Ze Ezahezi mwa Bupilo

Ne Lu Likile Jehova

KA MO LI KANDEKEZWI KI PAUL SCRIBNER

“Mu zuhile, bom’a Stackhouse. Kakusasana wo ni zamaya ni ñola ba ba tabela ku eza lioda za mañende a Isita, mi ni sepa kuli ne mu ka tabela ku lekela lubasi lwa mina liñende.” Ne li kwa makalelo a maliha a 1938, mi ne ni li mwa tolopo ya Atco, kwa New Jersey, mwa U.S.A. F’o ne ni ambola ni yo muñwi wa baleki ba batuna be ne ni fundotelanga lico ze ne beswa ki kampani ya General Baking Company. Na ikomokela bom’a Stackhouse ha ba hana.

BA LI: “Ha ni tabeli. Ha lu cangi Isita.”

Cwale ne ni sa zibi za ku nahana. Ha ba cangi Isita? Ki niti kuli sikuka sa pili sa bufundoti kikuli munjombololi u nepile kamita. Cwale fa, ni ezeñi? Na lika, na li: “Kono liñende leo ki le linde luli, mi ni ziba kuli mwa tabelanga lico ze lu lukisanga. Lubasi lwa mina ne lu ka ikola yona nihaike kuli ha mu . . . ha mu cangi Isita, nji ha mu boni cwalo?”

Bona ba kutela ku bulela kuli: “Batili, kono ne ni lelanga ku bulela ku mina fa taba ye ñwi, Bo Scribner, mi mwendi ye ki yona nako ye nde ya ku eza cwalo.” Ngambolo yeo ne i til’o cinca bupilo bwa ka ka ku tala! Bom’a Stackhouse, be ne ba li mwa Puteho ya Berlin ya Lipaki za Jehova ya mwa New Jersey, ne ba talusize ko ne i simuluhile Isita mi ba ni fa libukanyana ze talu. Libuka zeo ne li bizwa Safety (Masabelo), Uncovered (Ku Patululwa), ni Protection (Silelezo). Na lwala libuka zeo kwahae, inze ni nyolelwa ku ziba kono hape inze ni ikalezwi hanyinyani. Ze ne ba bulezi bom’a Stackhouse za ni hupulisa ze ne ni kile na utwa kwa bwanana bwa ka.

Ku Kopana Kwa Pili ni Baituti ba Bibele

Ne ni pepilwe la 31 January, 1907, mi ka 1915, ha ne ni li wa lilimo ze 8, bondate ba bulaiwa ki butuku bwa kansa. Kabakaleo, na ni boma lwa y’o  pila ni bashemi ba boma mwa ndu ye tuna mwa Malden, kwa Massachusetts. Bo malume bo Benjamin Ransom ni ba ku bona ni bona ne ba pila mwa ndu yeo, kono ili fa bulilo bwa bulalu bwa fahalimu. Bo malume bo Ben bao ne ba kalile ku swalisana ni Lipaki za Jehova pili silimo sa 1900 si si ka fita kale. Ka nako yeo Lipaki za Jehova ne ba bizwa kuli International Bible Students (Baituti ba Bibele ba mwa Macaba Kaufela). Ne ni lata hahulu bo malume bo Ben, kono ba bañwi kaufela mwa lubasi lwa boma, be ne ba li ba bulapeli bwa Methodist, ne ba nahana kuli ne ba si ka konda. Lilimo-lilimo hasamulaho, basali ba bona ba kauhana ni bona, kono pili ba si ka eza kale cwalo, ba tahisa kuli bo malume ba beiwe ka nakonyana mwa sipatela sa ba ba si ka konda kabakala litumelo za bona! Bakeñisa kuli madokota mwa sipatela seo ne ba fumani kapili-pili kuli bo malume bo Ben ne ba kondile, ba ba lukulula ni ku ba kupa hahulu swalelo.

Bo malume bo Ben ne ba ni bitulanga kwa mikopano ya Baituti ba Bibele ba mwa Macaba Kaufela ili mwa Boston, sihulu ha ne ku banga ni babuleli ba bapoti kamba ka linako ze ipitezi. Muta o muñwi mubuleli ya n’a pota ne li Charles Taze Russell, ya n’a zibahala hahulu, ili yena ya n’a okamela musebezi wa bukutazi mwa miteñi yeo. Nako ye ñwi hape, kwa ba ni tukiso ye ipitezi ya ku buhisa maswaniso a “Photo-Drama of Creation.” Nihaike kuli f’o ne li kale-kale k’o ka 1915, ni kacenu le ni sa hupula hande-nde poniso ya Abrahama ha n’a isa Isaka kwa lilundu ku y’o mu eza sitabelo. (Genese, kauhanyo 22) Ni sa kona ku bona Abrahama ni Isaka inze ba tuntulika ku kambama lilundu leo ba lwezi ñata ya likota, kakuli Abrahama n’a sepile Jehova ka ku tala. Bakeñisa kuli bondate ne ba timezi, pono yeo ne i ni susumelize hahulu.

Ku tuha f’o, bo malume bo Ben ni ba ku bona ba tutela kwa Maine, mi boma ba nyaliwa hape mi ba lu tutiseza kwa New Jersey. Kacwalo kwa fita nako ye telele ni sa bonanangi hahulu ni bo malume bo Ben. Mwa lilimo ze ne ni nonoboka mwa New Jersey, na kopana ni Marion Neff. Ne ni ikolanga ku potela lubasi lwa habo yena lwa bana ba 8 ili lwa bulapeli bwa Presbyterian. Hañata la Sunda ni la Sunda manzibwana, ne ni tonanga ni lubasi l’o ni sikwata sa mikulwani ba keleke ya bona ku fitela na ka sibili ni ba wa Presbyterian. Niteñi, ze ñwi za lika ze ne ni itutile kwa mikopano ya Baituti ba Bibele ne ni sa li hupula. Na ni Marion lwa nyalana ka 1928, mi bana ba luna ba basizana, ili Doris ni Louise, ba pepwa ka 1935 ni 1938. Cwale ne se lu na ni twana to tubeli mwa lubasi, mi sibeli sa luna lwa lemuha kuli ne lu tokwa ketelelo ya kwa moya mwa ku uta lubasi lwa luna.

Ku Fumana Niti mwa Libukanyana Zani

Na ni Marion ne lu bata keleke ya ku kena. Lwa lela za ku eza. Ne lu yapananga la Sunda ni la Sunda, ku eza kuli yo muñwi ku luna n’a siyalanga fa lapa ni bana mi yo muñwi n’a yo potela keleke ye ne i sepisa. Zazi le liñwi la Sunda ne li nako ya Marion ya ku ba fa lapa, kono se ni bulela kuli na kona ku lela bana. F’o ne ni bata ku bala bukanyana ya Safety, yona ya pili kwa libuka ze talu ze ne ba ni file bom’a Stackhouse. Ha ne ni kalile ku i bala, na palelwa ku i lula! Buikolwiso bwa ka ne bu ya bu hula kuli ne ni fumani nto yeo keleke ifi kamba ifi ne i sa koni ku ni fa. Viki ye tatama, nto ye swana ya ezahala, mi ne ni itatezi ku lela  bana ni nze ni bala buka ya bubeli, ya Uncovered. Ze ne ni bala ne li bonahala kuli ni kile na li utwa. Kuli zeo haki zona ze ne ba lumela bo malume bo Ben? Lubasi lwa luna ne lu ize bulapeli bwa hae ne li bwa mufuta. Marion n’a ka liñi? Ne ni sa tokwi ku bilaela. Ha ni kotokile kwa musebezi mazazinyana ku zwa fo ne ni balezi Uncovered, Marion a ni komokisa ka ku bulela kuli, “Ni balile tubuka twani to ne mu tisize. Twa tabisa luli.” Yeo ne li kimuluho hakalo!

Kwa mafelelezo a tubuka t’o, ne ku na ni litaba ze ne bulela za buka ye nca ya Enemies (Lila), ye ne i beya ka m’ata fa ngandaleza bulapeli bwa buhata. Lwa atula kuli lu i fumane. Kono lu si ka lumela kale oda ya luna, Paki a ngongota fa sikwalo sa luna ni ku lu fa yona buka yeo. Yona buka yeo ki yona ye ne lu tokwa! Lwa tuhela ku yanga kwa likeleke mi lwa kala ku yanga kwa mikopano ya Puteho ya Camden ya Lipaki za Jehova ya mwa New Jersey. Likwelinyana ku zwa f’o, ili la Sunda, la 31 July, 1938, sikwata sa luna sa batu ba ba bat’o ba 50 sa putehanela fa lwanda lwa Kaizeli Stackhouse mi lwa teeleza kwa ngambolo ye n’e beilwe fa tepu ye bulela za kolobezo ili ye ne filwe ki Judge Rutherford. Lapa leo ki fona fo ne ni likile ku fundota mañende a Isita. Ku tuha f’o lwa cinca liapalo mwa ndu, mi ba 19 ku luna lwa kolobezwa mwa kanukana ke ne ka li bukaufi.

 Ku Tundamena ku Ba Paina

Hamulahonyana wa ku kolobezwa, yo muñwi wa likaizeli mwa puteho a ni bulelela ka za batu ba ba bizwa mapaina, bao musebezi wa bona o mutuna ki bukombwa bwa nyangela. Onaf’o na nyolelwa ku ziba ze ñata mi hañihañi na fita fa ku ziba lubasi mutumbi lwa mapaina. Munna-muhulu Muzwale Konig, musal’a hae, ni mwan’a hae wa musizana ya hulile ne li mapaina kaufel’a bona mwa puteho ye ne li bukaufi. Ka ku ba kuli ne ni li ndate lubasi lwa twana to tunyinyani, ne ni tabisizwe ki tabo ye tuna yeo lubasi lwa bo Konig ne lu fumananga mwa bukombwa. Hañata ne ni fitanga fa ndu ya bona, ku yemisa teñi mota ya kampani ko ne ni sebeza, ni ku ya ni bona mwa bukombwa bwa fa ndu ni ndu. Ku si ka fita nako ni na se ni bata ku ba paina. Kono ne ni ka kona cwañi ku eza cwalo? Na ni Marion ne lu na ni twana to tu sa li to tunyinyani, mi musebezi wa ka n’o patehisa hahulu. Mane, Ndwa ya Lifasi ya II ha ne i kala mwa Yurope mi mitangana ba bañata ba kena busole mwa United States, misebezi ya luna be ne ba si masole ya zwelapili ku ekezeha. Ne ni sweli ku hapelezwa ku ekeza kwa baleki be ne ni fundotelanga lika, mi ne ni ziba kuli ne ni ka y’o shwa cwalo ni sa bi paina mwa muinelo w’o.

Ha ne ni taluselize Muzwale Konig za takazo ya ka ya ku eza bupaina, a li: “U tundamene fela ku itiisa mwa sebelezo ya Jehova, mi u lapele ku yena ka za mulelo wa hao. U ka ku tusa ku u peta.” Na tundamena ku eza ona cwalo ku fitelela silimo. Ne ni nahananga hañata mañolo a’ cwale ka Mateu 6:8, ye lu sepisa kuli Jehova wa ziba ze lu tokwa mane lu si ka mu kupa zona kale. Mi ne ni tundamezi ku lika ku mamela kelezo ya Mateu 6:33, yona ye li lu tundamene ku bata pili za Mubuso wa Mulimu ni ku luka kwa hae. Hape ne ni susuelizwe ki Muzwale Melvin Winchester, ya n’a li muokameli wa mupotoloho.

Na taluseza Marion milelo ya ka. Lwa alakanya manzwi a’ kwa Malaki 3:10. Liñolo leo li lu susueza ku lika Jehova mi lu bone nji a si ke a lu kapweka mbuyoti. Kalabo ya Marion ne i ni susuelize. N’a ize: “Haiba mu bata ku eza bupaina, mu si liyehi bakeñisa ka. Na na kona ku babalela tusizana to ha mu nze mu eza bupaina. Ni kuli ha lu tokwi ze ñata za kwa mubili.” Ne se lu nyalani ka lilimo ze 12, mi kacwalo ne ni ziba kuli Marion ne li musali ya n’a sa sinya-sinyi mali ili ya na ni tokomelo hahulu. Ka lilimo-limo, u bile paina wa ngana ye ni sebelize ni yena, mi se siñwi sa lika z’e lu tusize mwa lilimo ze bat’o ba ze 60 ze lu tandile mwa sebelezo ya nako ye tezi ibile buikoneli bwa hae bwa ku kolwa ka ze nyinyani ni ku li ezisa ku bonahala inge kuli ki ze ñata.

Ha ku y’o ezanga mbumbi ka 1941, hamulaho wa ku alakanya ka tapelo ka likweli ze ñata, kapene ke ne lu bulukanga ni Marion ka hula. Lwa leka karavani ya limita ze 5 ni licika ya mwa misipili ili mo ne ku kona ku pila lubasi lwa luna. Na tuhela musebezi mi na ba paina wa kamita ka July ya 1941. Se ni bile mwa sebelezo ya nako ye tezi ku zwelela onaf’o. Musebezi wa ka wa pili ne li ku fita mwa libaka ze lishumi mwa Likululu 50 le li li mwahal’a New Jersey ni Saint Louis, kwa Missouri, k’o mukopano wa luna n’o ka ezezwa kwa makalelo a August. Ne ni lumezwi mabizo ni likeyala za mizwale be ne ni ka fumana ha ni nze ni ya, mi na ba ñolela liñusa, ili ku ba zibisa lizazi la ku ni libelela. Ha ne lu ka y’o fita kwa mukopano, ne ni ka y’o fumana likolo la bupaina ni ku fiwa musebezi u sili.

“Ni Ka Lika Jehova”

Lwa longa lihatiso mwa karavani ya luna ye nyinyani ya misipili ni ku ya kwa mukopano wa luna wa mafelelezo mwa puteho ya Camden kuli lu y’o laeza mizwale. Hamoho ni twana twa tusizana twa ku babalela mi lu sa zibi ko ne lu ka y’o tibelela hamulaho wa mukopano, milelo ya luna mwendi ne i bonahezi ku ba tolo ku ba bañwi ba mizwale, mi ba sikai ku bona ba li: “Mu ka tuha mu yo kuta mina.” Ni hupula kuli ne ni ize: “Ha ni si ka bulela kuli ha ni na ku kuta. Jehova n’a ize u ka ni babalela, mi ni ka lika Jehova.”

Hamulaho wa lilimo ze 60 za bupaina mwa litolopo ze 20 ku zwa Massachusetts ku ya Mississippi, lwa kona ku bulela kuli Jehova u ezize za n’a sepisize ku fita mo ne lu libelelela. Limbuyoti z’a sululezi Marion, na, ni bana ba luna ba basizana ba babeli li fitela kwahule ze ne lu sepa ku fumana kale-kale k’o ka 1941. Ze ñwi za limbuyoti zeo ki ku bona bana ba luna ba ba mapaina ba ba sepahala mwa liputeho ze li bukaufi, mi (ka ku ya ka palo ya cwanoñu fa) lu bile ni bana ba kwa moya ba ba bat’o eza mwanda ba bashimani ni basizana  ba ba hasani kai ni kai kwa Likamba la kwa Upa la United States. Ni itutile ni batu ba 52 ba ba neezi bupilo bwa bona ku Jehova Mulimu mi ba Marion bona ki ba 48.

Ka August ya 1941, lwa fita kwa Saint Louis, mi teñi k’o na kopana ni Muzwale T. J. Sullivan wa kwa Betele. N’a na ni liñolo la ku sumekelwa kwa ka. Ne ni li tokwa kabakala ndwa ye ne i sindumuka ni kabakala muhato wa ku kenya batu busole. Na taluseza Muzwale Sullivan kuli musal’a ka n’a tanda nako ye likana ni ya ka mwa bukombwa ni kuli n’a ka tabela ku eza ni na bupaina. Nihaike kuli likolo la bupaina kwa mukopano ne li si ka tomwa kale, Muzwale Sullivan onaf’o fela a kenya Marion mwa bupaina ni ku lu buza kuli: “Mu ka y’o ezeza kai bupaina hamulaho wa mukopano?” Ne lu sa zibi. Yena a li: “Mu si bilaeli. Mu ka katana mutu kwa mukopano ya zwa kwa sibaka se si tokwa mapaina, mi lika li ka zamaya hande. Mu lu ñolele fela ni ku lu taluseza ko mu ka fumaneha, mi lu ka mi keta.” Kona mo ne ku ezahalezi cwalo. Ne lu til’o ziba kuli Muzwale Jack DeWitt, ya n’a kile a ba muokameli wa mupotoloho, n’a ziba batu ba bañwi ba kwa New Market, mwa Virginia, be ne ba na ni lihae la mapaina le ne li tokwa mapaina ba bañwi ba sikai. Kacwalo, hamulaho wa mukopano, lwa liba kwa New Market.

Mwa New Market kwa ezahala nto ye nyakalalisa hahulu. Ya n’a zwa kwa Philadelphia ku t’o ba ni luna mwa musebezi wa bupaina ki Benjamin Ransom! Ee, bona bo malume bo Ben. Haki tabo ni yeo ku sebeza ni bona mwa bukombwa bwa fa ndu ni ndu hamulaho wa lilimo ze fitelela 25 ku zwa fo ne ba calezi lipeu zani za niti mwa pilu ya ka kwa Boston! Niha ne ku fitile lilimo-limo inze ba sa isiwi pilu, inze ba sheununwa, mane ni ku nyandiswa ki lubasi lwa bona, bo malume bo Ben ne ba si ka yumba lilato la bona ku Jehova ni bukombwa.

Lwa pila likweli ze 8 mwa lihae la mapaina mwa New Market. Ka nako yeo, ze ñwi za ze ne lu itutile ne li ku cincanisanga lihatiso ka likuhu ni mai. Ku tuha f’o, na, bo malume bo Ben, ni Marion, hamoho ni ba bañwi ba balalu, lwa cincezwa ku y’o ba mapaina ba ba ipitezi mwa Hanover, kwa Pennsylvania. W’o ne li musebezi wa makalelo ku ye silezi ye ne lu ka ba ni yona mwa Pennsylvania ku kala ka 1942 ku isa 1945.

Mapaina Ba Ba Ipitezi Ka Nako ya Ndwa ya Lifasi ya II

Ka linako ze ñwi mwahal’a Ndwa ya Lifasi ya II, ne lu na ni ku talimana ni sitoyo kabakala buikambuso bwa luna, kono Jehova ni kamuta n’a si ka lu yubeka. Muta o muñwi mwa Provincetown, kwa Massachusetts, mota ya luna ya Buick ya shwa, mi ne ni na ni ku zamaya libimanyana ka nyau ku ya kwa musipili wa makutisezo. Fo ne ni ka pululeza silalanda sa Makatolika se si sabisa. Na katana siweleya sa banana ba libangoki. Ha se ba ni zibile, ba kala ku yowilikana. Na pakisa ku ba fitelela, mi ka nako yeo ne ba fukumuna macwe kono ba ni shutaka maswe. Ne ni nze ni sepa kuli mikulwani bao ne ba sa ni manami. Na fita kwa ndu ya mutu ya n’a tabela niti y’o ni si na kolofalo. Kono muñ’a ndu y’o, ya n’a li silama se si kutekeha sa sitopa sa American Legion, a kupa swalelo, a li: “Ha ni koni ku ba ni mina manzibwana a. Ne ni libezi kuli ne lu ka ya kwa tolopo kwa ku buha filimu.” Pilu ya ka ya mbamba ha ni hupula sikwata sani sa baposi ba macwe be ne ni katani, be ne ba libelela kuli ni kute. Kono na kutelwa ki mwangalwa mutompehi y’o h’a zwelapili kuli: “Mwa kona ku zamaelela ni luna. Lu ka ambola mwa nzila.” Kacwalo na kona ku fa bupaki, mi na ipitela hande-nde fani fo ne ku inzi balwanisi.

Ku Tokomela za Lubasi ni Bukombwa ka Nako Ye Swana

Hamulaho wa ndwa, lwa fiwa misebezi i sikai mwa Virginia. Ye miñwi ku yona ne li ku eza bupaina bo bu ipitezi ni bwa kamita mwa Charlottesville. Silimo sa 1956 hasi t’o eshanga, bana ba luna ne se ba hulile ni ku nyalwa, mi na ni Marion lwa shimbuluka hape, lwa eza bupaina mwa Harrisonburg, kwa Virginia, ni bupaina bo bu ipitezi mwa Lincolnton, kwa North Carolina.

Ka 1966, na ketiwa ku eza musebezi wa mupotoloho, ili ku potela liputeho ni ku susueza mizwale, sina mwa n’a ni susuelize Muzwale Winchester mwa New Jersey ku bo ma-1930. Na sebeza ka lilimo ze peli mwa mupotoloho wa liputeho za mwa Tennessee. Ku tuha f’o na ni Marion lwa kupiwa ku kutela mwa musebezi o ne lu lata hahulu, ona wa bupaina bo bu ipitezi. Ku zwa 1968 ku  isa 1977, lwa eza bupaina bo bu ipitezi mwa kalulo ya kwa mboela ya United States, ku zwa Georgia ku y’o li ti kwa Mississippi.

Mwa Eastman, kwa Georgia, na ketiwa ku ba muokameli wa puteho (yo cwale u bizwa muokameli ya zamaisa) kuli ni yole Powell Kirkland, muzwale ya lateha, ili ya supezi ya n’a bile muokameli wa mupotoloho ka lilimo ze ñata kono ili y’o cwale n’a katazwa ki makulanu. N’a itumezi hahulu-hulu mi hape n’a ni tusize. Tuso ya hae ne li ya butokwa hahulu kakuli ne ku na ni misunga mwa puteho mi ba bañwi ku ba ba zamaisa ne ba abani teñi. Butata bwa hula, mi na lapela hahulu ku Jehova. Na hupula mañolo a’ cwale ka Liproverbia 3:5, 6, ye li: “U sepe [Muñ’a] Bupilo ka pilu ya hao kaufela, mi u si ke wa tiyela fa butali bwa hao; u beye [Muñ’a] Bupilo mwa milelo ya hao kaufela, mi Yena u ka lukisa linzila za hao.” Ka ku itiisa kuli ku be ni tukuluho ya ku buhisana, lw’a kona ku tisa buñwi mwa puteho. Ze ne zwile mwateñi za tusa bote.

Silimo sa 1977 hasi t’o eshanga, lwa kala ku ikutwa kuli ki kale lu katala, mi lwa kutiswa hape mwa sibaka sa Charlottesville, k’o bana ba luna ba basizana ba babeli ne ba pila ni mabasi a bona. Mwa lilimo ze 23 ze felile, lu bile ni tohonolo ye tabisa ya ku sebeleza mwa sibaka seo, ili ku tusa mwa ku toma puteho ya Ruckersville ya kwa Virginia ni ku iponela bana ni baikulu ba be ne lu lutanga Bibele kwa makalelo ha ba hula ni ku ba  maeluda ba mwa puteho, mapaina, ni lilama za fa Betele. Na ni Marion lu sa kona ku yanga kamita mwa sebelezo ya mwa simu, mi ni na ni tohonolo ya ku ba eluda ya tukufalezwi mwa Puteho ya Charlottesville East, ku zamaisa tuto ya buka ni ku fa lingambolo za nyangela.

Mwahal’a lilimo-limo ze fitile, lu bile ni butata sina mañi ni mañi. Ka mutala, niha ne lu ikatalize luli, Doris a fokola kwa moya ka nakonyana ha na bat’o kwanisa lilimo ze 20 za ku pepwa mi a nyalwa ki munna ya n’a si Paki. Kono n’a si ka tuhelelela ku lata Jehova, mi Bill mwan’a hae s’a sebelize lilimo ze 15 fa Betele mwa Wallkill, kwa New York. Doris ni Louise se li limbelwa cwale, kono ba eza ka tabo bupaina bwa kamita bukaufi ni luna.

Lituto Ze Itutilwe mwa Lilimo Ze Fitile

Ni itutile ku sebelisa litaelo li sikai ze bunolo kuli ni kone ku sebeleza hande Jehova, ze li: U pile bupilo bo bu bunolo. U fe mutala mwa likezo za hao kaufela, ku kopanyeleza ni za kwa mukunda. Mwa lika kaufela, sebelisa ketelelo ya “mutanga ya sepahala, ya na ni kutwisiso.”—Mateu 24:45.

Marion u ipangezi mukoloko o mukuswani o sebeza wa liakalezo za mwa ku konela ku eza hande bupaina mutu h’a nze a uta bana: Lukisa tomahanyo ye sebeza, mi u i latelele. Bukombwa bwa bupaina u bu eze ona musebezi wa hao luli. U ce lico ze tiisa mubili. U pumulange ka nako. U si fitelezi ku eza za ku itabisa ka zona. U tuse bana ba hao ku ikola niti, hamoho ni likalulo kaufela za bukombwa. U ba tuse kuli ka nako kaufela ba be ni nyakalalo ha ba li mwa bukombwa.

Cwale se lu matela mwa lilimo za bo ma-90 za buhulu. Se ku fitile lilimo ze 62 ku zwa fo ne lu utwezi ngambolo ya kolobezo ya luna inze lu li fa lwanda lwa lapa la bom’a Stackhouse, mi lu tandile lilimo ze 60 mwa sebelezo ya nako ye tezi. Na ni Marion lwa kona ku bulela ka pilu kaufela kuli lwa itebuha hahulu-hulu bupilo bo lu pila. Ni itebuha hahulu-hulu susuezo ye ne ni filwe ha ne ni li ndate wa mukulwani ya kuli ni satalalele pili milelo ya kwa moya ni ku tundamena ku sebeleza fa ku i peta. Ni itumela ni ku Marion musal’a ka ya lateha, ni kwa bana ba ka ba basizana ka tuso ye ba ni file ka lilimo-limo ze felile. Niha lu si ka luwa ze ñata, hañata ni ipulelelanga kuli Muekelesia 2:25 ya sebeza ku na. I li: “Ki mañi ya ka ca, ni ku taba [ku ni fita, NW]?”

Kaniti, ku luna Jehova u ezize ze ñata-ñata luli ka mw’a sepiselize kwa Malaki 3:10. Kaniti u ‘lu sululezi mbuyoti, mane sibaka mwa ku i amuhelela si taezi’!

[Mbokisi/Siswaniso se si fa likepe 29]

ZE HUPULWA KA ZA LILIMO ZA NDWA

Se ku fitile lilimo ze bat’o eza 60 ku zwa fo ne i lwanezi ndwa, kono lubasi mutumbi lu sa hupula hande-nde lilimo zani.

Doris u hupula kuli: “Pennsylvania ne i batanga hahulu fokuñwi. Busihu bo buñwi muhazela n’o fitile fa -30° Celsius.” Louise u ekeza kuli, “Na ni Doris ne lu inananga fa mahutu kwamulaho wa mota ya luna ye supezi ya Buick kuli mahutu a luna a si ke a hazela.”

Doris u li, “Kono ne lu si ka ikutwa kuli lu botanile kamba kuli ne lu yawa lika. Ne lu ziba kuli ne lu zamaya-zamaya hahulu ku fita buñata bwa batu, kono ne lu canga hande kamita, mi ne lu na ni liapalo ze nde hakalo ze ne lu tubulelwanga inge li sa bonahala bunca. Ne li zwanga kwa balikani ba kwa Ohio, be ne ba na ni bana ba basizana be ne ba li ba bahulunyana ku luna.”

Louise u li, “Boma ni Bondate kamita ne ba tisa kuli lu ikutwe kuli lwa latiwa ni ku itebuhiwa, mi ne lu tandanga nako ye ñata ni bona mwa bukombwa. Kabakaleo, ne lu ikutwanga kuli lu ba butokwa mi ne lu utwana hahulu ni bona.”

Paul u hupula kuli, “Ne ni na ni mota ya Buick ya 1936, mi limota zeo ne li zibahala ka ku weyula sipi fo li pikuluhela liwili. Ni bona kuli injini ne li ye tuna hahulu kwa mota. Ka mo ne ku bonahalela, mota ne i shwanga fa busihu bo bu bata ka ku fitisisa mwa kweli, mi ku tuha f’o ne ni sheshelelanga kwa sibaka sa limota ze shwile ku y’o bata sipi ye ñwi. Ne ni til’o ba caziba kwa ku yolisa lisipi zeo.”

Marion u li, “Mu si libali makadi a ku pimelwa lika. Lika kaufela ne li za ku pimelwa—nama, mafula a mwa mota, mataela a mota, kaufela ne li pimelwa. Fo ne lu fitela kaufela kwa sibaka se sinca se ne lu filwe ku sebeleza teñi, ne lu na ni ku ya kwa bazamaisi ba ba yemela muso ni ku y’o kupa kadi ya ku pimelwa lika. Ne ku kona ku tanda likweli kuli lu fumane kadi, mi ne ku bonahala kuli ha lu y’o fumananga kadi ya luna kwa nalulelule, ne lu cincezwa ku sili, mi ne lu na ni ku kala sinca hape. Kono Jehova n’a lu babalela kamita.”

[Siswaniso]

Na ni Marion hamoho ni Doris (kwa nzohoto) ni Louise, ka silimo sa 2000

[Siswaniso se si fa likepe 25]

Na ni boma ka 1918, ha ne ni li wa lilimo ze 11

[Siswaniso se si fa likepe 26]

Na ni Louise, Marion, ni Doris ka 1948 fo ne ba kolobelizwe basizana

[Siswaniso se si fa likepe 26]

Siswaniso sa sinawenga sa luna, ka October ya 1928

[Siswaniso se si fa likepe 26]

Na ni bana ba ka (yo muñwi u kwa nzohoto kwa mafelelezo mi yo muñwi kwa bulyo kwa mafelelezo) kwa libapalelo la Yankee, ka 1955