Ba Ba Keta Liseli Ba Fumana Puluso
Ba Ba Keta Liseli Ba Fumana Puluso
“[Muñ’a] Bupilo ki liseli la ka, ni ku piliswa kwa ka; ni ka saba mañi?”—SAMU 27:1.
1. Jehova u fa lika mañi ze tahisa bupilo?
JEVOHA ki yena Simbule sa liseli la lizazi le li konahalisa kuli ku be ni bupilo fa lifasi-mubu. (Genese 1:2, 14) Hape ki yena Simbule sa liseli la kwa moya, le li felisa lififi le li mwa lifasi la Satani. Lififi leo li kona ku tahisa lifu. (Isaya 60:2; 2 Makorinte 4:6; Maefese 5:8-11; 6:12) Ba ba keta liseli ba kona ku bulela ni walisamu kuli: “[Muñ’a] Bupilo ki liseli la ka, ni ku piliswa kwa ka; ni ka saba mañi?” (Samu 27:1a) Kono, sina mo ne ku bezi mwa linako za Jesu, ba ba tabela lififi ba kona fela ku libelela katulo ye maswe.—Joani 1:9-11; 3:19-21, 36.
2. Mwa linako za kale, ki sifi se ne si ezahezi ku be ne ba hanile liseli la Jehova ni ku be ne ba utwile linzwi la hae?
2 Mwa mazazi a Isaya, buñata bwa batu bao Jehova n’a itamile bulikani ni bona ne ba hanile liseli. Kabakaleo, Isaya n’a boni sicaba sa mubuso wa Isilaele wa kwa mutulo ha si sinyiwa. Mi ka 607 B.C.E., Jerusalema ni tempele ya yona ne li sinyizwe mi bayahi ba Juda ne ba isizwe mwa buhapwa. Kono be ne ba utwile linzwi la Jehova bona ne ba bile ni m’ata a ku tiyela bukwenuheli bo ne bu li teñi ka nako yeo. Jehova n’a sepisize ka za 607 B.C.E. kuli be ne ba ka mu utwa ne ba ka punyuha. (Jeremia 21:8, 9) Kacenu, luna ba ba lata liseli lu kona ku ituta ze ñata ku ze n’e ezahezi kwamulaho k’o.—Maefese 5:5.
Tabo ya Ba ba mwa Liseli
3. Kacenu, ki sepo mañi ye tiile ye lu kona ku ba ni yona, ki “sicaba se si lukile” sifi se lu lata, mi sona “sicaba” seo si na ni “munzi o tiile” mañi?
3 “Lu na ni munzi o tiile; ku pilisa kwa Mulimu ki ona makwakwa a munzi, ni lisilelezo za ona. Mu kwalulule minyako, kuli sicaba se si lukile, se si sepahala, si kene ku ona.” (Isaya 26:1, 2) Ao ki manzwi a tabo a batu be ne ba sepile Jehova. Majuda be ne ba sepahala mwa linako za Isaya ne ba itingile ku Jehova, ku ba yena Musilelezi wa bona a nosi. Ne ba si ka itinga kwa milimu ya buhata ya bayahi ba bañwi mwa naha ya habo. Ni kacenu lu na ni sepo ye tiile cwalo. Hape lu lata “sicaba se si lukile” sa Jehova, ili “Isilaele wa Mulimu.” (Magalata 6:16; Mateu 21:43) Jehova ni yena wa lata sicaba seo kabakala kuli sa sepahala. Ka mbuyoti ya hae, Isilaele wa Mulimu u na ni “munzi o tiile,” ili kopano ye swana sina munzi, y’e mu yemela ni ku mu sileleza.
4. Ki moya mañi o ne lu ka eza hande ku ba ni ona?
4 Ba ba ku ona “munzi” w’o ba ziba hande kuli “[Jehova] u ka [ba] pilisa mwa kozo-sakata, [ba lipilu ze] tiyela ku [Jehova]; kakuli [ba] sepile [Yena].” Jehova u tusa ba ba tabela ku mu sepa ni ku latelela likuka za hae ze lukile. Kacwalo, ba ba sepahala mwa Juda ne ba utwile kelezo ya Isaya ye li: “Mu sepe [Muñ’a] Bupilo kamita; kakuli Mulena [Muñ’a] Bupilo ki Licwe la ka mwaha ni mwaha.” (Isaya 26:3, 4; Samu 9:10; 37:3; Liproverbia 3:5) Ba ba na ni moya o cwalo ba itinga ku “Mulena [Muñ’a] Bupilo” ka ku ba yena Licwe li nosi le li tiile. Ba ikola “kozo-sakata” ni yena.—Mafilipi 1:2; 4:6, 7.
Ku Kokobezwa kwa Lila za Mulimu
5, 6. (a) Babilona ya kwakale ne i kokobelizwe cwañi? (b) “Babilona yo mutuna” n’a kokobelizwe cwañi?
5 Ku cwañi ka za haiba ba ba sepile Jehova ba nyandiswa? Ha ba tokwi ku saba. Jehova u tuhelelanga lika ze cwalo ku ezahala ka nakonyana, kono kwa mafelelezo u tisanga kimululo, mi ba ba tahisa nyandiso yeo wa ba atulanga. (2 Matesalonika 1:4-7; 2 Timotea 1:8-10) Mu bone se ne si ezahezi kwa “munzi o n’o ikuhumusa” o muñwi. Isaya u li: “[Jehova] u kokobelize ba ba yahile mwa linaha ze lumbile u kokobelize munzi o n’o ikuhumusa, u u wiselize fafasi, u u lobalize mwa liluli. Mautu a ka ku hatikela, mane mautu a ba ba ishuwile, ni a babotana.” (Isaya 26:5, 6) Munzi o ne u ikuhumusa o bulezwi w’o mwendi ki Babilona. Munzi w’o kaniti ne u nyandisize batu ba Mulimu. Kono ki sifi se ne si ezahezi ku Babilona? Ka 539 B.C.E., ne i hapilwe ki Mamede ni Maperesia. Ha ki ku kokobezwa ni k’o!
6 Mwa mazazi a luna, manzwi a bupolofita a Isaya a talusa hande se si ezahezi ku “Babilona yo mutuna” ku kala ka 1919. Munzi o n’o ikuhumusa w’o ne u wile ka nzila ye swabisa ka silimo seo ha ne u hapelelizwe ku lukulula batu ba Jehova kwa tamo ya kwa moya. (Sinulo 14:8) Se ne si ezahezi hasamulaho ne si kokobeza ni ku fita. Sikwatanyana sa Bakreste seo ne si ‘hatikezi’ muhapi wa sona wa kale. Ka 1922, bona Bakreste bao ne ba kalile ku zibahaza mafelelezo a Krestendomu a n’a taha. Ne ba zibahalize milumo ya litolombita za mangeloi a mane ye bulezwi kwa Sinulo 8:7-12 ni bumai bo bulalu bo bu polofitilwe kwa Sinulo 9:1–11:15.
“Nzila ya Mutu ya Lukile I Patamile”
7. Ba ba taha kwa liseli la Jehova ba fumana ketelelo mañi, ba sepile mañi, mi ba lata nto mañi?
7 Jehova u pulusa ba ba taha kwa liseli la hae, mi u etelela nzila ya bona, ka mw’a boniseza Isaya cwale: “Nzila ya mutu ya lukile i patamile; Wena Ya lukile u patamisa nzila ya ya lukile. Luli, lu ku libelezi [Muñ’a] Bupilo mwa nzila ya likatulo za hao; ze shukelwa ki lipilu za luna ki Libizo la hao, ni kuli lu ku hupule.” (Isaya 26:7, 8) Jehova ki Mulimu ya lukile, mi ba ba mu lapela ba lukela ku latelela lipimo za hae ze lukile. Ha ba eza cwalo, Jehova wa ba etelela, ili ku patamisa nzila ya bona. Ka ku latelela ketelelo ya hae, baishuwi bao ba bonisa kuli ba sepile Jehova mi ba lata hahulu libizo la hae, ili ku li “hupula” ka lipilu kaufela.—Exoda 3:15.
8. Ki moya mañi o li mutala o munde wa n’a bonisize Isaya?
8 Isaya n’a lata hahulu libizo la Jehova. Nto yeo i boniswa ki manzwi a hae a tatama, a’ li: “Moya wa ka u ku lakaza busihu; pilu ya ka mwa sifuba sa ka ya ku bata, kakuli likatulo za hao ha li bonahala mwa lifasi, batu ba lifasi ba ituta ku luka.” (Isaya 26:9) Isaya n’a lakaza Jehova ka ‘moya wa hae,’ ka butu bwa hae kaufela. Mu nahane mupolofita y’o inze a itusisa linako ze kuzize za busihu kwa ku lapela ku Jehova, ili ku bulelela Jehova minahano ya hae ye tibile ka ku fitisisa ni ku kupa ka ku tiya kuli a mu etelele. W’o ki mutala o munde hahulu! Fahalimw’a seo, Isaya n’a itutile ku luka ku zwelela kwa likatulo za Jehova. Mwa taba yeo, u lu hupulisa tokwahalo ya ku tona kamita, ili ku tonela ku lemuha tato ya Jehova.
Ba Bañwi Ba Keta Lififi
9, 10. Ki sishemo mañi seo Jehova n’a bonisize sicaba sa hae se ne si sa sepahali, kono bona ne ba ezize cwañi?
9 Jehova n’a shemubile hahulu-hulu Majuda, kono ka bumai, haki kaufel’a bona be ne ba itebuhile. Hañata, buñata ne ba keta buipanguli ni bukwenuheli ku fita ku keta liseli la niti ya Jehova. Isaya n’a ize: “Ya maswe nih’a ka shemubiwa h’a na ku ituta ku luka; nih’a inzi mwa naha mo ku pilwa ka mulao, inze li mutu ya eza maswe, ya sa kuteki bulena bwa [Muñ’a] Bupilo.”—Isaya 26:10.
10 Mwa mazazi a Isaya Jehova ha n’a sileleza Juda kwa lila za yona, buñata ne ba si ka tabela ku lumela kuli wa ba sileleza. Ha n’a ba fuyauzi ka ku ba fa kozo ya hae, sicaba seo ne si si ka bonisa buitumelo. Kacwalo, Jehova a ba tuhelela ku yo sebeleza “malen’a mañwi,” mi kwa mafelelezo, ka 607 B.C.E., a tuhelela Majuda ku isiwa mwa buhapiwa bwa kwa Babilona. (Isaya 26:11-13) Niteñi, hasamulaho bomasiyaleti ba sicaba ba ba kenisizwe ba kutela habo bona.
11, 12. (a) Ne ku ka ezahalañi kwa bahapi ba Juda? (b) Ka 1919, be ne ba hapanga batanga ba Jehova ba ba tozizwe ne ba ka welwa kiñi?
11 Bahapi ba Juda bona bo? Isaya u alaba ka bupolofita kuli: “Ba shwile, ha ba sa na ku pila hape; ba inzi ku ba ba shwile, ha ba sa na ku zuha; u ba natile, u ba yundisize, u felize ni se ba ka hupulwa ka sona.” (Isaya 26:14) Kaniti, Babilona ha se i wile ka 539 B.C.E., ne i si ke ya konda hape. Nako ha ne i nze i ya, munzi w’o ne u ka tuhela ku ba teñi. Ne u ka be u “inzi ku ba ba shwile,” mi mubuso wa ona o mutuna ne u ka yundelela. Yeo ki temuso luli ku ba ba isepisize ba ba m’ata ba lifasi le!
12 Likalulo za bupolofita b’o ne li talelelizwe Mulimu ha n’a tuhelezi batanga ba hae ba ba tozizwe ku ya mwa buhapiwa bwa kwa moya ka 1918 mi hape ni ku ba lukulula ka 1919. Ku zwa honaf’o, ze ne ka ezahala ku muhapi wa bona, sihulu Krestendomu, ne si ze nde. Kono limbuyoti ze ne bulukezwi batu ba Jehova ne li ze tuna luli.
“U Atisize Sicaba”
13, 14. Ku zwa ka 1919, ki limbuyoti mañi ze tuna ze ba bile ni zona batanga ba Jehova ba ba tozizwe?
13 Ka 1919 Mulimu n’a fuyauzi moya wa ku baka o ne ba bile ni ona batanga ba hae ba ba tozizwe mi a ba fa kekezeho. Pili, ne ku isizwe mamelelo kwa ku kubukanyiwa kwa lilama ze ne li sa siyezi za Isilaele wa Mulimu, mi ku tuha f’o ku kubukanyiwa kwa “buñata bo butuna” bwa “lingu ze ñwi” ne ku kalisizwe. (Sinulo 7:9; Joani 10:16) Limbuyoti zeo ne li bulezwi cimo mwa bupolofita bwa Isaya kuli: “U atisize sicaba, Wena [Muñ’a] Bupilo, u atisize sicaba; u bonahalisize bulena bwa hao, u sutiselize kwapili milulwani kamukana ya naha. [Muñ’a] Bupilo, ba ba ku batile mwa ñalelwa ya bona, ba ku sululezi litapelo za bona, ha n’o ba nata.”—Isaya 26:15, 16.
14 Kacenu, milulwani ya Isilaele wa Mulimu i yandulukezi mwa lifasi kaufela, mi buñata bo butuna bo bu kubukanyizwe se ba bat’o eza 6 milioni. Bona bao ba abana ka cisehelo mwa musebezi wa ku kutaza taba ye nde. (Mateu 24:14) Yeo ki mbuyoti luli ye zwa ku Jehova! Mi i tahisa tumbo ye tuna fahalimw’a libizo la hae! Kacenu, libizo leo li utwahala mwa linaha ze 235, mi ki talelezo ye makaza ya sepiso ya hae.
15. Ki zuho mañi ya swanisezo ye n’e ezahezi ka 1919?
15 Kuli Majuda ba banduke buhapiwa bwa mwa Babilona, ne ba tokwa tuso ya Jehova. Ne ba si ke ba kona ku eza cwalo ba nosi. (Isaya 26:17, 18) Ka nzila ye swana, ku lukululwa kwa Isilaele wa Mulimu ka 1919 ne ku bonisa kuli n’a yemelwa ki Jehova. Kambe ne ku si na tuso ya hae, kambe ne ku si ka ezahala cwalo. Mi cinceho ya muinelo wa bona ne i bile ye makaza kuli mane Isaya n’a i likanyelize kwa zuho ya bafu: “Ba ba shwile ba hao ba pile hape! litupu za batu ba ka, li zuhe! A mu zuhe mina mu lobezi mwa liluli, mu wabelwe! Kakuli puka ya hao, Wena Mulimu, ki puka ye pilisa; mi lifasi li ka zusa ba ba shwile.” (Isaya 26:19; Sinulo 11:7-11) Ee, ba ba shwile ba ka eza inge kuli ba pepilwe sinca mi ba ka kala hape ku sebeza!
Silelezo mwa Linako ze Sabisa
16, 17. (a) Ka 539 B.C.E., Majuda ne ba tokwa ku ezañi kuli ba punyuhe sinyeho ya Babilona? (b) Mwendi ‘mizuzu’ kacenu ki lika mañi, mi i lu tusa cwañi?
16 Batanga ba Jehova kamita ba tokwa silelezo ya hae. Kono honafa, Mulimu u ka tuha a otololela lizoho la hae lwa mafelelezo fahalimw’a lifasi la Satani mi balapeli ba Mulimu ba ka tokwa tuso ya hae ku fita haisali. (1 Joani 5:19) Ka za yona nako ye sabisa yeo, Jehova u lu lemusa kuli: “Sicaba sa ka u ye, u kene mwa muzuzu wa ndu ya hao, mi u ikwahele ka sikwalo; u ipate nako ye nyinyani, ku fitela buhali ha bu fela. Kakuli, bona, [Muñ’a] Bupilo s’a funduka mwa sibaka sa hae, kuli a kutiseze ba ba yahile mwa lifasi ka tikanyo ya bumaswe bwa bona; lifasi li ka patulula mali a n’a li kolobisize, mi ha li sa na ku pata ba ba bulailwe ba lona.” (Isaya 26:20, 21; Zefania 1:14) Temuso yeo ne i bonisize Majuda mwa ku punyuhela sinyeho ya Babilona ka 539 B.C.E. Be ne ba i utwile ne ba ka be ba inzi mwa mandu a bona, ili ku silelezwa kwa masole be ne ba sweli ku hapa mwa makululu.
17 Kacenu, ‘mizuzu’ ye bulelwa mwa bupolofita bo mwendi i yemela likiti ze mashumi-shumi za liputeho za batu ba Jehova ze mwa lifasi kaufela. Liputeho zeo nihaiba ka nako ye ki ze sileleza, ki sibaka k’o Bakreste ba fumana silelezo mwahal’a mizwale ba bona, mwa pabalelo ye lilato ya maeluda. (Isaya 32:1, 2; Maheberu 10:24, 25) Nto yeo ki ya niti sihulu ka ku ba kuli mafelelezo a muinelo wa linto wo a fakaufi, mi f’o ku punyuha ku ka itinga fa ku utwa.—Zefania 2:3.
18. Jehova honafa u ka ‘bulaya drakoni ye mwa liwate’ ka nzila ifi?
18 Ka za yona nako yeo, Isaya u polofita kuli: “Ka lizazi leo, ka lilumo la hae le li buhali, le lituna, le li mata, [Muñ’a] Bupilo u ka nata leviatani noha ye lubilo, leviatani noha ye minyoka; a bulaye ni drakoni ye mwa liwate.” (Isaya 27:1) “Leviatani” wa mwa linako za cwale ki mañi? Ku bonahala kuli ki “noha ya kale,” yena Satani, hamoho ni muinelo wa hae wa linto o maswe, w’a itusisa kwa ku lwanisa Isilaele wa Mulimu. (Sinulo 12:9, 10, 17; 13:14, 16, 17) Ka 1919, Leviatani n’a tuhezi ku swala batu ba Mulimu. Kwa mafelelezo, h’a na ku ba teñi. (Sinulo 19:19-21; 20:1-3, 10) Kacwalo, Jehova u ka ‘bulaya drakoni ye mwa liwate.’ Ka nako ya cwale, z’a ka lika Leviatani kaufela ku eza kuli a lwanise batu ba Jehova ha li na ku konda hande. (Isaya 54:17) Ku fiwa sepo ye tiile cwalo kwa omba-omba luli!
“Simu ya Likota za Veine”
19. Muinelo wa bomasiyaleti kacenu ki o cwañi?
19 Ka ku bona liseli le kaufela le li zwa ku Jehova, kana ha lu swaneli luli ku nyakalala? Kaniti luli lwa swanela! Isaya u talusa hande tabo ya batu ba Jehova h’a ñola kuli: “Ka lizazi leo ba ka li: Mu opele pina ya simu ya likota za veine. Na [Muñ’a] Bupilo, ki Na ya i libelela, ni ka i nwiseza ka nako ni nako, ni i babalele busihu ni musihali, kuli i si ke ya sinyiwa ki sika.” (Isaya 27:2, 3) Jehova u babalezi ‘simu ya hae ya likota za veine,’ bona bomasiyaleti ba Isilaele wa Mulimu, ni balikani ba bona ba ba sebeza ka t’ata. (Joani 15:1-8) Seo si tahisize kuli ku be ni siselo se si tahisa tumbo kwa libizo la hae mi hape si tahisa nyakalalo ye tuna mwahal’a batanga ba hae fa lifasi-mubu.
20. Jehova u sileleza cwañi puteho ya Sikreste?
20 Lwa kona ku nyakalala kuli buhali bwa n’a halifezi ka bona Jehova batanga ba hae ba ba tozizwe bu kuyukile. Buhali b’o ki bona bo ne bu tahisize kuli a ba tuhelele ku ya mwa buhapiwa bwa kwa moya ka 1918. Jehova yena ka sibili u li: “Ha ni na buhali; kono ha ni ka fumana mwateñi mikona ni mikakani, ni ka i lwanisa, ni i hatikele, ni i cise kaufel’a yona. Ha ku na mo kuñwi: Konji kuli batu ba iswalelele ka Na, ba eze kozo ni Na, e, ba eze kozo ni Na.” (Isaya 27:4, 5) Kuli a ikolwise kuli likota za hae li tahisa “veine” ka buñata, Jehova u pyata ni ku cisa likukuezo lifi kamba lifi ze swana sina mufuka ze kana za sinya likota zeo. Kacwalo, ku tokwe ya ka beya buino bwa puteho ya Sikreste mwa kozi! Haike bote ba ‘iswalelele ka Jehova,’ ili ku bata kuli a ba shemube ni ku ba sileleza. Ka ku eza cwalo, lu eza kozo ni Mulimu, ili nto ya butokwa kuli mane Isaya u bulela ka za yona habeli.—Samu 85:1, 2, 8; Maroma 5:1.
21. Lifasi li tezi cwañi “miselo”?
21 Limbuyoti li zwelapili: “Ka mazazi a kwapili, Jakobo u ka mela mibisi, Isilaele a shoshele matali, a tubule, mi lifasi li ka tala miselo ye zwa ku bona.” (Isaya 27:6) Timana yeo i talelelizwe ku zwa ka 1919, ili ku fa bupaki hande bwa m’ata a Jehova. Bakreste ba ba tozizwe ba talize lifasi ka “miselo,” ili lico za kwa moya ze nde. Mwa lifasi le li bolile le, ba buluka ka tabo lipimo za Mulimu ze pahami. Mi Jehova u zwelapili ku ba fuyaula ka ku ba fa kekezeho. Kabakaleo, balikani ba bona ba ba eza bolule-lule ba lingu ze ñwi, ‘ba sebeleza Mulimu musihali ni busihu.’ (Sinulo 7:15) Haike lu si libali ni kamuta tohonolo ye tuna ya ku ca kwa ‘miselo’ ni ku i abana ni ba bañwi!
22. Ki limbuyoti mañi ze ba fumana ba ba amuhela liseli?
22 Mwa linako ze t’ata ze, f’o lififi li kwahelezi lifasi, mi lififi le lituna li kwahelezi macaba, lwa itebuha luli kuli Jehova u fa batu ba hae liseli la kwa moya! (Isaya 60:2; Maroma 2:19; 13:12) Ku ba ba li amuhela kaufela, liseli leo ka nako yona ye, li felisa litongoko mi li fa tabo. Mi mwa nako ya kwapili, li ka tahisa bupilo bo bu sa feli. Kacwalo luna ba ba lata liseli lu lumbeka Jehova ka lipilu za luna kaufela ni ku bulela ni walisamu kuli: “[Muñ’a] Bupilo ki sisabelo sa bupilo bwa ka; ni ka sabiswa ki mañi? U sepe [Muñ’a] Bupilo, u itiise, mi pilu ya hao i ikokote. E, u sepe [Muñ’a] Bupilo.”—Samu 27:1b, 14.
Kana Mwa Hupula?
• Ku ka ezahalañi ku ba ba nyandisa batu ba Jehova?
• Ki kekezeho mañi ye polofitilwe mwa Isaya?
• Ki mwa ‘mizuzu’ mañi mo lu lukela ku ina, mi ki kabakalañi?
• Ki kabakalañi muinelo wa batu ba Jehova ha u tahisa tumbo ku yena?
[Lipuzo za Tuto]
[Mbokisi fa likepe 22]
HATISO YE NCA
Buñata bwa litaba ze buhisanwi mwa lituto ze peli ze ne li filwe mwa ngambolo ye n’e li mwa tukiso ya mukopano wa sikiliti wa 2000/2001. Kwa mafelelezo a ngambolo yeo, ne ku zwisizwe buka ye nca, ye na ni toho ya taba ye li Bupolofita bwa Isaya—Liseli kwa Batu Kamukana I. Buka yeo ya makepe a 416 i na ni puhisano ya timana ni timana ya likauhanyo za pili ze 40 za buka ya Isaya.
[Siswaniso se si fa likepe 18]
Ki ba ba lukile fela ba ba lumelezwa ku kena mwa “munzi o tiile” wa Jehova, yona kopano ya hae
[Siswaniso se si fa likepe 19]
Isaya n’a hupuzi Jehova “busihu”
[Siswaniso se si fa likepe 21]
Jehova u babalela “simu ya likota za veine” ya hae mi u i ezisa ku tahisa miselo