“Linzwi la Mulimu Ne Li Zwelapili mwa Ku Hula”
“Linzwi la Mulimu Ne Li Zwelapili mwa Ku Hula”
“Taelo ya hae u i lumelela mwa lifasi, linzwi la hae li mata ka bubebe.”—SAMU 147:15.
1, 2. Jesu n’a file balutiwa ba hae musebezi mañi, mi ne ku tokwahalañi mwa ku u eza?
BO BUÑWI bwa bupolofita bo bu makaza ka ku fitisisa mwa Bibele bu kwa Likezo 1:8. Nakonyana pili Jesu a si ka kambamela kale kwa lihalimu, n’a bulelezi balateleli ba hae ba ba sepahala kuli: “Mu ka amuhela mata, Moya o Kenile ha u ka ta ku mina; mi mu ka ba lipaki za ka . . . ku isa kwa mafelelezo a lifasi.” W’o luli n’o ka ba mungendenge o mutuna hahulu!
2 Musebezi wa ku shaela linzwi la Mulimu mwa lifasi kaufela u lukela ku ba o n’o bonahezi ku ba mungendenge o bukiti kwa sishawa sani sa balutiwa be ne ba filwe ku u eza. Mu nahane ze ne tokwahala mwa ku u eza. Ne ba na ni ku tusa batu ku utwisisa taba ye nde ya Mubuso wa Mulimu. (Mateu 24:14) Ku paka Jesu hape ne ku tokwa ku bulelela ba bañwi lituto za hae ze m’ata ni ku talusa kalulo y’a peta mwa mulelo wa Jehova. Hape, musebezi w’o n’o tokwa ku eza batu balutiwa mi hamulaho ni ku ba kolobeza. Mi zeo ne li na ni ku ezwa mwa lifasi kaufela!—Mateu 28:19, 20.
3. Jesu n’a sepisize balateleli ba hae ka za nto mañi, mi ne ba ezize cwañi ka za musebezi o ne ba filwe?
3 Nihakulicwalo, Jesu n’a sepisize balateleli ba hae kuli moya o kenile n’o ka ba ni bona mwa ku peta musebezi wa n’a ba file. Kacwalo, ku si na taba ni butuna bwa musebezi ni buikatazo bo bu sa feli ili bwa meto-mafubelu bwa balwanisi ili bo ne bu ezezwa ku ba kuzisa, balutiwa ba Jesu ba kwa makalelo ne ba petile za n’a laezi. Yeo ki taba ya niti ye ezahezi ye sa koni ku latulwa.
4. Musebezi wa ku kutaza ni ku luta ba bañwi n’o bonisize cwañi lilato la Mulimu?
4 Musebezi wa ku kutaza ni ku luta mwa lifasi kaufela ne li poniso ya lilato la Mulimu ku be ne ba sa mu zibi. Ne u ba file kolo ya ku sutelela ku Jehova ni ku fiwa swalelo ya libi. (Likezo 26:18) Musebezi wa ku kutaza ni ku luta hape n’o bonisize lilato la Mulimu ku ba ba shaela lushango, kakuli ne u ba konisize ku bonisa kuli ba ipeile ku Jehova ni kuli ba lata batu ba bañwi. (Mateu 22:37-39) Muapositola Paulusi n’a kuteka hahulu bukombwa bwa Sikreste kuli mane a bu bulela kuli ki “bufumu.”—2 Makorinte 4:7.
5. (a) Ki kai ko lu fumana litaba ze sepiwa ka ku fitisisa ze ñozwi ka za Bakreste ba kwa makalelo, mi mwateñi ku talusizwe zwelopili mañi? (b) Ki kabakalañi buka ya Likezo ha i li ya butokwa hahulu kwa batanga ba Mulimu kacenu?
5 Litaba ze sepiwa ka ku fitisisa ze ñozwi ka za bukutazi bwa Bakreste ba kwa makalelo li fumaneha mwa buka ye buyelezwi ya Likezo. Ne i ñozwi ki mulutiwa Luka. Yeo ki taba ye ama zwelopili ye makaza ili ye bubebe hahulu. Zwelopili yeo ya zibo ya ku ziba Linzwi la Mulimu i lu hupuza Samu 147:15, ye li: “Taelo ya [Jehova] u i lumelela mwa lifasi, linzwi la hae li mata ka bubebe.” Taba ya Bakreste ba kwa makalelo, be ne ba matafalizwe ki moya o kenile, ya tabisa mi hape i butokwa hahulu-hulu ku luna kacenu. Lipaki za Jehova ba tandanisa musebezi o swana wa ku kutaza ni ku tahisa balutiwa, fela kikuli wa bona ki o mutuna hahulu. Hape lu tahelwanga ki butata bo bu swana ni bo ne bu wezi Bakreste ba mwa lilimo za mwanda wa pili. Ha lu nze lu tatuba m’o Jehova n’a fuyaulezi ni ku matafaleza Bakreste ba kwa makalelo, tumelo ya luna ya kuli u ka lu tusa ya tiiswa.
Zwelopili ya Palo ya Balutiwa
6. Ki ifi pulelo ya za zwelopili ye fumaneha halalu mwa buka ya Likezo, mi i talusañi?
6 Nzila ye ñwi ya ku tatuba ka yona talelezo ya Likezo 1:8 ki ku nyakisisa pulelo ye li: “Linzwi la Mulimu ne li zwelapili mwa ku hula.” Pulelo yeo i fumaneha halalu fela mwa Bibele mi mwa bulalu bwa yona i shutana fela hanyinyani. Hape, i fumaneha fela mwa buka ya Likezo. (Likezo 6:7; 12:24; 19:20) “Linzwi la Mulimu” mwa litimana zeo li talusa taba ye nde—lona lushango lo lu nyangumuna lwa niti ya Mulimu, ili lushango lo lu pila, lo lu m’ata, lo ne lu cincize bupilo bwa be ne ba lu amuhezi.—Maheberu 4:12.
7. Kwa Likezo 6:7, zwelopili ya linzwi la Mulimu i boniswa kuli i amañi, mi ne ku ezaheziñi fa lizazi la Pentekonta ya 33 C.E.?
7 Pulelo ya pili ye bulela za zwelopili ya linzwi la Mulimu i fumaneha kwa Likezo 6:7. Kwateñi lu bala kuli: “Linzwi la Mulimu ne li nze li zwelapili; mi palo ya balutiwa ya ekezeha hahulu mwa Jerusalema; mane buñata bo butuna bwa baprisita ba t’o ipeya kwa tumelo.” F’o, zwelopili i boniswa kuli i ama kekezeho ya palo ya balutiwa. Kwamulaho, ili fa lizazi la Pentekonta ya 33 C.E., moya o kenile wa Mulimu n’o sululezwi balutiwa ba ba bat’o eza 120 be ne ba kubukani mwa ndu ya kwahalimu. Muapositola Pitrosi kihona a fa ngambolo ye nyangumuna, mi ku be ne ba teelelize, ba ba bat’o eza 3,000 ba kolobezwa lona lizazi leo. Ku lukela ku ba kuli ne ku bile ni maefe-efe likiti-kiti za batu ha ne ba selehanezi kwa lisa kamba masa mwa Jerusalema ni mabapa a yona kuli ba y’o kolobezwa ka libizo la Jesu, yena mutu ya n’a kokotezwi inge sikebenga mazazi a bat’o ba a 50 ku kuta kwamulaho!—Likezo 2:41.
8. Palo ya balutiwa ne i ekezehile cwañi mwa lilimo ze ne latelezi Pentekonta ya 33 C.E.?
8 Kono ao ne li makalelo fela. Buikatazo bo ne bu sa feli bwa baeteleli ba bulapeli bwa Majuda bwa ku tuba musebezi wa ku kutaza ne bu tuntunyize. “Ka zazi ni zazi, Mulena n’a ekeza mwa Keleke bat u ba ba ne ba piliswa,” mi nto yeo ya nyemisa baeteleli bani. (Likezo 2:47) Ku si ka fita nako, “palo ya balumeli ya bat’o eza 5,000.” Ku tuha f’o, “buñata bwa ba ba lumezi ku Mulena ne bu nze bu ekezeha ka banna ni basali.” (Likezo 4:4; 5:14) Ka za muta o muñwi hasamulaho, lu bala kuli: “Likeleke ne li inzi mwa kozo mwa Judea kaufela, ni mwa Galilea, ni mwa Samaria; za ikahisa, za zamaya mwa sabo ya Mulena, mi ne li hula ka tuso ya Moya o Kenile.” (Likezo 9:31) Lilimonyana hasamulaho, mwendi ibat’o ba ka 58 C.E., ne ku bulezwi za kuli “ba ba lumezi, se ba eza bolule ba bañata.” (Likezo 21:20) Ka nako yeo, ne ku na ni hape ni balumeli ba bañata bamacaba.
9. Ne mu ka talusa cwañi Bakreste ba kwa makalelo?
9 Se ne si tisize kekezeho ya palo yeo sihulu ne li batu ku cinca bulapeli. Bulapeli b’o ne li bo bunca—kono ne bu mbindana luli. Balutiwa ne ba si lilama za keleke ze buzwa. Ne ba ipeile ka ku tala ku Jehova ni kwa Linzwi la hae; fokuñwi ne ba itutile niti ku be ne ba nyandisizwe ha situhu. (Likezo 16:23, 26-33) Be ne ba amuhezi Bukreste ne ba bu amuhezi ha se ba ezize nahanisiso ni ku eza katulo ye lumelezwa ki lizwalo. (Maroma 12:1, NW) Ne ba lutilwe linzila za Mulimu; niti ne i keni mwa lingana ni lipilu za bona. (Maheberu 8:10, 11) Ne ba lata ku shwela litumelo za bona.—Likezo 7:51-60.
10. Bakreste ba kwa makalelo ne ba amuhezi buikalabelo bufi, mi lu fumana nto ifi ye swana kacenu?
10 Be ne ba amuhezi lituto za Bukreste ne ba boni kuli ne ba na ni buikalabelo bwa ku bulelela ba bañwi niti. Nto yeo ki yona luli ye ne i tusize ku ekeza kwa zwelopili ya palo. Caziba yo muñwi wa za mwa Bibele n’a ize: “Ku hasanya tumelo ne ku si k’a ngiwa kuli ki tukelo fela ya mubuleli wa evangeli ya tukufalezwi hahulu kamba ya ketilwe ka mulao. Ku bulela evangeli ne li tukelo ni swanelo ya lilama kaufela mwa Keleke. Ku hasanya evangeli ko ku zwelela kwa pilu kwa Bakreste bote ne ku ba susumelize hahulu ku zwelela kwa makalelo.” N’a zwelapili ku ñola kuli: “Ku hasanya evangeli ne li yona nto ya butokwa hahulu kwa Bakreste ba kwa makalelo.” Ku cwalo ni kwa Bakreste ba niti kacenu.
Kekezeho ya Linaha
11. Ki ufi mufuta wa zwelopili o talusizwe kwa Likezo 12:24, mi zwelopili yeo ne i ezahezi cwañi?
11 Pulelo ya bubeli ya za zwelopili ya linzwi la Mulimu i fumaneha kwa Likezo 12:24, ye li: “Linzwi la Mulimu ne li zwelapili mwa ku hula ni ku hasana.” F’o, pulelo yeo i ama kekezeho ya palo ya linaha. Ku si na taba ni kaniso ya muso, musebezi n’o zwezipili ku konda. Moya o kenile n’o suluzwi pili mwa Jerusalema, mi ku zwa honaf’o linzwi la hasana ka bubebe. Nyandiso mwa Jerusalema ya hasanyeza balutiwa mwa manaha a Judea ni Samaria. Kwa ezahalañi? “Ba ne ba hasanyizwe ba zamaya inze ba bulela Linzwi.” (Likezo 8:1, 4) Filipi n’a laezwi ku y’o paka ku munna cwana. Munna y’o ha s’a kolobelizwe, a isa lushango kwa Etopia. (Likezo 8:26-28, 38, 39) Kapili-pili, niti ya toma mibisi mwa Lida, mwa Libala la Saroni, ni mwa Jopa. (Likezo 9:35, 42) Hasamulaho, muapositola Paulusi a zamaya libima ze likiti-kiti mwa mawate ni linaha, inz’a toma liputeho kai ni kai mwa linaha ze ñata za kwa Mediteranea. Muapositola Pitrosi a ya kwa Babilona. (1 Pitrosi 5:13) Mwa lilimo ze 30 ku zwa fo n’o sululezwi moya o kenile fa Pentekonta, Paulusi a ñola kuli evangeli ne se i “bulezwi ku ba ba li teñi kaufela mwatas’a lihalimu,” mwendi ili ku talusa lifasi le ne li zibwa hahulu ka nako yeo.—Makolose 1:23.
12. Balwanisi ba Bukreste ne ba lumezi cwañi kuli linzwi la Mulimu ne li hasanezi kwa linaha ze ñata?
12 Nihaiba balwanisi ba Bukreste ne ba lumezi kuli linzwi la Mulimu ne li tomile mibisi mwa Mubuso ote wa Maroma. Ka mutala, Likezo 17:6 i kandeka kuli mwa Tesalonika, kwa mutulo wa Greece, balwanisi ne ba huwile kuli: “Batu bao ba ba filikanyize naha kaufela, ba tile ni kwanu.” Hape, kwa makalelo a lilimo za mwanda wa bubeli, Pliny yo Munyinyani n’a ñolezi Mubusi Trajan ku zwa kwa Bitinia. N’a mu ñolezi ka za Bukreste. N’a bilaezi kuli: “Ha [bu] si ka felela fela mwa mileneñi, kono bu hasanyize mumela wa bona mwa minzi ye li mabapa hamoho ni mwa matakanyani.”
13. Kekezeho ya linaha ne i bonisize cwañi lilato la Mulimu kwa batu?
13 Kekezeho yeo ya linaha ne i bonisize m’o Jehova a latela hahulu batu ba ba kona ku liululwa. Pitrosi ha n’a boni moya o kenile u iponahaza ku Kornele mulicaba, n’a ize: “Luli ni lemuha kuli Mulimu h’a yi ka ku keta batu; kono mwa sicaba ni sicaba, ya mu saba mi a eza se si lukile, u lumelelwa ki Yena.” (Likezo 10:34, 35) Ee, taba ye nde ne li lushango lwa batu kaufela, mi lu sa li lushango lwa batu kaufela. Mi kekezeho ya linaha ko ne li hasanezi linzwi la Mulimu ne i file batu kai ni kai kolo ya ku itebuha lilato la Mulimu. Mwa lilimo za mwanda wo wa bu 21, linzwi la Mulimu li hasanezi ibat’o ba kwa likalulo kaufela za lifasi-mubu.
Zwelopili Ye Ne Sebelize ka M’ata
14. Ki ifi zwelopili ye talusizwe kwa Likezo 19:20, mi linzwi la Mulimu ne li sebelize ka mata fahalimu nto mañi?
14 Pulelo ya bulalu ye ama zwelopili ya linzwi la Mulimu i fumaneha kwa Likezo 19:20, ye li: “Linzwi la Mulena la hula cwalo, la sebeza ka mata.” Litimana za kwamulaho li kandeka kuli ba bañata mwa Efese ne ba bile balumeli, mi ba bañwi be ne ba eza za mabibo ne ba cisize libuka za bona fapil’a nyangela. Kacwalo, linzwi la Mulimu la sebeza ka mata fahalimu a litumelo za buhata za bulapeli. Taba ye nde ne i tulile litibelo ze ñwi, ze cwale ka nyandiso. Ha ku na se ne si kona ku i yemisa. Taba yeo i swana hahulu ni ze ezahezi kwa Bukreste bwa niti mwa miteñi ya luna.
15. (a) Caziba yo muñwi wa litaba za kale za Bibele n’a ñoziñi ka za Bakreste ba kwa makalelo? (b) Balutiwa ne ba nga kuli ki mañi ya n’a ba konisa ku eza hande musebezi?
15 Baapositola ni Bakreste ba bañwi ba kwa makalelo ne ba shaezi linzwi la Mulimu ka tukufalelo. Ka za bona, caziba yo muñwi wa litaba za kale za Bibele n’a ize: “Batu ha ba na ni tundamo ya ku bulela ka za Mulen’a bona, ba fumana miezezo ye miñata ya ku mu bulela. Ee, ki tukufalelo ya banna ni basali bao ye lu susumeza hahulu ku fita miezezo ya bona.” Niteñi, Bakreste ba kwa makalelo bani ne ba ziba kuli bukombwa bwa bona ne bu si ka kondiswa ka buikatazo bwa bona fela. Mulimu n’a ba lumelelize kuli ba zwelepili ku eza musebezi wa bona, mi n’a ba tusa ku u peta. Zwelopili ya kwa moya i zwa ku Mulimu. Muapositola Paulusi n’a lumelelani ni taba yeo mwa liñolo la n’a ñolezi puteho ya kwa Korinte. N’a ñozi kuli: “Na ni calile, Apolosi u selaezi mezi; kono ya melisize, ki Mulimu. Kakuli lu ba ba sebeza ni Mulimu.”—1 Makorinte 3:6, 9.
Moya o Kenile Wa Sebeza
16. Ki lika mañi ze bonisa kuli moya o kenile n’o matafalize balutiwa ku bulela ba sa sabi?
16 Mu hupule kuli Jesu n’a sepisize balutiwa ba hae kuli moya o kenile n’o ka peta se siñwi mwa ku zwisezapili linzwi la Mulimu ni kuli moya o kenile n’o ka matafaza balutiwa mwa musebezi wa bona wa ku kutaza. (Likezo 1:8) Ne ku ezahezi cwañi cwalo? Nakonyana ku zwa fo ne ba sululezwi moya balutiwa fa Pentekonta, Pitrosi ni Joani ne ba bizizwe kuli ba y’o bulela fapil’a Kuta ye Tuna ya Majuda, yona kuta ye tuna ka ku fitisisa mwa naha. Baatuli ba yona ki bona be ne ba bulaisize Jesu Kreste. Kana baapositola ne ba ka kuña ku ba fapil’a ba milao bao ba batuna ili ba ba sabisa? Kutokwa ni hanyinyani! Moya o kenile n’o matafalize bo Pitrosi ni Joani ku bulela ka bundume bo ne bu komokisize maswe bahanyezi ba bona, mi bao “ba lemuha kuli ki ba ba kile ba zamaya ni Jesu.” (Likezo 4:8, 13) Moya o kenile hape n’o konisize Setefani ku paka fapil’a Kuta ye Tuna a sa sabi. (Likezo 6:12; 7:55, 56) Kwamulaho, moya o kenile n’o susumelize balutiwa ku kutaza ba sa sabi. Luka u biha kuli: “Ba sin’o feza ku lapela, sibaka se ne ba kopani ku sona sa zikinyeha, mi batu kamukana ba tala Moya o Kenile, mi ba bulela Linzwi la Mulimu ba sa sabi.”—Likezo 4:31.
17. Moya o kenile n’o tusize balutiwa ka linzila lifi ze ñwi mwa bukombwa bwa bona?
17 Ka moya wa hae o kenile ili o m’ata, Jehova, hamoho ni Jesu ya n’a zusizwe, ne ba zamaisize musebezi wa ku kutaza. (Joani 14:28; 15:26) Moya ha n’o sululezwi fahalimu a Kornele, bahabo yena, ni balikani ba hae ba batuna, muapositola Pitrosi a lemuha kuli kanti bamacaba ba ba si ka ya kwa mupato ne ba kona ku kolobezwa ka libizo la Jesu Kreste. (Likezo 10:24, 44-48) Hasamulaho, moya wa peta ze tuna mwa ku keta Barnabasi ni Saule (muapositola Paulusi) kuli ba kene mwa musebezi wa bulumiwa ni ku ba supeza ko ne ba swanela ku ya ni ko ne ba sa swaneli ku ya. (Likezo 13:2, 4; 16:6, 7) N’o zamaisize muatulelo wa lika wa baapositola ni banna-bahulu ba mwa Jerusalema. (Likezo 15:23, 28, 29) Moya o kenile hape n’o zamaisize ku ketwa kwa baokameli mwa puteho ya Sikreste.—Likezo 20:28.
18. Bakreste ba kwa makalelo ne ba bonisize cwañi lilato?
18 Fahalimu a zeo, moya o kenile n’o iponahalize ku ba mwa Bakreste ka sibili, ka ku tahisa mikwa ya silumeli, ye cwale ka lilato. (Magalata 5:22, 23) Lilato ne li susumelize balutiwa ku ikabelanga lika. Ka mutala, hamulaho wa Pentekonta ya 33 C.E., tukiso ya mali a ku kopanela ne i tomilwe kuli a itusiswe kwa butokwi bwa kwa mubili bwa balutiwa mwa Jerusalema. Taba ya Bibele i li: “Ne ku si na mutu ya tokwa se siñwi ku bona; kakuli kaufela ba ba ne ba na ni masimu nihaiba mandu, ne ba a lekisa mi ba tisa mali a se si lekisizwe; ba beya kwa mautu a baapositola; mi mutu ni mutu n’a abelwa mw’a tokwela.” (Likezo 4:34, 35) Lilato leo ne li si ka boniswa fela kwa balumeli ba bañwi. Ne li bonisizwe ni ku ba bañwi, ili ka ku ba taluseza taba ye nde hamoho ni ka ku ba eza ka sishemo ka linzila ze ñwi. (Likezo 28:8, 9) Jesu n’a bulezi kuli lilato le li ezisa mutu ku itombolela ba bañwi ne li ka taluhanya ba ba li balateleli ba hae. (Joani 13:34, 35) Kaniti mukwa wa butokwa hahulu wa lilato n’o hohezi batu ku Mulimu ni ku tusa mwa zwelopili ya mwa lilimo za mwanda wa pili sina mo u ezeza ni kacenu.—Mateu 5:14, 16.
19. (a) Linzwi la Jehova ne li zwezipili ka linzila lifi ze talu mwa lilimo za mwanda wa pili? (b) Lu ka tatubisisañi mwa taba ye tatama?
19 Ku i bala kaufel’a yona mwa litaba za kwa makalelo za Sigerike, pulelo ye li “moya o kenile” i fumaneha ha 41 mwa buka ya Likezo. Kwa iponelwa hande kuli zwelopili tota ya Bakreste mwa lilimo za mwanda wa pili ne i tile ka m’ata ni ka ketelelo ya moya o kenile. Palo ya balutiwa ne i ekezehile, linzwi la Mulimu ne li hasanezi kwahule, mi ne li sebelize ka m’ata fahalimu a bulapeli ni lituto za mihupulo ya batu za mwa miteñi yeo. Zwelopili yeo ya mwa lilimo za mwanda wa pili i swana ni ya musebezi wa Lipaki za Jehova kacenu. Mwa taba ye tatama, lu ka tatubisisa zwelopili ye m’ata inge yeo ya linzwi la Mulimu mwa linako za cwale.
Kana Mwa Hupula?
• Palo ya balutiwa ba kwa makalelo ne i hulile cwañi?
• Palo ya linaha ko ne li hasanyelizwe linzwi la Mulimu ne i ekezehile cwañi?
• Linzwi la Mulimu ne li sebelize cwañi ka m’ata mwa lilimo za mwanda wa pili?
• Moya o kenile n’o petile kalulo mañi mwa zwelopili ya linzwi la Mulimu?
[Lipuzo za Tuto]
[Siswaniso se si fa likepe 12]
Filipi n’a kutalize ku Muetopia, ili ku hasanyeza taba ye nde kwa naha ye ñwi
[Siswaniso se si fa likepe 13]
Moya o kenile n’o etelezi baapositola ni banna-bahulu ba mwa Jerusalema
[Manzwi a bañi ba siswaniso fa likepe 10]
Mwa sikutwana sa kwa bulyo ili kwahalimu: Siswaniso sa Muleneñi wa Jerusalema mwa miteñi ya Tempele ya Bubeli—o n’o li fa sisa sa hotela ye bizwa Holyland, ye mwa Jerusalem