Mu Bate Jehova Lizazi la Buhali bwa Hae Li Si Ka Fita Kale
Mu Bate Jehova Lizazi la Buhali bwa Hae Li Si Ka Fita Kale
“A mu bate [Muñ’a] Bupilo . . . a mu bate ze lukile, mu bate buikokobezo; mwendi mu ka suhana mu silelezwa mwa lizazi la buhali bwa [Muñ’a] Bupilo.”—ZEFANIA 2:3.
1. Juda ne i li cwañi kwa moya Zefania ha n’a kalile musebezi wa hae wa ku polofita?
ZEFANIA n’a kalile ku polofita ka nako ya kaulakanyi mwa litaba za Juda. Sicaba ne si fokozi maswe kwa moya. Ku fita ku yendama ku Jehova, batu ne ba latelela ketelelo ya baprisita ba bahedeni ni ba ba nuha ka linaleli. Bulapeli bwa Baale, ni lizo za bona za lupepo, ne li yambile naha. Babusi ba sicaba, bona manduna, ba ba kutekeha, ni baatuli, ne ba nyandisa batu be ne ba lukela ku tokomela. (Zefania 1:9; 3: 3) Ku swanezi Jehova ha n’a atuzi ku ‘namululela lizoho la hae’ fahalimu a Juda ni Jerusalema kuli a li shandaule!—Zefania 1:4.
2. Batanga ba Mulimu ba ba sepahala ba mwa Juda ne ba na ni sepo mañi?
2 Kono lika niha ne li sinyehile cwalo, ne ku na ni seponyana. Josiasi mwan’a Amoni n’e li yena ya n’a busa ka nako yeo. Ne li mucaha, kono n’a lata hahulu Jehova. Mulena yo munca y’o ha n’a ka zusa bulapeli bo bu kenile mwa Juda, ba sikai be ne ba sebeleza Mulimu wa niti ka busepahali ne ba ka tiya pilu hakalo! Mane mwendi ba bañwi ne ba ka susuezwa ku ba likanyisa ni ku bandukiswa mwa lizazi la buhali bwa Jehova.
Ze Tokwahala Kuli Mutu A Silelezwe
3, 4. Ki lifi litokwahalo ze talu ze swanela ku mamelwa kuli mutu a banduswe mwa “lizazi la buhali bwa [Muñ’a] Bupilo”?
3 Kuli ba bañwi luli ne ba ka kona ku banduswa mwa lizazi la buhali bwa Jehova? Ee, ibile fela ha ne ba ka mamela litokwahalo z’e talu ze bulezwi kwa Zefania 2:2, 3. Ha lu nze lu bala litimana zeo, lu ise hahulu mamelelo kwa litokwahalo zeo. Zefania n’a ñozi kuli: “Ku si ka fita kale se si lelilwe ki [Muñ’a] Bupilo, mi lizazi lani li si ka mi tela sina muuku o fefulwa ki moya; mu si ka welwa kale ki buhali bo bu cisa bwa [Muñ’a] Bupilo, mi mu si ka fitelwa kale ki lizazi la buhali bwa [Muñ’a] Bupilo. A mu bate [Muñ’a] Bupilo, mina kaufela ba ba ishuwa mwa lifasi, ba ba zamaya ka milao ya hae; a mu bate ze lukile, mu bate buikokobezo; mwendi mu ka suhana mu silelezwa mwa lizazi la buhali bwa [Muñ’a] Bupilo.”
4 Kona kuli, mutu kuli a silelezwe, n’a tokwa (1) ku bata Jehova, (2) ku bata ze lukile, ni (3) ku bata buikokobezo. Litokwahalo zeo li lukela ku ba za butokwa ku luna kacenu. Libaka? Kakuli sina Juda ni Jerusalema ha ne li libani ni lizazi la katulo mwa lilimo za mwanda wa bu 7 B.C.E., ni ona macaba a Krestendomu, mi mane ni lifosi kaufela, ba libile kwa ndwa ni Jehova Mulimu ya ku puma litaba ka nako ya “ñalelwa ye tuna” ye taha. (Mateu 24:21) Bote ba ba bata ku silelezwa ka nako yeo ba lukela ku eza se siñwi cwale. Cwañi? Ka ku bata Jehova, ku bata ze lukile, ni ku bata buikokobezo ha ku sa na ni nako!
5. Ki sifi se si amilwe mwa ku ‘bata Jehova’ kacenu?
5 Mwendi mu ka li: ‘Ni mutanga ya ineezi wa Mulimu, ili ya kolobelizwe, mi ni Paki ya Jehova. Kuli ha ni si ka mamela litokwahalo zeo?’ Taba kikuli, haki ku ineela fela ku Jehova ko ku tokwahala. Maisilaele ne li sicaba se ne si ineezi, kono mwa mazazi a Zefania batu ba Juda ne ba sa pili ka buineelo b’o. Kabakaleo, sicaba seo ne si yumbilwe simulamu. ‘Ku bata Jehova’ kacenu ku ama ku eza silikani se situna ni yena ni ku si swalelela ka ku swalisana ni kopano ya hae ya fa lifasi-mubu. Ku talusa ku fita fa ku ziba mw’a ngela lika Mulimu ni ku nahanisisa maikuto a hae. Lu bata Jehova ha lu ituta Linzwi la hae ka tokomelo, ku li nahanisisa, ni ku sebelisa kelezo ya lona mwa bupilo. Ha lu nze lu bata ketelelo ya Jehova ka tapelo ye zwelela kwa pilu ni ku latelela ketelelo ya moya wa hae o kenile, silikani sa luna ni yena sa hula mi lu susuezwa ku mu sebeleza ‘ka pilu, moya, ni mata a luna kaufela.’—Deuteronoma 6:5; Magalata 5:22-25; Mafilipi 4:6, 7; Sinulo 4:11.
6. Lu ‘bata ze lukile’ ka mukwa ufi, mi ki kabakalañi nto yeo ha i konahala nihaiba mwa lifasi le?
6 Tokwahalo ya bubeli ye bulezwi kwa Zefania 2:3 ki ku ‘bata ze lukile.’ Buñata bwa luna ne lu ezize licinceho ze tuna mwa bupilo bwa luna kuli lu kone ku kolobezwa. Nihakulicwalo, lu lukela ku zwelapili ku mamela lipimo za muzamao za Mulimu ze lukile mwa bupilo bwa luna kaufela. Ba bañwi be ne ba kalile hande ku eza cwalo ba ituhelezi ku silafazwa ki lifasi. Haki kamita ku li ko ku bunolo ku bata ze lukile, kakuli lu pila ni batu ba ba nahana kuli buhule, buhata, ni libi ze ñwi li lukile. Kono takazo ye tuna ya ku bata ku tabisa Jehova ya kona ku lu tusa ku bulaya takazo ya ku bata ku tabisa lifasi ka ku lika ku ipumela lucwañi ni lifasi. Mulimu n’a tuhezi ku shemuba Juda kakuli ne i likile ku likanyisa macaba a sihedeni a n’a yahile bukaufi ni yona. Ku fita ku likanyisa lifasi, lu be “ba ba likanyisa Mulimu,” inze lu tundamena ku hulisa “mutu yo munca ya bupwa ka siswaniso sa Mulimu mwa ku luka, ni mwa ku kena kwa niti.”—Maefese 4:24; 5:1.
7. Lu ‘bata buikokobezo’ ka mukwa ufi?
7 Sisupo sa bulalu se si bulezwi kwa Zefania 2:3 ki sa kuli haiba lu bata ku t’o silelezwa mwa lizazi la buhali bwa Jehova, lu lukela ku ‘bata buikokobezo.’ Zazi ni zazi, lu kopananga ni banna, basali, ni ba banca ba ba si na buikokobezo ni bo bukana. Bona ba li ku ba ni pilu ye bunolo ki bufokoli. B’a nga kuli ku ipeya kwatasi ki butuku bo butuna. Ba t’ata, mi ba na ni buitati ni muñañatoho. Ba bata kuli ze twi ki “litukelo” za bona ni ze ba lata li utwiwe ku be cwañi kamba cwañi. Neikaba bumai luli ye miñwi ya mikwa ye cwalo ha ne i ka lu yambukela! Ye ki nako ya ku ‘bata buikokobezo.’ Cwañi? Ka ku ipeya ku Mulimu, ili ku amuhela kalimelo ya hae ka buikokobezo ni ku latelela tato ya hae.
Kiñi Ha ku Bulelwa kuli “Mwendi” Mu Ka Silelezwa?
8. Linzwi la “mwendi” la kwa Zefania 2:3 li talusañi?
8 Mu lemuhe kuli Zefania 2:3 i li: “Mwendi mu ka suhana mu silelezwa mwa lizazi la buhali bwa [Muñ’a] Bupilo.” Ki kabakalañi linzwi la “mwendi” ha li itusisizwe ku “ba ba ishuwa mwa lifasi”? Baishuwi bao ne ba ngile mihato ye minde, kono ne ku si na sibaka sa ku itumba ka sona. Ne ba si ka fita kale kwa mafelelezo a bupilo bwa bona ba nze ba sepahala. Ba bañwi ba bona ne ba kona ku wela mwa sibi. Ku cwalo ni ku luna. Jesu n’a ize: “Ya tundamena ku isa kwa mafelelezo, ki yena ya ka piliswa.” (Mateu 24:13) Ee, lu ka banduswa mwa lizazi la buhali bwa Jehova ibile fela lwa zwelapili ku eza ze lukile ku yena. Kana wo ki ona mulelo wa mina o tiile?
9. Ki ifi mihato ye lukile ya n’a ngile Mulena Josiasi wa mutangana?
9 Ku bonahala kuli manzwi a mupolofita Zefania n’a susumelize Mulena Josiasi ku ‘bata Jehova.’ Mañolo a li: “Ka mwaha wa bu 8 wa ku busa kwa hae, n’a sa li mucaha, [Josiasi] a kala ku bata Mulimu wa Davida, ndat’ahe.” Josiasi n’a bat’o ba wa lilimo ze 16 ka nako yeo. (2 Makolonika 34:3) Josiasi hape n’a zwezipili ku ‘bata ze lukile,’ kakuli lu bala kuli: “Mi ka mwaha wa bu 12 [Josiasi ha n’a li wa lilimo ze bat’o ba ze 20] a kala ku kenisa Juda ni Jerusalema, ka ku zwisa mabaka a’ lumbile, ni likota za makombelo a Ashitaroti, ni maswaniso a’ betilwe, ni maswaniso a’ suluzwi. Kwa lobakelwa fapil’a hae lialetare za bo Baale.” (2 Makolonika 34:3, 4) Josiasi hape n’a ‘batile buikokobezo,’ ili ku eza ka buikokobezo kuli a tabise Jehova ka ku zwisa mwa naha bulapeli bwa maswaniso ni likezo ze ñwi za bulapeli bwa buhata. Baishuwi ba bañwi ba lukela ku ba be ne ba tabile luli ku bona licinceho zeo!
10. Ne ku ezaheziñi mwa Juda ka 607 B.C.E., kono ki bomañi be ne ba silelelizwe?
10 Majuda ba bañata ne ba kutezi ku Jehova ka nako ya n’a busa Josiasi. Kono mulena y’o ha n’a timezi, buñata ba kutela mikwa ya bona ya kale, ili mikwa yeo Mulimu n’a sa amuheli ni hanyinyani. Ka 607 B.C.E., Mababilona ba tataula Juda ni ku sinya Jerusalema muleneñi wa yona, sina mw’a n’a laelezi Jehova. Kono ne si bote be ne ba felile. Mupolofita Jeremia, Ebedi-Meleki wa Muetopia, ba lusika lwa Jonadabi, ni ba bañwi be ne ba sepahala ku Mulimu ne ba silelelizwe mwa lizazi lani la buhali bwa Jehova.—Jeremia 35:18, 19; 39:11, 12, 15-18.
Lila za Mulimu—Mu Itemuhele!
11. Ki kabakalañi ha ku li t’ata ku zwelapili ku sepahala ku Mulimu kacenu, kono lila za batu ba Jehova ba ka eza hande ku nyakisisañi?
11 Ha lu nze lu libelezi lizazi la buhali bwa Jehova fahalimw’a muinelo wa linto wo, lu “tahelwa ki miliko ye miñata.” (Jakobo 1:2) Mwa linaha li sikai ze twi li kuteka tukuluho ya ku lapela, ba bahulu ba bulapeli ba ba shapukile ba itusisize m’ata e ba na ni ona fahalimu a babusi kuli ba nyandisise maswe sicaba sa Mulimu. Batu ba ba shwile lizwalo ba munjula Lipaki za Jehova, ili ku ba bulela kuli ki “kakwata ka ka tisa kozi.” Mulimu w’a bona ze ba eza, mi h’a na ku ba tuhelela fela. Lila za hae ne li ka eza hande ku hupula ze ne wezi lila za kwaikale za sicaba sa hae, ze cwale ka Mafilisita. Bupolofita bu li: “Munzi wa Gaza u ka tuhelwa, wa Ashikeloni u fetuhe matota, ba mwa Ashidodi ba lelekwe musihali o mutuna, wa Ekroni u shandauke.” Minzi ya Mafilisita ya Gaza, Ashikeloni, Ashidodi, ni Ekroni ne i ka tataulwa ku feleleza.—Zefania 2:4-7.
12. Ne ku ezaheziñi kwa Mafilisita, Mamoabi, ni Maamoni?
12 Bupolofita bu zwelapili kuli: “Ni utwile linyefulo za Moabi ni matapa a bana ba Amoni ba ba shwaula sicaba sa ka; ba ikuhumuselize mululwani wa sona, ku u lwanisa.” (Zefania 2:8) Ki niti kuli Egepita ni Etopia ne i nyandisizwe ki baswenyi ba Mababilona. Kono ki ifi katulo yeo Mulimu n’a file Moabi ni Amoni, ona macaba a n’a simuluhile ku Lota mwan’a muhabo Abrahama? Jehova n’a polofitile kuli: “Moabi u ka ba sina Sodoma, bana ba Amoni ba be sina Gomora.” Moabi ni Amoni ha ba na ku silelezwa kwa likatulo za Mulimu ze buhali, ka ku sa swana ni bokukululu ba bona, bona bana ba basizana ba babeli ba Lota be ne ba bandukile sinyeho ya Sodoma ni Gomora. (Zefania 2:9-12; Genese 19:16, 23-26, 36-38) Naha ya Mafilisita ni minzi ya yona i kakai kacenu? Mi Moabi ni Amoni ze ne li kile za ikuhumusa li kai ni zona? Mu bate mu mane, ha mu na ku li fumana.
13. Ki lifi za kale ze ne pumbuzwi mwa Ninive?
13 Mwa mazazi a Zefania, Mubuso wa Maasirya n’o fitile fa njongonjongo ya m’ata a ona. Mutatubisisi wa ze pumbuzwi za kale ya bizwa Austen Layard n’a ñozi cwana ka za kalulo i liñwi ya ndu ya bulena ya n’a shituzi mwa Ninive, muleneñi wa Asirya: “Ze kwahela situwa mwahali . . . ne li aluzwi ka likalulo-kalulo ze likanelela. Ne ku swanisizwe teñi lipalisa, kamba maswaniso a lifolofolo. Ze ñwi ne li kabisizwe ka manaka a tou, mi kalulo ni kalulo ne i potolohilwe ki milulwani ye minde ni ze ñwi za bukabali. Misumo, hamoho ni mamota a ndandulo, mwendi ne li basizwe, kamba mane ku kwahelwa ka gauda ni silivera; mi likota ze n’e sa ipona-ponelwi fela, sihulu-hulu misidare, ne li itusiswa kwa bubeti b’o.” Kono, ka mo ku ñolezwi mwa bupolofita bwa Zefania, Asirya ne i ka sinyiwa mi Ninive muleneñi wa yona, n’o ka fetuha “matota.”—Zefania 2:13.
14. Bupolofita bwa Zefania ne bu talelelizwe cwañi fahalimw’a Ninive?
14 Lilimo ze 15 fela ku zwa fa n’a bulelezi bupolofita b’o Zefania, Ninive ye tiile ya tataulwa, mi ndu ya yona ya bulena ya tubiwa ku ezwa bungululwa. Ee, muleneñi o ikuhumusa w’o n’o bulumuzwi fafasi. Butuna bwa sinyeho yeo ne bu talusizwe hande mwa manzwi a, a’ li: “Sinuku ni liya li ka lobala kwa litoho za misumo ya mandu; ku lila kwa linyunywani ku ka utwahala mwa mahaulo. Ku shandauka ku ka bonahala fa minyako ya mandu.” (Zefania 2:14, 15) Miyaho ye buheha ya Ninive neikaba fela mabapalelo a linuku ni maya. Mwa makululu a muleneñi w’o ne ku si ke kwa ba hape ni milumo ya ba lipisinisi, mikosi ya batabani, ni lipina za baprisita. Mwa makululu ao mo ne ku talanga lilata, ne ku ka utwiwa fela lipina ze tilimuna mwa mahaulo, mwendi ili sililo sa nyunywani kamba mulumo wa moya o fuka. Haike lila kaufela za Mulimu li fele cwalo!
15. Ku kona ku itutiwañi ku ze ne ezahezi kwa Mafilisita, Mamoabi, Maamoni, ni Maasirya?
15 Lu itutañi ka ku nyakisisa ze ne wezi Mafilisita, Mamoabi, Maamoni, ni Maasirya? Lu ituta kuli luna batanga ba Jehova ha lu lukeli ku saba lila za luna. Mulimu wa bona ze ba eza ba ba lwanisa batu ba hae. Jehova n’a si ka tuhelela fela lila za hae kwaikale, mi likatulo za hae kacenu li ka yubulelwa fa lifasi-mubu kamukana le li yahilwe. Kono ku ka ba ni bapunyuhi, bona ‘buñata bo butuna bwa batu ba ba zwa mwa macaba kaufela.’ (Sinulo 7:9) Mwa kona ku ba ba bañwi ba bona, ibile fela mwa zwelapili ku bata Jehova, ku bata ze lukile, ni ku bata buikokobezo.
Bumai Ki bwa Lila Ze Ipubeka!
16. Bupolofita bwa Zefania ne bu buleziñi ka za manduna ni ba bahulu ba bulapeli ba Juda, mi ki kabakalañi manzwi ao ha swanela Krestendomu?
16 Bupolofita bwa Zefania hape bu bulela ka za Juda ni Jerusalema. Zefania 3:1, 2 i li: “Bumai ki bwa munzi o ikuhumusa, o masila, munzi wa banyandisi! Munzi wo, ha u si ka utwa linzwi, ha u si ka amuhela kalimelo, ha u si ka sepa [Muñ’a] Bupilo; ha u si ka sutelela ku Mulimu wa ona.” Ki bumai luli kuli kalimelo yeo Jehova n’a ikatalize ku fa sicaba sa hae ne i si ka iswa pilu! Situhu sa manduna, ba ba kutekeha, ni baatuli ne si mu utwisa butuku kwa pilu. Zefania n’a nyazize ka t’ata kutokwa maswabi kwa baeteleli ba bulapeli, a li: “Bapolofita ba ona ki baipubeki, ki bapumi. Baprisita ba ona ba shubula Sibaka se si kenile, ba kopamisa mulao.” (Zefania 3:3, 4) Manzwi ao a talusa hande ni mo ba ezeza kacenu bapolofita ni baprisita ba Krestendomu! Ka buipubeko, ba zwisize libizo la Mulimu mwa litoloko za bona za Bibele mi ba lutile lituto ze sinya libizo la Yena ye ba li ba mu lapela.
17. Batu ni ko ba teeleza ni ko ba sa teelezi, ki kabakalañi ha lu swanela ku zwelapili ku shaela taba ye nde?
17 Kabakala sishemo, Jehova n’a lemusize sicaba za n’a bat’o eza. N’a lumile batanga ba hae ba bapolofita, ba ba cwale ka Zefania ni Jeremia, kuli ba y’o kupa sicaba ku baka. Ee, “[Muñ’a] Bupilo . . . ki Ya sa ezi bumaswe; ka zazi ni zazi u tahisa likatulo za hae mwa liseli, a sa tokwahali.” Batu ne ba ezizeñi? Zefania u li: “Kono mutu ya maswe h’a koni ku swaba.” (Zefania 3:5) Temuso ye swana i sweli ya zibahazwa ni ka nako ye. Haiba mu bahasanyi ba taba ye nde, u zibe mu sweli mwa abana mwa musebezi wo wa ku lemusa. Mu zwelepili ku shaela taba ye nde ku si na ku lisela! Batu ni ko ba teeleza ni ko ba sa teelezi, Mulimu yena u’ nga kuli bukombwa bwa mina bu peta se siñwi ibile fela mu bu eza ka busepahali; ha mu tokwi ku swaba ha mu nze mu eza musebezi wa Mulimu ka tukufalelo.
18. Zefania 3:6 i ka talelezwa cwañi?
18 Koto ye zwelela ku Mulimu ha i na ku tataula fela Krestendomu. Jehova u ekeza kwa zibahazo ya hae ya za koto kuli i kopanyeleze ni macaba kaufela a lifasi, u li: “Ni yundisize macaba; makwakwa a tiile a ona a sinyehile; makululu a mwa minzi ki matota, mane ha ku sa na ya zamaya mwateñi; minzi ya macaba i shandukile.” (Zefania 3:6) Manzwi ao a sepeha luli kuli mane Jehova u bulela inge kuli sinyeho i ezahezi kale. Kiñi ze ne ezahezi kwa minzi ya Mafilisita, Mamoabi, ni Maamoni? Mi Ninive bo, ona muleneñi wa Asirya? Sinyeho ya minzi yeo ki mitala y’e li temuso kwa macaba kacenu. Mulimu haki wa ku soma.
Mu Zwelepili ku Bata Jehova
19. Ki lifi lipuzo ze tahisa nahanisiso ze lu kana lwa buza?
19 Mwa miteñi ya Zefania, buhali bwa Mulimu ne bu sululezwi be ne “ba ineela ku sinya [maswe] mizamao ya bona kaufela.” (Zefania 3:7) Nto ye swana i ka ezahala ni mwa miteñi ya luna. Kana mwa iponela bupaki bo bu bonisa kuli lizazi la buhali bwa Jehova li fakaufi? Kana mu sweli mwa ‘bata Jehova’ ka ku bala Linzwi la hae kamita—ee, ka zazi? Kana luli mwa ‘bata ze lukile’ ka ku pila ka mizamao ye minde ye lumelelana ni lipimo za Mulimu? Mi kana mu sweli ku ‘bata buikokobezo’ ka ku bonisa moya wa pilu ye bunolo, ili wa ku ipeya ku utwa Mulimu ni litukiso za hae za puluso?
20. Ki lifi lipuzo ze lu ka nyakisisa mwa taba ya mafelelezo kwa litaba za bupolofita bwa Zefania?
20 Haiba lu tundamena ka busepahali ku bata Jehova, ze lukile, ni buikokobezo, lu ka ba ni limbuyoti ze ñata cwale, ee nihaiba mwa “mazazi a maungulelo” a, mo tumelo i likiwa. (2 Timotea 3:1-5; Liproverbia 10:22) Kono lu kana lwa buza kuli, ‘Lu fuyaulwa cwañi kacenu ka ku ba batanga ba Jehova ba mwa miteñi ye, mi bupolofita bwa Zefania bu fa limbuyoti lifi za kwapili ku ba ba ka silelezwa kwa buhali bwa mwa lizazi la Jehova le li atumela ka bubebe?’
Ne Mu Ka Alaba Cwañi?
• Batu ba ‘bata Jehova’ ka mukwa ufi?
• Kiñi ze amilwe mwa ku ‘bata ze lukile’?
• Lu kona ku ‘bata buikokobezo’ ka mukwa ufi?
• Ki kabakalañi ha lu swanela ku zwelapili ku bata Jehova, ze lukile, ni buikokobezo?
[Lipuzo za Tuto]
[Siswaniso se si fa likepe 18]
Kana mu sweli mwa bata Jehova ka tuto ya Bibele ni ka tapelo ye zwelela kwa pilu?
[Siswaniso se si fa likepe 21]
Bakeñisa kuli ba zwelapili ku bata Jehova, buñata bo butuna bwa batu ba ka punyuha lizazi la buhali bwa hae