lilimo za ma-1900, ne ku bile hahulu ni moya wa ku bata ku ba wa pili. Moya w’o u kopanyeleza buitati ni mukwañuli ni ku sa ba ni taba ni ba bañwi. Mwa silimo se sa 2000, lwa kona ku kolwa luli kuli moya w’o u sa ipa m’ata. Se li hakai inge mu utwa puzo ya kuli, “Ni ka fumanañi mwateñi?” Moya wa buitati o cwalo ha u koni ku tahisa tabo. U lwanisana hahulu ni sikuka sa n’a bulezi Jesu se si li: “Ku na ni mbuyoti mwa ku fana, ye fita ye mwa ku fiwa.”—Likezo 20:35.
2. Ku bonahala cwañi kuli ku fana ku tahisa tabo?
2 Kana ki niti luli kuli ku fana ku tahisa tabo ye tuna ku fita ku fiwa? Ee. Mu nahane Jehova Mulimu. “Liwelu-welu la bupilo” li ku yena. (Samu 36:9) U lu fa ze lu tokwa kaufela kuli lu be ba ba tabile ni ku ba ba ba tahisa se siñwi. Kaniti luli, ki yena Mutahisi wa “mpo ye nde kaufela, ni mpo ye petehile kaufela.” (Jakobo 1:17) Jehova, yena “Mulimu ya tabile,” u fana kamita. (1 Timotea 1:11, NW) Wa lata batu b’a bupile, mi u ba fa lika ze ñata. (Joani 3:16) Mu nahane hape ni lubasi lwa butu. Haiba mu bashemi, mwa ziba buitomboli ni bufani bo bu tokwahala mwa ku uta mwana. Mi ka lilimo-limo, mwana y’o h’a zibi ka za buitomboli bo mu eza. U’ nga kuli ki mona mo mu swanela ku ezeza. Niteñi, kwa mi tabisa ku bona mwan’a mina ha hula hande kakuli mu fana ku yena ka ku tala. Libaka? Kakuli mwa mu lata.
3. Ki kabakalañi ha ku li ko ku tabisa ku sebeleza Jehova ni balumeli sina luna?
3 Ka nzila ye swana, bulapeli bwa niti bu ama ku fana ko ku tomile fa lilato. Ka ku ba kuli lwa lata Jehova mi lwa lata balumeli sina luna, lwa tabela ku ba sebeleza, ku ifana ku bona. (Mateu 22:37-39) Ba ba lapela ka ku ba ni milelo ya buitati kaufela ha ba b’angi ni tabo ye tuna. Kono ba ba sebeza ka ku sa ba ni buitati, ili ba ba isa hahulu pilu ku ze ba kona ku fana isi ku ze ba ka fumana, ba b’anga ni tabo ye tezi. Buniti bwa seo bu lemuseha ka ku nyakisisa m’o manzwi a mañwi a mwa Bibele a ama bulapeli bwa luna a itusiselizwe mwa Mañolo. Lu ka buhisana a malalu ku ona manzwi ao mwa taba ye ni mwa taba ye tatama.
Sebelezo ya Jesu ku Ba Bañwi
4. “Sebelezo” mwa Krestendomu i cwañi?
4 Mwa puo ya Sigerike ya kwa makalelo, linzwi le liñwi la butokwa le li ama bulapeli ki lei·tour·giʹa, le li tolokilwe kuli “sebelezo” mwa Bibele Ye Kenile ya Silozi ya 1951. Mwa Krestendomu, linzwi leo la lei·tour·giʹa li tahisize linzwi la “liturgy” (tapelo ya keleke). * Kono likezo ze ku yona liturgy yeo mwa Krestendomu haki likezo ze tusa luli mwa ku sebeleza ba bañwi.
5, 6. (a) Ki sebelezo mañi ku ba bañwi ye n’e ezwa mwa Isilaele, mi ne i tusa cwañi? (b) Ki sebelezo mañi ku ba bañwi ye tuna ni ku fita ye n’e yolile ye n’e ezwa mwa Isilaele, mi ne i i yoleziñi?
5 Muapositola Paulusi n’a itusisize linzwi la Sigerike le li bata ku swana ni la lei·tour·giʹa kwa ku ama kwa baprisita ba mwa Isilaele. N’a ize: “Muprisita ni muprisita u nz’a yema ka mazazi kaufela ku sebeleza Mulimu [sebelezo ya mufuta wa lei·tour·giʹa], mi u tahisa hañata matabelo a li mañwi.” (Maheberu 10:11) Baprisita be ne ba li Malivi ne ba eza sebelezo ya butokwa hahulu ku ba bañwi mwa Isilaele. Ne ba luta Mulao wa Mulimu ni ku fa matabelo a n’a tahisa swalelo ya libi za batu. (2 Makolonika 15:3; Malaki 2:7) Baprisita ni batu ha ne ba latelela mulao wa Jehova, sicaba ne si ba ni tabo.—Deuteronoma 16:15.
6 Ku sebeleza ba bañwi mwatas’a Mulao ne li tohonolo ye tuna kwa baprisita ba mwa Isilaele, kono sebelezo ya bona yeo ne i tuhezi ku ba ya butokwa Isilaele ha ne i hanilwe kabakala ku sa sepahala. (Mateu 21:43) Jehova a lukisa nto ye tuna ni ku fita, ili sebelezo ye ezwa ki Jesu, yena Muprisita yo Mutuna. Lu bala ka za hae kuli: “Yena, kakuli u ina mwa linako ze sa feli, u na ni buprisita bo bu sa yoliswi. Kabakaleo, u kona ku pilisa ku feleleza ba ba taha ku Mulimu ka yena, kakuli unz’a pila kamita ku ba lapelela.”—Maheberu 7:24, 25.
7. Ki kabakalañi sebelezo ya Jesu ku ba bañwi ha i tisa lituso ze sa koni ku likanyezwa?
7 Jesu u zwelapili ku ba muprisita kamita, ku si na ba ba mu yola. Kacwalo ki yena a nosi ya kona ku pilisa batu ka ku tala. Ha ezezi sebelezo ye sa koni ku likanyezwa yeo mwa tempele ye pangilwe ki batu. U i ezeza mwa tempele ye ne i swaniselizwe, yona tukiso ye tuna ya Jehova ya bulapeli ye n’e kalile ka 29 C.E. Jesu cwale u sebeleza mwa Sibaka se si Kenile Hahulu sa yona tempele yeo, mwa lihalimu. Ki “Sikombwa [lei·tour·gosʹ] sa Sibaka se si Kenile, ni sa Tabernakele ya niti ye tomilwe ki Mulena, isi mutu.” (Maheberu 8:2; 9:11, 12) Jesu nih’a na ni situlo se si pahami cwalo, ki “Sikombwa.” U itusisa m’ata a hae a pahami kwa ku fana, isi kwa k’u nga. Mi ku fana k’o ku mu tiseza tabo. Ki kalulo ya “tabo y’a n’a beezwi kwapili” ili ye ne i mu konisize ku tiya mwa bupilo bwa hae bwa fa lifasi-mubu.—Maheberu 12:2.
8. Jesu n’a ezize cwañi sebelezo ye n’e yolile bulikani bwa Mulao?
8 Ku na ni kalulo ye ñwi hape ya sebelezo ya Jesu ku ba bañwi. Paulusi n’a ñozi kuli: “Jesu u filwe sebelezo ye fita yeo hahulu; mane ki yena Muyemeli wa bulikani bo bu fita bwani kwa bunde, bo bu tomilwe fahalimu a lisepiso ze fita zani kwa bunde.” (Maheberu 8:6) Mushe ki yena ya n’a tamanisize bulikani fo ne i tomilwe swalisano ya Maisilaele ni Jehova. (Exoda 19:4, 5) Jesu yena n’a tahisize bulikani bo bunca, bo ne bu konahalisize kuli ku be ni sicaba se sinca, yona “Isilaele wa Mulimu,” mo ku na ni Bakreste ba ba tozizwe ka moya ba ba zwa mwa macaba a mañata. (Magalata 6:16; Maheberu 8:8, 13; Sinulo 5:9, 10) Yeo ne li sebelezo ye nde hakalo! Lu ba ba tabile luli ku ziba Jesu, yena sikombwa seo ka sona lu kona ku lapela Jehova ka ku amuheleha!—Joani 14:6.
Bakreste ni Bona Ba Eza Sebelezo ku Ba Bañwi
9, 10. Ki mifuta mañi ye miñwi ya sebelezo ku ba bañwi ye ba eza Bakreste?
9 Ha ku na mutu ya eza sebelezo ku ba bañwi ye pahami ku fita y’a eza Jesu. Kono Bakreste ba ba tozizwe ha ba amuhela mupuzo wa bona wa ku ya kwa lihalimu, ba yo ina ni Jesu ni ku abana ni yena mwa sebelezo ya hae ku ba bañwi ka ku ba malena ni baprisita ba kwa lihalimu. (Sinulo 20:6; 22:1-5) Niteñi, Bakreste ba ba fa lifasi-mubu ba sebeleza ba bañwi, mi ba fumana tabo ye tuna mwa ku eza sebelezo yeo. Ka mutala, mwa Palestine ha ne ku bile ni tala, muapositola Paulusi n’a lwezi likoleko ze n’e zwa kwa mizwale ba kwa Yurope ze n’e ka tusa mwa butata bo ne bu tahezi Bakreste ba Majuda be ne ba li mwa Judea. K’o ne li ku sebeleza ba bañwi. (Maroma 15:27; 2 Makorinte 9:12) Kacenu, Bakreste ba banga ba ba tabile ku eza sebelezo ye swana, ili ku tusa ka bubebe mizwale ba bona ha ba welwa ki manyando, likozi za ka taho, ni maziyezi a mañwi.—Liproverbia 14:21.
10 Paulusi n’a talusize za sebelezo ku ba bañwi ya mufuta o muñwi ha n’a ñozi kuli: “Mali a ka nih’a ka selwa fa sitabelo ni sebelezo ya tumelo ya mina, fohe ni ka taba, ni tabe ni mina kamukana.” (Mafilipi 2:17) Musebezi o mutuna w’o Paulusi n’a ezelize Mafilipi ne li sebelezo ye n’e ezizwe ka lilato ni tukufalelo. Sebelezo ye swana ni yeo i sweli ya eziwa kacenu, sihulu ki Bakreste ba ba tozizwe, bona ba ba li “mutanga ya sepahala, ya na ni kutwisiso,” ba ba sweli ku fa lico za kwa moya ka nako ye swanela. (Mateu 24:45-47) Hape, ka ku ba sikwata, bona bao ki ba “buprisita bo bu kenile,” mi ba filwe kuli ba “tahise matabelo a moya a’ amuheleha hande ku Mulimu, ka Jesu Kreste” ni kuli ba “bulele ze nde za hae Yena ya [ba] bizelize ku zwa mwa lififi, ni ku kena mwa liseli la hae le li komokisa.” (1 Pitrosi 2:5, 9) Sina Paulusi, ni bona ba tabela hahulu ku ba ni matohonolo a cwalo niha ba ‘isela’ ili bona mwa ku taleleza buikalabelo bwa bona. Mi balikani ba bona ba ba li “lingu ze ñwi” ba swalisana ni bona mwa musebezi wa ku zibisa batu ka za Jehova ni milelo ya hae. * (Joani 10:16; Mateu 24:14) Yeo ki sebelezo ku ba bañwi ye tuna mi ili ye tabisa hakalo!—Samu 107:21, 22.
Mu Sebeleze Mulimu
11. Anna, mupolofita wa musali n’a file cwañi mutala o munde kwa Bakreste kaufela?
11 Linzwi le liñwi la Sigerike le li ama bulapeli bwa luna ki la·treiʹa, le li tolokilwe kuli ku ‘sebeleza Mulimu’ mwa Bibele ye Kenile ya Silozi ya 1951. Ku sebeleza Mulimu ku ama likezo za bulapeli. Ka mutala, Anna, mbelwa ya n’a li mupolofita wa musali ili ya n’a na ni lilimo ze 84 za buhulu u taluswa kuli “n’a sa zwi mwa Tempele, n’a nz’a sebeleza Mulimu [linzwi la Sigerike le li bata ku swana ni la·treiʹa] busihu ni musihali ka ku itima lico ni ka ku lapela.” (Luka 2:36, 37) Anna n’a sa tuheli ku lapela Jehova. Ki mutala o munde hahulu ku luna kaufela, ibe kuli lu banana kamba ba bahulu, banna kamba basali. Sina Anna mwa n’a lapelela ku Jehova ka tukufalelo ni ku mu lapela kamita kwa tempele, sebelezo ya luna ku Mulimu i ama ku lapela ni ku fumaneha kwa mikopano.—Maroma 12:12; Maheberu 10:24, 25.
12. Kalulo ye tuna ya sebelezo ya luna ku Mulimu ki ifi, mi yona kalulo yeo hape ki sebelezo ku ba bañwi ka mukwa ufi?
12 Muapositola Paulusi n’a bulezi ka za kalulo ye tuna ya sebelezo ya luna ku Mulimu ha n’a ñozi kuli: “Mulimu, Yena ye ni sebeleza ka moya wa ka mwa Evangeli ya Mwan’a hae, ki paki ya ka, ya kuli ha ni liseli ku mi hupula.” (Maroma 1:9) Ee, ku kutaza Evangeli haki sebelezo fela ku ba ba i utwa kono hape ki kezo ya ku lapela Jehova Mulimu. Batu ni ko ba lu teeleza kamba ku sa lu teeleza, musebezi wa ku kutaza ki sebelezo ye ezezwa Jehova. Ku ikataza kwa luna ku taluseza ba bañwi ka za tulemeno to tunde twa Ndat’a luna wa kwa lihalimu ya lateha, ni milelo ya hae ye tusa kaniti ku lu tiseza tabo ye tuna.—Samu 71:23.
Lu Sebeleza Mulimu Kakai?
13. Ba ba sebeleza Mulimu mwa lapa la mwahali la tempele ya Jehova ya kwa moya ba na ni sepo mañi, mi ki bomañi ba ba taba ni bona?
13 Paulusi n’a ñolezi Bakreste ba ba tozizwe kuli: “Ha lu amuhezi mubuso o sa zikinyehi, lu be ni buitumelo, kuli lu sebeleze Mulimu ka mukwa o mu tabisa, inze lu na ni likute ni sabo.” (Maheberu 12:28) Ka ku ba ni sepo ye tuna ya kuli ba ka luwa Mubuso, ba ba tozizwe ba na ni tumelo ye tiile ha ba nze ba lapela yena Y’a Pahami ka ku Fitisisa. Ki bona fela ba ba kona ku mu sebeleza mwa Sibaka se si Kenile ni mwa lapa la mwahali la tempele ya kwa moya ya Jehova, mi ba libelezi ka cisehelo ye tuna ku sebeza ni Jesu mwa Sibaka se si Kenile Hahulu, lona lihalimu ka sibili. Balikani ba bona, ili sitopa sa lingu ze ñwi, ba taba ni bona mwa sepo ya bona yeo ye nde hahulu.—Maheberu 6:19, 20; 10:19-22.
14. Buñata bo butuna ba tusiwa cwañi ki sebelezo ya Jesu ku ba bañwi?
14 Kono bona lingu ze ñwi bo? Sina ka mwa n’a bonezi cimo muapositola Joani, mwa mazazi a mafelelezo a, ku tahile buñata bo butuna bwa bona, mi “ba tapisize liapalo za bona, ba li sweufalize mwa mali a Ngunyana.” (Sinulo 7:14) Seo si talusa kuli, ka ku swana ni batoziwa ba ba li balapeli sina bona, ni bona ba lumela mwa sebelezo ya Jesu ku ba bañwi, ili ya ku fanela batu bupilo bwa hae bwa butu bo bu petehile. Lingu ze ñwi ni bona ba fumana tuso kwa sebelezo ya Jesu ka ku ba kuli ba “tiiseza ku tokomela bulikani bwa [Jehova].” (Isaya 56:6) Bona ha ba yo mwa bulikani bo bunca, kono ba tiiseza ku bona ka ku utwa milao y’e bu ama ni ku latelela litukiso ze ezizwe ka bona. Ba swalisana ni Isilaele wa Mulimu, ba ca ni yona fa tafule ye swana ya lico za kwa moya ni ku sebeza hamoho ni lilama za yona. Hamoho ni bona, ba lumbeka Mulimu fapil’a nyangela ni ku fa matabelo a kwa moya a’ mu tabisa.—Maheberu 13:15.
15. Buñata bo butuna ba sebeleza Mulimu kakai, mi yona mbuyoti yeo i ba ezisa ku ikutwa cwañi?
15 Kacwalo, buñata bo butuna ba bonwa inge “ba yemi fapil’a Lubona ni fapil’a Ngunyana, ba apezi likubo ze sweu.” Hape, “ba inzi fapil’a Lubona lwa Mulimu, mi ba mu sebeleza musihali ni busihu mwa Tempele ya hae; mi Ya inzi mwa Lubona u ka ba beya mwa mukunda wa hae.” (Sinulo 7:9, 15) Mwa Isilaele, baproselite ne ba lapelela mwa lapa la kwande la tempele ya Salumoni. Ka nzila ye swana, buñata bo butuna ba lapelela Jehova mwa lapa la kwande la tempele ya hae ya kwa moya. Ku sebeleza ku lona lapa leo ku ba fa tabo. (Samu 122:1) Nihaiba ka nako yeo wa mafelelezo kwa balikani ba bona ba ba tozizwe a ka amuhela sanda sa hae sa kwa lihalimu, bona ba ka zwelapili ku sebeleza Jehova ka ku ba batu ba hae.—Sinulo 21:3.
Ku Sebeleza Mulimu Ko ku Sa Amuhelehi
16. Ki litemuso mañi ze fiwa ka za ku sebeleza Mulimu?
16 Mwa mazazi a Isilaele wa kwakale, ku sebeleza Mulimu ne ku na ni ku eziwa ka ku latelela milao ya Jehova. (Exoda 30:9; Livitike 10:1, 2) Ka nzila ye swana kacenu, kuli Jehova a amuhele sebelezo ya luna ku yena, ku na ni ze lu tokwa ku latelela. Ki ka lona libaka leo Paulusi ha n’a ñolezi Makolose kuli: “Luna . . . ha lu si ka lisela ku mi lapelela ni ku mi kupela kuli mu tale zibo ya tato ya hae, ye ka yona mu ka fiwa butali ni kutwisiso ya za Moya; kuli mu zamaye ka mukwa o swanela Mulena, a mi katelwe kai ni kai, mi mu beye miselo mwa misebezi ye minde kaufela, mu nze mu hula ka zibo ya Mulimu.” (Makolose 1:9, 10) Haki luna ba ba lukela ku atula kuli nzila ye lukile ya ku lapela Mulimu ki ifi. Ku ba ni zibo ye nepahezi ya za Mañolo, ku utwisisa lika za kwa moya, ni ku ba ni butali bwa silumeli ki kwa butokwa. Hakusicwalo, ku kona ku ba ni butata bo butuna.
17. (a) Ku sebeleza Mulimu ne ku kopamisizwe cwañi mwa mazazi a Mushe? (b) Sebelezo ya Mulimu i kona ku ezezwa milimu isili ka nzila ifi kacenu?
17 Mu hupule Maisilaele mwa mazazi a Mushe. Lu bala kuli: “Mulimu a ba fulalela, a ba tuhela ku sebeleza mpi ya lihalimu.” (Likezo 7:42) Maisilaele bao ne ba boni likezo ze m’ata za n’a ba ezelize Jehova. Kono bona, ba fetuhela kwa milimu isili ha ne ba nahana kuli ku eza cwalo ne ku ka ba tusa. Ne ba si ka sepahala, mi busepahali ki nto ye tokwahala hahulu kuli sebelezo ya luna i tabise Mulimu. (Samu 18:25) Ki niti kuli kacenu haki ba bañata be ne ba ka fulalela Jehova ni ku yo lapela linaleli kamba linamani za gauda, kono ku na ni mikwa ye miñwi ya ku lapela milimu ka yona. Jesu n’a lemusize ka za ku sebeleza “Bufumu,” mi Paulusi n’a talusize kuli takazo ya ku fuma ki ku sebeleza milimu. (Mateu 6:24; Makolose 3:5) Satani u iponahalisa ku ba mulimu. (2 Makorinte 4:4) Ku sebeleza milimu ko ku cwalo ku atile mi ha ku bonahalangi ka bunolo. Ka mutala, mu nahane mutu ya ipala ku ba mulateleli wa Jesu kono ili y’o mulelo wa hae luli mwa bupilo ki ku fuma kamba ili y’o a isepile hahulu ni ku sepa mihupulo ya hae. Mutu ya cwalo u sebeleza mañi luli? U shutana cwañi ni Majuda ba mwa mazazi a Isaya be ne ba konka ka libizo la Jehova kono ili be ne ba lumba maswaniso a bona a’ masila kuli ki ona a’ ezize likezo z’a ezize Jehova?—Isaya 48:1, 5.
18. Ku sebeleza Mulimu ku ezizwe cwañi ka mafosisa mwa linako za kale ni kacenu?
18 Jesu hape n’a lemusize kuli: “Nako ya ta, yeo mutu kaufela ya ka mi bulaya, u ka hupula kuli ki ku sebeleza Mulimu.” (Joani 16:2) Saule, ya n’a til’o ba muapositola Paulusi, ku si na kuli cwañi n’a hupula kuli n’a sebeleza Mulimu ha n’a “lumezi pulao ya Setefani” ni ‘ku tukufalelwa ku fumbela ni ku bulaya balutiwa ba Mulena.’ (Likezo 8:1; 9:1) Kacenu ba bañwi ba ba fuzelelanga likezo za ku bulaya ba mikowa isili ni ku bulaya linyangela mukatumbi za batu ni bona ba ipala ku ba balapeli ba Mulimu. Ki ba bañata batu ba ba ipala ku ba balapeli ba Mulimu, kono bulapeli bwa bona luli bu libiswa kwa milimu ye cwale ka ku lata hahulu naha, ku lata hahulu mushobo, sifumu, buitati, kamba mulimu o muñwi.
19. (a) L’u nga cwañi sebelezo ya luna ku Mulimu? (b) Ki ku sebeleza Mulimu ko ku cwañi ko ku ka lu tiseza tabo?
19 Jesu n’a ize: “Kubamela Mulena Mulimu wa hao, mi u sebeleze Yena a nosi.” (Mateu 4:10) N’a bulelela Satani manzwi ao, kono ku butokwa hahulu kuli kaufel’a luna lu a utwe. Ku sebeleza Muambakani-ya-Pahami wa pupo kaufela ki tohonolo ye tuna-tuna, ye tiseza sabo. Mi ku kona ku bulelwañi ka za ku sebeleza ba bañwi ko ku zamaelela ni bulapeli bwa luna? Ku sebeleza batu ba bañwi ki musebezi o munde o tiseza tabo. (Samu 41:1, 2; 59:16) Niteñi, sebelezo ye cwalo i kona fela ku tisa tabo sakata haiba i eziwa ka ku zwelela kwa pilu ni ka nzila ye lukile. Ki bomañi luli ba ba lapela Mulimu ka nzila ye lukile? Jehova u amuhela sebelezo ya bomañi? Lu kona ku alaba lipuzo zeo ka ku nyakisisa linzwi la bulalu le li mwa Bibele le li ama bulapeli bwa luna. Lu ka eza cwalo mwa taba ye tatama.
[Litaluso za kwatasi]
^ para. 4 Liturgy mwa Krestendomu hañata i ba nga fela lisebelezo za bulapeli ze tomilwe kamba lizo ze cwale ka Eukariste mwa Keleke ya Roma Katolika.
^ para. 10 Kwa Likezo 13:2, ku bulelwa kuli bapolofita ni baluti mwa Antioke ne ba “sebeleza” Jehova (ili ku toloka linzwi la Sigerike le li bata ku swana ni la lei·tour·giʹa). Mwendi yona sebelezo yeo ne i kopanyeleza ni ku kutaza batu.
Ne Mu Ka Alaba Cwañi?
• Ki sebelezo mañi ye tuna ya n’a ezelize Jesu ba bañwi?
• Bakreste ba eza sebelezo mañi ku ba bañwi?
• Sebelezo ya Sikreste ku Mulimu ki nto mañi, mi i ezezwa kai?
• Lu lukela ku ba ni nto mañi kuli Mulimu a tabele sebelezo ya luna?
[Lipuzo za Tuto]
[Siswaniso se si fa likepe 8]
Bashemi ba fumana tabo ye tuna mwa ku fana
[Maswaniso a fa likepe 11]
Bakreste ba eza sebelezo ha ba tusa ba bañwi ni ku shaela taba ye nde
[Siswaniso se si fa likepe 12]
Lu tokwa zibo ye nepahezi ni kutwisiso kuli lu ikolwise kuli Mulimu wa amuhela sebelezo ya luna ku yena