Mu Lekule Lindiala ni Limbelwa mwa Ñalelwa ya Bona

Ku bunolo ku bona kuli lu pila mwa lifasi le li si na lilato. Paulusi n’a ñozi cwana ka za mufuta wa batu be ne ba ka pila mwa “mazazi a maungulelo”: “Ku ka taha linako ze tata. Kakuli batu ba ka ba baitati, . . . ikaba batu ba ba si na lilato la taho.” (2 Timotea 3:1-3) Manzwi ao ki a niti luli!

MUZAMAO wa mwa miteñi ya luna u tahisize kuli batu ba bañata ba felelwe ki mufelañeke. Batu ba zwelapili ku sa isa pilu kwa buiketo bwa ba bañwi, mane fokuñwi ni buiketo bwa lilama za mabasi a bona.

Seo si ama maswe ba bañata ba ba ba babotana kabakala miinelo ye fitana-fitana. Lipalo za lindiala ni limbelwa li sweli ku ekezeha hahulu kabakala lindwa, likozi za ka taho, ni ku baleha kwa batu habo bona ba ba bata makundamo ku sili. (Muekelesia 3:19) Piho ye zwa kwa katengo ka United Nations Children’s Fund i li: “[Banana] ba ba fitelela 1 milioni se ba li lindiala kamba ba kayutuzwi kwa mabasi a bona kabakala lindwa.” Hape ku na ni bome ba bañata-ñata ba makwasha, ba ba silokilwe kamba ba ba lelekilwe, ili ba ba tandanisa musebezituna wa ku ipilisa ni ku hulisa mabasi a bona ka ili bona. Muinelo u ba o maswe ni ku fita kakuli linaha ze ñwi li mwa silikwalikwani se situna sa za mali, ili ku pilisa bayahi ba zona ba bañata-ñata mwa bunjebwe bo butuna hahulu.

Kabakaleo, kana ba ba mwa ñalelwa ba na ni sepo luli? Lindiala ni limbelwa ba kona ku imululwa cwañi kwa manyando a bona? Kana butata bo luli bu ka feliswa?

Pabalelo ye Lilato mwa Miteñi ya Likezahalo za mwa Bibele

Ku babalela butokwi bwa kwa moya ni bwa kwa mubili bwa limbelwa ni lindiala kamita ku bile kalulo ye tuna ya bulapeli bwa Mulimu. Maisilaele ha ne ba kutula buloto kamba miselo, ne ba sa lukeli ku kutula ze ne siyezi mwa simu, ili ku kutela ku bubula mwateñi. Ze bubulwa zeo n’e li lukela ku siyelwa “mutu wa muenyi, ni kuzana, ni mbelwa.” (Deuteronoma 24:19-21) Mulao wa Mushe n’o bulezi ka ku nonga kuli: “Mu si ke mwa swenya  mbelwa kamba ndiala.” (Exoda 22:22, 23) Limbelwa ni lindiala ze bulezwi mwa Bibele ne li yemela ka swanelo batu ba babotana luli, kakuli fa lifu la munna ni ndate kamba sibeli sa bashemi, lilama za lubasi ba ba siyezi ba kana ba siyala ba nosi inge ba li babotana. Jobo wa kwaikale n’a ize: “Mubotana ha n’a itilelela, ne ni mu lamulela, hamoho ni kuzana ya n’a tokwile ya mu tusa.”—Jobo 29:12.

Mwa mazazi a pili a puteho ya Sikreste, ku babalela babotana ni ba ba mwa butokwi luli kabakala ku timela kwa bashemi kamba munna n’e li kalulo ye ipitezi ya bulapeli bwa niti. Ka ku iyakatwa hahulu za buiketo bwa ba ba cwalo, mulutiwa Jakobo n’a ñozi kuli: “Bulumeli bo bu kenile, bo bu sa nyazahali fapil’a Mulimu Ndat’a luna, ki mutu h’a lekula lindiala ni limbelwa mwa ñalelwa ya bona, mi a ipabalela ku za lifasi a si na koli.”—Jakobo 1:27.

Kwand’a ku bulela fela za lindiala ni limbelwa, Jakobo hape n’a iyakatwile hahulu be ne ba li babotana ni be ne ba li mwa butokwi bo butuna. (Jakobo 2:5, 6, 15, 16) Muapositola Paulusi ni yena n’a iyakatwile cwalo. Yena ni Barnabasi ha ne ba filwe musebezi wa bona wa ku kutaza, ‘ku hupula babotana’ n’e li ye ñwi ya litaelo ze ne ba filwe. Paulusi n’a kona ku bulela ka lizwalo le li kenile kuli: “Mi ki sona se ni tukufalezwi ku eza.” (Magalata 2:9, 10) Hamulahonyana wa ku tomiwa kwa puteho ya Sikreste, ne ku bulezwi cwana ka za misebezi ya yona: “Ne ku si na mutu ya tokwa se siñwi ku bona; . . . mi mutu ni mutu n’a abelwa mw’a tokwela.” (Likezo 4:34, 35) Ee, tukiso yeo ye n’e tomilwe mwa Isilaele wa kwakale ya ku babalela lindiala, limbelwa ni babotana ne i ezizwe ni mwa puteho ya Sikreste.

 Kono tuso ye n’e filwe yeo n’e li ya makutelakaufi mi ne i fiwa ka ku ya ka buikoneli bwa puteho ni puteho. Mali n’a si ka sinya-sinyiwa, mi be ne ba tusizwe ne ba li mwa butokwi luli. Ne ku si na Mukreste ya n’a ka itusisa ka mafosisa tukiso yeo, mi puteho ne i si ke ya lwaliswa mutiyo o bukiti o sa tokwahali. Seo si bonisizwe hande mwa litaelo za Paulusi ze kwa 1 Timotea 5:3-16. Kwateñi lu bona kuli haiba bahabo babotana ne ba kona ku ba tusa, ne ba na ni ku lwala buikalabelo bo. Limbelwa ba babotana ne ba tokwiwa ku kwanisa litokwahalo ze ñwi kuli ba kone ku fiwa tuso yeo. Zeo kaufela li bonisa tukiso ye nde ya itusisa Jehova mwa ku babalela babotana. Niteñi, i bonisa hape kuli ku lukela ku ba ni buitikaneleli ilikuli ku si ke kwa ba ni ya n’a ka itusisa maswe sishemo seo.—2 Matesalonika 3:10-12.

Ku Babalela Lindiala ni Limbelwa Kacenu

Likuka ze ne ba latelelanga batanga ba Mulimu kwakale za ku iyakatwa ni ku tusa ba ba mwa ñalelwa li sa sebeza mwa liputeho za Lipaki za Jehova. Lilato la sizwale ki sisupo se si zibisa batu, sina Jesu ha n’a ize: “Se ba ka ziba batu kaufela kuli mu balutiwa ba ka ka sona, ki ha mu latana.” (Joani 13:35) Haiba ba bañwi ba mwa butokwi kamba ki bonalimai ba kozi kamba ze tiswa ki lindwa kamba mikowa, mizwale ba mwa lifasi kaufela ba tabela ku bata linzila mo ba kona ku ba tuseza kwa moya ni kwa mubili. Ha lu nyakisiseñi ze ezahezi mwa miteñi ye ze bonisa se si sweli ku eziwa ka za taba yeo.

Pedro h’a zibi ze ñata ka za bom’ahe, be ne ba timezi ha n’a li wa silimo si li siñwi ni licika. Pedro ha n’a li wa lilimo ze ketalizoho, bondat’ahe ni bona ba timela. Kacwalo, Pedro a siyala fela ni bahulwan’a hae. Lipaki za Jehova ne ba potelanga bondat’a bona, kacwalo Pedro ni bahulwan’a hae kaufela ba kalisa ku ituta Bibele.

Pedro u li: “Viki ye tatama luli, lwa kalisa ku fumanehanga kwa mikopano. Ha ne lu kopananga ni mizwale, ne lu kona ku bona lilato le ne ba lu bonisanga. Puteho n’e li makundamo ku na kakuli mizwale ni likaizeli ne ba ni bonisize lilato ni pabalelo, inge kuli ne li bashemi ba ka.” Pedro ha iheta u hupula kuli yo muñwi wa maeluda ba Sikreste n’a mu bizanga kwa ndu ya hae. Pedro n’a ambolanga ni ku ishumusanga ni lubasi l’o. Pedro, ya n’a kalile ku kutaza ka za tumelo ya hae a li wa lilimo za buhulu ze 11 ni ku kolobezwa a li wa lilimo ze 15, u bulela kuli: “Ni itebuha hahulu ze ni sa hupula zeo.” Ka ku tuswa ki ba mwa puteho, bahulwan’a hae ni bona ba eza hahulu zwelopili kwa moya.

Hape ku na ni muinelo wa David. Yena ni kaizel’a hae ne li mambile mi ne ba silokilwe bashemi ba bona ha ne ba kauhani. Ne ba hulisizwe ki bokukw’a bona ni bom’a bona ba banyinyani. “Ha ne lu hulile mi lwa lemuha muinelo o ne lu inzi ku ona, lwa ikutwa hahulu kutokwa silelezo ni ku swaba. Ne lu tokwa fa ku sikatela. Bom’a luna ba banyinyani ba ba yo muñwi wa Lipaki za Jehova, mi kabakaleo, lwa lutiwa niti ya Bibele. Mizwale ba lu bonisa lilato ni silikani. Ne ba lu lata luli mi ba lu susueza ku kwanisa likonkwani ni ku zwelapili ku sebeleza Jehova. Ha ne ni li wa lilimo za buhulu ze bat’o ba ze lishumi, mutang’a bukombwa yo muñwi n’a ni bitulanga ni ku yanga ni na mwa sebelezo ya mwa simu. Muzwale yo muñwi n’a ni lifelanga ze tokwahala ha ne ni yanga kwa mikopano. Yo muñwi mane n’a ni tusize kuli ni kone ku fa nubu kwa Ndu ya Mubuso.”

 David n’a kolobelizwe ha n’a li wa lilimo za buhulu ze 17, mi hasamulaho a yo sebeleza fa ofisi ya mutai ya Lipaki za Jehova kwa Mexico. Nihaiba cwale, u itumelela kuli: “Ku na ni maeluda ba sikai ba ba ni tusa hahulu mwa ku ituta ni ku ni fa kelezo ye tusa. Ni kona cwalo ku tula maikuto a kutokwa silelezo ni a buinosi.”

Abel, eluda mwa puteho ye ñwi ya kwa Mexico mo ku na ni limbelwa ba sikai ba ba tokwa tuso, u li: “Ni kolwa kuli limbelwa ba tokwa hahulu tuso ya mwa maikuto. Fokuñwi ba ikutwanga ku lembwala; ni ku ikutwanga buinosi. Kacwalo, ki kwa butokwa hahulu ku ba tusa, ku ba teeleza. Luna [maeluda ba mwa puteho] lu ba potelanga hañata. Ki ko kunde ku nga nako ku teeleza kwa matata a bona. Seo si ba tusa ku ikutwa ku omba-ombiwa kwa moya.” Kono tuso ya za mali ni yona ya tokwahalanga fokuñwi. Kalenyana, Abel n’a ize: “Lu sweli ku yaha ndu ya kaizeli cwana ya li mbelwa. Lu yanga ku yo yaha ndu yeo fa mazazi a mañwi a la Mukibelo ni manzibwana a mazazi a mañwi.”

Eluda yo muñwi wa mwa puteho u bulela cwana ka za n’a iponezi mwa ku tusa lindiala ni limbelwa: “Ni lumela kuli lindiala li tokwa hahulu-hulu ku boniswa lilato la Sikreste ku fita limbelwa. Ni lemuhile kuli ka bunolo ba kona ku ikutwa ku sa amuhelwa ku fita banana ni ba ba sa nonoboka ba ba na ni bashemi ba bona ba babeli. Ba tokwa ku boniswa hahulu lilato la sizwale. Ki ko kunde ku ba bata mikopano ha se i felile kuli mu zibe mo ba zuhezi. Ku na ni muzwale yo muñwi ya nyezi y’o bashemi ba hae ne ba timezi inge a li mwanana. Kamita ni mu lumelisanga ha mufutumala kwa mikopano, mi wa ni kumbatanga ha ni bonanga. Seo si tiisa litamo za lilato la sizwale la niti.”

Jehova “U Ka Lamulela Mubotana”

Ku sepa Jehova ku tusa hahulu kuli mutu a kone ku tiyela muinelo wa limbelwa ni lindiala. Ka za yena ku bulezwi kuli: “[Muñ’a] Bupilo u babalela mazwahule; u tiisa likuzana ni limbelwa.” (Samu 146:9) Ki mubuso fela wa Mulimu, o buswa ki Jesu Kreste, o ka feliseleza matata a cwalo. Walisamu n’a ñozi cwana ha n’a talusa ka bupolofita puso ya Mesiya: “U ka lamulela mubotana ya itilelela ku yena, ni yena mukunyandela ya si na ya mu tusa. Ya fokozi, ni ya shebile, u ka ba utwela butuku, a lamulele bupilo bwa ba ba nyandile.”—Samu 72:12, 13.

Mafelelezo a muinelo wa cwale wa linto wo ha nze a atumela, lisineneketo ze ba talimana ni zona Bakreste kaufela kaniti luli li ka ekezeha. (Mateu 24:9-13) Kwa tokwahala ka zazi kuli Bakreste ba no iyakatwanga yo muñwi ni yo muñwi ni ku ‘latana ka lilato le lituna.’ (1 Pitrosi 4:7-10) Banna ba Sikreste, sihulu maeluda, ba tokwa ku iyakatwa ni ku bonisa mufelañeke kwa lindiala. Mi basali ba ba hulile mwa puteho ba kona ku tusa hahulu limbelwa ni ku ba omba-omba hahulu. (Tite 2:3-5) Mane, mañi ni mañi wa kona ku tusa ka ku bonisa buiyakato ku ba bañwi ba ba talimana ni ñalelwa.

Bakreste ba niti ha ba ‘kwaleli banabahabo lipilu za bona’ ha ba ba ‘bona ba tokwa se siñwi.’ Ba tokomela hahulu kuli ba latelele kelezo ya muapositola Joani ye li: “Bana, ku lata kwa luna ku si ke kwa ba ka manzwi ni ka lulimi, kono ibe ka likezo ni ku eza niti.” (1 Joani 3:17, 18) Kacwalo, haike lu ‘lekule lindiala ni limbelwa mwa ñalelwa ya bona.’—Jakobo 1:27.

[Manzwi a fa likepe 11]

“Ku lata kwa luna ku si ke kwa ba ka manzwi ni ka lulimi, kono ibe ka likezo ni ku eza niti.” 1 Joani 3:17, 18

[Maswaniso a fa likepe 10]

Bakreste ba niti ba babalela lindiala ni limbelwa kwa mubili, kwa moya, ni mwa maikuto