Mu Bone Muezi wa Ze Komokisa!
Mu Bone Muezi wa Ze Komokisa!
“U yeme pili, mi u nahane misebezi ye komokisa ya Mulimu.”—JOBO 37:14.
1, 2. Ka 1922, ki lika mañi ze komokisa ze n’e fumanwi, mi ne li tahisize maikuto mañi?
KA LILIMO-LIMO, mupumbuli ni mutompehi wa Sikuwa ne ba sebelisani mwa ku bata nto ya butokwa. Kwa mafelelezo, la November 26, ka 1922, kwa matutaeti a Malena ba Egepita mwa Musindi wa Malena o zibahala, mupumbuli wa za kwaikale ya bizwa Howard Carter ni Mutompehi Carnarvon ba fumana mupuzo wa bona. Ba fumana libita la Faro ya n’a bizwa Tutankhamen. Ha se ba fumani sikwalo se ne si kiilwe, ba punya teñi lisuba. Carter a kenya teñi kandela mi a nangela mwahali.
2 Hasamulaho Carter a talusa kuli: “Mutompehi Carnarvon ha s’a katezi ku ikomokela, a buza ka ku kalelwa kuli, ‘Ku na ni s’o kona ku bona?’ ne ni na ni ku eza ka t’ata kuli ni kone ku bulela kuli, ‘Ee, ni bona lika ze komokisa.’” Mwahal’a lika ze ñata-ñata za butokwa ze n’e li mwa libita, ne ku na ni likwati la ku bulukela teñi mufu la gauda luli. Mwendi se mu kile mwa bona ze ñwi kwa “lika ze komokisa” zeo mwa maswaniso kamba mwa miziyamu. Niteñi, lika ze mwa miziyamu zeo niha li ka ba ze makaza, mwendi ha li ami bupilo bwa mina. Kacwalo ha lu iseñi mamelelo kwa lika ze komokisa zeo kaniti luli li mi ama ni ku ba za butokwa ku mina.
3. Lu kona ku fumana kai litaba ka za lika ze komokisa ze kona ku ba za butokwa ku luna?
3 Ka mutala, mu hupule munna ya n’a pilile lilimo ze mianda-nda kwamulaho k’o, ili munna ya n’a zwile mubano ku fita mubapali ufi kamba ufi wa miteñi ya cwale wa maswaniso a’ zamaya, wa lipapali za kangisano, kamba wa lusika lwa bulena. N’a bulezwi kuli n’a fita batu kaufela ba kwa Upa. Mu ka ziba libizo la hae—ki Jobo. Mwa Bibele ku na ni buka mutumbi ye bulela fela za hae. Kono yo muñwi wa lindambo za hae, ili mucaha ya n’a bizwa Elihu, n’a ikutwile ku ba mwa tamo ya ku mu sikulula. Elihu n’a bonisize kuli Jobo n’a inahana hahulu ni ku nahana ba n’a pila ni bona. Mwa Jobo kauhanyo 37, lu fumana litaba ze ñwi ze nongile ili likelezo ze kona ku ba za butokwa luli ku mañi ni mañi wa luna.—Jobo 1:1-3; 32:1–33:12.
4. Ne ku ezahezi lika mañi pili Elihu a si ka fa kale kelezo ye ñozwi kwa Jobo 37:14?
4 Banna ba balalu be ne ba twi ki balikani ba Jobo ba talusa ka butungi likalulo zeo ne ba lumela kuli Jobo n’a fosize ku zona ka muhupulo ni ka likezo. (Jobo 15:1-6, 16; 22:5-10) Elihu ka pilu-telele a litela kuli puhisano yeo i fele. Kiha bulela ka kutwisiso ni butali. N’a bulezi ze ñata za butokwa hahulu, kono mu lemuhe sisupo se situna sa n’a bulezi se: “Wena Jobo, u teeleze litaba zeo, u yeme pili, mi u nahane misebezi ye komokisa ya Mulimu.”—Jobo 37:14.
Ya Ezize Misebezi
5. “Misebezi ye komokisa ya Mulimu” yeo Elihu n’a amile ku yona i kopanyeleza lika mañi?
5 Mu lemuhe kuli Elihu n’a si ka akaleza kuli Jobo a inahane, ku nahana yena Elihu, kamba ku nahana batu ba bañwi. Elihu ka butali n’a susuelize Jobo—ni luna—ku nahana misebezi ye komokisa ya Jehova Mulimu. Mu nahana kuli pulelo ya kuli “misebezi ye komokisa ya Mulimu” i kopanyeleza lika mañi? Hape, ki kabakalañi ha mu swanela ku nahana misebezi ya Mulimu mu nze mu na ni lipilaelo ka za buikangulo, za mali, za nako ya kwapili, lubasi lwa mina, be mu beleka ni bona, ni be mu yahile ni bona? Ku si na kuli cwañi, misebezi ye komokisa ya Jehova Mulimu i ama butali bwa hae ni m’ata a hae fahalimw’a pupo kaufela ye lu potolohile. (Nehemia 9:6; Samu 24:1; 104:24; 136:5, 6) Kuli lu bonisise seo, ha lu nyakisiseñi sisupo se siñwi mwa buka ya Joshua.
6, 7. (a) Ki misebezi mañi ye komokisa yeo Jehova n’a ezize mwa linako za Mushe ni Joshua? (b) Kambe ne mu iponezi o muñwi wa yona misebezi yeo ye n’e ezizwe mwa linako za Mushe ni Joshua, ne mu kabe mu buleziñi?
6 Jehova n’a tiselize Egepita ya kwaikale likozi mi hamulaho a apula Liwate le li Fubelu kuli Mushe a ise Maisilaele ba kwaikale mwa tukuluho. (Exoda 7:1–14:31; Samu 106:7, 21, 22) Mwa Joshua kauhanyo 3 ku kandekilwe taba ye swana ni yeo. Joshua, ya n’a yolile Mushe, n’a na ni ku etelela sicaba sa Mulimu ka ku si silisa mezi a mañwi ni ku kena mwa Naha ya Sepiso. Joshua a bulela kuli: “Mu ikenise, kakuli [Muñ’a] Bupilo u ka eza ze komokisa mwahal’a mina kamuso.” (Joshua 3:5) Ki ze komokisa lifi za n’a ka eza?
7 Taba yeo i bonisa kuli Jehova n’a kwaluzi mezi a n’a kwalela ao, ili Nuka ya Jordani, kuli banna, basali, ni banana ba ba eza likiti ze mianda-nda ba kone ku sila mo ku omile. (Joshua 3:7-17) Kambe ne lu boni kezahalo yeo, ku iponela nuka ha i apuha mi batu bao kaufela ba sila ku si na kozi, ne lu kabe lu boni kuli k’o ne li ku petiwa kwa nto ye komokisa luli! Ne i bonisize kuli Mulimu u na ni m’ata a ku zamaisa pupo. Kono, honafa luli, mwa linako ze lu pila ku zona, ku na ni ze komokisa ka mukwa o swana. Kuli lu bone ze ñwi ku zona ni libaka ha lu swanela ku li nahana, mu nyakisise Jobo 37:5-7.
8, 9. Jobo 37:5-7 i bulela za misebezi mañi ye komokisa, kono ki kabakalañi ha lu swanela ku nahana ka za yona?
8 Elihu a zibahaza kuli: “Mulimu u utwahalisa mishika ye mituna [“ka nzila ye komokisa,” NW] ka linzwi la hae, linto z’a eza ki ze tuna, ha lu koni ku li utwisisa.” Elihu n’a nahanañi ka za ku eza lika kwa Mulimu “ka nzila ye komokisa”? U bulela ka za litwa ni pula ya milupi. Zona zeo ne li ka tuhelisa mulimi ku sebeza mwa simu ya hae, ili ku mu fa nako ni libaka la ku nyakisisa misebezi ya Mulimu. Mwendi ha lu balimi, kono lu kana lwa amiwa ki pula kamba litwa. Ka ku itinga kwa sibaka ko lu pila fa lifasi-mubu, litwa ni pula li kana za lilimalisa misebezi ya luna ni luna. Kana lwa banga ni nako ya ku nahana ya tisa zona ze komokisa zeo ni kuli yona nto yeo i talusañi? Kana se mu kile mwa eza cwalo?
9 Ka ku lemuseha, ka mo lu balela mwa Jobo kauhanyo 38, Jehova Mulimu ka sibili a bulela ka muhupulo o swana, mi a buza Jobo lipuzo za butokwa. Nihaike kuli Mubupi wa luna n’a buzize Jobo lipuzo zeo, li ama hahulu mubonelo, buino, ni nako ya luna ya kwapili. Kacwalo ha lu boneñi za n’a buzize Mulimu ni ku nahana ze li talusa. Ee, lu eze se i lu susueza Jobo 37:14 ku si eza.
10. Jobo kauhanyo 38 i swanela ku lu ama cwañi, mi i tahisa lipuzo mañi?
10 Kauhanyo 38 i kala cwana: “[Muñ’a] Bupilo kih’a alaba Jobo, a inzi mwa liñungwa, a li: Ki mañi yo ya tisa lififi mwa milelo ya ka, ka manzwi a hae a’ si na ngana? Itame mwa teka sina munna, ni ku buze; wena u ni talifise.” (Jobo 38:1-3) Litaba ze n’e latelezi kaufela ne li landalala fa maikuto ao. Ne li tusize Jobo ku cinca munahano wa hae ni ku bona kuli n’a li fapil’a Mubupi wa pupo kamukana, ni kuli n’a swanela ku ikalabela ku yena. Yeo ki nto nde ya kuli luna ni lindambo za luna lu i eze. Mulimu cwale a talusa fa lika ze swana ni za n’a bulezi Elihu. “N’o li kakai ha ne ni toma mitomo ya lifasi? Bulela haiba wa ziba. Ya hupuzi ku li eza ka litikanyo za lona, kana wa mu ziba? Kamba ya li likanyelize ka muhala wa tikanyo? Fo ku tiiselizwe mitomo ya lona, ki fañi? Mi hape wa mu ziba ya beile licwe la sikutwana sa lona?”—Jobo 38:4-6.
11. Jobo 38:4-6 i lukela ku lu ezisa ku lemuha lika mañi?
11 Jobo n’a li kakai—ee, yo muñwi ni yo muñwi wa luna n’a li kakai—lifasi ha ne li bupilwe? Kana ki luna be ne ba ezize milalo ya lifasi-mubu la luna, mi ku zwelela ku ona mulalo w’o ni ku toma lifasi tenyene ka ku bonela fa mutala w’o? Kutokwa! Batu mane ka nako yeo ne ba siyo. Ka ku bulela inge kuli lifasi-mubu la luna ki muyaho, Mulimu a buza kuli: “Wa mu ziba ya beile licwe la sikutwana sa lona?” Lwa ziba kuli lifasi-mubu li tomilwe fa buhule bo bu pimilwe hande ku zwa kwa lizazi la luna kuli lu kone ku pila ni ku yoyelwa teñi. Hape ki la butuna bo bu lukela. Ha ne li ka ba le lituna hahulu, moya wa hydrogen ne u ka palelwanga ku zwa mwa mbyumbyulu ya luna mi lifasi-mubu ne li si ke la konisa ze pila ku ba teñi. Kwa bonahala hande kuli ku na ni ya n’a “beile licwe la sikutwana sa lona” fo ku lukela. Kana ya n’a swanela ku fiwa tumbo ya seo ki Jobo? Kamba ki luna? Kamba kana ki Jehova Mulimu?—Liproverbia 3:19; Jeremia 10:12.
Ki Ufi Mutu ya Na ni Likalabo?
12. Puzo ye kwa Jobo 38:6 i lu ezisa ku nahana ka za nto mañi?
12 Mulimu hape a buza kuli: “Fo ku tiiselizwe mitomo ya lona, ki fañi?” Puzo yeo ki ye ezisa ku nahana. Mwendi lwa ziba nto ye ñwi ya n’a sa zibi Jobo—ona m’ata a’ hoha lika. Buñata bwa luna lwa utwisisa kuli m’ata a’ hoha lika a’ zwa kwa lizazi a tusa ku buluka lifasi la luna kulokulikuñwi, f’o ki ku talusa kuli a tiisa mitomo ya lona. Niteñi, kana ku na ni ya utwisisa ka ku tala ona m’ata ao?
13, 14. (a) Ki lifi ze lukela ku itumelelwa ka za m’ata a hoha lika? (b) Lu swanela ku eza cwañi ka za muinelo o boniswa ki Jobo 38:6?
13 Buka ye hatisizwe cwanoñu fa ye na ni toho ya taba ye li The Universe Explained i lumela kuli ‘m’ata a’ hoha lika a zibwa hahulu, kono kwa m’ata a ka taho kaufela, ki ona a sa utwisiswi ka ku fitisisa.’ I zwelapili ku bulela kuli: “Ku bonahala kuli m’ata a hoha lika a kona ku zamaya mwa mbyumbyulu ka bubebe, ku sa bonahali kuli a zamaya cwañi. Kono mwa miteñi ye, bocaziba ba sayansi ba kalile ku kabangisa kuli mwendi m’ata a hoha lika a zamaya ka ku ba maputu a tuputela to tu bizwa tu-graviton . . . Kono ha ku na ya na ni buniti bwa kuli tuputela t’o tu teñi luli.” Mu nahane ze taluswa ki manzwi ao!
14 Sayansi se i zwezipili ka lilimo ze 3,000 ku zwa f’o Jehova n’a buzelize Jobo lipuzo zani. Niteñi, ibe luna kamba bocaziba ba za sayansi ha ku na ya kona ku talusa m’ata a hoha lika, ili ona a konisa kuli lifasi-mubu la luna li zwelepili ku ba mwa sikuka se si lukela, mo li swanela ku ba kuli lu kone ku pila teñi. (Jobo 26:7; Isaya 45:18) Ha lu akalezi kuli lu tokwa ku fundumana ku bata ku ziba ze sa zibwi kaufela ka za m’ata a hoha lika. Kono ku nahana nihaiba muinelo wo fela wa misebezi ye komokisa ya Mulimu ku swanela ku ama mo lu m’u ngela. Kana mwa komokiswa ki butali bwa hae ni zibo ya hae, mi kana mwa bona libaka ha lu tokwa ku ituta ze ñata ka za tato ya hae?
15-17. (a) Jobo 38:8-11 ne i isize mamelelo fañi, ili nto ye n’e tahisize lipuzo mañi? (b) Ki lifi ze lukela ku itumelelwa ka za zibo ya za mawate ni mo a abezwi fa lifasi-mubu?
15 Mubupi a zwelapili ni lipuzo za hae, u li: “Ki mañi ya kwalezi liwate ka likwalo, nako ye li kile la punya, la zwa, sina mwana ya zwa mwa mba; mi na eza lilu, kuli ibe siapalo sa lona, ni lififi le linsu-nsu, kuli ibe kubo ya lona; mane na li tomela mululwani, mi na li tiisa ka likwalo ni lipakiso; na li: U fiwa ku t’o fita fa, kono kwapili ha u fiti, ki f’a ka kutela mandinda a hao a’ ikuhumusa?”—Jobo 38:8-11.
16 Ku kwalelwa kwa mawate ku ama mandandala, mawate, ni ku lundumana kwa mezi. Mutu s’a boni ni ku ituta zeo ka nako ye kuma kai? Ka likiti-kiti za lilimo, mi sihulu u ezize cwalo ka butungi mwa lilimo za mwanda o felile. Ne mu kana mwa nahana kuli buñata bwa ze swanelwa ku zibwa ka za lika zeo se li zibwa hande ka nako ye. Kono ka sona silimo se, sa 2001, ha ne mu ka batisisa hande litaba zeo mwa lifalana ze tuna ka ku fitisisa za libuka mwa lifasi, kamba ha ne mu ka itusisa m’ata a matuna a lipatisiso a Intaneti kuli mu fumane litaba ze nca ka ku fitisisa, ne mu ka fumana lifi?
17 Mwa buka ye ñwi ye colaulwa hahulu, ne mu ka fumana ku itumelelwa cwana: “Ku abiwa kwa mandandalatuna ni mawate fa lifasi-mubu ni ku abiwa kwa miinelo ye mituna ya fa lundandala se li tandile nako ye telele mwahal’a litaba ze tatezani hahulu ku li batisisa ni ku li talusa ka sayansi.” Hamulaho wa ku bulela zeo, buka yeo ne i file litaluso z’e ne ze akalezwa kono ne i bulezi kuli zeo ki ze ñwi fela “mwahal’a mihupulo ye miñata ye si na bupaki hande.” Ka mo mu kana mwa zibela, muhupulo o si na bupaki hande “u talusa ku sa ba ni bupaki bo bu tezi bo bu kona ku tusa fela mwa ku fa taluso ye si ka tunga.”
18. Jobo 38:8-11 i mi fitisa fa ku utwisisañi?
18 Kana miinelo yeo ha i koñomeki taba ya kuli lipuzo ze lu bala kwa Jobo 38:8-11 ki ze swanela luli? Ki niti kuli haki luna ba ba bakanyize miinelo yeo kaufela ya lifasi la luna. Haki luna be ne ba beile kweli kuli m’ata a yona a ku hoha a tuse mwa ku tisa ku lundumananga kwa mezi ko ku sa eshulangi makamba a luna a mawate kamba luna ka sibili. Mwa ziba kuli ya ezize zeo ki Muezi wa ze komokisa.—Samu 33:7; 89:9; Liproverbia 8:29; Likezo 4:24; Sinulo 14:7.
Mu Fe Jehova Tumbo Ye Mu Swanela
19. Lipulelo za litoko ze kwa Jobo 38:12-14 li isa mamelelo ya luna kwa lika lifi za luli?
19 Batu haki bona ba ba tisa kuli lifasi-mubu li pikuluhange, ka mo ku boniselizwe kwa Jobo 38:12-14. Ku pikuluha k’o ki kona ko ku tisa kuli lizazi li pazulange, mi hañata ku pazula k’o ki ko ku buheha. Lizazi ha li nze li pazula, lika za fa lifasi-mubu fo lu pila li kala ku bonahala hande, inge miñolo ya sikanto fa lizupa le li mezi. Ha lu nahana nihaiba hanyinyani fela ka za ku pikuluha kwa lifasi-mubu, lu lukela ku ba ba ba makaliswa ki kuli lifasi-mubu ha li pikuluhi ka lubilo lo lutuna hahulu, ili nto ye n’e ka kona ku tisa kozi ka mo lu kana lwa zibela. Hape ha li pikuluhi ka bunya hahulu kuli linako za musihali ni busihu li liyehe ni ku ba ze cisa hahulu kamba ku bata hahulu kuli mane batu ba si ke ba kona ku pila. Ka buniti fela, lu swanela ku taba luli kuli ya n’a tomile lubilo lo li pikuluha ka lona lifasi-mubu ne li Mulimu, mi isiñi sikwata sa batu bafi kamba bafi.—Samu 148:1-5.
20. Ne mu ka alaba cwañi lipuzo ze buzizwe kwa Jobo 38:16, 18?
20 Cwale m’u nge kuli Mulimu wa mi buza lipuzo ze ñwi ze: “Mwendi s’o il’o fita kwa maweluwelu a liwate? Kamba mwendi s’o pota-potile mwa mandunga a fa lilaho la liwate?” Nihaiba muituti wa za mawate n’a si ke a alaba puzo yeo ka ku tala! “U zibelezi butuna bwa lifasi fo bu kuma? Bulela, haiba wa li ziba zeo kamukana.” (Jobo 38:16, 18) Kana se mu potezi ni ku zamaya-zamaya mwa likalulo kaufela za lifasi-mubu, kamba nihaiba fela buñata bwa zona? Ku yo fita kwa libaka ze nde ni ze komokisa za lifasi ne ku k’a nga linako ze kai za bupilo bwa mutu? Mi linako zeo za bupilo ne li ka ba ze tabisa hakalo!
21. (a) Lipuzo ze kwa Jobo 38:19 li kona ku tahisa mibonelo mañi ya za sayansi? (b) Buniti ka za liseli bu swanela ku lu susueza ku ezañi?
21 Hape mu bone lipuzo ze zinga ze mwa Jobo 38:19, ye li: “Nzila ya ku ya ko ku yahile liseli i kai? Mi lififi, sibaka sa lona si bonwa kai?” Mu kana mwa ziba kuli ka nako ye telele, ku bile ni mubonelo wa kuli liseli li zamaya inge lindinda, inge mañelele e lu kona ku bona mwa lisa ha ku fuka moya. Kono ka 1905, Albert Einstein a talusa kuli liseli li swana inge tuputela, kamba tuñomoto, twa m’ata. Kana za n’a bulezi Einstein ki zona ze n’e fitisize taba fa mafelelezo? Buka ya cwanoñu fa i buza kuli: “Kana liseli ki lindinda kamba ki siñomoto?” I alaba kuli: “Ku bonahala kuli [liseli] ha li koni ku ba bubeli bwa zeo kakuli lika zeo [mandinda ni biñomoto] ha li swani. Kalabo ye nde ka ku fitisisa ki ya kuli liseli haki lindinda mi hape haki siñomoto.” Niteñi, niha ku si na mutu ya kona ku talusa ka ku tala misebezi ya Mulimu mwa kalulo yeo, lu sa zwelapili ku tutumunwa ki liseli la lizazi (ka ku nonga ni ka ku sa nonga). Lwa ikola lico ni moya wa oxygen ze tahiswa ki limela ha li itusisa liseli. Lwa kona ku bala, ku bona lifateho za balatiwa ba luna, ku buha ku likela kwa lizazi, ni ze ñwi cwalo. Ha lu nze lu eza zeo, kana ha lu swaneli ku lumela kuli misebezi ya Mulimu ki ye komokisa luli?—Samu 104:1, 2; 145:5; Isaya 45:7; Jeremia 31:35.
22. Davida wa kwaikale n’a ikutwile cwañi ka za misebezi ya Mulimu ye komokisa?
22 Kana mulelo wa ku nahana ka za misebezi ya Jehova ye komokisa ki wa kuli lu tabele fela, inge kuli lika kaufela li lu komokisize kamba li lu kalisize mati mwa hanu? Kutokwa. Walisamu wa kwaikale n’a lumezi kuli ku utwisisa ni ku bulela se siñwi ka za misebezi kaufela ya Mulimu ha ku konahali. Davida n’a ñozi kuli: “[Muñ’a] Bupilo, Mulimu wa ka; ki ye miñata misebezi ye komokisa y’o ezize. . . . Ha ni lika ku li talusa ni ku li bulela, palo ya zona ha i na mo i konelwa.” (Samu 40:5) Kono f’o kaniti luli n’a sa talusi kuli n’a ka kutumana fela ka za misebezi ye mituna yeo. Davida n’a bonisize cwalo ka tundamo ya hae ye bulezwi kwa Samu 9:1, kuli: “Ni ka lumba [Muñ’a] Bupilo ka pilu ya ka kaufela; ni bulele misebezi ya hao kaufela ye komokisa.”
23. Mu ikutwa cwañi ka za misebezi ya Mulimu ye komokisa, mi mu kona ku tusa cwañi ba bañwi?
23 Kana ha lu swaneli ku ikutwa cwalo ni luna? Kana maikuto a luna a ku makala ka za misebezi ye mituna ya Mulimu h’a swaneli ku lu ezisa ku bulela ka za hae, ka z’a ezize, ni ka z’a ka eza? Kalabo ya zibahala hande—lu swanela ku “[bulela] kanya ya hae mwahal’a macaba, ni ze komokisa za hae mwahal’a mishobo-shobo kaufela.” (Samu 96:3-5) Ee, lwa kona ku bonisa buitebuho bwa luna bo bu buniti ka za misebezi ye komokisa ya Mulimu ka ku taluseza ba bañwi ze lu itutile ka za hae. Niha ne ba hulezi mwahal’a nyangela ye sa lumeli ka za Mubupi, lipulelo za luna ze nde, ili ze luta li kona ku ba ezisa ku ziba kuli Mulimu u teñi. Fahalimw’a seo, ku kana kwa ba ezisa ku bata ku ituta ni ku sebeleza yena ya “ezize linto kamukana,” yena Muezi wa misebezi ye komokisa, Jehova.—Sinulo 4:11.
Ne Mu Ka Alaba Cwañi?
• Kelezo ye ñozwi kwa Jobo 37:14 i mi ezisa ku nahana za misebezi mañi ya Mulimu?
• Ki lifi lika ze ñwi ze koñomekilwe mwa Jobo likauhanyo 37 ni 38 ze sa koni ku taluswa ka ku tala ki sayansi?
• Mu ikutwa cwañi ka za misebezi ye komokisa ya Mulimu, mi seo si mi ezisa ku ezañi?
[Lipuzo za Tuto]
[Siswaniso se si fa likepe 7]
Ki mañi ya kwalezi liwate, ili ku li beya mwa sibaka sa lona?
[Siswaniso se si fa likepe 7]
Ki mañi ya s’a potile mwa libaka ze buheha kaufela fa lifasi-mubu, ze bupilwe ki Mulimu?