Mu Be ni Tumelo ye Swana ni ya Abrahama!

“Ba ba na ni tumelo, ki bona ba ba bulelwa kuli ki bana ba Abrahama.”—MAGALATA 3:7.

1. Abrame n’a talimani cwañi ni muliko o munca mwa Kanana?

ABRAME n’a siile bupilo bwa mbombolelwa mwa Ure ka ku latelela taelo ya Jehova. Maziyezi a n’a talimani ni ona mwa lilimo ze n’e latelezi ne li fela matatekelo a tiko ya n’a talimani ni yona mwa Egepita. Taba ya mwa Bibele i li: “Cwale tala ya ba teñi mwa naha yeo.” Abrame n’a ka be a filikani ka bunolo bakeñisa muinelo w’o! Kono n’a ngile mihato ye minde ya ku fepa lubasi lwa hae. “[Abrame] a shetumukela kwa Egepita ku y’o ina mwateñi; kakuli tala ne li ye tuna mwa naha yeo.” Lubasituna lwa Abrame ne lu lemuhilwe mwa Egepita. Kana Jehova n’a ka taleleza sepiso ya hae ni ku sileleza Abrame kuli a si ke a holofazwa?—Genese 12:10; Exoda 16:2, 3.

2, 3. (a) Ki kabakalañi Abrame ha n’a si ka zibahaza kuli Sarai ne li musal’a hae? (b) Ka ku talimana ni muinelo wo, Abrame n’a ezize cwañi musal’a hae?

² Kwa Genese 12:11-13, lu bala kuli: “Ha s’a keni mwa Egepita, a li ku Sarai musal’a hae: Bona, cwale ni ziba kuli u musali yo munde ka sibupeho. Hakulicwalo Maegepita ha ba ka ku bona, ba ka li: Yo ki musal’a hae, mi ba ka ni bulaya; kono wena ba ku lisele, u pile. Nge u li u kaizel’a ka, kuli ni eziwe hande kabakala hao, mi moya wa ka u pile kabakala hao.” Sarai niha n’a li wa lilimo z’e 65, n’a sa li yo munde hahulu ka sibupeho. Kabakaleo, Abrame a ba mwa lubeta. * (Genese 12:4, 5; 17:17) Sa butokwa ni ku fita kikuli, litaba ze ama mulelo wa Jehova ne li li mwa lubeta, kakuli n’a bulezi kuli ka Abrame macaba kaufela a lifasi n’a ka fiwa mbuyoti. (Genese 12:2, 3, 7) Ka ku ba kuli Abrame n’a si na mwana, n’e li kwa butokwa kuli a zwelepili ku pila.

³ Abrame n’a bulelezi musal’a hae ku itusisa mukwa o ne ba lumelelani kwamulaho kuli ne ba ka itusisa ona, ona wa ku bulela kuli Sarai n’a li kaizel’a Abrame. Mu lemuhe kuli Abrame niha n’a na ni m’ata ka ku ba toho ya lubasi, n’a si ka itusisa maswe butoho bwa hae, kono n’a mu kupile kuli ba utwane ni ku swalisana. (Genese 12:11-13; 20:13) Mwa muinelo w’o, Abrame n’a tomezi banna mutala o munde wa ku peta butoho ka lilato. Sarai yena ka ku bonisa buipeyo bwa hae, ki mutala kwa basali kacenu.—Maefese 5:23-28; Makolose 4:6.

4. Batanga ba Mulimu ba basepahali kacenu ba lukela ku eza cwañi mizwale ba bona ha ba li mwa lubeta?

⁴ Sarai n’a kona ku bulela kuli n’a li kaizel’a Abrame kakuli luli n’a li kaizel’a Abrame ku bondat’ahe. (Genese 20:12) Hape, Abrame n’a siyo mwa tamo ya ku bulelela batu litaba ze ne ba sa swaneli ku ziba. (Mateu 7:6) Batanga ba Mulimu ba basepahali ba mwa miteñi ya cwale ba latelela taelo ya mwa Bibele ya ku ba basepahali. (Maheberu 13:18) Ka mutala, ne ba si ke ba puma ni kamuta ka ku itama ka luci mwa kuta. Kono haiba buiketo bwa mizwale ba bona bwa kwa mubili kamba bwa kwa moya bu mwa lubeta, inge cwalo mwa linako za nyandiso kamba lindwa, ba latelela  kelezo ya Jesu ya ku ba ‘ba ba na ni butali, sina linoha, kono i li ba ba tokwile mano a maswe, sina linkwilimba.’—Mateu 10:16; mu bone Tora ya ku Libelela ya November 1, 1996, likepe 32, paragilafu 19.

5. Ki kabakalañi Sarai ha n’a tabela ku utwa kupo ya Abrame?

⁵ Sarai n’a ngile cwañi kupo ya Abrame? Muapositola Pitrosi u talusa basali ba ba li inge Sarai kuli ki “ba ba sepile Mulimu.” Kacwalo, Sarai n’a kona ku utwisisa za kwa moya ze n’e amilwe teñi. Hape, n’a lata ni ku kuteka munn’a hae. Kacwalo, Sarai a iketela ku ‘utwa munn’a hae’ ni ku sa zibahaza kuli u nyezwi. (1 Pitrosi 3:5) Kaniti, ku eza cwalo ne ku mu beile mwa lubeta. “Abrame h’a s’a fitile mwa Egepita, Maegepita ba bona kuli musali ki yo munde hahulu. Manduna ba Faro ni bona ba mu bona, mi ba mu babaza fapil’a Faro; mi musali a ngiwa, a iswa mwa ndu ya Faro.”—Genese 12:14, 15.

Puluso ya Jehova

6, 7. Bo Abrame ni Sarai ne ba ipumani mwa muinelo mañi o swenya, mi Jehova n’a pulusize cwañi Sarai?

⁶ Seo si lukela ku ba se ne si swenyize hahulu bo Abrame ni Sarai! Ne ku bonahezi kuli Sarai n’a ka swalwa likalala. Hape, Faro ka ku sa ziba kuli Sarai n’a nyezwi, a kapweka Abrame limpo, kuli mane a fita fa ku “luwa lingu ni likomu, ni limbongolo, ni batanga ba banna ni ba basali, ni limbongolo ze sihali, ni likamele.” * (Genese 12:16) Limpo zeo li lukela ku ba ze ne nyefisize Abrame luli! Muinelo niha ne u kana u bonahezi ku ba o maswe, Jehova n’a si ka siloka Abrame.

⁷ “Kono [Muñ’a] Bupilo a nata Faro ni ba ndu ya hae ka likoto ze tuna, kabakala Sarai musal’a Abrame.” (Genese 12:17) Ka nzila ye ñwi ye si ka patululwa, Faro a bulelelwa se ne si tisize luli “likoto” zeo. A’ nga muhato kapili-pili, kuli: “Faro ki h’a biza Abrame, a li: U ni ezelizeñi taba ye? Kiñi ha u si ka ni bulelela kuli ki musal’a hao? Kiñi ha u bulezi kuli, yo ki kaizel’a ka, mane na mu nga kuli ibe musal’a ka? Cwale musal’a hao ki yo, u mu nge mi u ikele! Faro kih’a laela batu ba hae bakeñisa Abrame, mi ba mu fundula yena ni musal’a hae ni linto kamukana z’a n’a luwile.”—Genese 12:18-20; Samu 105:14, 15.

8. Jehova u sepisa silelezo mañi kwa Bakreste kacenu?

⁸ Kacenu, Jehova h’a lu sepisi kuli u ka lu pulusa kwa manyando a tiswa ki lifu, bubangoki, lukupwe, kamba likozi za ka taho. Lu sepiswa kuli Jehova kamita u ka lu silelezanga kwa lika ze kona ku beya buiketo bwa luna bwa kwa moya mwa lubeta. (Samu 91:1-4) U eza cwalo sihulu ka ku lu lemusa ka bunako ka ku itusisa Linzwi la hae ni “mutanga ya sepahala, ya na ni kutwisiso.” (Mateu 24:45) Ha lu fumbelwa ku bulaiwa kamba ku nyandiswa bo? Batu ba bañwi niha ne ba kana ba tuhelelwa ku shwa, Mulimu h’a na ku lumeleza kuli batu ba hae kaufela ba timezwe. (Samu 116:15) Mi haiba ba bañwi ba ba sepahala ba timela, lwa kona ku kolwa kuli ba ka zuswa kwa bafu.—Joani 5:28, 29.

Ku Itombola mwa ku Buluka Kozo

9. Ki nto mañi ye bonisa kuli Abrame n’a zwezipili mwa musipili wa hae ha n’a li mwa Kanana?

⁹ Lukupwe lwa mwa Kanana ha ne lu bonahala kuli lu felile, “Abrame a funduka kwa Egepita hamoho ni musal’a hae ni linto kamukana za hae, a ya ni Lota; ba liba kwa neku la Mboela wa Kanana [ili sibaka sa lihalaupa se si kwa mboela wa malundu a Juda]. Abrame n’a luwile makomu ni silivera ni gauda hahulu-hulu.” (Genese 13:1, 2) Kacwalo, batu ba mwa sibaka seo ne ba kona ku mu bona kuli n’a li munna ya na ni m’ata, ili nabi ya m’ata. (Genese 23:6) Abrame n’a sa lakazi ku ina ni ku ikenya mwa litaba za bupolitiki za Makanana. Kono a “zwelapili mwa musipili wa hae ku zwa kwa Mboela, a fita fapil’a Betele mw’a  n’a tomile tende ya hae pili, mwahal’a Betele ni Ai.” Sina kamita, Abrame n’a beile bulapeli bwa Jehova kwapil’a nto ifi kamba ifi kwa n’a ya kaufela.—Genese 13:3, 4.

10. Ne ku tumbukile butata mañi mwahal’a balisana ba mitapi ya Abrame ni balisana ba mitapi ya Lota, mi ki kabakalañi ha ne ku li kwa butokwa kuli bu tatululwe kapili-pili?

¹⁰ “Ni yena Lota ya n’a zamaya ni Abrame n’a na ni lingu ni likomu ni litende. Kono naha n’e sa ba likani ku ina hamoho, kakuli maluwo a bona ne li a mañata, mi ba palelwa ku ina kulokulikuñwi. Litwano kiha li taha mwahal’a balisana ba mitapi ya Abrame ni balisana ba mitapi ya Lota. Mwa linako zeo, Makanana ni Maperizi ne ba yahile mwa naha yeo.” (Genese 13:5-7) Naha ne i si na mezi ni mafulelo a likani kuli mitapi ya Abrame ni ya Lota i fulisezwe teñi hande. Kacwalo, kiha ku ba ni sitoyo ni likomano mwahal’a balisana ba Abrame ni ba Lota. Likomano ze cwalo ne li sa swaneli kwa balapeli ba Mulimu wa niti. Likomano zeo ha ne li ka zwelapili, ne ku ka zwa teñi ku sa utwana ko ku inelela. Kacwalo, Abrame n’a ka tatulula cwañi muinelo w’o? N’a añuzi Lota hamulaho wa lifu la bondat’ahe Lota, mwendi mane ni ku mu hulisa inge mwan’a hae. Ka ku ba kuli n’a li yena yo muhulu, kana Abrame n’a sa swaneli ku ikungela sibaka se sinde hahulu?

11, 12. Abrame n’a file Lota keto mañi ye nde, mi ki kabakalañi keto ya Lota ha ne i si ye nde?

¹¹ Kono “Abrame a li ku Lota: Na ku kupa, twano i si ke ya ba teñi mwahal’a luna ni wena, kamba mwahal’a balisana ba ka ni ba hao, kakuli lu bana ba mutu a li muñwi. Ha ni li, naha kaufela i fapil’a hao? Kauhana ni na; ha u ka liba ku la nzohoto, na ni ka liba ku la bulyo; mi ha u ka nga ku la bulyo, na ni ka nga ku la nzohoto.” Bukaufi ni Betele ku na ni kalulo ye se bizizwe kuli ki “ye ñwi ya likalulo ze nde ka ku fitisisa zeo ku zona naha kaufela ya Palestine i konwa ku bonelwa hande.” Mwendi ku sona sibaka seo “Lota a talima naha, a bona libala kamukana la Jordani le li na ni mezi kakai ni kakai, mane ku y’o fita kwa Zoari; [Muñ’a] Bupilo a si ka sinya Sodoma ni Gomora kale, ne li bonahala sina simu ya [Muñ’a] Bupilo, ni sina naha ya Egepita.”—Genese 13:8-10.

¹² Bibele niha i talusa kuli Lota n’a li ya “lukile,” ka mabaka a mañwi n’a si ka ipeya ku Abrame mwa taba yeo, mi ha ku bonahali kuli n’a kupile kelezo ku munna-muhulu. (2 Pitrosi 2:7) “Lota a iketela libala kaufela la Jordani; a liba kwa Upa, mi ba kauhana. Abrame a yaha mwa naha ya Kanana; Lota yena a yaha mwa minzi ya mwa libala, mi a toma litende za hae ku y’o fita kwa Sodoma.” (Genese 13:11, 12) Sodoma ne li munzi o fumile mi ne u atezwi ki maluwo a mañata. (Ezekiele 16:49, 50) Keto ya Lota niha ne i kana i bonahezi ku ba ye nde bakeñisa sifumu sa yona, kwa moya ne si keto ye nde. Libaka? Kakuli “batu ba mwa Sodoma ne li ba ba maswe, ne li baezalibi ku feleleza fapil’a [Muñ’a] Bupilo,” kona mo i bulelela Genese 13:13. Keto ya Lota ya ku tutela teñi k’o hamulaho ne i ka tiseza lubasi lwa hae maswenyeho a matuna.

13. Mutala wa Abrame u tusa cwañi ba ba kana ba ba ni taba ye ama za mali?

¹³ Kono Abrame n’a bonisize kuli n’a na ni sepo mwa sepiso ya Jehova ya kuli peu ya hae kwa nalulelule ne i ka luwa sibaka seo kamukana; n’a si ka kananela fa kalulonyana ya sona. Ka musa, n’a ezize ka ku lumelelana ni sikuka seo hamulaho ne si til’o bulelwa kwa 1 Makorinte  10:24 kuli: “Ku si ke kwa fumanwa mutu ya ya ka se si mu swanela yena a nosi, kono a ye ka se si swanela ba bañwi.” Yeo ki kupuliso ye nde ku ba ba kana ba ba ni taba ye ama za mali ni mulumeli sina bona. Ku fita ku latelela kelezo ye kwa Mateu 18:15-17, ba bañwi ba isize mizwale ba bona kwa kuta. (1 Makorinte 6:1, 7) Mutala wa Abrame u bonisa kuli ki ko kunde ku sinyehelwa ki mali ku fita ku nyefulisa libizo la Jehova kamba ku sinya kozo ya puteho ya Sikreste.—Jakobo 3:18.

14. Abrame n’a ka fuyolwa cwañi kabakala musa wa hae?

¹⁴ Abrame n’a ka fuyolwa kakuli n’a li ya musa. Mulimu n’a ize: “Ni ka atisa baikulu ba hao sina liluli la lifasi; mutu, haiba u ka kona ku bala liluli la lifasi, ni baikulu ba hao ba konwe ku balwa cwalo.” Manzwi ao kaniti luli n’a omba-ombile Abrame ya n’a si na mwana! Ku tuha f’o, Mulimu a laela kuli: “Zuha, u izamaele mwa naha ye, mwa butelele bwa yona ni mwa bupala bwa yona, kakuli ni ka ku fa yona.” (Genese 13:16, 17) Abrame n’a si ke a lumelezwa ku ina mwa mbombolelwa ya munzi. N’a na ni ku ikambusa kwa Makanana. Kacenu Bakreste ni bona ba lukela ku ikambusa kwa lifasi. Ha ba ikungi kuli ba fita ba bañwi, kono hape ha ba ezi hahulu sango ni mutu ya kona ku ba kukueza ku ikenya mwa muzamao o si wa ka Mañolo.—1 Pitrosi 4:3, 4.

15. (a) Misipili ya Abrame mwendi ne i bonisañi? (b) Abrame n’a tomezi mabasi a Sikreste kacenu mutala mañi?

¹⁵ Mwa miteñi ya ze mwa Bibele, mutu a si ka luwa kale mubu, n’a lukuluhile ku u tatuba. Kacwalo, ku zamaya-zamaya k’o mwendi ne li kupuliso ya kuli zazi le liñwi naha yeo ne i ka ba ya lusika lwa Abrame. Ka ku ipeya ku utwa, “Abrame a wisa tende ya hae, a zamaya, mi a y’o fita kwa likota za oke za Mamare, fapil’a Hebroni; mi a yahela [Muñ’a] Bupilo aletare kwateñi.” (Genese 13:18) Hape, Abrame n’a bonisize kuli n’a sa beile bulapeli mwa sibaka sa pili. Kana tuto ya ka lubasi, tapelo ya ka lubasi, ni ku fumaneha kwa mikopano li ngiwa ku ba za butokwa mwa lubasi lwa mina?

Ku Lwaniswa ki Lila

16. (a) Ki kabakalañi manzwi a makalelo a Genese 14:1 ha utwahala ku ba temuso ya kuli ku taha kozi? (b) Ki kabakalañi malena ba bane ba kwa upa ha ne ba tahisize ndwa?

¹⁶ ‘Mwa linako za Amarafele mulena wa Shinari, ni Arioki mulena wa Elasari, ni Kedorelaomere mulena wa Elami, * ni Tidali mulena wa Goimi, malena bao ba tahisa ndwa.’ Mwa puo ya Siheberu ya kwa makalelo, manzwi a makalelo (“Mwa linako za . . . ”) ki temuso ya kuli ku taha kozi, ili ku supa kwa “nako ya muliko ye fela ka ku fetuha ku ba mbuyoti.” (Genese 14:1, 2, litaba ze kwatasi, NW) Muliko n’o kalile malena ba bane bao ba kwa upa ni limpi za bona ha ne ba taselize ni ku shandaula Kanana. Ne ba na ni mulelo mañi? Ne ba na ni mulelo wa ku felisa petuhelo ya minzi ye ketalizoho ya Sodoma, Gomora, Adima, Zeboimi, ni Bela. Ka ku fenya mpi yeo, ba “katana mwa libala la Sidimi, mo ku fumanwa liwate la Lizwai kacenu.” Lota ni lubasi lwa hae ne ba pila bukaufi.—Genese 14:3-7.

17. Ki kabakalañi ku hapwa kwa Lota ha ne ku li tiko ku Abrame?

¹⁷ Malena ba Kanana ba lwanisa batasezi bao ka buhali, kono ba tulwa ka ku swabisa.  “Malena ba hapa tutu kamukana ya mwa Sodoma ni Gomora, ni lico kamukana za mwateñi, mi ba ikela. Mi ba nga ni Lota mwan’a munyan’a Abrame, ya n’a yahile mwa Sodoma, ni tutu ya hae kaufela, mi ba ikela.” Hañihañi Abrame a utwa za likezahalo ze maswe zeo: “Kiha ku fita mutu y’a bandukile; a bulelela Abrame wa Muheberu ya n’a yahile mwa likota za Mamare wa Muamori, wahabo Eshikoli ni Anere ba ba ne ba isweli bulikani ni Abrame. Abrame [a] utwa kuli mwanahabo u swelwi.” (Genese 14:8-14) Ki tiko kwa butuna! Kana Abrame n’a ka zwelapili ku hupula bufosi bwa mwanahabo yena kakuli n’a ikungezi naha ye nde ka ku fitisisa? Hape, mu si libali kuli balwanisi bao ne ba zwa kwa naha ya habo yena, yona ya Shinari. Ha n’a ka yo ba lwanisa, n’a si ke a be a konile ku kutela habo yena ni kamuta. Hape, Abrame n’a ka kona ku ezañi kwa mpi yeo limpi za Makanana kaufela ne li palezwi ku tula?

18, 19. (a) Abrame n’a konile cwañi ku bandusa Lota? (b) Ki mañi ya n’a lumbilwe kabakala tulo yeo?

¹⁸ Abrame hape a bonisa sepo ya hae ye tuna ku Jehova. “A kopanya batu ba hae ba ba eza 318, ba ba lwezi lilwaniso, batu ba ba pepezwi mwa munzi wa hae; mi a lelekisa bale ku y’o fita kwa Dani. A kauhanya batu ba hae ka makolo, kuli a ba pumele busihu, yena ni batanga ba hae; a ba tula, a ba lelekisa ku y’o fita kwa Hoba, kwa neku la Damaseka. Abrame a kuta ni tutu kaufela; a kuta ni Lota, mwanahabo, ni tutu ya hae, hamoho ni basali ni batu.” (Genese 14:14-16) Ka ku bonisa tumelo ya hae ye tuna ku Jehova, Abrame a liba ni masole ba hae ba banyinyani-nyinyani kwa tulo, ili ku bandusa Lota ni lubasi lwa hae. Abrame cwale kih’a kopana ni Melekizedeke, ili mulena ya li muprisita wa kwa Salema. “Melekizedeke mulena wa Salema a tisa buhobe ni veine. Ne li muprisita wa Mulimu, Muambakani-ya-Pahami. A mu fuyola, a li: Ku fuyolwe Abrame ki Mulimu, Muambakani-ya-Pahami, [Muñ’a] mahalimu ni lifasi! Ku lumbiwe Mulimu, Muambakani-ya-Pahami, ya ku file lila za hao mwa mazoho a hao! Mi Abrame a mu abela i li ñwi ku ze lishumi za lika kamukana.”—Genese 14:18-20.

¹⁹ Ee, Jehova ne li yena muñ’a tulo. Bakeñisa tumelo ya hae, Abrame hape n’a lukuluzwi ki Jehova. Batu ba Mulimu kacenu ha ba ikenyi mwa lindwa za silifasi, kono ba talimana ni litiko ni makulutendano a mañata. Taba ya luna ye tatama i ka lu bonisa m’o mutala wa Abrame u kona ku lu tuseza ku a tatulula hande.

[Litaluso za kwatasi]

Kana Mu Lemuhile?

• Lukupwe lwa mwa naha ya Kanana ne lu bile cwañi tiko ku Abrame?

• Bo Abrame ni Sarai ne ba tomile cwañi mutala o munde kwa banna ni basali kacenu?

• Lu kona ku ituta lituto mañi ku Abrame ka mwa n’a tatululezi komano ye ne li mwahal’a batanga ba hae ni batanga ba Lota?

[Lipuzo za Tuto]

[Siswaniso se si fa likepe 22]

Abrame n’a si ka ñañelela litukelo za hae kono n’a beile za n’a bata Lota kwapil’a za n’a bata yena

[Siswaniso se si fa likepe 24]

Abrame n’a bonisize kuli n’a itingile ku Jehova ha n’a bandusize Lota