Tumelo ya Mioya Kana ya Kona Luli ku Kolwisa Ze Lu Tokwa za Bumulimu?

KAUFELA luna lu na ni butokwi bwa za bumulimu ni bwa kwa mubili. K’o na libaka ba bañata ha ba buzanga lipuzo ze cwale ka ze li, Mulelo wa bupilo ki ufi, ki kabakalañi batu ha ba nyanda, ni kuli ki sifi se si ezahala muta lu shwa? Buñata bwa batu ba ba sepahala ba bata likalabo kwa lipuzo zeo ni ze swana ni zona kwa liñaka, ka sepo ya ku ambolisana ni mioya ya ba ba shwile. Mukwa wo u bizwa tumelo ya mioya.

Ba tumelo ya mioya ba fumaneha mwa linaha ze ñata, mi ba kopananga mwa liputeho ni likeleke. Ka mutala, mwa Brazil, palo ye akalezwa ku fita fa 4,000,000 ya batu ba litumelo za mioya ba latelela lituto ze ne lukisizwe ki Hyppolyte Leon Denizard Rivail, ya n’a li muluti ni wa lituto za mihupulo ya batu wa mwa lilimo za mwanda wa bu 19, ili ya n’a ipeile libizo la Allan Kardec. Kardec n’a kalisize ku tabela litumelo za mioya mwa 1854. Hamulaho n’a buzakile liñaka ze n’e li mwa likalulo ze ñata lipuzo ni ku ñola likalabo mwa buka ye bizwa The Book of Spirits, ye n’e hatisizwe mwa 1857. Libuka ze ñwi ze peli za n’a ñozi ki The Mediums’ Book ni The Gospel According to Spiritism.

Tumelo ya mioya se i swalisanisizwe kwa likezahalo za bulapeli ze cwale ka za voodoo, buloi, mabibo, kamba za ku lapela Satani ka ku likanyisa milapelelo ya Sikreste (Satanism). Nihakulicwalo, ba ba latelela lituto za Allan Kardec ba bulela kuli litumelo za bona za shutana. Lihatiso za bona hañata li amanga kwa Bibele, mi b’a nga Jesu ku ba “mueteleli ni mutala kwa batu kaufela.” Ba bulela kuli lituto za Jesu ki “lipulelo ze kenile ka ku fitisisa za mulao wa Mulimu.” Allan Kardec n’a nga ze ñozwi za mioya ku ba sinulo ya bulalu ya mulao wa Mulimu kwa batu, ka k’u nga za pili ze peli za lisinulo zeo ku ba lituto za Mushe ni za Jesu.

Tumelo ya mioya i hoha ba bañata bakeñisa kuli i koñomeka lilato la bomuyahwa ni misebezi ya tusano. Tumelo ye ñwi ya mioya ki ya kuli: “Fo ku si na tusano ha ku na puluso.” Buñata bwa ba tumelo ya mioya ba tukufalelwa mwa misebezi ya ku tusa sicaba, ku tusa mwa ku toma lipatela, likolo, ni likopano ze ñwi. Buikatazo bo bu cwalo bwa babazeha. Niteñi, litumelo za ba mioya li bapiswa cwañi kwa lituto za Jesu ze ñozwi mwa Bibele? Ha l’u ngeni mitala ye mibeli: sepo ya ba ba shwile ni libaka manyando ha li teñi.

Ki Ifi Sepo ya Ba Ba Shwile?

Buñata bwa ba litumelo za mioya ba lumela mwa ku cinca kwa mubili wa mutu. Hatiso ye ñwi ya za ba ba lumela mwa mioya i talusa kuli: “Ku cinca kwa mubili wa mutu ki yona tuto fela ye kolwisa muhupulo wa luna wa katulo ye lukile ya Mulimu; ki yona fela tuto ye kona ku talusa nako ya kwapili ni ku matafaza lisepo za luna.” Ba litumelo za mioya ba talusa kuli batu ha ba shwa, ba fetuha mioya ye pila kwand’a mubili.” Mi ba lumela kuli mioya yeo hasamulaho i cinca ku ba batu ilikuli libi ze ne ba ezize mwa bupilo bo bu felile li feliswe. Niteñi libi zeo za kwamulaho ha li sa hupulwa. Buka ya The Gospel According to Spiritism i talusa kuli “Mulimu n’a boni kuli kwa swanela kuli libi za ezize mutu kwamulaho li libalwe.”

Allan Kardec n’a kile a ñola kuli: “Ku latula za ku cinca kwa mubili ki ku latula manzwi a Kreste.” Nihakulicwalo, Jesu n’a si ka bulela pulelo ya “ku cinca kwa mubili wa mutu” mi n’a si ka bulela ka za muhupulo o cwalo. (Mu bone taba ye li “Kana Bibele ya Luta ka za Ku Cinca kwa Mubili wa Mutu?” ye fa likepe 22.) Ka ku fapahana, Jesu n’a lutile ka za zuho ya bafu. Mwa nako ya bukombwa bwa hae bwa fa lifasi-mubu,  n’a zusize batu ba balalu—mwan’a mbelwa wa mwa Naine, mwan’a nduna yo muñwi wa mwa sinagoge, ni mulikan’a hae yo mutuna Lazaro. (Mareka 5:22-24, 35-43; Luka 7:11-15; Joani 11:1-44) Ha lu nyakisiseñi ye ñwi ya likezahalo ze zwile mubano zeo kuli lu bone seo Jesu n’a si talusize ka za “zuho.”

Zuho ya Lazaro

Jesu n’a utwile kuli mulikan’a hae Lazaro n’a kula. Hamulaho wa mazazi a mabeli, a taluseza balutiwa ba hae kuli: “Lazaro mulikan’a luna u lobezi; kono ni sa y’o mu zusa.” Balutiwa ba hae ne ba si ka utwisisa seo Jesu n’a si talusa, kacwalo a ba bulelela ka ku utwahala kuli: “Lazaro u shwile.” Jesu kwa nalule-lule ha yo fita kwa libita la Lazaro, ne se ku fitile mazazi a mane munna y’o inz’a shwile. Niteñi, Jesu a laela kuli licwe le li kwahezi kwa libita li zwisiwe. Mi a huweleza kuli: “Lazaro, zwa mo.” Honaf’o, kwa ezahala nto ye komokisa. “Mi mufu a zwa, a tatilwe kwa mahutu ni kwa mazoho ka masila, mi pata ya hae i apesizwe taulo. Jesu a li ku bona: Mu mu tatulule, mi mu mu lisele a izamaele.”—Joani 11:5, 6, 11-14, 43, 44.

Kwa bonahala hande kuli kezahalo yeo ne si ku cinca kwa mubili wa mutu. Jesu n’a bulezi kuli Lazaro ya n’a shwile n’a lobezi, n’a si na sa n’a ziba. Sina mo i taluseza Bibele, ‘milelo ya hae ne i felile.’ ‘N’a si na sa n’a ziba.’ (Samu 146:4; Muekelesia 9:5) Lazaro ya n’a zusizwe ne si mutu u sili ya n’a na ni moya o cincizwe. N’a na ni butu bo bu swana, n’a li wa buhulu bo bu swana, mi n’a na ni mihupulo ye swana. N’a kutezi kwa bupilo bwa hae bwa n’a siile kapili ni ku kutela kwa balatiwa be ne ba mu lilile.—Joani 12:1, 2.

Hamulaho, Lazaro n’a shwile hape. Kacwalo, zuho ya hae ne i petile mulelo mañi? Ku kopanyeleza ni lizuho ze ñwi zeo Jesu n’a ezize, i tiisa sepo ya luna mwa sepiso ya Mulimu ya kuli batanga ba Hae ba ba sepahala ba ka zusiwa kwa bafu mwa nako ya Hae ye lukela. Limakazo zeo za Jesu li fa buniti kwa manzwi a hae a li: “Ki na zuho ni bupilo; ya lumela ku na, nih’a shwile u ka pila.”—Joani 11:25.

Ka ku ama kwa zuho yeo ya kwapili, Jesu n’a bulezi kuli: “Nako ya ta, mo ba ba li mwa mabita kaufela, ba ka utwa linzwi la [ka], mi ba zwe; ba ba ezize ze nde ba zuhele bupilo, mi ba ba ezize ze maswe ba zuhele katulo.” (Joani 5:28, 29) Sina mo ne ku inezi ku Lazaro, yeo i ka ba zuho ya batu ba ba shwile. Ha i na ku ba ku kopanyiwa kwa moya o si ka shwa ni mubili o zusizwe o se u bolile mi mane mwendi ili o se u bile kalulo ya lika ze ñwi ze pila. Ku zusa bafu ki nto ya kona ku eza Mubupi wa lihalimu ni lifasi, ili y’o butali ni m’ata a hae li si na maciñekelo.

Sina ka mo ne i lutezwi ki Jesu Kreste, kana tuto ya zuho ha i patululi lilato la Mulimu le li tungile kwa batu ka buñwi? Kono ku cwañi ka za puzo ya bubeli ye bulezwi kwa makalelo?

Kabakalañi Batu Ha Ba Nyanda?

Buñata bwa manyando a batu a tahiswa ki lika ze ba eza batu ba ba si na butali, yeloseli, kamba ba ba maswe. Niteñi, ku cwañi ka za likezahalo ze maswe ili zeo batu ba sa koni ku nyazezwa? Ka mutala, kabakalañi likozi ni lisinyeho za ka taho ha li li teñi? Ki kabakalañi banana ba bañwi ha ba pepiwanga ni mapongo? Allan Kardec n’a ngile lika ze cwalo ku ba likoto. N’a ñozi kuli: “Haiba lu sweli ku fiwa koto kona kuli foso i ezizwe. Haiba foso yeo haki ya mwa nako ya bupilo bwa cwale f’ohe i zwelela  kwa bupilo bwa kwamulaho.” Ba tumelo ya mioya ba lutiwa ku lapela kuli: “Mulena, U wa katulo ye lukile. Bumaswe b’o ketile ku ni lumela, U bu boni ku ba bo bu swanela . . . ni bu amuhela ku ba tiululo kwa likezo za ka za kwamulaho ni ku ba tiko ya tumelo ni buipeyo bwa ka kwa tato ya Hao ye fuyauzwi.”—The Gospel According to Spiritism.

Kana Jesu n’a lutile nto ye cwalo? Kutokwa. Jesu n’a zibile hande pulelo ya mwa Bibele ye li: “Mutu ni mutu u tamwa ki linako z’a pila ka zona, ni ki bushiko kamba bumai bwa hae.” (Muekelesia 9:11) N’a zibile kuli fokuñwi lika ze maswe li ikezahalelanga fela. Ha li tokwi ku ba koto kwa libi.

Mu nyakisise kezahalo ye ya mwa bupilo bwa Jesu: “A nz’a fita, Jesu a bona mutu ya n’a pepilwe a li sibofu. Mi balutiwa ba hae ba mu buza, ba li: Muluti, ki mañi ya ezize sibi, kana ki yena, kamba bashemi ba hae, h’a pepilwe a li sibofu?” Kalabo ya n’a file Jesu ki ye luta luli. N’a ize: “Hasi kuli yena u ezize sibi, nihaiba bashemi ba hae; kono kikuli misebezi ya Mulimu i bonahale ka yena. Ha s’a bulezi cwalo, a kwela fafasi, a luba sileze ka mati ao, mi a si lamba fa meto a sibofu. Mi a li ku yena: U y’o tapa mwa kasa ka Siloe. . . . A ya cwalo, a tapa, mi a kuta a bona.”—Joani 9:1-3, 6, 7.

Manzwi a Jesu n’a bonisize kuli munna yo ni bashemi ba hae ne ba si na buikalabelo ka za bubofu bwa n’a pepilwe ni bona. Kacwalo, Jesu n’a si ka fa kemelo kwa muhupulo wa kuli munna yo n’a fiwa koto kabakala libi ze n’e ezizwe mwa bupilo bwa kwamulaho. Ki niti, Jesu n’a ziba kuli batu kamukana ba hoza sibi. Kono ba hoza sibi sa Adama, isi libi ze ne ba ezize ba si ka pepwa kale. Bakeñisa sibi sa Adama, batu kaufela ba pepiwa ba si ba ba petehile, ili ba ba kona ku kula ni ku shwa. (Jobo 14:4; Samu 51:5; Maroma 5:12; 9:11) Mane, wo ki ona muinelo wa n’a tezi Jesu ku to lukisa. Joani Mukolobezi n’a bulezi kuli Jesu n’a li “Ngunyan’a Mulimu ya zwisa sibi sa lifasi!”—Joani 1:29. *

 Mu lemuhe hape kuli, Jesu n’a si ka bulela kuli Mulimu n’a tahisize k’a bomu kuli munna y’o a pepiwe a li sibofu ilikuli zazi le liñwi Jesu a to mu folisa. Yeo luli ne i ka ba kezo ye situhu! Mi ne i si ke ya tahisa tumbo ku Mulimu. Kono foliso ya ka makazo ya munna wa sibofu ne i tusize ‘ku zibahaza misebezi ya Mulimu.’ Sina lifoliso ze ñwi ze ñata zeo Jesu n’a ezize, ne i bonisa lilato la Mulimu le li buniti kwa batu ba ba nyanda. Hape ne i tiisa ku sepahala kwa lisepiso za Hae za ku felisa makulanu ni manyando kaufela a batu mwa nako ya Hae ye swanela.—Isaya 33:24.

Kana haki ko ku omba-omba ku fumana kuli mwa sibaka sa ku tahisa manyando, Ndat’a luna wa kwa lihalimu u “fa ba ba kupa ku Yena linto ze nde”? (Mateu 7:11) Ku ka tahisa kanya luli ku Ya Pahami Ka Ku Fitisisa meto a libofu ha ka tutubuluha, lizebe za bosusu ha li ka tibuluha, ni ba ba toza ha ba ka zamaya, ku tula, ni ku mata!—Isaya 35:5, 6.

Ku Kolwisa Ze Lu Tokwa za Bumulimu

Jesu n’a zibahalize kuli: “Mutu h’a na ku pila buhobe fela, kono u ka pila ni ona manzwi kaufela a’ zwa mwa mulomo wa Mulimu.” (Mateu 4:4) Ee, ze lu tokwa za bumulimu za talelezwa ha lu bala Linzwi la Mulimu, yona Bibele, ni ku zamaisa bupilo bwa luna ka ku lumelelana ni lona. Ku buza balimu ha ku kolwisi ze lu tokwa za bumulimu. Mane, kezo ye cwalo i nyazizwe ka ku tala ki seo Allan Kardec n’a amile teñi ku ba sinulo ya pili ya mulao wa Mulimu.—Deuteronoma 18:10-13.

Ba bañata, ku kopanyeleza ni ba tumelo ya mioya, ba ziba kuli Mulimu ki Ya Pahami ka ku fitisisa, wa kamita, ya petehile ka ku fitisisa, ya sishemo, yo munde, ni wa katulo ye lukile. Kono Bibele i patulula ze ñata ni ku fita. I patulula kuli u na ni libizo, Jehova, ili leo lu tokwa ku kuteka inge mwa na ezelize Jesu. (Mateu 6:9; Joani 17:6) Li talusa Mulimu ku ba mutu luli ili yo batu ba kona ku ba mwa swalisano ye tiile ni yena. (Maroma 8:38, 39) Ha lu bala Bibele, lu ituta kuli Mulimu u na ni mufelañeke ni kuli “h’a si ka lu likanyisa ka tikanyo ya libi za luna, mi h’a si ka lu fa mupuzo o likana ni bumaswe bwa luna.” (Samu 103:10) Ka Linzwi la hae le li ñozwi, Mwambakani Ya Pahami Jehova u bonisa lilato la hae, bupahamo, ni musa. Ki Yena ya etelela ni ku sileleza batu ba ba ipeya ku utwa. Ku ziba Jehova ni Mwan’a hae, Jesu Kreste, ku talusa “bupilo bo bu sa feli.”—Joani 17:3.

Bibele i lu fa litaba kaufela ze lu tokwa ka za mulelo wa Mulimu, mi i lu taluseza se lu lukela ku eza haiba lu tokwa ku mu tabisa. Tatubisiso ya ka tokomelo ya Bibele i fa likalabo za niti ni ze kolwisa kwa lipuzo za luna. Hape Bibele i lu fa ketelelo ya ku ziba se si lukile ni se si fosahezi, mi i lu fa sepo ye tiile. I lu sepisa kuli mwa nako ya kwapili ye tuha i taha, Mulimu “u ka takula miyoko kaufela kwa meto a [batu]; mi lifu ha li sa na ku ba teñi; nihaiba ku tahelwa ki maswabi ni ku lila, ni ku utwa butuku; kakuli za pili li [ka be li] felile.” (Sinulo 21:3, 4) Ka Jesu Kreste, Jehova u ka lukulula batu kwa sibi ni ku sa petahala ze ne ba hozize, mi batu ba ba ipeya ku utwa ba ka ba ni bupilo bo bu sa feli mwa paradaisi fa lifasi-mubu. Ka nako yeo, butokwi bwa bona kaufela bwa kwa mubili ni bwa bumulimu bu ka kolwiswa ka ku tala.—Samu 37:10, 11, 29; Liproverbia 2:21, 22; Mateu 5:5.

[Litaluso za kwatasi]

[Mbokisi fa likepe 22]

KANA BIBELE YA LUTA KA ZA KU CINCA KWA MUBILI?

Kana ku na ni mañolo a Bibele a yemela tuto ya ku ipilaula kwa mubili? Mu nyakisise mañolo a sikai ili ao balumeli ba tuto yeo ba itusisa:

“Kakuli Bapolofita ni Mulao ba polofitile, mane ku tahe Joani . . . ki yena Elia ya n’a swanezi ku taha.”—Mateu 11:13, 14.

Kana Joani Mukolobezi n’a li Elia ya pepilwe sinca? Ha n’a buzizwe kuli: “Kikuli ki wena Elia?” Joani n’a alabile ka ku utwahala kuli: “Hasi na.” (Joani 1:21) Kono ne se ku bulezwi cimo kuli Joani n’a ka itangeta ku Mesiya “ka moya ni ka mata a Elia.” (Luka 1:17; Malaki 4:5, 6) Ka mubulelelo o muñwi, Joani Mukolobezi n’a li Elia ka kutwisiso ya kuli n’a ezize musebezi o kona ku likanyezwa ku wa n’a ezize Elia.

“Mutu h’a sa pepwi sinca, h’a koni ku bona mubuso wa Mulimu. Si komoki ha ni ku bulelela kuli mu swanezi ku pepwa sinca.”—Joani 3:3, 7.

Hamulaho yo muñwi wa baapositola n’a ñozi kuli: “Ku lumbwe Mulimu, Ndat’ahe Mulen’a luna Jesu Kreste, kakuli mwa butuna bwa sishemo sa hae u lu pepile la bubeli, kuli ka ku zuha kwa Mulena kwa bafu, lu be ni sepo ye pilisa.” (1 Pitrosi 1:3, 4; Joani 1:12, 13) Kwa utwahala hande kuli, ku pepwa sinca kwa n’a bulezi Jesu k’o ne li kezahalo ya kwa moya ili ye n’e na ni ku ezahala balateleli ba hae inze ba sa pila, n’e i sa ami kwa ku cinca kwa mubili wa mutu kwa mwa nako ya kwapili.

“Mutu h’a shwa, u pila ku ya ku ile: mazazi a ka a ku pila fa Lifasi ha s’a felile, ni ka libelela, inge ni bona kuli ni ka kuta hape.”—“Toloko ya Sigerike” ya Jobo 14:14 ye amilwe mwa The Gospel According to Spiritism.

Revised Standard Version i toloka timana yeo kuli: “Mutu h’a shwa, kabe n’a ka pila hape! Fo, ne ni ka libelela ka mazazi kaufela a sebelezo ya ka, ku fitela ni lukuluha.” Mu lemuhe mutomo wa taba mo i fumaneha timana yeo. Mu ka lemuha kuli ba ba shwile ba libelela mwa libita ku “lukululwa” kwa bona. (Timana 13) Ha ba nze ba libelela, ba mwa muinelo wa ku ba siyo. “Mutu wa shwa mi ki ona mafelelezo a hae; wa shwa, mi cwale u kai?”—Jobo 14:10, Bibele ye Kenile, Hatiso ya 1984.

[Siswaniso se si fa likepe 21]

Sepo ya zuho i bonisa buiyakato bo bu tungile bwa Mulimu ku luna ka buñwi

[Maswaniso a fa likepe 23]

Mulimu u ka felisa manyando a batu kaufela