Swanelo ya Mina ya ku Lumela

Mwendi mu nga ka butokwa swanelo ya mina ya ku lumela se mu lakaza ku lumela kaufela. Ibat’o ba mañi ni mañi u cwalo. Ka ku sebelisa swanelo yeo, batu ba mwa lifasi ba ba fita fa 6 bilioni ba tahisize mibonelo ye shutana-shutana ye komokisa. Sina ku shutana kwa mubala, sibupeho, ponahalo, munati, muunko, ni mulumo ze lu fumana mwa pupo, mibonelo ye shutana-shutana hañata i ekeza ciseho, tabo, ni munyaka kwa bupilo. Luli ku shutana-shutana ko ku cwalo ku kona ku ekeza kwa tabo mwa bupilo.—Samu 104:24.

KONO tokomelo ya tokwahala. Mibonelo ye miñwi ha i shutani fela kono hape i lubeta. Ka mutala, kwa makalelo a lilimo za mwanda wa bu 20, batu ba bañwi ne ba fitile fa ku lumela kuli Majuda ni ba Likopano za Likunutu ne ba na ni milelo ya “ku sinya Bukreste ni ku tisa kuli lifasi kaufela li be mwatas’a tamaiso ya bona.” Nto ye ñwi ye n’e tisize tumelo yeo ki pampili ye ne lwanisa Majuda ye ne bizwa Protocols of the Learned Elders of Zion. Pampili yeo ne i bulezi kuli kuti milelo yeo n’e kopanyeleza ku yemela mitelo ye tulile tikanyo, ku susueza ku panga lilwaniso, ku tokwa kuli likampani ze tuna li hule hahulu ilikuli ‘maluwo a Balicaba a sinyiwe ka nako i liñwi.’ Ze n’e bulezwi ne li kopanyeleza hape ni ku fetula lituto za kwa sikolo ka mulelo wa ku ‘fetula Balicaba ku ba lifolofolo ze sa nahani,’ mane ni ku yaha linjanji za mwa mubu ze ngungahanya mileneñi ye mituna ilikuli ba bahulu ba bulapeli bwa Sijuda ba kone ‘ku fenya be ne ba ka ba lwanisa kaufela.’

Bo luli ki buhata bo ne bu lukiselizwe ku susueza batu ku lwanisa Majuda. Mark Jones wa kwa British Museum u li, ‘litaba za bulyangu za ku ikupulela fela zeo, ne li yandulukile ku zwelela kwa Russia,’ ili k’o ne li ñozwi lwa pili mwa pampili ya makande ka 1903. Ne li ñozwi ni mwa pampili ya makande ye bizwa The Times ya kwa London la May 8, 1920. Hamulaho wa silimo, The Times ya zibahaza pampili yeo ku ba ya buhata. Ka nako yeo, mafosisa na s’a ezizwe kale. Jones u li, ‘buhata bo bu cwalo bu t’ata ku bu felisa.’ Batu ba sa bu amuhela fela, bu tahisa mibonelo ya lutimbo, ni ye lubeta—mi hañata ze zwanga mwateñi ki kozi, sina ka mo li boniselize litaba ze ne ezahezi mwa lilimo za mwanda wa bu 20.—Liproverbia 6:16-19.

Tumelo ha I Bapanyiwa ni Niti

Ki niti, litumelo ze fosahezi li kona ku taha niha ku si na buhata bwa ka mabomu. Ka linako ze ñwi, lu palelwanga fela ku utwisisa lika hande. Batu ba bañata se ba  shwile ka sipundumukela kabakala ku eza nto ye ne ba lumela kuli ki ye nde. Ku tuha f’o hape, hañata lu lumelanga sika ka libaka fela la kuli lu bata ku si lumela. Caziba yo muñwi u bulela kuli nihaiba ba sayansi “hañata ba tabelanga ze ba ezize.” Mibonelo ya bona i foufaza likatulo za bona ze lukile. Mi ba kana ba sinyeza nako ya bupilo bwa bona kaufela fa ku lika ku yemela mibonelo ye fosahezi.—Jeremia 17:9.

Ku bile cwalo ni kwa litumelo za bulapeli ze tisanga ku sa lumelelana ko kutuna. (1 Timotea 4:1; 2 Timotea 4:3, 4) Mutu yo muñwi u na ni tumelo ye tuna ku Mulimu. Yo muñwi u li batu ha ba na libaka la ku ba ni tumelo ku Mulimu. Yo muñwi u tiiseza kuli mu na ni moyo o sa shwi o bandukanga lifu. Yo muñwi u lumela kuli ha mu shwa ha mu bi teñi, ku felile. Kaniti, litumelo ze lwanisana zeo ha li koni ku ba za niti kaufela zona. Kacwalo, kana haki ko ku butali ku bona teñi kuli ze mu lumela luli ki za niti mi haki ze mu bata ku lumela fela? (Liproverbia 1:5) Mu kona ku eza cwañi cwalo? Taba ye tatama i ka nyakisisa tuto yeo.

[Siswaniso se si fa likepe 3]

Taba ya mwa 1921 ye n’e bonisize buhata bwa pampili ye bizwa “Protocols of the Learned Elders of Zion”