Lizazi La Jehova La Katulo Li Fakaufi!
Lizazi La Jehova La Katulo Li Fakaufi!
“Lizazi la [Muñ’a] Bupilo le lituna li sutelezi, e, li sutelezi, mane li akufa ka lubilo.”—ZEFANIA 1:14.
1. Ki ifi temuso ya n’a file Mulimu ka Zefania?
JEHOVA MULIMU u ka tuha a ota lifosi. A mu teeleze! Mamela ya hae ki ye: “Ni ka bulaya batu . . . ni timeleze batu ba ba mwa butuna bwa lifasi.” (Zefania 1:3) Manzwi ao a Jehova Mwambakani ya Pahami n’a bulezwi ka Zefania mupolofita wa hae. Zefania mwendi ne li muikuly’a muikuly’a Mulena Ezekiasi ya sepahala. Mushaa w’o, o n’o ezizwe mwa miteñi ya Mulena yo munde Josiasi, n’o sa sepisi hande ku ba ba maswe ba mwa naha ya Juda.
2. Ki kabakalañi likezo za Josiasi ha ne li si ka tibela lizazi la Jehova la katulo?
2 Ku si na kuli cwañi, bupolofita bwa Zefania ne bu tusize Mulena Josiasi wa mucaha ku lemuha kuli kaniti luli ne ku tokwahala kuli bulapeli bo bu si ka kena bu toolwe mwa Juda. Nihakulicwalo, za n’a ezize Josiasi mwa ku toola bulapeli bwa buhata mwa naha ne li si ka felisa bumaswe kaufela bwa batu kamba ku lifela libi za kukw’a hae, yena Mulena Manase, ya n’a “tazelize Jerusalema mali a’ si na mulatu.” (2 Malena 24: 3, 4; 2 Makolonika 34: 3) Kacwalo, lizazi la Jehova la katulo ne li na ni ku taha luli.
3. Lu kona ku kolwa cwañi kuli ku punyuha “lizazi la buhali bwa [Muñ’a] Bupilo” kwa konahala?
3 Kono ba bañwi ne ba ka banduka lona lizazi le lituna leo. Kacwalo, mupolofita wa Mulimu n’a elelize kuli: “Ku si ka fita kale se si lelilwe ki [Muñ’a] Bupilo, mi lizazi lani li si ka mi tela sina muuku o fefulwa ki moya; mu si ka welwa kale ki buhali bo bu cisa bwa [Muñ’a] Bupilo, mi mu si ka fitelwa kale ki lizazi la buhali bwa [Muñ’a] Bupilo. A mu bate [Muñ’a] Bupilo, mina kaufela ba ba ishuwa mwa lifasi, ba ba zamaya ka milao ya hae; a mu bate ze lukile, mu bate buikokobezo; mwendi mu ka suhana mu silelezwa mwa lizazi la buhali bwa [Muñ’a] Bupilo.” (Zefania 2:2, 3) Ha lu nze lu hupula kuli lu na ni sepo ya ku banduka lizazi la Jehova la katulo, lu nyakisiseñi buka ya Zefania, ye mwa Bibele. Ne i ñolezwi mwa Juda ki mupolofita Zefania pili 648 B.C.E. i si ka fita kale. Mi ki kalulo ya “linzwi la bapolofita” leo kaufel’a luna lu swanela ku li isa pilu luli.—2 Pitrosi 1:19.
Lizoho la Jehova La Namululwa
4, 5. Zefania 1:1-3 ne i talelelizwe cwañi kwa batu ba ba maswe mwa Juda?
4 “Linzwi la [Muñ’a] Bupilo” ku Zefania li kala ka mamela ye s’e bulezwi. Mulimu u li: “Ni ka sinyeleza linto kamukana ze mwa butuna bwa lifasi, ku bulela [Muñ’a] Bupilo. Ni ka bulaya batu ni lifolofolo; ni felise linyunywani za mwa lihalimu, ni litapi za mwa liwate, ni ze wisa batu, hamoho ni ba ba maswe; mane ni timeleze batu ba ba mwa butuna bwa lifasi, ku bulela [Muñ’a] Bupilo.”—Zefania 1:1-3.
5 Ee, Jehova n’a ka felisa bumaswe bo butuna mwa naha ya Juda. Mulimu n’a ka luma bomañi ku t’o “sinyeleza linto kamukana ze mwa butuna bwa lifasi”? Bakeñisa kuli mwendi Zefania n’a polofitile kwa makalelo a puso ya Mulena Josiasi, ye n’e kalile ka 659 B.C.E., manzwi ao a polofita za sinyeho ye n’e ka tiswa ki Babilona n’a talelelizwe ka 607 B.C. E ili f’o Juda ni muleneñi wa yona wa Jerusalema ne li sinyizwe. Ka nako yeo, ne ku ‘sinyizwe’ lifosi mwa Juda.
6-8. Ne ku polofitilweñi kwa Zefania 1:4-6, mi bona bupolofita b’o ne bu talelelizwe cwañi fahalimw’a Juda ya kwaikale?
6 Zefania 1:4-6 i polofita cwana ka z’a ka eza Mulimu kwa balapeli ba buhata: “Ni ka namululela lizoho la ka fahalimu a Juda ni fa batu kamukana ba ba yahile mwa Jerusalema; mi mwa sibaka seo ni ka timisa se si sa siyalezi sa Baale, ni libizo la bazamaisi ni la baprisita ba hae; ni ba ba kubamela mpi ya lihalimu inze ba li fahalimu a mandu; ni ba ba kubama, ba ba konka ka [Muñ’a] Bupilo, inze ba konka ka mulen’a bona; ni ba ba fulalezi [Muñ’a] Bupilo; ni ba ba si ka bata [Muñ’a] Bupilo, ba ba sa mu tokomeli.”
7 Lizoho la Jehova ne li namululezwi batu ba mwa Juda ni Jerusalema. N’a tukufalezwi ku timisa balapeli ba Baale, ona mulimu wa Makanana wa lupepo. Milimu ye fitana-fitana mwa sibaka ni sibaka ne i bizwa Baale kakuli balapeli ba yona ne ba nahana kuli ne i luwile libaka zeo mi ne i li zamaisa. Ka mutala, ne ku na ni Baale ye ne ba lapela Mamoabi ni Mamidiani kwa Lilundu la Peori. (Numere 25:1, 3, 6) Mwa Juda kaufela, Jehova n’a ka bulaya baprisita ba Baale, hamoho ni Malivi ba ba li baprisita ili be ne ba sa sepahali, be ne ba loba mulao wa Mulimu ka ku eza sango ni bona.—Exoda 20:2, 3.
8 Mulimu hape n’a ka timisa ni ba ba “kubamela mpi ya lihalimu.” Bao mwendi ki be ne ba nuha ka linaleli ni ku lapela lizazi. (2 Malena 23:11; Jeremia 19:13; 32:29) Mabifi a Mulimu hape n’a ka yubulelwa ba ba lika ku zwakanya bulapeli bwa niti ni bwa buhata ka ku ‘konka ka Jehova ni ka mulen’a bona.’ Mwendi mulen’a bona y’o ki Muloke, mulimu yo mutuna wa Maamoni. Mwa bulapeli bwa Muloke ne ku eziwanga ni matabelo a ku cisa banana.—1 Malena 11:5; Jeremia 32:35.
Krestendomu I Tuha I Timezwa!
9. (a) Krestendomu i na ni mulatu wañi? (b) Ka ku sa swana ni be ne ba sa sepahali ba mwa Juda, lu swanela ku ikatulela ku ezañi?
9 Zeo kaufela li lu hupuza hahulu Krestendomu, ye mbwambwami mwa bulapeli bwa buhata ni mwa ku nuha ka linaleli. Mi za nyenyisa luli ze i ezize mwa ku fiwa kwa matabelo a bolule-lule ba ba shwezi fa aletare ya ba bahulu ba yona, ye yemela lindwa ze ba yemezi! Lu si liki ni hanyinyani ku likanyisa ba ba sa sepahali ba Juda, be ne ba “fulalezi [Muñ’a] Bupilo,” ili ku sa mu isa pilu ni ku tuhela ku mu bata kamba ku kupa ketelelo ya hae. Ku fita ku eza cwalo, luna lu zwelepili ku sepahala ku Mulimu.
10. Ne mu ka talusa cwañi butokwa bwa bupolofita bwa Zefania 1:7?
10 Manzwi a’ tatama a mupolofita y’o a swanela lifosi za Juda ni batu ba ba maswe ba kacenu. Zefania 1:7 i li: “U kuze fapil’a Mulena [Muñ’a] Bupilo; kakuli lizazi la [Muñ’a] Bupilo li sutelezi; kakuli [Muñ’a] Bupilo u lukisize sitabelo, u kenisize ba ba bizizwe ki Yena.” Ku bonahala kuli “ba ba bizizwe” bao ne li Makalade, lila za Juda. “Sitabelo” seo n’e li Juda ka sibili, hamoho ni muleneñi wa yona. Kacwalo, Zefania n’a shaezi mulelo wa Mulimu wa ku sinya Jerusalema, mi bupolofita b’o hape bu ama ni sinyeho ya Krestendomu. Lifasi kaufela li swanela ‘ku kuza fapil’a Mulena Muñ’a Bupilo’ ni ku utwa z’a bulela ka “mutapinyana” wa balateleli ba Jesu ba ba tozizwe ni balikani ba bona, bona “lingu ze ñwi” za hae, kakuli lizazi la hae la katulo li sutelezi hahulu fakaufi. (Luka 12:32; Joani 10:16) Bote ba ba si ke ba teeleza ili ba ba bonisa cwalo kuli ba lwanisa Mubuso wa Mulimu ba ka tulukelwa ki sinyeho.—Samu 2:1, 2.
Lizazi la Sililo Li Tuha Li Fita!
11. Ki ifi taluso ye mutomo ya Zefania 1:8-11?
11 Zefania 1:8-11 i ekeza z’e ka za lizazi la Jehova, kuli: “Ka lizazi la sitabelo sa [Muñ’a] Bupilo, ni ka kalimela manduna ni bana ba malena, kamukana ni ba ba apala liapalo za ku sili. Hape, mwa lizazi leo, ni ka kalimela kamukana ba ba tula libala la mwa munyako, ba ba taza ndu ya mulen’a bona ze hapilwe ka bulengwami ni ka bupumi. Mwa lizazi leo, ku bulela [Muñ’a] Bupilo, ku ka utwahala lilata la sihuwo kwa Munyako wa Litapi, ni la sililo mwa sifukambanda, ni misholoko ye mituna fa malundunyana. A mu bokolole, mina ba mwa Maketeshi, kakuli balekisi kaufela ba felile ku shwa mwa sicaba; ba ba ne ba hanelela ku fuma mali, ba yundisizwe.”
12. Ku taha cwañi kuli ba bañwi ba fumanwa ba ‘apezi liapalo za ku sili’?
12 Mulena Josiasi n’a ka yoliwa ki Joakazi, Jojakimi, ni Jojakini. Ku tuha f’o ne ku ka taha puso ya Zedekia, fo ne i ka sinyezwa Jerusalema. Sinyeho yeo niha ne i talimani ni bona cwalo, ba bañwi ku bonahala kuli ka ku bata ku amuhelwa ki macaba a mañwi e ne a ba potolohile ne ba “apala liapalo za ku sili.” Ba bañata kacenu ni bona ka linzila ze fitana-fitana ba ikeza bazwahule mwa kopano ya Jehova. Ba ka fiwa koto kakuli ba bonisize kuli ba mwa kopano ya Satani.
13. Ka ku ya ka bupolofita bwa Zefania, ne ku ka ezahalañi Mababilona ha ne ba ka lwanisa Jerusalema?
13 “Lizazi leo” la ku ikalabela kwa Juda li swana ni lizazi la Jehova la ku ota lila za hae, ku feza bumaswe, ni ku bonisa hande kuli ki yena ya m’ata ote. Mababilona ha ne ba nze ba lwanisa Jerusalema, kwa Munyako wa Litapi ne ku ka ba ni sihuwo. Mwendi munyako w’o n’o bulelwa ku ba wa litapi kakuli n’o li kwatuko ni musika wa litapi. (Nehemia 13:16) Mpi ya Mababilona ne i ka kena mwa sibaka se si bizwa sifukambanda, mi “misholoko ye mituna fa malundunyana” i kana ya talusa milumo ya Makalade ba ba taha. Ne ku ka utwahala “sililo” sa bayahi ba Maketeshi. Mwendi seo n’e li sibaka se si lumbile sa Musindi wa Tyropoeon. Ne ba ka bokololelañi? Kakuli ne ku ka feliswa lipisinisi, hamoho ni “ba ne ba hanelela ku fuma mali.”
14. Mulimu u ka tatubisisa cwañi ba ba ipala kuli ki balapeli ba hae?
14 Jehova n’a ka tatubisisa cwañi ba ba ipala kuli ki balapeli ba hae? Bupolofita b’o bu zwelapili kuli: “Ka nako yeo ni ka sefa mwa Jerusalema ka malambi; ni nate banna ba ba kutumani fela kwa lisifa la macwala a bona, ba ba li mwa lipilu za bona: [Muñ’a] Bupilo h’a koni ku eza hande kamba ku eza maswe. Bufumu bwa bona bu ka lobelwa, mandu a bona a sinyiwe. Ba ikahezi mandu, kono ha ba na ku ina ku ona; mi likota za veine ze ba calile, ha ba na ku nwa veine ya zona.”—Zefania 1:12, 13.
15. (a) Ne ku ka ezahalañi kwa baprisita ba bakwenuheli ba Jerusalema? (b) Ku ka ezahalañi kwa balapeli ba buhata ba cwale?
15 Baprisita ba Jerusalema ba bakwenuheli ne ba zwakanya bulapeli bwa Jehova ni bwa buhata. Niha ne ba ikutwa kuli ba iketile, Mulimu n’a ka ba tembauka inge ka malambi a’ benya a’ n’a ka bonisa mwa lififi la kwa moya mo ba ipatile. Ha ku na ya n’a ka banda mushaa ni koto ye zwa ku Mulimu. Bakwenuheli be ne ba sa isi pilu bao ne ba itulezi fela inge lisifa le li shekezi fa lilaho la silubelo sa veine. Ne ba sa lati ku katazwa ki mushaa ufi kamba ufi wa katulo ye zwa ku Mulimu ye n’e ka tuha i ba wela, kono ne ba si ke ba picuka katulo ya Mulimu. Ni ba bulapeli bwa buhata bwa cwale ha ba na ku banda, mane ni ba ba mwa Krestendomu, hamoho ni ba bañwi ba ba kwenuhezi bulapeli bwa Jehova. Ba hana kuli a haki “mazazi a maungulelo,” mi ba bulela mwa lipilu za bona kuli “[Muñ’a] Bupilo h’a koni ku eza hande kamba ku eza maswe.” Kono ba ipuma!—2 Timotea 3:1-5; 2 Pitrosi 3:3, 4, 10.
16. Ne ku ka ezahalañi katulo ya Mulimu ha ne i ka fitiswa fahalimw’a Juda, mi zibo ka za seo i swanela ku lu ama cwañi?
16 Bakwenuheli ba mwa Juda ne ba lemusizwe kuli Mababilona ne ba ka lobela bufumu bwa bona, ku sinya mandu a bona, ni ku kubulula ze ne bewa ki likota za bona za veine. Bufumu ne bu si ke bwa tusa Juda Mulimu ha n’a ka i fa koto. Nto ye swana i ka ezahala lizazi la Jehova la katulo ha li ka wela muinelo wa linto wa cwale. Kacwalo, haike lu ise pilu ku za kwa moya mi lu “ikubukanyeze bufumu kwa lihalimu” ka ku bata pili za sebelezo ya Jehova!—Mateu 6:19-21, 33.
“Lizazi la [Muñ’a] Bupilo le Lituna Li Sutelezi”
17. Ka ku ya ka Zefania 1:14-16, lizazi la Jehova la katulo li fakaufi cwañi?
17 Lizazi la Jehova le lituna la katulo li fakaufi cwañi? Ka ku ya ka Zefania 1:14-16, Mulimu u fa sepiso ye: “Lizazi la [Muñ’a] Bupilo le lituna li sutelezi, e, li sutelezi, mane li akufa ka lubilo; mulumo wa lizazi la [Muñ’a] Bupilo ki wo! ku lona ndume u ka bokolola maswe. Lizazi leo ki lizazi la buhali, lizazi la maswenyeho ni la ñalelwa; ki lizazi la ku sinya ni la ku bulaya, lizazi la lififi ni la bunsu, lizazi la malu ni la lififi le linsu. Ki lizazi la tolombita ni la mukosi wa ndwa, ha ku huwelelezwa minzi ya makwakwa ni litawala ze telele.”
18. Ki kabakalañi ha lu sa swaneli ku nahana kuli lizazi la Jehova la katulo li sa li kwahule-hule?
18 Baezalibi ba Juda ba baprisita, manduna, ni sicaba ne ba lemusizwe kuli “lizazi la [Muñ’a] Bupilo le lituna li sutelezi.” Kwa Juda, ‘lizazi la Jehova ne li ka akufa ka lubilo.’ Ni mwa linako za luna, ku si ke kwa ba ni ya nahana kuli koto yeo Jehova a ka fa lifosi isali kwahule-hule. Kono sina Mulimu ha n’a otile Juda kapili, ni lizazi la hae la katulo u ka li ‘akufisa.’ (Sinulo16: 14, 16) Ikaba nako ye butuku ku bote ba ba hana ku utwa temuso ya Jehova ye fiwa ka Lipaki za hae ni ku ba ba hana ku eza bulapeli bwa niti!
19, 20. (a) Ki lifi ze ne kopanyelelizwe mwa koto yeo Mulimu n’a natile Juda ni Jerusalema? (b) Kabakala pulao ya ku ketahanya ye talimani ni muinelo wo wa linto, ki lifi lipuzo ze buziwa?
19 Ku fitiswa kwa koto ya Mulimu fahalimw’a Juda ni Jerusalema ne li “lizazi la maswenyeho ni la ñalelwa.” Mababilona be ne ba taselize bayahi ba Juda ne ba ba tiselize manyando a mañata, hamoho ni matomola pilu a ku bona lifu ni sinyeho. ‘Lizazi leo la ku sinya ni ku bulaya’ ne li bile la lififi, malu, ni lififi le linsu! Mwendi miinelo yeo ne si ya swanisezo fela, kono hape mwendi ne i ezahezi luli kakuli kai ni kai ne ku twishana musi mi ne ku tanakana litupu. Ne li “lizazi la tolombita ni la mukosi wa ndwa,” kono litemuso ne li huwelelizwe mbango.
20 Litubiso za Mababilona ha ne li ngandumuna “litawala ze telele,” balibeleli ba Jerusalema ne ba tokwile sa ku eza. Mwa lizazi la luna, miinelo ye tiile ya lifasi le ni yona i ka tokwa ku tiyela lilwaniso za mwa lukumbu lwa lilwaniso za Mulimu za kwa lihalimu, z’a ka itusisa mwa ku ketahanya ba ku bulaya. Kana mu na ni sepo ya ku banduka? Kana mu kumalezi kwa lineku la Jehova, ya ‘babalela kamukana ba ba mu lata, kono y’a ka yundisa ba ba maswe kaufela’?—Samu 145:20.
21, 22. Zefania 1:17, 18 i ka talelezwa cwañi mwa miteñi ya luna?
21 Lizazi la katulo le li polofitilwe kwa Zefania 1:17, 18 la sabisa luli! Jehova Mulimu u li: “Ni ka tiseza batu ñalelwa, mi ba ka zamaya inge libofu, kakuli ba foselize [Muñ’a] Bupilo; mali a bona a ka sululwa sina liluli, ni nama ya bona sina buloko. Mi haili silivera ya bona ni gauda ya bona, ha li na ku kona ku ba lamulela, mwa lizazi la buhali bwa [Muñ’a] Bupilo. Lifasi kaufela li ka ciswa ka mulilo wa lifufa la hae; kakuli u timisa ka ku tulukela ba ba yahile mwa lifasi kaufela.”
22 Sina mwa n’a ezelize mwa miteñi ya Zefania, Jehova u ka tuha a tisa ñalelwa ku “ba ba yahile mwa lifasi kaufela,” ili ba ba hana ku utwa mamela ya hae. Bakeñisa kuli ba foseza Mulimu, ba ka yambaela fela inge libofu, ba sa koni ku fumana tamulelo. Fa lizazi la Jehova la katulo, mali a bona “a ka sululwa sina liluli,” ee, sina manyalala. Lifu la bona li ka swabisa luli, kakuli Mulimu u ka tanakanisa litupu, mane ni mala a lifosi zeo fa lifasi-mubu, “sina buloko.”
23. Nihaike kuli baezalibi ha ba na ku banduka “lizazi la buhali bwa [Muñ’a] Bupilo,” ki ifi sepo ye bu fa bupolofita bwa Zefania?
23 Ha ku na ya kona ku lamulela ba ba lwanisa Jehova ni sicaba sa hae. Silivera ni gauda ne li si ka kona ku lamulela lifosi za Juda. Mabunda-bunda a bufumu ni likweta ni zona ha li na ku sileleza kamba ku bandusa “mwa lizazi la buhali bwa [Muñ’a] Bupilo” bo bu ka yubulelwa Krestendomu ni muinelo kaufela o maswe wo wa linto. Fa lizazi la mafelelezo leo la ku puma litaba, “lifasi kaufela li ka ciswa” ka mulilo wa lifufa la Mulimu h’a nze a timisa ba ba maswe. Kakuli lu lumela linzwi la bupolofita la Mulimu, lu kozwi kuli cwale lu keni hahulu mwa “nako ya maungulo.” (Daniele 12:4) Lizazi la Jehova la katulo li fakaufi, mi u ka tuha a lombota lila za hae. Niteñi, bupolofita bwa Zefania bu sepisa za tamulelo. Kacwalo, lu tokwa ku ezañi he kuli lu silelezwe mwa lizazi la buhali bwa Jehova?
Ne Mu Ka Alaba Cwañi?
• Bupolofita bwa Zefania ne bu talelelizwe cwañi fahalimw’a Juda ni Jerusalema?
• Ki lifi ze ka tahela Krestendomu ni ba ba maswe kaufela ba mwa miteñi ya luna?
• Ki kabakalañi ha lu sa swaneli ku nahana kuli lizazi la Jehova la katulo li sa li kwahule-hule?
[Lipuzo za Tuto]
[Siswaniso se si fa likepe 13]
Zefania n’a shaezi ka bundume kuli lizazi la Jehova la katulo ne li sutelezi
[Manzwi a bañi ba siswaniso]
Si zwa mwa hatiso ye bizwa Self-Pronouncing Edition of the Holy Bible, ye na ni King James ni litoloko ze Ñololozwi
[Siswaniso se si fa likepe 15]
Lizazi la Jehova ne li tile fahalimw’a Juda ni Jerusalema ka Mababilona ka 607 B.C.E.
[Siswaniso se si fa likepe 16]
Kana mu na ni sepo ya ku banduka Jehova h’a ka timeza ba ba maswe?