Kana ku Ipeya ku Utwa Ki Tuto ya Butokwa ya ku Luta Bana?

“BASHEMI Ba Tokwa Butu, Isi Bana Ba Ba Ipeya Fela ku Utwa.” Kona mo ne i ñolezwi toho ya taba ye ñwi ya pampili ya makande. Pihonyana yeo ne i tomile ku ze n’e fumanwi mwa patisiso ye n’e ezizwe mwa New Zealand, ili ye n’e patuluzi kuli “22 pesenti ya batu be ne ba buzizwe ne ba nahana kuli bana ba lukela ku lutelwa kwa mandu ku ba ba ba ipeya ku utwa.” Hape patisiso yeo ne i fumani kuli kacenu bashemi ba lumela kuli ki kwa butokwa hahulu ku luta bana lika ze cwale ka mikwa ye minde, tukuluho, ni buikalabelo.

Mwa linako ze za bulyangelino ni buitati, ha ku komokisi kuli buñata bwa batu ba kumalezi mubonelo wa kuli ku ipeya ku utwa kamba ku luta bana ku eza cwalo haki kwa butokwa. Kono kana ku ipeya ku utwa kwa bana ku swanela k’u ngiwa fela ku ba ku siyalela ni ko ku si na tuso? Kamba kana ku mwahal’a lituto za butokwa zeo bana ba kona ku ituta ni ku fumana tuso ku zona? Sa butokwa ni ku fita ki kuli, Jehova Mulimu, yena Musimululi wa tukiso ya lubasi, u bona cwañi ku utwa bashemi, mi ki lituso lifi ze ñwi ze kona ku zwa mwa ku ipeya ku utwa ko ku cwalo?—Likezo 17:28; Maefese 3:14, 15.

“Ki Tukelo”

Muapositola Paulusi n’a kile a ñolela kwa puteho ya Sikreste ya kwa Efese mwa lilimo za mwanda wa pili kuli: “Bana, mu utwe bashemi ba mina ku Mulena, kakuli ki tukelo.” (Maefese 6:1) Kacwalo, libaka la pili la ku ipeya ku utwa ko ku cwalo ki la kuli ki nto ye swalisana ni lipimo za Mulimu za ze lukile. Sina ka mwa taluseza Paulusi, “ki tukelo.”

Ka ku lumelelana ni seo, lu lemuha kuli Linzwi la Mulimu li talusa kalimelo ya bashemi ye lilato ku ba kabiso ye nde, ili “kuwani ya mukabo kwa toho ya hao, ni sifaha se sinde mwa mulala wa hao.” Hape li i talusa ku ba “se si tabisa Mulimu.” (Liproverbia 1:8, 9; Makolose 3:20) Ka ku fapana luli, ku sa ipeya ku utwa bashemi ku tahisa ku sa lumelelwa ki Mulimu.—Maroma 1:30, 32.

“Kuli Za Hao Li Konde”

Paulusi n’a bonisize bunde bo buñwi hape bwa ku ipeya ku utwa ha n’a ñozi kuli: “Kuteka ndat’aho ni m’aho (ki ona mulao wa pili o na ni sepiso), kuli za hao li konde, mi u pile mazazi a matelele mwa lifasi.” (Maefese 6:2, 3; Exoda 20:12) Ki mwa linzila lifi ili mo ku ipeya ku utwa bashemi ku kona ku tahiseza mutu buiketo?

Sa pili, kana haki niti kuli se sinde kwa bashemi ki kuli ba na ni buhulu ni yeloseli? Niha ne ba kana ba bonahala ku sa ziba ze ñata ka za likompyuta kamba lituto ze ñwi z’e lutiwa kwa sikolo, ba ziba ze ñata ka za bupilo ni mwa ku talimanela ni matata a mwa bupilo. Kono ba banca bona ha ba na munahanelo o itikanelezi, o kona fela ku tahiswa ki ku fita fa buhulu. Kacwalo, ba na ni tengamo ya ku matukela mwa ku eza likatulo, ili zeo hañata li tahiswa ki sineneketo ye maswe ye zwa kwa litaka, mi ba ikenya mwa kozi. Bibele i bulela ka buniti kuli: “Bungulunde bu hanelezi mwa pilu ya mwana.” Se si kona ku felisa nto  yeo ki sika mañi? “Tupa ya kalimelo i ka bu felisa ku yena.”—Liproverbia 22:15.

Tuso ya ku ipeya ku utwa ha i ami fela swalisano ya mwana ni mushemi. Kuli nyangela ya batu i sebelisane ka bunolo ni ku kondisa lika, ku lukela ku ba ni swalisano, ili yeo hape i tokwa ku utwa. Ka mutala, mwa linyalo, ki ku tabela ku ipeya ko ku tahisa kozo, swalisano, ni tabo, ku fita ku tundamena kuli ze lu bata li ezwe ni ku sa isa pilu kwa liswanelo ni maikuto za ba bañwi. Kwa sibaka sa mibeleko, kuli pisinisi kaufela kamba nto kaufela ye sebelezwa teñi i kone ku konda, buipeyo bwa mubeleki ki bwa butokwa. Ka ku ama kwa milao ni litaelo za mulonga, ku utwa ku konahalisa mutu ku sa fiwa likoto mi hape ku mu tahiseza buiketo ni silelezo ku fita fa sipimo se siñwi.—Maroma 13:1-7; Maefese 5:21-25; 6:5-8.

Ba banca ba ba sa ipeyi ku utwa m’ata a tamaiso hañata ba b’anga ba ba si na tuso kwa nyangela. Ka ku fapahana, tuto ya ku ipeya ku utwa ye itutiwa kwa bwanana i kona ku zwelapili ka ku tahisa mipuzo mwahal’a nako ya ku pila kwa mutu. Kwa tusa luli ku ituta seo kwa bwanana.

Mupuzo o Mutuna wa ku Utwa

Ku ipeya ku utwa ha ku tahisi fela swalisano ya lubasi ye na ni tabo ni lituso ze ñwi za mwa bupilo. Ku lu fa hape mutomo ili fo lu kona ku yaha swalisano ya butokwa ka ku fitisisa ili ya mwahal’a mutu ni Mubupi wa hae. Ka ku ba “Mubupi” ili yo “liwelu-welu la bupilo” li li ku yena, kwa lukela kuli lu utwe Jehova Mulimu ka ku tala.— Muekelesia 12:1; Samu 36:9.

Linzwi la ku “utwa” mwa likalulo za lona ze fitana-fitana li fumaneha hañata-ñata mwa Bibele. Fahalimw’a seo, milao, litemuso, litaelo, ni likatulo za Mulimu li amiwa ku zona hañata-ñata. Zeo kaufela li tokwa buipeyo. Ha lu koni ku kakanya kuli Mulimu u’nga ku ipeya ku utwa ku ba tokwahalo ya ku ba ni tumelezo ya hae. Ee, ku ipeya ku utwa ku tokwahala hahulu mwa ku yaha swalisano ya luna ni Jehova. (1 Samuele 15:22) Ka bumai, tengamo ya butu ya ka sipepo haki ya ku ipeya ku utwa kono ki ya ku sa utwa. Bibele i bulela kuli, “mihupulo ya mutu ki ye maswe ku kala kwa bwanana bwa hae.” (Genese 8:21) Kacwalo, tuto ya ku ipeya ku utwa haki ya ku ituta fela kwa bwanana kono ni mwahal’a bupilo kaufela. Ku eza cwalo ku tahisa mupuzo o mutuna.

Mu hupule kuli, sina ka mwa n’a bulelezi muapositola Paulusi, taelo ya ku utwa bashemi i tahisa mipuzo ye mibeli, ili “kuli za hao li konde, mi u pile mazazi a matelele mwa lifasi.” (Litaku li siyamisizwe ki luna.) Sepiso yeo i tiisezwa kwa Liproverbia 3:1, 2 ye li: “Mwan’a ka, u si ke wa libala milao ya ka, kono pilu ya hao i hupule litaelo za ka; kakuli ki zona ze ka ku ekeleza kwa mazazi ni kwa myaha, li ku ekeleze ni kwa buiketo.” Mupuzo o mutuna ku ba ba ipeya ku utwa ki swalisano ya ka butu ni Jehova cwale ni bupilo bo bu sa feli mwa lifasi le linca ili la kozo.—Sinulo 21:3, 4.

[Maswaniso a fa likepe 30, 31]

Ku ipeya ku utwa ku tahisa swalisano ya ka tabo mwa lubasi, kwa sibaka sa mubeleko, ni ku Jehova