Ze Ezahezi mwa Bupilo

Bupilo bwa Likezahalo Ze Si ka Libelelwa mwa Sebelezo ya Jehova

KA MO LI KANDEKEZWI KI ERIC NI HAZEL BEVERIDGE

“Ni ku atulela likweli ze silezi mwa tolongo.” Manzwi ao n’a nz’a utwahala hande-nde ha ne ni iswa kwa Tolongo ya kwa Strangeways mwa tolopo ya Manchester ye mwa England. Ne li mwa December ka 1950, mi ne ni li wa lilimo ze 19. Kihona ha ne ni sa z’o talimana ni ye ñwi ya litiko ze tuna ka ku fitisisa za mwa bupilo bwa ka bwa bwanana. Ne ni hanile ku kena mwa sebelezo ya busole.—2 Makorinte 10:3-5.

NE NI li paina wa ka nako ye tezi wa Lipaki za Jehova. Kacwalo, ne ni sa lukeli ku eza sebelezo ya busole, kono mulao wa mwa Britain n’o sa amuheli mayemo a luna. Kacwalo, na ipumana ni nosi mwa tolongo. Mi na hupula bondate. Ka ku sa nonga luli, ne ni li mwa tolongo kabakala bona.

Taba ki kuli, Bondate ne ba li ba bahulu ba tolongo. Ne ba pepezwi mwa Yorkshire mi ne ba kumalela hahulu litumelo za bona. Kabakala ze ne ba iponezi mwa sebelezo ya busole ni ya za tolongo, ne ba toile hahulu keleke ya Katolika. Ne ba kopani lwapili ni Lipaki kwa makalelo a ma 1930 ha ne ba iz’o kwalula munyako kuli ba lundule Lipaki—mi ba kuta ba shimbile libuka ze ñwi za bona! Hasamulaho, ba eza ñoliso ya magazini ya Consolation (ye zibahala cwale kuli ki Awake!). Ka silimo ni silimo, Lipaki ne ba ba potelanga kuli ba ba susueze ku uncafaza ñoliso ya bona. Ha ne ni li wa lilimo ze bat’o ba ze 15, Lipaki bao ba buhisana ni Bondate fa taba ye ñwi hape, mi na abana teñi ka ku yemela Lipaki. Ne li ka nako yeo fo ne ni kalezi ku ituta Bibele.

Ha ne ni li wa lilimo ze 17, na bonisa buineelo bwa ka ku Jehova ka ku kolobezwa, ili mwa March ka 1949. Hasamulaho ka silimo seo, na kopana ni John ni Michael Charuk, be ne ba sa z’o feza sikolo sa bulumiwa sa kwa Gilead. Ne ba liba kwa Nigeria.  Moya wa bona wa bulumiwa wa ni ama hahulu. Kamba ne ba ziba za teñi kamba kutokwa, ne ba suñile moya o mwa pilu ya ka.

Ha ne ni nze ni ituta Bibele, na latehelwa ki cisehelo ya ku ipumanela sibaka kwa yunivesiti ye ñwi. Mwahal’a silimo se ne ni zwile fa lapa kuli ni y’o sebeza kwa ofisi ya ba ba talima za Miseto mwa London, na ikutwa kuli ne ni si ke na kona ku peta buineelo bwa ka ku Mulimu ha ne ni ka zwelapili ku sebeleza mulonga. Ha ne ni tuhezi musebezi wa ka wa mwa ofisi, yo muñwi ye ne ni sebezanga ni yena y’a n’a sa bile mwa musebezi wo ka lilimo ze ñata-ñata a ni babaza kakuli kuti ne ni tuhezi “musebezi o swenya.”

Pili ni si ka tuhela kale musebezi na talimana ni tiko ye ñwi hape—ya ku bulelela bondate kuli ne ni bata ku tuhela musebezi ilikuli ni be sikombwa wa ka nako ye tezi. Zazi le li ñwi manzibwana ha ne ni ile kwa ndu fa pumulo, na ba bulelela. Na libelela kalabo ya bona ye buhali. Ne ni komokile ha ne ba bulezi fela kuli: “Ki ku wena muñi. Kono ha u ka palelwa, u si ke wa matela ku na.” Mwa buka ya ka mo ne ni ñolanga likezahalo za lizazi ni lizazi, fa lizazi la January 1, 1950, ku balwa kuli: “Na bulelela Bondate ka za bupaina. Ne ni komokisizwe hahulu ki mukwa wa bona o munde wa ku ni tusa. Ne ni palezwi ku tibela miyoko kabakala sishemo sa bona.” Na tuhela ku sebeleza muuso mi na amuhela musebezi wa ku ba paina wa ka nako ye tezi.

Ku Sebeleza mwa Ndu Ye Nyinyani

Hape busepahali bwa ka ku Mulimu bwa likiwa. Ne ni filwe ku ezeza bupaina mwa Lancashire ni ku pila mwa ndunyana ni Lloyd Griffiths, Mukreste sina na ya n’a zwa kwa Wales. Ka ku ba ni mihupulo ye miñata ka za ndunyana yeo, na fita mwa tolopo ya Bacup ye sa tabisi ili mo ne ku nela hahulu pula. Hañihañi na t’o iponela kuli ndunyana yeo ne i yahezwi mwa mubu! Ne i na ni lipeba ni mafele ze ne lu katazanga busihu. Hanyinyani fela ne ni batile ku cinca muhupulo wa ka kuli ni kutele haesu. Kono, na lapelela mwa pilu kuli ni fiwe m’ata a ku tiyela tiko yeo. Ka ku sa libelela, na ombala, mi na ba ni mubonelo o munde wa muinelo wo. Wo ne li musebezi o ne ni filwe ki kopano ya Jehova. Ne ni ka sepa kuli Jehova n’a ka ni tusa. Ni ya itebuha hahulu kuli ne ni tiyezi muinelo wo, kakuli kambe ne ni tuhezi, kambe bupilo bwa ka ne bu cincize ku cinceleza!—Isaya 26:3, 4.

Na kutaleza mwa sibaka se ne si shebile hahulu se ne si zibahala ka nako yeo kuli ki Musindi wa Rossendale. Ne ni kutalize teñi k’o ibat’o ba ka likweli ze 9 pili ni si ka tamiwa kale kabakala ku hana ku kena mwa sebelezo ya busole. Ha se ni tandile liviki ze peli mwa tolongo ya kwa Strangeways, na iswa kwa tolongo ya kwa Lewes, kwa likamba la kwa mboela wa England. Hañihañi lwa ba Lipaki ba baketalizoho mwa tolongo yeo, mi ne lu konile ku eza mukiti wa kupuzo ya lifu la Kreste mwa tolongo.

Bondate ne ba tile hañwi ku t’o ni bona. Bo ne li buikokobezo bo butuna luli—kuli yo muhulu wa tolongo ya zibahala a potele mwan’a hae ya tamilwe! Kamita ni ka itebuha kona ku ni potela k’o. Kwa nalulelule, ili ka April 1951, na lukululwa.

Ha ne ni lukuluzwi mwa Lewes, na ya ka sitima kwa Cardiff, mwa naha ya Wales, k’o bondate ne ba li bona ba bahulu ba tolongo. Ne li na mweli kwa bana ba bona ba bane—bashimani ba balalu ni musizana a li muñwi. Ne ni na ni ku fumana musebezi o si wa ka nako ye tezi ilikuli ni kone ku ipilisa ni ku zwelapili mwa bupaina. Na kalisa ku sebeza mwa sintolo sa liapalo, kono mulelo o mutuna hahulu mwa bupilo bwa ka ne li bukombwa bwa ka bwa Sikreste. Ibat’o ba ka nako yeo, bome ba lu yubeka. Nto yeo ne i swabisize hahulu Bondate ni luna bana, be ne ba na ni lilimo ze mwahal’a 8 ni 19. Ka bumai, bashemi ba luna ba kauhana.

Y’a Fumana Musali Yo Munde . . .

Ne ku na ni mapaina b’a sikai mwa puteho. Ku bona ne ku na ni kaizeli ya n’a tahanga ku t’o beleka ni ku kutaza. N’a zwanga kwa Musindi wa mwa Rhondda ko ku yepiwa mashala. Libizo la hae ne li Hazel Green mi n’a li paina ya tiile. Hazel n’a zibile niti ka lilimo-limo pili na ni si ka i ziba kale. Bashemi ba hae ne ba yanga kwa mikopano ya Baituti ba Bibele (bao cwale ba zibahala ku ba Lipaki za Jehova) kwamulaho k’o mwa ma 1920. Kono haike yena muñi a kandeke.

 “Ne ni sa isangi hahulu pilu kwa Bibele konji ka 1944 ha ne ni balile bukanyana ye bizwa Religion Reaps the Whirlwind. Bome ne ba ni susuelize ku ya kwa mukopano o muñwi wa mupotoloho mwa Cardiff. Ni si na zibo ni ye kana ka za Bibele, na ipumana mwa sintolo se situna ni na ni sipepatuna mwa mulala se ne si zibahaza ngambolo ya nyangela. Na tiyela kezahalo yeo niha ne ni katalizwe ki ba bahulu ba bulapeli ni ba bañwi. N’a kolobezwa ka 1946 mi mwa December ya silimo seo, n’a kalisa bupaina. Ka 1951, kwa taha paina wa mutangana mwa Cardiff, ya n’a sa zo zwa mwa tolongo. Mutangana y’o ki Eric.

“Ne lu yanga hamoho kwa ku kutaza. Ne lu lumelelana hande hahulu. Ne lu lela ku eza ze swana mwa bupilo, ili ku zwisezapili misebezi ye ama za Mubuso wa Mulimu. Kacwalo, lwa nyalana mwa December ka 1952. Nihaike kuli sibeli sa luna ne lu eza bupaina bwa ka nako ye tezi mi ne lu si na hande mali, ne lu si ka taelwa ki lifi kamba lifi ze tokwahala. Fokuñwi ne lu fiwanga mpo ki Paki ya n’a leka jamu kamba mulola o muñata, mi zeo ne li tahanga fo ne lu li tokwelanga luli! Ne lu itebuhanga hahulu limpo ze nde zeo. Kono ne ku sa na ni likezahalo ze tuna ze ne si ka libelelwa ze n’e sa taha.”

Kezahalo Ye Si ka Libelelwa Ye N’e Cincize Bupilo bwa Luna

Mwa November ka 1954, na ni Hazel lwa amuhela nto ye ñwi ye n’e si ka libelelwa. Ne li kupo ye n’e zwa kwa ofisi ya mutai wa Lipaki za Jehova mwa London ya kuli ni be muokameli wa maeto, ili ku potelanga puteho i liñwi mwa viki. Luna ne lu nga kuli ne li mafosisa, kacwalo ne lu si ka bulelela mutu ufi kamba ufi mwa puteho. Kono na taleleza fomu yeo ni ku i lumela, mi lwa libelela ka cisehelo. Mazazi a sikai ku zwa f’o, na alabiwa kuli: “Mu tahe kwa London mu t’o ituta”!

Kwa ofisi ya kwa London, ne ni sa koni ku lumela kuli na, wa lilimo ze 23, ne ni inzi hamoho ni mizwale ba ba zwile mubano be ne ba bonahala inge lingangalume za kwa moya ku na. Ku bona ne ku na ni Pryce Hughes, Emlyn Wynes, Ernie Beavor, Ernie Guiver, Bob Gough, Glynn Parr, Stan ni Martin Woodburn, ni ba bañwi ba bañata, bao buñata ku bona ili ba se ba itobalezi kale cwale. Ne ba tomile mutomo o tiile wa cisehelo ni busepahali mwa Britain mwa ma 1940 ni ma 1950.

Ku Sebeleza mwa Mupotoloho mwa England—Ne ku Sa Nyikwisi

Ne lu kalisize musebezi wa mupotoloho mwa mbumbi ya 1954/55, ili fo ne ku na ni litwa le li ñata hahulu. Ne lu filwe ku sebeleza kwa East Anglia, ili libala la mwa England le li fukelwanga ki moya o bata o zwa kwa Liwate la North Sea. Ka nako yeo, ne ku na ni fela Lipaki ba 31,000 mwa Britain. Mupotoloho wa pili ne u lu bezi t’ata hahulu; mi ni mizwale be ne lu potelanga ne ku sa ba belangi bunolo kamita. Ka ku sa ba ni yeloseli ni lipulelo za ka ku sa pata-pata ze lu zibahala ka zona luna ba kwa Yorkshire, fokuñwi ne ni fosezanga ba bañwi. Mwa lilimo ze fitile, ni itutile kuli musa ki wa butokwa hahulu ku fita buanyu ni kuli batu ki ba butokwa hahulu ku fita miezezo. Ni sa ikataza ku latelela mutala wa Jesu wa ku imulula ba bañwi, kono fokuñwi na palelwanga.—Mateu 11:28-30.

Hamulaho wa likweli ze 18 mwa East Anglia, lwa lumiwa ku y’o sebeleza mwa mupotoloho o muñwi kwa mutulo-upa wa England, ili kwa Newcastle-upon-Tyne ni Northumberland. Ne ni lata batu ba ba lilato ba mwa sibaka se sinde seo. Don Ward, muokameli wa sikiliti ya n’a pota ku zwa kwa Seattle, Washington, mwa U.S.A., n’a ni tusize hahulu. N’a keni sikolo sa Gilead sa bu 20. Ha ne ni fa ngambolo, ne ni bulelanga ka ku akufa  hahulu. N’a ni lutile ku bulela ka ku sa akufa hahulu, ku kutumananga hanyinyani, ni ku luta.

Nto Ye Ñwi Ye Si ka Libelelwa Ye N’e Cincize Bupilo bwa Luna

Ka 1958, lwa amuhela liñolo le ne li cincize bupilo bwa luna. Ne lu memilwe ku y’o kena Sikolo sa Gilead kwa South Lansing, New York, mwa U.S.A. Lwa lekisa mota ya luna ye nyinyani ya libizo la Austin Seven mi lwa leka matikiti a kuli lu fuluhele kwa New York. Pili lwa y’o fumaneha kwa mukopano wa mwahal’a macaba wa Lipaki za Jehova mwa muleneñi wa New York City. Kihona lu ya kwa tolopo ya Peterborough ye mwa Ontario ku y’o ezeza teñi bupaina ka likweli ze silezi pili lu si ka tama kale musipili wa ku ya kwa mboela kwa Sikolo sa Gilead.

Kwa baluti ba luna, ne ku na ni Albert Schroeder, yo cwale s’a li silama sa Sitopa Se Si Busa. Hape ne ku na ni Maxwell Friend ni Jack Redford, ba se ba timezi. Ku eza sango ni baituti ba 82 ba ba zwa mwa linaha ze 14 ne ku li ko kunde hakalo. Lwa kalisa ku utwisisa hanyinyani ka za lizo za yo muñwi ni yo muñwi. Ku eza sango ni baituti be ne ba tandana ku bulela Sikuwa kwa lu hupuza kuli ne lu ka talimana ni matata a swana mwa ku ituta puo i sili. Hamulaho wa likweli ze ketalizoho, lwa feza tuto ya luna mi lwa lumelwa kwa linaha ze 27. Kihona ku eziwa mukiti wa ku ungula sikolo, mi mwa mazazi fela a’ sikai, ne lu li mwa muleneñi wa New York City, lu nze lu libelela sisepe sa luna sa libizo la Queen Elizabeth, kuli lu kutele kwa Yurope.

Musebezi wa Luna wa Pili mwa Naha I Sili

Ne lu filwe ku y’o sebeleza kai? Kwa Portugal! Lwa fita mwa Lisbon mwa November ka 1959. Cwale lwa ba mwa tiko ya ku ituta puo ni sizo se sinca. Ka 1959, ne ku na ni Lipaki ba ba tiile ba 643 mwa Portugal, mwa naha m’o batu kaufela ne ba bat’o eza 9 milioni. Kono musebezi wa luna wa ku kutaza n’o sa lumelezwi ka mulao. Nihaike kuli ne lu na ni Mandu a Mubuso, n’a si ka ñolwa cwalo fande.

Ha se lu lutilwe Siputukisi ki mulumiwa ya bizwa Elsa Piccone, na ni Hazel lwa potela liputeho ni likwata za mwa litolopo za Lisbon, Faro, Evora, ni Beja. Cwale ka 1961, lika za kalisa ku cinca. Ne ni zamaisa tuto ya Bibele ni mutangana cwana ya bizwa João Gonçalves Mateus. N’a ikatulezi ku ba ni mayemo a buikambuso bwa Sikreste fa taba ya sebelezo ya busole. Hamulahonyana wa f’o, na biziwa kwa ofisi ye tuna ya mapokola kuli ni yo buziwa lipuzo. Ne ni komokile hahulu! Hamulaho wa mazazinyana, lwa bulelelwa kuli ne lu filwe mazazi a 30 kuli lu tunuhe naha! Balumiwa ba bañwi, bo Eric ni Christina Britten ni Domenick ni Elsa Piccone, ni bona ne ba bulelezwi cwalo.

Na kupa kuli taba ya luna i talimiwe sinca, mi ne lu lumelelizwe ku bona yo muhulu wa mapokola ba ba sebelezanga kwa mukunda. N’a lu bulelezi ka ku utwahala hande-nde libaka ha ne lu kupiwa ku tunuha naha mi a lu fa libizo cwana—ili João Gonçalves Mateus—muituti wa ka wa Bibele! N’a bulezi kuli mwa Portugal, ka ku sa swana ni mwa Britain, ne ku sa lumelezwi batu be ne ba hana sebelezo ya busole ka libaka la bulumeli. Kacwalo, ne lu na ni ku tunuha mwa Portugal, mi ne ni si ka bonana ni João hape. Kono hamulaho wa lilimo ze 26, ne ni tabile hahulu luli ku mu  bona ni musal’a hae ni bana ba hae ba basizana ba balalu kwa kakulo ya Betele ye nca mwa Portugal! Bukombwa bwa luna bwa mwa Portugal ne bu si ka ba bwa mbango!—1 Makorinte 3:6-9.

Ne lu ka lumelwa ku y’o sebeleza kai hape? Ka ku sa libelela, ne lu filwe ku y’o sebeleza mwa Spain ye li mabapa. Lu nze lu lotisa miyoko, ka February 1962, lwa kwela sitima mwa tolopo ya Lisbon mi lwa liba kwa tolopo ya Madrid.

Ku Twaela Sizo Se Siñwi

Mwa Spain, ne lu na ni ku twaela ku kutaza ni ku ezeza mikopano ya luna kwa mukunda. Ha ne lu kutazanga, hañata ne lu sa yangi kwa mandu a mabeli a li bukaufi. Ha se lu kutalize fa ndu ye ñwi, ne lu yanga kwa likululu le liñwi, kwa muyaho o muñwi. Seo ne si bezi t’ata mapokola, kamba baprisita, kuli ba lu swale. Mu si libali kuli ne lu pila mwa puso ya buhateleli ya Makatolika ni ya ba Fasizimu, mi ne lu sa lumelezwi ku kutaza. Ka ku ba bazwahule, lwa ipa mabizo a si-Spanish kuli lu si ke lwa zibiwa. Kacwalo na ba Pablo, mi Hazel yena n’a li Juana.

Ha se lu inzi likwelinyana mwa Madrid, lwa fiwa musebezi wa ku potolohela mwa Barcelona. Ne lu potelanga liputeho ze ñata mwa tolopo yeo. Hañata ne lu tandanga liviki ze peli kamba ze talu mwa puteho ni puteho. Maeto n’a banga a matelele cwalo kakuli ne lu na ni ku potela sikwata ni sikwata sa tuto ya buka inge kuli ne lu potela liputeho. Mi f’o ne lu potelanga likwata ze peli ka viki.

Likulutendano Le Li Si ka Libelelwa

Ka 1963, lwa memiwa ku kena mwa musebezi wa ku potelanga likiliti mwa Spain. Kuli lu sebeleze Lipaki ba ba tiile ba bat’o ba 3,000, ne lu na ni ku potoloha naha mutumbi, ili ku potela mipotoloho ye 9 ye n’e li teñi ka nako yeo. Ne lu ezelize ye ñwi ya mikopano ya mupotoloho ye sa libalwi ya kwa mukunda mwa mushitu bukaufi ni tolopo ya Seville, ili fa simu ye ñwi bukaufi ni tolopo ya Gijon. Hape ne lu i ezezanga kwa linuka bukaufi ni litolopo za Madrid, Barcelona, ni Logroño.

Ka ku isileleza, ha ne ni kutazanga fa ndu ni ndu, ne ni tatubanga muinelo wa makululu a li bukaufi kuli ni zibe nzila ya ku mata ka yona ha ne ku ka tokwahala kuli ni eze cwalo. Zazi le liñwi, na ni Paki yo muñwi ha ne lu kutaza mwa tolopo ya Madrid, ili fahalimu mwa muyaho cwana, lwa utwa ka sipundumukela mihuwo fafasi. Ha lu tuluka fafasi, lwa fumana sikwata sa basizana, ili sikwata sa Makatolika se si bizwa Hijas de María (Bana Ba Maria). Ne ba sweli ku lemusa batu ka za luna. Ne lu sa koni ku bulelisana ni bona, mi ne ni ziba kuli ne lu na ni ku funduka honaf’o fela. Kwand’a cwalo, mapokola ne ba ka lu swala. Kacwalo, lwa funduka kapili-pili!

Ku ba mwa Spain ka lilimo zeo ne ku tabisa luli. Ne lu sweli ku lika ku susueza mizwale ni likaizeli ba bande ba kwateñi k’o, ku kopanyeleza cwalo ni mapaina ba ba ipitezi. Ne ba kutazanga taba ye nde ya Mubuso wa Mulimu ni ku toma ni ku yaha liputeho, ku si na taba ni ko ne ba ka tamiwa mi hañata ne ba yawanga lika ze ñwi.

Ka yona nako yeo, hape lwa bulelelwa za maswabi. Hazel u talusa kuli: “Ka 1964, bome, be ne ba li Lipaki ba ba sepahala, ba timela. Ne ku tomohisa pilu ha ne ba shwile lu si ka laezana. Balumiwa ba bañata ni bona se ba ipumani mwa muinelo o swana.”

Tukuluho Cwale

Hamulaho wa lilimo-limo za ku nyandiswa, mwa July ka 1970, musebezi wa luna wa ñoliswa ka mulao mwa puso ya Franco. Na ni Hazel ne lu tabezi ku bona Mandu a Mubuso a kwalulwa, ya pili mwa Madrid mi ya bubeli mwa Lesseps, ye mwa Barcelona. Kamita n’a na ni lisupo ze ñozwi ka muñolo o mutuna, hañata ili ze n’e bonahalanga  hande. Ne lu bata kuli batu ba zibe kuli ne lu lumelelizwe ka mulao ni kuli ne lu si ke lwa tunuha! Ka nako ye, ka 1972, ne ku na ni Lipaki ba ba bat’o eza 17,000 mwa Spain.

Ibat’o ba ka nako ye, na bulelelwa taba ye nde hahulu ku zwa kwa England. Bondate ne ba lu potezi mwa Spain ka 1969. Ne ba tabisizwe hahulu ki mo ne ba ba amuhelezi Lipaki ba mwa Spain kuli mane ha ne ba kutezi kwa England, ba kalisa ku ituta Bibele. Mi ka 1971, na bulelelwa kuli Bondate ne ba kolobelizwe! Ne li nto ye tabisa hakalo ha ne lu iz’o pota kwahae ni bona, ka ku ba muzwale wa ka wa Sikreste, ha ne ba lu yemezi mwa tapelo ka nako ya ku ca. Ne ni libelezi nto yeo ka lilimo ze fitelela 20. Bob, munyan’a ka ni Iris, musal’a hae, ne ba bile Lipaki ka 1958. Phillip, mwan’a bona, cwale ki muokameli wa mupotoloho mwa Spain mi u sebeza ni Jean, musal’a hae. Lu tabela hahulu-hulu ku ba bona ba sebeleza mwa naha yeo ye nde.

Kezahalo ya Cwanoñu fa ye Si ka Libelelwa

Mwa February ka 1980, silama yo muñwi wa Sitopa Se Si Busa n’a potezi Spain ka ku ba muokameli wa mwahal’a linaha. Ne ni komokile hahulu ha n’a bata ku ya ni na mwa bukombwa. Ne ni sa zibi kuli n’a ni tatuba! Mi mwa September lwa memiwa ku ya kwa sibaka se situna sa tamaiso kwa Brooklyn, New York! Ne lu komokile hahulu. Lwa amuhela memo yeo, nihaike kuli ku siya mizwale ba luna mwa Spain ne ku utwisa butuku. Ka nako yeo, ne ku na ni Lipaki b’a 48,000!

Ha ne lu fundukile, muzwale yo muñwi n’a ni file mpo ya waci ya ku shimbanga mwa pokoto. Ne i ñozwi mañolo a mabeli a—“Lucas 16:10; Lucas 17:10.” N’a bulezi kuli n’a li mañolo a ka a matuna. Luka 16:10 i koñomeka kuli lu lukela ku sepahala ku ze nyinyani, mi Luka 17:10 yona i bulela kuli lu “batanga ba ba si na tuso” mi kacwalo ha lu swaneli ku ikutwisisa. Kamita ni lemuhile kuli se lu eza kaufela mwa sebelezo ya Jehova, ki swanelo ya luna ka ku ba Bakreste ba ba ineezi.

Buikangulo Bo Bu Si ka Libelelwa

Ka 1990, na kalisa ku katazwa ki pilu. Kacwalo, na beiwa kapila mwahali kuli ku tibululwe musinga o muñwi wa mali o n’o tibani. Ka nako yeo ye t’ata ya ku kula, Hazel s’a ni tusize hahulu-hulu. Hañata n’a shimbanga mikotana ni masutukesi a n’a li a bukiti hahulu ku na. Mi mwa May ka 2000, na beiwa kapangaliko ka ka tusa pilu ku nata hande. Nto yeo ne i tusize hahulu!

Mwa lilimo ze 50 ze fitile, na ni Hazel lu iponezi kuli lizoho la Jehova haki le li kuswani ni kuli milelo ya hae i talelezwa mwa nako ya hae ye swanela, isiñi ya luna. (Isaya 59:1; Habakuki 2:3) Mwa bupilo bwa luna, lu bile ni likezahalo ze tabisa ka ku sa libelela ze ñata-ñata ni ze ñwi ze sikai ze utwisa butuku, kono ku zona kaufela, Jehova u lu tiisize. Kwanu kwa sibaka se situna sa tamaiso sa batu ba Jehova, lu na ni tohonolo ya ku kopananga ka zazi ni lilama za Sitopa Se Si Busa. Fokuñwi ni ipuzanga kuli, ‘Kana luli ni kwanu?’ Ki sishemo se situna luli. (2 Makorinte 12:9) Lu sepa kuli Jehova u ka zwelapili ku lu sileleza kwa mikwa ye lunya ya Satani ni ku lu buluka ilikuli lu kone ku ikola lizazi f’a ka tomela puso ya hae ya ku luka fa lifasi-mubu.—Maefese 6:11-18; Sinulo 21:1-4.

[Siswaniso se si fa likepe 26]

Tolongo ya kwa Strangeways mwa Manchester, ko ne ni kalezi ku pika

[Siswaniso se si fa likepe 27]

Ni Mota ya luna ye bizwa Austin Seven mwa musebezi wa mupotoloho mwa England

[Siswaniso se si fa likepe 28]

Mukopano wa kwa mukunda mwa Cercedilla, mwa tolopo ya Madrid mwa Spain ka 1962

[Siswaniso se si fa likepe 29]

Kwa tafule ya luna ya libuka mwa bupaki kwa Brooklyn