Likota Ze Zwelapili ku Yema ka Nako ye Telele

Liñope li kana la sa bonahala ku ba sibaka se si swanela sa ku yahela teñi ndu ya mina, sihulu haiba li inzi kwahalimu mwa malundu. Kono ku si na taba ni miinelo ye bonahala ku ba ye siyo hande, likota ze ñwi za Alpine li tomanga hahulu mwa mañope a cwalo, ili ku tiyela nako ya maliha ha ku bata hahulu-hulu ni ku tiyela linanga la mbumbi.

HAÑATA, likota ze tiile zeo haki ze tuna hahulu inge likota ze ñwi za mufuta wa zona ze mela fafasi. Masina a zona a kana a ba a kokonyani ni ku bondoka. Hape, likota zeo ki ze kokile hahulu. Likota zeo li kokozwi ki ku hazela kwa sibaka ko li mela ni ku sa fumaneha hande kwa mununo mo li mela.

Ka ku ba kuli likota zeo li tiyela miinelo ye ñwi ye t’ata hahulu ka ku fitisisa fa lifasi-mubu, mwendi mu k’a nga kuli likota ze cwalo ha li koni ku pila nako ye telele. Kono niti kikuli z’a kona. Ba bañwi ba li kota ye bizwa Methuselah, ili mufuta wa kota ya bristlecone pine ye eza limita ze 3,000 mwa butelele, ye hulela mwa malundu a kwa White Mountain mwa California, ki ya lilimo ze 4,700. The Guinness Book of Records 1997 i bonisa kuli kota yeo ki kota ya kale hahulu ka ku fitisisa kwa likota kaufela za fa lifasi-mubu. Edmund Schulman, ya n’a ezize tuto ya likota zeo za kale, n’a talusize kuli: “Kota ya bristlecone pine . . . i bonahala ku ba ye punyuha kabakala miinelo ye t’ata. Likota ze ñwi za kale kaufela [likota za pine] za mwa malundu a White Mountain li fumaneha ibata iba limita ze 3,000 mwa lihalaupa la macwe-cwe ili le li omelezi.” Schulman hape n’a fumani kuli likota za kale ka ku fitisisa ze ñwi za pine ni zona ne li hulela mwa miinelo ye t’ata.

Niha li lukela ku tiyela miinelo ye t’ata, likota ze itiisa zeo li fumana hahulu tuso kwa miinelo ye minde ye mibeli ye li na ni yona. Ko li mela li nosi, ko ku si na hahulu limela ze ñwi, ku li sileleza kwa mililo, ili nto ye ñwi ye beya hahulu likota ze tuna mwa lubeta. Hape, mibisi ya zona i tomanga hahulu mwa macwe kuli li kona fela ku sheñiswa ki zikinyeho.

 Mwa Bibele, batanga ba ba sepahala ba Mulimu ba swanisezwa kwa likota. (Samu 1:1-3; Jeremia 17:7, 8) Ni bona ba kana ba talimana ni miliko kabakala miinelo ye ba ipumana ku yona. Nyandiso, buikangulo bo bu siyo hande, kamba bubotana bo bu swenya li kona ku beya tumelo ya bona mwa tiko ye tuna hahulu, sihulu haiba miliko i zwelapili ku ezahala ka silimo ni silimo. Nihakulicwalo, Mubupi wa bona, ya n’a ezize likota ze tiyela hande miinelo ye t’ata, u sepisa batanga ba hae kuli u ka ba tusa. Bibele i sepisa ba ba sa zikinyehi kuli: ‘U ka mi fa m’ata, a mi tome.’—1 Pitrosi 5:9, 10.

Linzwi la Sigerike le li tolokilwe mwa Bibele kuli ku “itiisa” hañata li talusa ‘ku sa zikinyeha, ku tiiseza, kamba ku tundamena.’ Ka ku swana ni likota za alpine, mutomo o munde u tusa hahulu mwa ku itiisa. Bakreste bona ba tokwa ku toma ka ku tiya ku Jesu Kreste ilikuli ba yeme ka ku tiya. Paulusi n’a ñozi kuli: “Sina ha mu amuhezi Mulena Jesu Kreste, mu zamaye cwalo ku yena, mu nze mu tibisa mibisi ku yena, mu tomwa ku yena, mu tiya mwa tumelo, mo mu lutezwi, mu nze mu tezi buitumelo.”—Makolose 2:6, 7.

Paulusi n’a lemuhile butokwa bwa mibisi ye tiile ya kwa moya. Yena ka sibili n’a tandanisani ni “muutwa mwa mubili,” mi mwa bukombwa bwa hae kaufela n’a tiyezi nyandiso ye maswe. (2 Makorinte 11:23-27; 12:7) Kono n’a lemuhile kuli n’a kona ku tundamena ka m’ata a Mulimu. N’a ize: “Ni kona linto kamukana ka Kreste ya ni fa mata.”—Mafilipi 4:13.

Ka mo u boniseza mutala wa Paulusi, ku itiisa ko ku kondile kwa Sikreste ha ku si ka itinga fa ku ba mwa miinelo ye minde. Ka ku swana ni likota za alpine ze tiyela hande-nde miinelo ye t’ata ka lilimo-limo, lu kona ku zwelapili ku ba mwa tumelo haiba lu tomile ku Kreste ni ku itinga fa m’ata a fa Mulimu. Hape, ha lu itiisa ku isa kwa mafelelezo, lu na ni tibelelo ya ku iponela talelezo ya sepiso ye ñwi ya Mulimu ye li: “Mazazi a ba sicaba sa ka, a ka likana ni mazazi a likota.”—Isaya 65:22; Mateu 24:13.