Kana Mu Ka Fiwa Limbuyoti za Jehova?

“Limbuyoti ze kaufela li ka ba fahalimu a hao, li fiwe wena, ha u ka na u utwa linzwi la [Muñ’a] Bupilo Mulimu wa hao.”—DEUTERONOMA 28:2.

1. Ki nto mañi ye n’e ka atula za haiba Maisilaele ne ba ka fuyolwa kamba ku kutiwa?

BUKAUFI ni mafelelezo a musipili wa bona wa lilimo z’e 40 mwa lihalaupa, Maisilaele ne ba tibelezi mwa mabala a Moabi. Ne ba tuha ba kena mwa Naha ya Sepiso. Mushe cwale a ñola buka ya Deuteronoma, mo ku na ni limbuyoti ni likuto za ka ku tatamana. Maisilaele ha ne ba ka “utwa linzwi la [Muñ’a] Bupilo,” ne ba ka “fiwa” limbuyoti. Jehova n’a ba latile kuli ba be “sicaba sa hae tota” mi n’a bata ku bonisa m’ata a hae bakeñisa bona. Kono ha ne ba si ke ba mu utwa, kaniti luli ne ba ka kutiwa.—Deuteronoma 8:10-14; 26:18; 28:2, 15.

2. Manzwi a Siheberu a tolokilwe kuli ‘ku utwa’ ni ‘ku fiwa’ kwa Deuteronoma 28:2 a talusañi?

² Pulelo ya Siheberu ye tolokilwe kuli ‘u kana u utwa’ kwa Deuteronoma 28:2 i talusa kezo ye zwelapili. Batu ba Jehova ha ba lukeli fela ku mu utwa ka linako ze ñwi; ba lukela ku mu utwa ka linako kaufela. Ne li fela ka ku eza cwalo ha ne ba ka fiwa limbuyoti ki Mulimu. Linzwi la Siheberu le li tolokilwe kuli ‘ku fiwa’ li fumanehile ku ba linzwi la buzumi leo hañata li talusa “ku fumana” kamba “ku swala.”

3. Lu kona ku ba cwañi sina Joshua, mi ki kabakalañi ku eza cwalo ha ku li kwa butokwa hahulu?

³ Joshua mueteleli wa Maisilaele n’a iketezi ku utwa Jehova mi kacwalo n’a fuyozwi. Joshua n’a ize: “Mu kete kacenu ye mu ka sebeleza . . . Haili na, ni ba ndu ya ka, lu ka sebeleza [Muñ’a] Bupilo. Mi sicaba sa alaba, sa li: Taba ya kuli lu fulalele [Muñ’a] Bupilo, lu y’o sebeleza milimu isili ibe kwahule ni luna.” (Joshua 24:15, 16) Kabakala moya o munde wa Joshua, n’a li yo muñwi wa b’a sikai ku ba lusika lwa hae be ne ba bile ni tohonolo ya ku kena mwa Naha ya Sepiso. Kacenu, lu tuha lu kena mwa Naha ya Sepiso ye tuna ni ku fita—ili paradaisi ya fa lifasi-mubu m’o ba ba amuheleha ku Mulimu ba ka fiwa limbuyoti ze tuna hahulu ku fita za mwa miteñi ya Joshua. Kana mu ka fiwa limbuyoti zeo? Mu ka li fiwa ibile fela mwa zwelapili ku utwa Jehova. Kuli mu tiise tundamo ya mina ya ku eza cwalo, mu nyakisise taba ya sicaba sa kwakale sa Isilaele ku kopanyeleza ni mitala ya batu ba bañwi ye luta.—Maroma 15:4.

Mbuyoti kamba Sikuto?

4. Ka ku alaba tapelo ya Salumoni, Mulimu n’a mu fileñi, mi lu lukela ku ikutwa cwañi ka za limbuyoti ze cwalo?

⁴ Mwa kalulo ye tuna ya puso ya Mulena Salumoni, Maisilaele ne ba fuyozwi hahulu-hulu ki Jehova. Ne ba pila mwa buiketo mi ne ba na ni lika ze nde ze ñata-ñata.  (1 Malena 4:25) Sifumu sa Salumoni ne si fitile fa ku ya libubo, niha n’a si ka kupa kuli Mulimu a mu fe tutu. Kono, ha n’a sa li mwanana ili ya n’a si na yeloseli, n’a kupile kuli a fiwe pilu ye na ni kutwisiso—ili kupo ya n’a utwile Jehova ka ku mu fa butali ni kutwisiso. Seo ne si konisize Salumoni ku atula batu hande, ili ku lemuha se sinde ku se si maswe. Nihaike kuli Mulimu hape n’a mu file sifumu ni kanya, Salumoni mwa butangana bwa hae n’a itebuhile hahulu butokwa bo butuna hahulu bwa tutu ya kwa moya. (1 Malena 3:9-13) Ku si na taba kuli lu fumile kamba kutokwa, lu lukela ku itebuha ku amuhelwa ku Jehova ni ku fuma kwa moya!

5. Ne ku ezaheziñi Maisilaele ni Majuda ha ne ba palezwi ku zwelapili ku utwa Jehova?

⁵ Maisilaele ne ba si ka itebuha limbuyoti za Jehova. Bakeñisa kuli ne ba si ka zwelapili ku mu utwa, ba welwa ki likuto ze n’e polofitilwe. Kabakaleo, bayahi ba mwa Isilaele ni Juda ba tulwa ki lila za bona ni ku iswa mwa buhapwa. (Deuteronoma 28:36; 2 Malena 17:22, 23; 2 Makolonika 36:17-20) Kana batu ba Mulimu ne ba itutile kwa manyando ao kuli limbuyoti za Mulimu li fiwa fela ba ba mu utwa? Bomasiyaleti ba Majuda be ne ba kutezi habobona ka 537 B.C.E. ne ba na ni kolo ya ku bonisa haiba ne ba bile ni ‘pilu ye talifisa’ ni kuli cwale ne ba boni butokwa bwa ku zwelapili ku utwa Mulimu.—Samu 90:12.

6. (a) Ki kabakalañi Jehova ha n’a lumile bo Hagai ni Zekaria ku polofita kwa batu ba hae? (b) Ki sikuka mañi se ne si bonisizwe ka lushango lwa Mulimu ka Hagai?

⁶ Majuda bao be ne ba kutezi habo bona ba toma aletare mi ba kalisa ku yaha tempele ya mwa Jerusalema. Kono ha ne ba lwanisizwe h’a situhu, cisehelo ya bona ya kalisa ku fokola mi musebezi wa yema. (Ezira 3:1-3, 10; 4:1-4, 23, 24) Hape ba kalisa ku isa mamelelo ye tuna ku za ku itahiseza mbombolelwa ya ka butu. Kacwalo, Mulimu a luma bapolofita bo Hagai ni Zakaria ku ezisa batu ku cisehela hape mwa bulapeli bwa niti. Ka Hagai, Jehova n’a ize: “Kana mu hupula kuli, ye ki nako ya ku pila mwa mandu a’ apesizwe situwa mwahali ka mabala, kanti Ndu ye [ya milapelo] ki litota? . . . Mu tatube linzila za mina. Mu calile hahulu, kono mu kutuzi hanyinyani; ku ca mwa ca, kono ha mu kuli; . . . ya belekela mali, u a belekela ku a buluka mwa mukotana o na ni masuba.” (Hagai 1:4-6) Ku keshebisa lika za kwa moya ili ku ipatela sifumu ha ku tahisi mbuyoti ya Jehova.—Luka 12:15-21.

7. Ki kabakalañi Jehova ha n’a bulelezi Majuda kuli: “A mu tatube linzila za mina ka tokomelo”?

⁷ Ka ku iyakatwa hahulu lipilaelo za ka zazi, Majuda ne ba libezi kuli ne ba kona fela ku fiwa limbuyoti za Mulimu ze cwale ka pula ni linako za ku kutula ha ne ba ka zwelapili ku sepahala ku Mulimu, niha ne ba ka lwaniswa. (Hagai 1:9-11) Kacwalo, kelezo ye n’e li ye swanela, ye li: “A mu tatube linzila za mina ka tokomelo”! (Hagai 1:7) Ku swana inge kuli Jehova n’a ba bulelela kuli: ‘A mu bone! Ha mu boni kuli misebezi ya mina ya mwa masimu ki ya mbango kakuli ndu ya ka ya milapelo i sinyehile?’ Manzwi a buyelezwi a bapolofita ba Jehova kwa mafelelezo a fita kwa lipilu za be ne b’a utwa, kakuli batu ne ba kalisize ku yaha tempele ni ku i feza ka 515 B.C.E.

8. Jehova n’a file Majuda ba mwa miteñi ya Malaki kalimelo mañi, mi ki kabakalañi?

⁸ Hamulaho, mwa miteñi ya mupolofita Malaki, Majuda hape ba kalisa ku shekesha kwa moya, mane ni ku tahisanga ku Mulimu matabelo a sa amuhelehi. (Malaki 1:6-8) Kacwalo, Jehova a ba susueza ku tisa mwa ndu ya hae ya pulukelo nto i li ñwi ku ze lishumi za kutulo ya bona ni ku bona nji n’a si ke a ba tibululela mahaulo a kwa lihalimu ni ku ba sululela mbuyoti, mane sibaka mo ne ba ka i amuhelela si taele. (Malaki 3:10) Majuda ne ba ikezize bukuba ha ne mbindanezi lika zeo Mulimu n’a ka be a ba file zona ka buñata ha ne ba ka zwela fela pili ku utwa linzwi la hae!—2 Makolonika 31:10.

9. Lu ka tatuba litaba ze ne ezahezi mwa bupilo bwa batu ba balalu bafi ba ba ñozwi mwa Bibele?

⁹ Kwand’a ku fa litaba ze ezahezi za sicaba sa Isilaele, Bibele hape i na ni ze ne ezahezi mwa  bupilo bwa batu ba bañata be ne ba fuyozwi kamba ku kutiwa ki Mulimu, ka ku itinga fa ku utwa kwa bona Jehova kamba kutokwa. Ha lu boneñi ze lu kona ku ituta ku ba balalu ku bona bao—ili bo Boazi, Nabali, ni Anna. Ka za seo, mu kana mwa itakaleza ku bala buka ya Ruti hamohocwalo ni 1 Samuele 1:1–2:21 ni 1 Samuele 25:2-42.

Boazi N’a Utwile Mulimu

10. Bo Boazi ni Nabali ne ba swana mwa miinelo mañi?

¹⁰ Nihaike kuli bo Boazi ni Nabali ne ba si ka pila mwa nako ye swana, ne ba swana mwa miinelo ye miñwi. Ka mutala, sibeli sa bona ne ba pilile mwa naha ya Juda. Ne ba li bañi ba mubu ba ba fumile, mi sibeli sa bona ne ba bile ni tohonolo ye ipitezi ya ku eza hande mutu ya n’a li mwa butokwi. Kono ne li fela mwa miinelo yeo mo ne ba swana.

11. Boazi n’a bonisize cwañi kuli n’a zwezipili ku utwa Jehova?

¹¹ Boazi n’a pilile mwa miteñi ya baatuli ba Isilaele. N’a ezanga ba bañwi ka likute, mi bakutuli ba hae ne ba mu kuteka hahulu. (Ruti 2:4) Ka ku latelela Mulao, Boazi n’a bonanga teñi kuli mwa simu ya hae, mabubulwa n’a siyelwanga babotana. (Livitike 19:9, 10) Boazi n’a ezize cwañi ha n’a utwile ka za Ruti ni Naomi ni ku bona tukufalelo ya Ruti mwa ku fumanela mukwenyan’a hae wa musupali lico? N’a shemubile Ruti hahulu mi n’a laezi bakutuli ba hae ku tuhela Ruti ku bubula mwa simu ya hae. Ka lipulelo ni likezo za hae ze lilato, Boazi n’a bonisize kuli n’a li munna ya hulile kwa moya ya n’a utwa Jehova. Kacwalo, a shemubiwa ni ku fuyolwa ki Mulimu.—Livitike 19:18; Ruti 2:5-16.

12, 13. (a) Boazi n’a bonisize cwañi kuli n’a kuteka hahulu mulao wa Jehova wa ku liulula? (b) Boazi n’a filwe limbuyoti mañi ki Mulimu?

¹² Bupaki bo butuna ka ku fitisisa bo bu bonisa kuli Boazi n’a zwezipili ku utwa Jehova ne li nzila ya buitomboli yeo ka yona n’a sebelisize mulao wa Mulimu wa ku liulula. Boazi n’a ezize za n’a kona ku eza kaufela ili ku ikolwisa kuli sanda sa muhabo yena—ili nyandi Elimeleki, munn’a Naomi—ne si ka zwelapili mwa lubasi lwa Elimeleki. Mwa tukiso ya ku ‘eza ze swanela mwanahabo munna ya shwile,’ mbelwa  n’a lukela ku nyaliwa ki wahabo munn’a hae ya shwile ilikuli mwana ya n’a ka pepwa ku bona a luwe sanda sa munna ya shwile. (Deuteronoma 25:5-10; Livitike 25:47-49) Ruti a itahisa mwa sibaka sa Naomi sa ku nyaliwa, kakuli cwale Naomi n’a sa li mumba kabakala busupali. Mwanahabo Elimeleki luli ha n’a hanile ku tusa Naomi, Boazi a inyalela Ruti. Obedi mwan’a bona n’a ngilwe sina mwan’a Naomi ili ya n’a swanela ka mulao ku luwa sanda sa Elimeleki.—Ruti 2:19, 20; 4:1, 6, 9, 13-16.

¹³ Boazi n’a filwe limbuyoti ze ñata kakuli n’a latelezi ka buitomboli mulao wa Mulimu. Ka Obedi mwan’a bona, yena ni Ruti ne ba bile ni tohonolo ya ku ba bokukululu ba Jesu Kreste. (Ruti 2:12; 4:13, 21, 22; Mateu 1:1, 5, 6) Ku zwelela kwa likezo za buitomboli za Boazi, lu ituta kuli ba ba eza ba bañwi ka lilato ni ku latelela z’a tokwa Mulimu ba fiwa limbuyoti.

Nabali N’a Si ka Utwa

14. Nabali n’a li mutu ya cwañi?

¹⁴ Ka ku sa swana ni Boazi, Nabali n’a si ka utwa Jehova. N’a lobile mulao wa Mulimu o li: “U late wahenu m’o itatela.” (Livitike 19:18) Nabali n’a si munna ya n’a lata za kwa moya; n’a li ya “tata, a li ya maswe mwa mizamao ya hae.” Mane niheba batanga ba hae ne ba mu nga ku ba ‘mutu ya si na tuso.’ Ka swanelo, libizo la hae, lona la Nabali, li talusa “litanya,” kamba “sitoto.” (1 Samuele 25:3, 17, 25) Kacwalo, Nabali n’a ezize cwañi ha n’a bile ni kolo ya ku eza hande mutu yo muñwi ya n’a li mwa butokwi, ili Davida, mutoziwa wa Jehova?—1 Samuele 16:13.

15. Nabali n’a ezize cwañi Davida, mi Abigaili n’a bile cwañi ya sa swani ni munn’a hae mwa muinelo wo?

¹⁵ Davida ni banna ba hae ha ne ba tibelezi bukaufi ni mitapi ya Nabali, ne ba silelelize mitapi yeo kwa bahapi mi ne ba si ka kupa ku lifiwa. Yo muñwi wa balisana ba Nabali n’a ize: “Ku luna, ne ba swana inge lukwakwa lo lu lu sileleza busihu ni musihali.” Kono batu ba n’a lumile Davida ha ne ba il’o kupa lico, Nabali n’a “ba halifezi” ni ku ba lundula mazoho-zoho. (1 Samuele 25:2-16) Kapili-pili, Abigaili, musal’a Nabali, a iseza Davida lico. Davida yena n’a filikani hahulu, mi n’a lelile ku yundisa Nabali ni batanga ba hae. Kacwalo, muhato wa ku ikupulela wa Abigaili n’o bandusize bupilo bwa ba bañata mi n’o tibezi Davida kwa ku ba ni mulatu wa mali. Kono Nabali n’a tulile tikanyo ka mukwañuli ni buhali bwa hae. Ibat’o ba hamulaho wa mazazi a’ lishumi, “Mulimu a nata Nabali mi a shwa.”—1 Samuele 25:18-38.

16. Lu kona ku likanyisa cwañi Boazi ni ku pima linzila za Nabali?

¹⁶ Boazi n’a shutana hahulu-hulu ni Nabali luli! Hailif’o lu lukela ku tokolomoha linzila za buhali ili za buitati za Nabali, haike lu likanyise musa ni buitomboli bwa Boazi. (Maheberu 13:16) Lu kona ku eza cwalo ka ku sebelisa kelezo ya muapositola Paulusi ye li: “Ha lu sa na ni sibaka, lu eze batu kaufela hande, sihulu banabahabo luna ba balumeli.” (Magalata 6:10) Kacenu, “lingu ze ñwi” za Jesu, bona Bakreste ba ba na ni sepo ya ku pila fa lifasi-mubu, ba na ni kolo ya ku eza hande batoziwa ba Jehova, bona bomasiyaleti b’a 144,000, ba ba ka fiwa bupilo bwa ku sa shwa kwa lihalimu. (Joani 10:16; 1 Makorinte 15:50-53; Sinulo 14:1, 4) Jesu u nga likezo ze lilato zeo inge kuli li eziwa ku yena ka sibili, mi ku eza lika zeo ku tahisa limbuyoti ze tuna za Jehova.—Mateu 25:34-40; 1 Joani 3:18.

Miliko ni Limbuyoti za Anna

17. Anna n’a talimani ni miliko mañi, mi n’a bonisize moya mañi?

¹⁷ Hape Jehova n’a fuyozi Anna, musali ya n’a sepahala. N’a pila mwa naha ya malundu ya Efraimi ni Elikana, yena munn’a hae wa Mulivi. Elikana n’a na ni musali yo muñwi wa libizo la Penina, ka mo ne u lumeleza Mulao. Anna n’a li mumba, ili nto ye swabisa hahulu ku musali wa Muisilaele. Penina yena n’a na ni bana ba sikai. (1 Samuele 1:1-3; 1 Makolonika 6:16, 33, 34) Kono ku fita ku omba-omba Anna, Penina a mu eza ka nzila ye lunya ye n’e filikanyize Anna kuli mane a lila ni  ku latelelwa ki takazo ya sico. Ka bumaswe ni ku fita, Penina n’a ezanga cwalo “ka mwaha ni mwaha,” ka nako kaufela lubasi ha ne lu yanga kwa Shilo kwa ndu ya Jehova. (1 Samuele 1:4-8) Penina n’a li ya situhu luli, mi Anna n’a li mwa muliko o mutuna luli! Niteñi Anna ni kamuta n’a si ka nyaza Jehova; mi n’a sa siyalangi kwa ndu munn’a hae ha n’a yanga kwa Shilo. Kacwalo, kwa mafelelezo n’a ka fiwa mbuyoti ye tuna luli.

18. Anna n’a tomile mutala mañi?

¹⁸ Anna n’a tomile mutala o munde kwa batu ba Jehova kacenu, sihulu ba ba lobehile pilu kabakala ku bulelwa maswe ki ba bañwi. Mwa miinelo ye cwalo, ku sa eza sango ni ba bañwi ha ku tusi. (Liproverbia 18:1) Anna n’a si ka tuhelela miliko ya hae ku fukuza takazo ya hae ya ku fumanehanga k’o Linzwi la Mulimu ne li lutiwa ili k’o batu ba hae ne ba kopanela teñi ku mu lapela. Kacwalo, a zwelapili ku ba ya tiile kwa moya. Ku tiya kwa moya kwa hae ku boniswa mwa tapelo ya hae ye nde ye ñozwi kwa 1 Samuele 2:1-10. *

19. Lu kona ku bonisa cwañi kuli lwa itebuha lika za kwa moya?

¹⁹ Ka ku ba batanga ba Jehova ba mwa miteñi ya cwale, ha lu lapeleli kwa tabernakele. Niteñi, lwa kona ku bonisa kuli lwa itebuha lika za kwa moya, ka mwa n’a itebuhezi zona Anna. Ka mutala, lwa kona ku bonisa kuli lwa itebuha hahulu sifumu sa kwa moya ka ku fumanehanga kamita kwa mikopano ya Sikreste, mikopano ye mituna ni ye minyinyani. Haike lu itusise linako zeo mwa ku susuezana mwa bulapeli bwa niti bwa Jehova, yena ya lu “lamulezi mwa mazoho a lila za luna, lu mu sebeleze lu si na sabo, lu li ba ba kenile, ba ba na ni niti.”—Luka 1:74, 75; Maheberu 10:24, 25.

20, 21. Anna n’a filwe cwañi mupuzo bakeñisa buipeyo bwa hae bwa silumeli?

²⁰ Jehova n’a lemuhile busepahali bwa Anna mi n’a mu file mupuzo o mutuna. Fa musipili o muñwi wa ka silimo o ne lu tamanga lubasi ku ya kwa Shilo, Anna n’a lapezi ka t’ata ku Mulimu inz’a lila ni ku itama ka luci kuli: “Mawe [Muñ’a] Bupilo wa limpi, kabe u ka talima ku swaba kwa mutang’a hao, wa ni hupula, u sa libali mutang’a hao, mi wa fa mutang’a hao mwan’a mushimani; fo ni ka mu fa [Muñ’a] Bupilo mazazi kaufela a bupilo bwa hae.” (1 Samuele 1:9-11) Mulimu n’a utwile kupo ya Anna mi a mu fa mwan’a mushimani, y’o n’a beile libizo la Samuele. Ha n’a kwisizwe, n’a mu isize kwa Shilo kuli a y’o sebeleza kwa tabernakele.—1 Samuele 1:20, 24-28.

²¹ Anna n’a bonisize kuli n’a lata Mulimu mi n’a petile buitamo bwa hae ku yena ka za Samuele. Mi mu nahane za tohonolotuna ye ne ba bile ni yona bo Anna ni Elikana kakuli mwan’a bona ya lateha n’a sebeleza kwa tabernakele ya Jehova! Bashemi ba bañata ba Sikreste ni bona ba na ni tabo ni limbuyoti ze swana kakuli bana ba bona ki mapaina ba ka nako ye tezi, ki lilama za lubasi lwa fa Betele, kamba ba sebeza mwa linzila ze ñwi ze kutekehisa Jehova.

Mu Zwelepili ku Utwa Jehova!

22, 23. (a) Ki lika mañi ze lu ka ikola haiba lu zwelapili ku utwa Linzwi la Jehova? (b) Ku ka nyakisiswañi mwa taba ye tatama?

²² Ki lika mañi ze lu ka ikola haiba lu zwelapili ku utwa Jehova? Lu ka fuma kwa moya haiba lu bonisa kuli lwa lata Mulimu ka pilu  kaufela ni ku peta za buineelo bwa luna ku yena. Ku pila cwalo niha ku talusa kuli lu lukela ku tiyela miliko ye mituna, kaniti luli lu ka fiwa limbuyoti za Jehova—hañata ili mwa linzila ze tuna ze ne lu si ka libelela.—Samu 37:4; Maheberu 6:10.

²³ Batu ba Mulimu hape ba ka fiwa limbuyoti ze ñata mwa nako ya kwapili. Kabakala ku ipeya ku utwa Jehova, “buñata bo butuna bwa batu” ba ka banduka “ñalelwa ye tuna” mi ba ka ikola bupilo bo bu tabisa mwa lifasi le linca la Mulimu. (Sinulo 7:9-14; 2 Pitrosi 3:13) Mwa lifasi leo, u ka taleleza ze ba lakaza batu ba hae kamukana. (Samu 145:16) Kono ka mo i ka boniseza taba ye tatama, nihaiba cwale, ba ba zwelapili ku utwa linzwi la Jehova ba fiwa ‘limpo ze nde ni limpo ze petehile ze zwa kwahalimu.’—Jakobo 1:17.

[Litaluso za kwatasi]

Kana Mwa Hupula?

• Litaba ze ezahezi za Maisilaele li kona ku lu lutañi ka za limbuyoti z’a fa Mulimu?

• Boazi ni Nabali ne ba bile cwañi ba ba sa swani?

• Lu kona ku likanyisa cwañi Anna?

• Ki kabakalañi ha lu lukela ku zwelapili ku utwa linzwi la Jehova?

[Lipuzo za Tuto]

[Siswaniso se si fa likepe 10]

Mulena Salumoni n’a kupile pilu ye na ni kutwisiso, mi Jehova n’a mu file butali

[Siswaniso se si fa likepe 12]

Boazi n’a ezize ba bañwi ka likute ni ka musa

[Siswaniso se si fa likepe 15]

Anna n’a fuyauzwi hahulu kakuli n’a itingile ku Jehova