Ze Ezahezi mwa Bupilo

Ku Ba ni Tabo ni Buitebuho ku Si na Taba ni ku Latehelwa ko ku Butuku

KA MO LI KANDEKEZWI KI NANCY E. Porter

N’e li la June 5, 1947, manzibwana a futumala mwa Bahamas, ili lioli ze kwa mboela-upa wa United States. Ka ku sa libelela, likwambuyu ya sebeleza kwa ofisi ya ba ba talima za ba ba kena ni ku zwa mwa naha a to potela na ni munn’a ka George. A lu fa liñolo le ne li bulela kuli ne lu sa tokwahali mwa lioli zeo ni kuli ne lu na ni “ku tunuha lioli ze buswa ki bazwahule zeo honaf’o fela!”

NA NI George ne lu li balumiwa ba pili ba Lipaki za Jehova be ne ba tile kwa Nassau, ili tolopo ye tuna ka ku fitisisa mwa Bahamas. Ha se lu felize sikolo sa bu-8 sa Gilead, ili sikolo sa balumiwa se si kwa mutulo wa New York, ne lu lumezwi kwa Bahamas. Ne lu ezizeñi kuli lu lelekiwe cwalo ha se lu inzi teñi k’o likweli fela ze talu? Mi ne ku tile cwañi kuli hamulaho wa lilimo ze 50, ki kona ko ni sa pila?

Ku Itukiseza Bukombwa

Bondate, bona bo Harry Kilner, ne ba amile hahulu mo ni pilela cwale. Ne ba ni tomezi mutala o munde hahulu, ili ka ku itombola hahulu kuli ba fite fa ku ba yo muñwi wa Lipaki za Jehova. Niha ne ba si ka ikangula hande, ne ba yanga kwa ku kutaza ibata iba mazazi kaufela a la Mukibelo ni la Sunda, ili ku tabela ku beya kwapili za Mubuso. (Mateu 6:33) Ne lu si  na hande mali, kono sintolo sa bona sa makatulo mwa Lethbridge, kwa Alberta, Canada, ne li sibaka ko ne ku ezahalelanga misebezi ya kwa moya, ili mwa ma-1930. Ha ni iheta kwa bwanana, ni hupula fela likombwa ba ka nako ye tezi ba Lipaki za Jehova, bona mapaina, be ne ba lu potelanga ni ku lu kandekela ze ne ba ipumani ku zona.

Ka 1943, na kalisa sebelezo ya ka ya bupaina kwa Alberta bukaufi ni litolopo za Fort Macleod ni Claresholm. Ka nako yeo, musebezi wa luna wa ku kutaza n’o kwalezwi mwa Canada mwahal’a Ndwa ya Lifasi ya II kabakala ku sinyiwa libizo ki bahanyezi. Kalulo ya simu ya luna ne i eza likilomita ze 50 ku zwa kwa makalelo ku ya kwa mafelelezo, kono ka ku ba kuli ne ni sa li mwanana ya m’ata, ne lu sa bilaelangi za ku coba linjinga kamba ku zamaya kuli lu fite kwa minzi ni masimu a manyinyani a mwa kalulo yeo. Mwahal’a nako yeo, ne ni bile ni tohonolo ya ku ikambota ni be ne ba keni sikolo sa Gilead, mi ze ne ba ni kandekela za ni ezisa ku ba ni takazo ya ku ba mulumiwa.

Ka 1945, na nyalana ni George Porter, ya n’a zwa kwa Saskatchewan, mwa Canada. Bashemi ba hae ne ba li Lipaki ba ba tiile haisali ku zwiwa ka 1916, mi ni yena n’a iketezi musebezi wa bukombwa bwa ka nako ye tezi. Lwa pili ne lu filwe ku yo sebeleza kwa musindi o munde wa Lynn kwa mutulo wa Vancouver, mwa Canada. Hamulahonyana wa fo, lwa memiwa kwa Gilead.

Mwa lilimo ze fitile, se ni ambozi ni ba sikai be se ba keni likolo za bulapeli mi ni boni mo tuto ya bona ya za bulapeli i feliselize tumelo ya bona ku Mulimu ni Linzwi la hae, yona Bibele. Ka ku fapahana, ze ne lu itutile kwa Gilead za shemuna buikoneli bwa luna bwa ku nahana mi sihulu-hulu za tiisa tumelo ya luna ku Jehova Mulimu ni Linzwi la hae. Be ne lu keni ni bona sikolo ba lumelwa kwa China, Singapore, India, linaha za mwa Africa, South America, ni ko kuñwi cwalo. Ni sa hupula tabo ye ne lu bile ni yona ha ne lu utwile kuli ne lu ka sebelezanga mwa lioli ze futumala za Bahamas.

Mo Ne Lu Konezi ku Ina

Musipili wa luna wa ku ya kwa Bahamas n’o li o mukuswani ku fita ya be ne lu keni ni bona sikolo. Hañihañi, ne se lu ikola mufutumala wa sibaka, ku buha mahalimu a ngwelukile, mezi a mubala wa butala, miyaho ya mibala-bala, ni linjinga ze ñata-ñata. Kono ze ni sa hupula hahulu kwa makalelo-kalelo luli ki za sikwata se si nyinyani-nyinyani sa Lipaki baketalizoho be ne ba lu libelezi sisepe sa luna ha si to fweka. Hañihañi lwa ituta kuli sizo kwanu ne si shutana hahulu ni se ne lu twaezi. Ka mutala, munn’a ka n’a kupilwe ku tuhela ku ni biza kuli mulatiwa mwa nyangela, kakuli pulelo yeo ne i itusiswanga kwa ku biza nyazi ya mutu.

Hamulahonyana wa f’o, ba bahulu ba bulapeli  ba lu tamilikeza kuli ne lu sebeleza kopano ya Komyunizimu, mwendi ili ka ku saba kuli ne lu kopananga ni batu inge lu lukuluhile. Kabakaleo, lwa laelwa ku tunuha naha yeo. Kono Lipaki ba mwa lioli zeo—be ne ba sa fiteleli 20 kwa buñata mwa miteñi yeo—kapili-pili ba zamaya ba nga mabizo a batu b’a likiti-kiti be ne ba kupa kuli lu lumelezwe ku ina. Kacwalo, lwa lumelezwa ku zwelapili ku ina.

Ku Ya kwa Kalulo ye Nca ya Simu

Ku be ne ba lata Mulimu, niti ya Bibele ya mela ka bubebe mwa lipilu za bona. Kacwalo, balumiwa ba bañwi be ne ba keni sikolo sa Gilead ne ba lumezwi kwa Bahamas. Ka 1950, kiha ku tomiwa ofisi ya mutai. Hamulaho wa lilimo ze lishumi, Milton Henschel, yo muñwi wa babeleki ba kwa sibaka se situna sa tamaiso mwa Brooklyn kwa New York, a to pota kwa Bahamas ni ku buza haiba ne ku na ni yo muñwi kwa balumiwa ya n’a tabela ku ya kwa sioli se siñwi sa Bahamas ku yo kalisa teñi musebezi wa ku kutaza. Na ni George lwa tabela ku ya teñi, mi lwa yo ina kwa Long Island ka lilimo ze 11.

Sioli seo, se siñwi sa lioli ze ñata ze eza Bahamas, si eza likilomita ze 140 mwa butelele ni ze 6 mwa bupala, mi mwa miteñi yeo, ne si si na litolopo tenyene. Tolopo ye tuna, yona ya Clarence Town, ne i na ni mandu a bat’o eza 50. Bupilo n’e li bo bu t’ata hahulu. Ne ku si na malaiti, mipila ye fitisa mezi kwa mandu, kamba litukiso za ku apehelanga mwa ndu kamba mipila ye zamaisa mezi. Kacwalo, ne lu na ni ku eza licinceho kuli lu kone ku pila mupilelo o twi ki wa mwa lioli za mwa matakanyani. Batu ba kwateñi k’o ne ba tabela hahulu ku ikambota za buikangulo bwa batu. Ne lu itutile kuli ha ne lu lumelisa batu, ne lu sa lukeli ku bulela kuli, “Mu zuhile cwañi kacenu?” kakuli mutu n’a ka nga nako ye telele mwa ku talusa za likalafo kaufela za mwa bupilo bwa hae.

Hañata ne lu kutalezanga ku zwa fa litatehelo le liñwi ku ya ku le liñwi kakuli batu ne ba kona ku fumanwa fande ba inzi kwa maiso mwa matatehelo a bona a na ni situwa sa bucwañi. Be ne ba pila teñi n’e li balimi ni mandui ba babotana kono ili ba ba sishemo. Buñata bwa bona ne ba si fela ba bulapeli kono hape ne ba na ni lizo za lififi. Hañata, likezahalo ze sabisa ne li ngiwa kuli ki lisupo za se siñwi.

Ba bahulu ba bulapeli ne ba kenanga mwa mandu a batu ka mo ne ba latela kaufela ni ku pazaula lihatiso za Bibele ze ne lu siile ku bona. Ne ba sabisa cwalo ba ba boi, kono n’e si kaufela bona be ne ba kutezi mwamulaho kabakala bona. Ka mutala, musali wa lilimo za buhulu ze 70 ya mafulofulo n’a hanile ku sabiswa. N’a bata kuli a utwisise Bibele, mi kwa nalulelule a ba Paki hamoho ni ba bañwi ba bañatanyana. Ha ne lu nze lu fumana batu ba bañata be ne ba tabela, fokuñwi George n’a na ni ku zamaisa mota ka likilomita ze 300 la Sunda, ili ku tusa ba ba cwalo ku fumaneha kwa mikopano ya luna.

Mwa likweli za kwa makalelo ha ne ku si na Lipaki ba bañwi kwand’a luna, na ni George ne lu ezanga mikopano kaufela ya Sikreste ya kamita kuli lu zwelepili ku tiya kwa moya. Hape, ne lu latelelanga ka t’ata tomahanyo ya ku ituta tuto ya mwa magazini ya Tora ya ku Libelela  ni ku bala Bibele manzibwana a la Mubulo kaufela. Hape ne lu balanga limagazini kaufela za Tora ya ku Libelela ni Awake! kapili-pili lu sa li amuhela fela.

Bondate ba timela ha ne lu sa li mwa Long Island. Silimo se si tatama, ili ka 1963, lwa lukisa kuli Boma ba to pila bukaufi ni luna. Niha ne ba supezi, ne ba ezize hande licinceho mi ba pila mwa Long Island ku fitela fo ba timelela ka 1971. Kacenu ku na ni puteho ni Ndu ya Mubuso ye nca-nca mwa Long Island.

Likulutendano Le Li Butuku

Ka 1980, George a lemuha kuli buikangulo bwa hae ne bu kalisa ku kutela hahulu mwatasi. Kwa kalisa cwalo nako ye t’ata hahulu mwa bupilo bwa ka, yona ya ku bona munna ni mulikan’a ka ya lateha, ye ne ni belekanga ni yena, a kula butuku bo bu angabaza. Mikwa ya hae kaufela ya cinca. Nako ya mafelelezo ili ye butuku ka ku fitisisa n’e ngile lilimo ze bat’o ba z’e ne pili a si ka shwa kale ka 1987. N’a yanga ni na mwa bukombwa ni kwa mikopano ka mwa n’a konelanga kaufela, nihaike kuli hañata ne ni lilanga ha n’a ezanga buikatazo bo. Ni omba-ombilwe hahulu ki lilato le ne ba ni bonisize mizwale ba luna ba Sikreste, kono niteñi ni sa mu tonda hahulu.

Kalulo ya linyalo la ka ku George ya butokwa hahulu ne li ya ku ikambotanga ko kunde ili kwa kamita ko ne lu ezanga. Cwale George ha s’a timezi, ni itebuha hahulu ku fita lili kaufela kuli Jehova u mema batanga ba hae ku ‘lapela ka ku sa lisela,’ ku ‘tundamena mwa ku lapela’ ni ku ‘lapela ka moya ka nako ni nako.’ (1 Matesalonika 5:17; Maroma 12:12; Maefese 6:18) Kwa omba-omba luli ku ziba kuli Jehova wa isa pilu kwa buiketo bwa luna. Kaniti, ni ikutwa mwa n’a ikutwezi walisamu ya n’a opezi kuli: “Ku lumbekwe Mulimu ya lu lwalela milwalo ka zazi ni zazi.” (Samu 68:19) Ku talimana ni matata a ka zazi ni zazi, ku itumelela mapalelwi a ka, ni ku itebuha limbuyoti ze taha ka mazazi a zona ki mupilelo o munde hahulu, ka mwa n’a elelize Jesu.—Mateu 6:34.

Limbuyoti ze Nde za mwa Bukombwa

Ku ipatehisa mwa bukombwa bwa Sikreste ku ni tusize ku sa nahananga hahulu ze ezahezi kale. Kacwalo, na kona ku tula mifuta kaufela ya maikuto a kona ku tahisa ku lembwala. Ni fumani tabo ye ipitezi mwa ku luta ba bañwi niti ya mwa Bibele. Ni konile ku pila mupilelo wa kwa moya o zamaiswa hande ili o ni tiisize mwa bupilo bwa ka.—Mafilipi 3:16.

Nako ye ñwi, musali yo muñwi ye ne ni fitiselize lushango lwa Mubuso ibata iba lilimo ze 47 kwamulaho n’a ni lizelize luwaile. N’a li mwan’a yo muñwi wa baituti ba luna ba Bibele ba pili ha ne lu fitile mwa Bahamas ka 1947. Bom’ahe,  bondat’ahe, muhulwan’a hae ni banyani ba hae kaufela ba fita fa ku ba Lipaki za Jehova. Ni bana ba bona ni baikulu ba bona ni bona ba fita fa ku ba Lipaki za Jehova. Mane, lilama ba ba fitelela 60 ba lubasi lwa musali y’o ki Lipaki. Kono yena n’a si ka amuhela niti ya Bibele ni kamuta. Kono cwale, kwa nalulelule n’a itukiselize ku ba mutang’a Jehova Mulimu. Ki tabo hakalo ku bona kuli Lipaki ba sikai be ne ba li mwa Bahamas na ni George ha ne lu fitile teñi se ba fitelela 1,400!

Fokuñwi, batu ba ni buzanga ka za haiba na yawanga ku sa ba ni bana ba ka luli. Ki niti kuli ku ba ni bana ku kona ku tisa limbuyoti. Kono lilato le ba ni bonisa kamita bana, baikulu, baikulu ba baikulu ba ka ba kwa moya mwendi ki nto ye ba sa boni bashemi kaufela ba ba na ni bana ba ku ipepela. Kaniti, ba ba ‘sebeza ze nde’ ni ku ‘fuma misebezi ye minde’ ki bona batu ba ba tabile ka ku fitisisa. (1 Timotea 6:18) Ki kabakaleo ni pateha hahulu mwa bukombwa ka mo bu ni lumeleza buikangulo bwa ka.

Zazi le liñwi ha ne ni inzi mwa ofisi ya dokota wa meno, kalibe yo muñwi n’a ni atumezi ni ku ni bulelela kuli, “Ha mu ni zibi, kono na na mi ziba, mi ni bata fela ku mi zibisa kuli na mi lata.” Kihona a zwelapili ku ni kandekela mwa n’a fitezi fa ku ziba niti ku zwelela mwa Bibele ni buitebuho bwa hae kuli luna balumiwa ne lu tile kwa Bahamas.

Zazi le liñwi ha ne ni zwa kwa pumulo, na fumana palisa i liñwi fa munyako kwa ofisi ya mutai ya Lipaki za Jehova mwa Nassau ko se ni pila cwale. Ne i na ni kañolo ka ka li, “Lu ba ba tabile kuli mu kutile.” Na itebuhanga hahulu, mi ni susuezwa ku lata Jehova hahulu ha ni bona mo Linzwi la hae, kopano, ni moya wa hae li tisize batu ba bande cwalo! Kaniti, lizoho la Jehova le li tiisa hañata li boniswanga ka be lu pila ni bona.

Ku Itebuha Hahulu

Ha ni si ka ba ni bupilo bo bu bunolo kamita, mi likalulo za bona ni cwale haki ze bunolo. Kono ni na ni ze ñata za ku itebuha. Ni itebuha hahulu ze ni ikozi mwa bukombwa, lilato ni pabalelo ya mizwale ni likaizeli ba Sikreste ba bañata-ñata, pabalelo ye lilato ya kopano ya Jehova, liniti ze nde ze mwa Bibele, sepo ya ku ba ni balatiwa ha ba ka zuswa kwa bafu, ni mihupulo ya lilimo ze 42 za ku ba mwa linyalo ni mutanga ya sepahala wa Jehova. Pili lu si ka nyalana kale, ne ni lapezi kuli kamita ni no tusanga munn’a ka kuli a zwelepili ku ba mwa bukombwa bwa ka nako ye tezi, ili nto ya n’a lata hahulu. Jehova n’a alabile tapelo yeo ha musa. Kacwalo ni bata ku bonisa buitebuho bwa ka ku Jehova ka ku sepahalanga ku yena kamita.

Batu ba lata hahulu ku t’o pota mwa Bahamas, mi ba itusisanga mali a mañata-ñata ku taha ni ku ikola ze nde za sibaka se si futumala seo. Ha se ni atuzi kuli ni ka sebeleza Jehova kaufela ko i ni isa kopano ya hae, ni bile ni tabo ya ku potoloha lioli zeo kai ni kai, ni nze ni shaela taba ye nde ya Mubuso wa Mulimu. Kono sa butokwa ka ku fitisisa ki kuli, ni fitile fa ku ziba ni ku tabela hahulu lilato le li ipitezi la batu ba kwa Bahamas ba ba tabisa.

Ni itebuha ku be ne ba tisize niti kwa bashemi ba ka, mi bona ne ba suñile mwa booko ni pilu ya ka kwa bwanana takazo ye tuna ya ku bata pili za Mubuso wa Mulimu. Batanga ba Jehova ba banca kacenu ni bona ba kona ku fuyaulwa hahulu ha ba kena mwa “munyako” o libisa kwa matohonolo a matuna a ku sebeza hahulu mwa bukombwa. (1 Makorinte 16:9) Ni mina mu ka ba ni buitebuho bo butuna haiba mu itusisa bupilo bwa mina kwa ku kuteka “Mulimu wa milimu,” yena Jehova.—Deuteronoma 10:17; Daniele 2:47.

[Siswaniso se si fa likepe 24]

Mwa musebezi wa ku kutaza mwa likululu mwa Victoria, B.C., ka 1944

[Siswaniso se si fa likepe 24]

Na ni George ne lu keni Sikolo sa Gilead ka 1946

[Siswaniso se si fa likepe 25]

Na ni George fapil’a ndu ya balumiwa mwa Nassau kwa Bahamas, ka 1955

[Siswaniso se si fa likepe 26]

Ndu ya balumiwa kwa Deadman’s Cay, ko ne lu sebelize ku zwa ka 1961 ku isa 1972