Paulusi U Lukiseza Balumeli Lituso

BAKRESTE ba niti b’a nga lika za kwa moya ku ba za butokwa hahulu. Kono hape ni ku iyakatwa za buiketo bwa kwa mubili bwa ba bañwi ba ku nga ku ba kwa butokwa. Hañata ba tusize ba ba wezwi ki makayamana. Lilato la sizwale li susueza Bakreste ku tusa balumeli ba bañwi ba ba mwa butokwi.—Joani 13:34, 35.

Paulusi n’a susuelizwe ki lilato la ku lata mizwale ni likaizeli ba hae ba kwa moya ha n’a lukisize za koleko mwahal’a liputeho ze n’e li mwa Akaya, Galatia, Masedonia, ni mwa sikiliti sa Asia. Ki kabakalañi ha ne ku tokwahala ku eza cwalo? Tukiso ya tuso yeo ne i ezizwe cwañi? Batu ne ba ngile muhato mañi? Mi lu lukela ku cisehelañi ze n’e ezahezi?

Muinelo wa Puteho ya kwa Jerusalema

Hamulaho wa Pentekonta ya 33 C.E., Majuda ni baproselite be ne ba zwa mwa likalulo ze fitana-fitana be ne ba bile balutiwa kwa Pentekonta ne ba siyezi mwa Jerusalema ka nakonyana kuli ba itute ze ekezehile ka za tumelo ya niti. Ha ne ku tokwahala, balapeli ba bañwi ne ba imululanga ka tabo mitiyo ya be ne ba siyezi bao. (Likezo 2:7-11, 41-44; 4:32-37) Majuda be ne ba lata hahulu naha ya habo ne ba kukueza petuhelo ni mifilifili ya likwata, mi kacwalo mwendi mifilifili yeo ne i tahisize kuli ku be ni butokwi bo buñwi. Kono kuli balateleli ba Kreste kaufela ba fepiwe, lituso za ka zazi ne li lukiselizwe limbelwa. (Likezo 6:1-6) Heroda a nyandisa hahulu ba puteho yeo, mi mwahal’a lilimo za ma-40 C.E., kwa ba ni lukupwe mwa Judea. Kwa balateleli ba Jesu, zeo kaufela li kana li tahisize “butuku,” “ku nyandiswa,” ni “[ku] amuhiwa tutu ya [bona] ka tata,” sina Paulusi ha n’a bulezi.—Maheberu 10:32-34; Likezo 11:27–12:1.

Nihaili mwa 49 C.E., muinelo n’o sa li honacwalo. Kacwalo, bo Pitrosi, Jakobo ni Joani ha se ba lumezi kuli Paulusi n’a ka kutaza hahulu Bamacaba, ba mu susueza kuli a “hupulange babotana.” Paulusi n’a tukufalezwi ku eza honacwalo.—Magalata 2:7-10.

Ku Lukisa Likoleko

Paulusi n’a okamezi musebezi wa ku koleka mali a Bakreste ba babotana mwa Judea. N’a bulelezi Makorinte ibata iba ka 55 C.E. kuli: “Ka za koleko ye ezezwa balumeli, mu eze mo ni laelezi Likeleke za Galatia. Ka lizazi la pili la sunda, mutu ni mutu ku mina a beye kwatuko ku yena, s’a kopanyize, ka tikanyo ya s’a filwe . . . [Ku tuha f’o,] be mu ketile ni ka ba luma ni mañolo, kuli ba ise mpo ya mina kwa Jerusalema.” (1 Makorinte 16:1-3) Hamulaho wa silimo, Paulusi n’a bulezi kuli ba kwa Masedonia ni Akaya ni bona ne ba tusa. Mi lituso zeo ha ne li lumezwi kwa  Jerusalema, ku ba teñi kwa be ne ba zwa mwa sikiliti sa Asia ku bonisa kuli liputeho za mwa sikiti seo ni zona ne li tusize.—Likezo 20:4; 2 Makorinte 8:1-4; 9:1, 2.

Ha ku na ya n’a hapilikelizwe ku fana z’a sa koni. Kono ne ku ezizwe ka ku likanyeleza ilikuli ku fuma kaufela ku cimbule ku tokwa kwa balumeli ba mwa Jerusalema ni Judea. (2 Makorinte 8:13-15) Paulusi n’a ize: “Mutu ni mutu a zwise mw’a hupulezi mwa pilu ya hae, isi ka ku bilaela, kamba ka ku hapelezwa; kakuli Mulimu u lata ya fana a tabile.”—2 Makorinte 9:7.

Muapositola y’o n’a bonisize Makorinte mabaka a utwahala ha ne ba swanela ku fana ka ku lukuluha. Jesu n’a ‘ikezize mubotana kabakala bona, kuli ba fume ka bubotana bwa hae.’ (2 Makorinte 8:9) Kaniti luli ne ba ka bata ku likanyisa bufani bwa hae. Hape, bakeñisa kuli Mulimu n’a ba fumisa ‘kuli ba kone ku fana hahulu luli,’ ne ba na ni swanelo ya ku tusa balumeli mwa butokwi bwa bona.—2 Makorinte 9:10-12.

Moya wa Bafani

Lwa kona ku ituta ze ñata ka za ku lata ku fana ka ku nyakisisa moya wa bafani ba mwa lilimo za mwanda wa pili be ne ba fana lituso kwa balumeli. Likoleko zeo ne li sa bonisi fela ku iyakatwa balapeli ba bañwi ba Jehova be ne ba li babotana. Ne li bonisa kuli Bakreste ba Majuda ni Bamacaba ne ba na ni tamo ya sizwale. Ku fana ni ku amuhela likoleko ne ku bonisa kuli ne ku na ni swalisano ya sizwale mwahal’a Bamacaba ni Majuda bao. Ne ba fananga za kwa mubili ni za kwa moya.—Maroma 15:26, 27.

Mwendi Paulusi n’a si ka kupa Bakreste ba kwa Masedonia pili kuli ni bona ba fane, kakuli ni bona ne ba botanile hahulu. Kono, ba ‘kupa kuli ba amuhele mpo ya bona.’ Ee, niha ne ba li “mwa muliko wa ñalelwa ye tuna,” ne ba tabezi ku fana ka “ku fita se ne ba kona”! (2 Makorinte 8:1-4) Miliko ye mituna ya bona mwendi ne i kopanyelelize ni ku tamilikezwa kuli ne ba eza bulapeli bo ne bu sa lumelezwi ka mulao kwa Maroma. Kacwalo, kwa utwahala kuli ne ba ka utwela butuku mizwale ba bona ba Majuda, be ne ba nyanda ka mo ne ba nyandela bona.—Likezo 16:20, 21; 17:5-9; 1 Matesalonika 2:14.

Paulusi niha n’a itusisize cisehelo ya kwa makalelo ya Makorinte ya za likoleko kuli a susueze ba kwa Masedonia, Makorinte bao ne ba felezwi ki cisehelo. Cwale Paulusi a itusisa mutala wa ku lata ku fana kwa ba kwa Masedonia kuli a susueze Makorinte bao. N’a boni tokwahalo ya ku ba hupuza kuli ne ba lukela ku peta ze ne ba kalile ku eza silimo se si felile. Ne ku ezaheziñi?—2 Makorinte 8:10, 11; 9:1-5.

Tite n’a kalisize musebezi wa ku kubukanya likoleko mwa Korinte, kono ne ku zuhile matata ao mwendi n’a tibezi buikatazo bwa hae. Ha s’a bulelisani ni Paulusi kwa Masedonia, Tite a kuta ni ba babeli ba bañwi kuli ba tiise sinca puteho ya mwa Korinte ni ku feza ku kubukanya likoleko zeo. Ba bañwi mwendi ne ba akalelize kuli Paulusi n’a likile ku putelela Makorinte. Mwendi ki lona libaka ha n’a lumile banna ba balalu kuli ba feleleze ku kubukanya likoleko ni ku ba babaza. Paulusi n’a ize: “Lu eza cwalo kuli lu pime nyazo kaufela mwa taba ya lituso zeo ze ñata ze lu zamaisa; kakuli lu bata ku eza hande, isi mwa meto a Mulena fela, kono ni mwa meto a batu.”—2 Makorinte 8:6, 18-23; 12:18.

 Ku Fitisa Lituso

Ku to fita mwa mbumbi ya 56 C.E., mali a n’a fanilwe n’a kona ku iswa kwa Jerusalema. Paulusi n’a ka ya ni balumiwa be ne ba ketilwe ki bafani ba lituso zeo. Likezo 20:4 i li: “Ba ba mu sindeketa ku mu fitisa kwa Asia, neli Sopatere mwan’a Pirusi wa mwa Berea; Aristarko ni Secundo ili Matesalonika; ni Gayusi wa kwa Derba, ni Timotea; ba kwa Asia neli Tikiko ni Trofimo.” Mwendi mwahal’a bona ni Luka n’a li teñi, ya n’a kana a yemezi Bakreste ba mwa Filipi. Kacwalo, banna ba ba fitelela 8 ne ba tamile musipili w’o.

Caziba Dieter Georgi u li: “Likoleko kaufela ze ne li kubukanyizwe li lukela ku ba ze tuna hahulu kakuli buikatazo bwa mafelelezo, bo ne bu ezizwe ki Paulusi ni balumiwa ba bañata cwalo, ne bu si ke bwa tokwa ku ikatalisa ni lisinyehelo zeo.” Sikwata seo ne si tusize mwa ku sileleza likoleko zeo ni ku sileleza Paulusi kwa litamilikezo kaufela za ku sa sepahala. Be ne ba lumilwe ne ba yemela liputeho za Bamacaba fapil’a balumiwa ba mwa Jerusalema.

Balumiwa bao ba fuluha ku zwa kwa Korinte ku ya kwa Siria, mi ne ba kabe ba fitile mwa Jerusalema ka nako ya Paseka. Kono, ha ne ku bihilwe kuli Paulusi n’a kundamezwi, milelo yeo ya cinciwa. (Likezo 20:3) Mwendi lila za hae ne li lelile ku mu bulaya inge ba sa fuluha.

Ku na ni ze ñwi za n’a iyakatwa Paulusi. Pili a si ka funduka kale, n’a ñolezi Bakreste ba kwa Roma ku lapela kuli a ‘lamulelwe ku ba ba sa lumeli ba ba mwa Judea, ni kuli tuso ya n’a isa kwa Jerusalema i amuhelwe hande ki balumeli.’ (Maroma 15:30, 31) Balumeli ku si na kakanyo niha ne ba ka amuhela tuso yeo ka buitebuho bo butuna, mwendi Paulusi n’a iyakatwile za butata bo ne bu ka tahiswa ki ku fita kwa hae mwahal’a Majuda.

Kaniti luli muapositola y’o n’a si ka libala babotana. Mañolo niha sa buleli kuli tuso yeo ne i fitisizwe lili, ku fitiswa kwa yona ne ku tahisize swalisano ni ku konisa Bakreste ba Bamacaba ku bonisa balumeli sina bona ba Majuda buitebuho bwa ku amuhela ku bona tutu ya kwa moya. Paulusi ha n’a iponahalize kwa tempele nakonyana fela ku zwa fa n’a fitezi mwa Jerusalema, kwa zuha mufilifili mi a tamiwa. Kono seo kwa nalulelule sa mu fa matohonolo a ku kutaza kwa babusisi ni malena.—Likezo 9:15; 21:17-36; 23:11; 24:1–26:32.

Linubu Ze Lu Fa Kacenu

Haisali ku zwiwa mwa lilimo za mwanda wa pili, ku bile ni licinceho ze ñata. Kono likuka ze mutomo zona ha li si ka cinca. Bakreste ba zibiswa ka swanelo ka za butokwi bwa za mali. Linubu kaufela ze ba ezeza ba ba mwa butokwi li lukela ku ba za ka ku itatela, ze susuezwa ki lilato la ku lata Mulimu ni batu ba bañwi.—Mareka 12:28-31.

Lituso ze ne ba ezezwa balumeli ba mwa lilimo za mwanda wa pili li bonisa kuli ku kubukanywa kwa linubu ze cwalo ku lukela ku ba ko ku lukisizwe hande ni ku zamaiswa ka busepahali luli. Ki niti kuli Jehova Mulimu wa ziba za butokwi b’o, mi wa fa batanga ba hae lituso ilikuli niha ba talimana ni matata ba kone ku zwelapili ku kutaza ba bañwi taba ye nde ya Mubuso. (Mateu 6:25-34) Niteñi, kaufela luna lwa kona ku eza kalulo ya luna, ku si na taba kuli lu fumile kamba lu botanile. Ka ku eza cwalo, ‘ya selile hahulu h’a na ku siyalelwa ki se siñwi; mi ya selile hanyinyani h’a na ku tokwa.’—2 Makorinte 8:15.