Nako Yeo Mulimu A Lumelelize Manyando Se I Li Bukaufi ni Ku Fela

KAI ni kai ko mu talima, ku na ni manyando. Batu ba bañwi ba itahisezanga ona. Ba yambula matuku a sihule kamba ku talimana ni ze zwa mwa ku itusisa maswe milyani ye kola kamba ku itusisa maswe bucwala kamba ku zuba. Kamba mwendi ba talimana ni matata a za buikangulo bwa mubili bakeñisa ku sa ca hande. Nihakulicwalo, manyando a mañata a tahiswa ki lika kamba likezahalo zeo mutu a sa koni ku tibela, ze cwale ka: lindwa, mifilifili ya ka mushobo, bubangoki, bubotana, lukupwe, ni matuku. Lika ze ñwi zeo batu ka mutomo ba sa koni ku tibela ki manyando a ama busupali ni lifu.

Bibele i lu kolwisa kuli “Mulimu u lilato.” (1 Joani 4:8) Cwale ki kabakalañi Mulimu ya lilato ha tuhelezi manyando ao kaufela ku zwelapili ka mianda-nda ya lilimo? U ka lukisa lili muinelo?  Kuli lu alabe lipuzo ze cwalo, lu tokwa ku tatuba mulelo wa Mulimu ka za batu. Seo si ka lu tusa ku utwisisa libaka Mulimu h’a tuhelezi manyando ni s’a ka eza ka za ona.

Mpo ya Tukuluho ya ku Eza Keto

Mulimu ha n’a bupile mutu wa pili, n’a si ka tahisa fela mubili o na ni booko. Fahalimw’a seo, Mulimu n’a si ka bupa bo Adama ni Eva ku ba libupiwa ze si na minahano. N’a suñile ku bona kalemeno ka tukuluho ya ku eza keto. Mi yeo ne li mpo ye nde ka ku fitisisa, kakuli “Mulimu [n’a boni] kaufela z’a [n’a] ezize kuli li lukile hahulu.” (Genese 1:31) Ee, “musebezi wa hae u lukile.” (Deuteronoma 32:4) Kaufel’a luna lwa itebuha mpo yeo ya tukuluho ya ku eza keto kakuli ha lu tabeli mihupulo ni likezo kaufela za luna ku ba za ku bulelelwa ku si na ku eza keto ni ye kana mwa lika kaufela.

Kono kana mpo ye nde ya tukuluho ya ku eza keto yeo n’e na ni ku itusiswa ku si na maciñekelo? Linzwi la Mulimu li alaba cwana kwa litaelo ze n’e filwe kwa Bakreste ba kwa makalelo, kuli: “Mu ba ba lukuluhile, kono mu si ke mwa eza bulukuluhi bwa mina kubo ya ku apesa bumaswe; kono mu izamaise sina batanga ba Mulimu.” (1 Pitrosi 2:16) Kuli ku be ni bunde mwahal’a sicaba, ku tokwa ku ba ni maciñekelo. Kacwalo, tukuluho ya ku eza keto n’e na ni ku zamaiswa ki mulao. Kwand’a cwalo, ne ku ka ba ni ku pila ku si na tamaiso.

Mulao wa Mañi?

Ki mulao wa mañi o ne u ka toma maciñekelo a lukile a tukuluho? Kalabo kwa puzo ye i ama libaka le lituna Mulimu ha tuhelezi manyando. Bakeñisa kuli Mulimu ki yena ya bupile batu, wa ziba ka ku tala milao ye ba tokwa ku utwa kuli za bona ni za ba bañwi li luke. Bibele i talusa ka nzila ye: “Ki Na [Muñ’a] Bupilo Mulimu wa hao, ni ku luta se si ku swanela, ni ku zamaisa ka nzila yo lukela ku zamaya ku yona.”—Isaya 48:17.

Ka ku utwahala, sisupo sa butokwa ki se: Batu ne ba si ka bupelwa kuli ba pile ka ku itukulula ku Mulimu. N’a ba bupile ka nzila ya kuli ku kondisa kwa bona ni tabo li itinge fa ku ipeya ku utwa milao ya hae ye lukile. Mupolofita wa Mulimu Jeremia n’a bulezi kuli: “Wena [Muñ’a] Bupilo, na ziba kuli nzila ya mutu ha i yo mwa mata a hae; mutu nih’a zamaya, h’a koni ku izamaisa ili yena.”—Jeremia 10:23.

Mulimu n’a beile batu mwatas’a milao ya mwa pupo, ye cwale ka mulao wa mat’a a hoha lika. Ka ku swana, n’a ezize batu ku ba mwatas’a milao ya hae ya muzamao, ili ye lukiselizwe ku tahisa sicaba se si swalisani. Kacwalo, ka mabaka a utwahala, Linzwi la Mulimu li susueza kuli: “U sepe [Muñ’a] Bupilo ka pilu ya hao kaufela, mi u si ke wa tiyela fa butali bwa hao.”—Liproverbia 3:5.

Kacwalo, lubasi lwa batu ne lu si ke lwa kondisa mwa ku izamaisa ku si na puso ya Mulimu. Ka ku lika ku itukulula ku yena, batu ba eza litukiso za nyangela, za sifumu, za bupolitiki, ni za bulapeli  ili ze lwanisana, mi ‘mutu u ba ni mat’a fahalimu a yo muñwi, ku mu eza maswe.’—Muekelesia 8:9.

Ki Sifi Se Ne Si Fosahezi?

Mulimu n’a file bashemi ba luna ba pili, bo Adama ni Eva, makalelo a petehile. Ne ba na ni mibili ni minahano ze petehile ni lihae la simu ye li paradaisi. Kambe ne ba ipeile kwa bubusi bwa Mulimu, ne ba ka zwelapili ku ba ba ba petehile ili ba ba tabile. Kwa nalule-lule, ne ba ka ba bashemi ba lubasi kamukana lwa batu ba ba petehile, ba ba tabile ba ba pila mwa paradaisi fa lifasi-mubu. Wo ne li ona mulelo wa Mulimu kwa batu.—Genese 1:17-29; 2:15.

Kono, bokukululu ba luna ba pili ne ba itusisize maswe tukuluho ya bona ya ku eza keto. Ka mafosisa ne ba nahanile kuli ne ba ka kona ku kondisa ka ku itukulula ku Mulimu. Ba iketela ku tula miseto ya milao ya hae. (Genese, kauhanyo 3) Bakeñisa kuli ne ba hanile puso ya hae, tamo ya hae ya ku zwisezapili bupetehi bwa bona ne i felile. ‘Ne ba isinyize fapil’a hae, ne ba si ka zwelapili ku ba bana ba hae, mi mulatu ne li wa bona.’—Deuteronoma 32:5.

Ku zwa nako ye ne ba tuhezi ku ipeya ku utwa Mulimu, bo Adama ni Eva ba kalisa ku fokola kwa mubili ni munahano. Jehova ki yena simbule sa bupilo. (Samu 36:9) Kacwalo bakeñisa ku ikayutula ku Jehova, bosinyalana ba pili ne ba bile ba ba si ka petahala mi hamulaho ba shwa. (Genese 3:19) Ka ku lumelelana ni milao ya sihozo sa ka sipepo, bana ba bona ne ba ka hoza zeo fela bashemi ba bona ne ba na ni zona. Mi ne li lika mañi ona zeo? Ki ku sa petahala ni lifu. Kacwalo muapositola Paulusi n’a ñozi kuli: “Sibi sina ha si keni mwa lifasi ka mutu a li muñwi [Adama], mi ka sibi ku keni lifu, kamukwaocwalo lifu li tile kwa batu kaufela kakuli ba ezize sibi kaufela.”—Maroma 5:12.

Ki Mañi Ya Na ni Tukelo ya ku Busa?

Bo Adama ni Eva ha ne ba kwenuhezi Mulimu, ne ba lwanisize bubusi bwa hae, ili tukelo ya hae ya ku busa. Jehova n’a ka kona ku ba sinya ni ku kalisa hape ku bupa bosinyalana basili, kono seo ne si si ke sa felisa kañi ka za ya kona ku busa batu hande. Ka ku fiwa nako ya ku zwisezapili likopano za bona ka ku ya ka mihupulo ya bona, batu ne ba ka bonisa hande-nde ka za haiba puso ye itukuluzi ku Mulimu ya kona ku kondisa.

Ki sifi seo likiti-kiti za lilimo za litaba za butu ze ezahezi li sinula? Mwahal’a mianda-nda ya lilimo yeo kaufela, batu se ba likile litukiso ze ñata za nyangela, za sifumu, za bupolitiki, ni za bulapeli. Nihakulicwalo, bumaswe ni manyando li sa zwelapili. Mane, ‘batu ba lunya ba zwelapili mwa bumaswe,’ sihulu mwa nako ya luna.—2 Timotea 3:13.

Mwa lilimo za mwanda wa bu 20, ze petilwe ki sayansi ni bumapanga-panga li bile ze tuna ka ku fitisisa. Kono hape li bile za manyando a matuna ka ku fitisisa mwa litaba kaufela za mufuta wa mutu. Mi ku si na taba ni zwelopili ye ezizwe ya za likalafo, mulao wa Mulimu u sa li wa niti: Batu ba ba ikauhanya ku Mulimu—yena simbule sa bupilo—b’a kula, ku supala, ni ku shwa. Ku bile ko ku utwahala luli kuli batu ha ba koni ‘ku izamaisa’!

Bubusi bwa Mulimu Bwa Koñomekwa

Kwa mafelelezo, patisiso ye sa tabisi yeo ya ku itukulula ku Mulimu i bonisize kuli puso ya batu kwand’a hae ha i koni ku kondisa. Ki puso ya Mulimu fela ye kona ku tisa tabo, swalisano, buikangulo, ni bupilo. Ku tuha f’o, Linzwi la Mulimu le li sa fosi, yona Bibele ye Kenile, li bonisa kuli lu pila mwa “mazazi a maungulelo” a puso ya batu ba ba itukuluzi ku Mulimu. (2 Timotea 3:1-5) Tumelezo ya Mulimu ya seo ni ya bumaswe ni manyando i sutelela kwa kaungu-ungu ka yona.

Mulimu u ka tuha a kena mwa litaba za batu. Mañolo a lu bulelela kuli: “Mwa mazazi a malena ao [lipuso za batu ze li teñi cwale], Mulimu wa mwa lihalimu u ka tahisa mubuso [mwa lihalimu] o si na ku sinyeha ku ya ku ile; mi bulena bwa ona ha bu na ku shimbulukela kwa sicaba si sili [batu ni kamuta ha ba sa na hape ku busa lifasi]. Mubuso wo, u ka ketula ni ku feza mibuso kaufela [lipuso ze li teñi]; kono  ona u ka ba teñi kamita ni ku ya ku ile.”—Daniele 2:44.

Bibele i kanatela fa ku bubaniswa kwa bubusi bwa Jehova Mulimu ka Mubuso wa lihalimu. Seo ki sona sa n’a lutile hahulu Jesu. N’a bulezi kuli: “Evangeli ye ya mubuso i ka bulelwa mwa lifasi kaufela, ibe bupaki mwa macaba kamukana; kihona ku ka taha mafelelezo.”—Mateu 24:14.

Mubuso wa Mulimu ha u ka yola puso ya butu, ki bomañi ba ba ka banduka mi ki bomañi ba ba si ke ba banduka? Kwa Liproverbia 2:21, 22, lu sepiswa kuli: “Ba ba eza niti [ili ba ba yemela puso ya Mulimu] ba ka yaha mwa naha [“mwa lifasi,” NW], ba ba sa nyazahali ba ine ku yona. Kono ba ba maswe [ili ba ba sa yemeli puso ya Mulimu] ba ka kauhelwa mwa lifasi.” Walisamu ya n’a buyelezwi ki Mulimu n’a opezi kuli: “Ku sa na ni nakonyana ye nyinyani, mi ya maswe h’a sa na ku ba teñi . . . Kono ba ba ishuwa ba ka luwa naha, ba ka ikola kozo ye tuna. Ba ba na ni niti ba ka yola sanda sa naha, ni ku yaha mwateñi ku ya ku ile.”—Samu 37:10, 11, 29.

Lifasi Le Linca Le Li Makaza

Mwa Mubuso wa Mulimu, bapunyuhi ba muinelo wa linto wa cwale ba ka kenyiwa mwa lifasi le li kenisizwe kwa bumaswe ni manyando. Batu ba ka fiwa litaelo ze zwa ku Mulimu, mi nako ha inze i ya “lifasi li ka tala zibo ya [Muñ’a] Bupilo, sina mezi mw’a kwahelezi liwate.” (Isaya 11:9) Tuto ye tiisa muzamao ni ye yahisa yeo i ka tahisa luli tabo ni swalisano mwahal’a nyangela. Kacwalo, ha ku sa na ku ba ni lindwa, bukebenga, mifilifili, ku swalwa likalala, busholi, kamba bubangoki bufi kamba bufi.

Limbuyoti ze makaza za kwa mubili li ka ba teñi kwa batu ba ba ipeya ku utwa ba ba ka pila mwa lifasi le linca la Mulimu. Ze maswe ze zwa mwa ku kwenuhela bubusi bwa Mulimu kaufela li ka feliswa. Ku sa petahala, makulanu, busupali, ni lifu li ka feliswa. Bibele i lu sepisa kuli: “Ha ku na mutu ya yahile mwa [naha] ya ka ipulela kuli n’a kula.” Ka ku ekeza, Mañolo a sepisa kuli: “Meto a libofu kih’a ka tutubuluha, lizebe za bosusu li tibuluhe ni zona. Ibe ya toza u ka tula sina lizwii, lilimi la wa satambi li ka opela za tabo.” (Isaya 33:24; 35:5, 6) I ka ba nto ye nyangumuna luli ku ikola buikangulo bo bunde zazi ni zazi—ku ya ku ile!

Mwatas’a ketelelo y’e lilato ya Mulimu, bayahi ba lifasi le linca leo ba ka itusisa mat’a ni buikoneli bwa bona kwa ku yaha paradaisi ya lifasi-mubu kaufela. Bunjebwe, lukupwe, ni kutokwa mahae li kabe li felile ku ya ku ile, kakuli bupolofita bwa Isaya bu talusa kuli: “Ba ka yaha mandu, ba pile ku ona; ba cale likota za veine mi ba ce ze bewa ki zona. Ha ba na ku ikahela mandu mi ku pile ba sili mwateñi, kamba ku cala likota za veine mi li ciwe ki ba sili.” (Isaya 65:21, 22) Kaniti, “ba ka ina, mutu ni mutu mwa kota ya hae ya veine ni mwa kota ya hae ya feiga, ku si na ya ba sabisa.”—Mika 4:4.

Lifasi li ka ba le linde ka pabalelo y’e lilato ya Mulimu ni ya batu ba ba ipeya ku utwa. Lu na ni lisepiso za ka Mañolo, ze li: “Lihalaupa li ka taba, ni lona lifasi le li  omelezi; naha ye seta ya liuwa i ka wabelwa, i tunye lipalisa sina za mayangayanga. . . . Mezi a ka bayula mwa naha ye seta, linuka li ise mezi mwa mahalaupa.” (Isaya 35:1, 6) “Buloto bu ka ba bo buñata mwa naha, mane ni fahalimu a malundu.”—Samu 72:16.

Ku cwañi ka za bolule-lule ba batu ba ba shwile? Ba ba hupulwa ki Mulimu ba ka kutiswa kwa bupilo kakuli “ku zuha kwa bafu ku ka ba teñi, kwa ba ba lukile ni ba ba si ka luka.” (Likezo 24:15) Ee, bafu ba ka kutiswa sinca kwa bupilo. Ba ka lutiwa liniti ze nde ka za puso ya Mulimu ni ku fiwa kolo ya ku pila ku ya ku ile mwa Paradaisi.—Joani 5:28, 29.

Ka zeo, Jehova Mulimu u ka felisa muinelo o si ka luka wa manyando, makulanu, ni lifu ili zeo se li beile batu mwa butanga ka likiti-kiti za lilimo. Ha ku sa na ku ba ni ku kula! Ha ku sa na ku ba ni buyanga! Ha ku sa na ku ba ni lifu! Mulimu “u ka takula miyoko kaufela kwa meto a bona; mi lifu ha li sa na ku ba teñi; nihaiba ku tahelwa ki maswabi ni ku lila, ni ku utwa butuku; kakuli za pili li [ka be li] felile.”—Sinulo 21:3, 4.

Ko na mw’a ka feleza manyando Mulimu cwalo. U ka sinya lifasi le li maswe le ni ku tisa muinelo wa linto o munca ili “mo ku yahile Ku Luka.” (2 Pitrosi 3:13) Yeo luli ki taba ye nde! Lu tokwa lifasi le linca leo ka putako. Mi ha lu na ku libelela nako ye telele kuli lu li bone. Ka talelezo ya bupolofita bwa Bibele, lwa ziba kuli lifasi le linca li fakaufi, mi tumelezo ya Mulimu ya manyando se i li bukaufi ni ku fela.—Mateu 24:3-14.

[Mbokisi fa likepe 8]

Ku Palelwa kwa Bubusi bwa Batu

Ka ku ama kwa bubusi bwa batu, ya n’a li muzamaisi wa mulonga wa si-German Helmut Schmidt n’a talusize kuli: “Luna batu . . . kamita lu zamaisize lifasi hanyinyani fela, mi linako ze ñata ki ka bumaswe hahulu. . . . Lwa li ku ba lu sa li zamaisi ka kozo ye tezi.” Human Development Report 1999 n’e zibahalize kuli: “Linaha kaufela li biha ku pongana kwa muinelo wa sicaba, mo ku na ni mikwangalakanyi ya sicaba, bubangoki bo buñata, mifilifili ye miñata mwa mahae. . . . Lubeta lu sweli ku ekezeha hahulu mwa lifasi kaufela, ili ku fitela kwahule buikoneli bwa linaha bwa ku lu felisa, ni ku fitela kwahule mihato ya linaha kaufela.”

[Maswaniso a fa likepe 8]

“Ba ka ikola kozo ye tuna.” —Samu 37:11

[Manzwi a bañi ba siswaniso fa likepe 5]

Sa bulalu ku zwa kwahalimu, me ni mwan’a hae: Siswaniso sa FAO/B. Imevbore; kwatasi, ku tunya: Siswaniso sa U.S. National Archives