Jehova Ki Mulimu Ya Na Ni Pilu-Telele

“[Muñ’a] Bupilo, ki Mulimu ya na ni makeke ni musa, ya sa akufi ku halifa, ya tezi sishemo.”—EXODA 34:6.

1, 2. (a) Ki bomañi kwamulaho be ne ba tusizwe ki pilu-telele ya Jehova? (b) Linzwi la “pilu-telele” li talusañi?

BATU ba mwa linako za Nuwe, Maisilaele be ne ba fita mwa lihalaupa ni Mushe, Majuda be ne ba pila ka nako ya n’a tile Jesu fa lifasi-mubu—kaufela ne ba pilile mwa miinelo ye shutana-shutana. Kono kaufel’a bona ne ba tusizwe ki kalemeno ka kande ka Jehova, kona ka pilu-telele. Ba bañwi ne ka ba pulusize. Mi pilu-telele ya Jehova ya kona ku lu pulusa ni luna.

² Pilu-telele ki nto mañi? Jehova u i bonisanga lili, mi ki kabakalañi? “Pilu-telele” i talusizwe ku ba “ku sa fela pilu ka bubebe mutu h’a fosezwa kamba ku filikanywa, ko ku kopanyeleza ni ku sa felelwa ki sepo ya kuli swalisano ye sinyizwe ya kona ku konda.” Kacwalo kalemeno kao ka na ni mulelo. Sihulu ka shemuba mutu ya filikanya muinelo. Kono ku ba ni pilu-telele ha ku talusi ku tuhelela bufosi. Mulelo wa ku ba ni pilu-telele ha se u petilwe, kamba ha ku si na libaka la ku tuhelela muinelo, pilu-telele ya fela.

3. Mulelo wa pilu-telele ya Jehova u bile ufi, mi i ka fela lili?

³ Hailif’o batu ba kona ku ba ni pilu-telele, Jehova ki yena mutala o munde ka ku fitisisa wa kalemeno kao. Ku zwelela f’o sibi ne si sinyelize swalisano ya Jehova ni batu ba n’a bupile, Mubupi wa luna u bile ni pilu-telele mi u file nzila yeo ka yona batu ba ba baka ba kona ku kondisa silikani sa bona ni yena. (2 Pitrosi 3:9; 1 Joani 4:10) Kono pilu-telele ya hae ha se i petile mulelo wa yona, Mulimu u ka timeza ba ba fosa ka bomu, ni ku felisa muinelo wa linto wa cwale o maswe.—2 Pitrosi 3:7.

I Zamaelela ni Tulemeno twa Mulimu twa Butokwa

4. (a) Mwa Mañolo a Siheberu, muhupulo wa pilu-telele u taluswa cwañi? (Mu bone ni litaluso za kwatasi.) (b) Mupolofita Nahumi u talusa cwañi Jehova, mi seo si bonisañi ka za pilu-telele ya Jehova?

⁴ Mwa Mañolo a Siheberu, muhupulo wa ku ba ni pilu-telele u taluswa ka manzwi a mabeli a Siheberu a’ talusa “butelele bwa lingo,” mi mwa Bibele ya New World Translation a tolokilwe kuli ki “ku liyeha ku nyema.” * Mupolofita Nahumi ha n’a bulela za pilu-telele ya Mulimu n’a ize: “[Muñ’a] Bupilo h’a halifi kapili, ki yo mutuna ka mata a hae; mi h’a latuli mulatu wa ya fosize.” (Nahumi 1:3) Kacwalo, pilu-telele ya Jehova ha i bonisi kuli wa fokola mi i na ni maciñekelo. Taba ya kuli Mulimu ya M’ata Ote ki ya liyeha ku nyema mi ka nako ye swana u na ni m’ata a matuna i bonisa kuli pilu-telele ya hae ki ya ka mulelo. U na ni m’ata a ku fa koto, kono h’a akufeli ku eza cwalo ilikuli a fe sifosi nako ya ku cinca. (Ezekiele 18:31, 32) Kacwalo, pilu-telele ya Jehova i bonisa lilato la hae, mi i bonisa kuli u itusisa m’ata a hae ka butali.

5. Pilu-telele ya Jehova i zamaelela cwañi ni ku luka kwa hae?

⁵ Pilu-telele ya Jehova hape i zamaelela ni ku luka kwa hae. N’a itibahalize ku Mushe ku  ba “Mulimu ya na ni makeke ni musa, ya sa akufi ku halifa [kamba ya na ni pilu-telele], ya tezi sishemo, ya na ni niti.” (Exoda 34:6) Hamulaho wa lilimo-limo, Mushe n’a opezi ka ku lumbeka Jehova kuli: “Linzila za hae kaufela li lukile; ki Mulimu ya sepahala, ya si na bumaswe, ya na ni niti, ya eza ka ku luka.” (Deuteronoma 32:4) Ee, makeke, pilu-telele, ni ku luka kwa Jehova kaufela za zamaelela.

Pilu-Telele ya Jehova Munda U Si ka Taha Kale

6. Jehova u bonisize cwañi pilu-telele ka nzila ye lemuseha ku ba ba simuluhile ku bo Adama ni Eva?

⁶ Buipanguli bwa bo Adama ni Eva mwa Edeni ne bu sinyize ku ya ku ile silikani sa bona sa butokwa ni Mubupi wa bona ya lilato, yena Jehova. (Genese 3:8-13, 23, 24) Kauhano yeo ne i amile bana ba bona, be ne ba hozize sibi, ku sa petahala, ni lifu. (Maroma 5:17-19) Bosinyalana ba pili niha ne ba ezize sibi ka bomu, Jehova n’a ba lumelelize ku pepa bana. Hasamulaho, n’a file ka lilato nzila yeo ka yona be ne ba ka simuluha ku bo Adama ni Eva ne ba ka kutisana ni yena. (Joani 3:16, 36) Muapositola Paulusi n’a talusize kuli: “Mulimu fo a tahisize kanya ya lilato la hae ku luna, kikuli lu sa li baezalibi Kreste u shwile bakeñisa luna. Cwale ha lu se lu beilwe ba ba lukile ka mali a hae, lu ka piliswa kwa buhali bwa Mulimu, hahulu ni ku fita, kabakala hae. Kakuli mbali lu sa li lila, lwa kutisezwa ku Mulimu ka lifu la Mwan’a hae, ha lu se lu kutiselizwe ku Yena, lu ka piliswa hahulu ka bupilo bwa hae.”—Maroma 5:8-10.

7. Jehova n’a bonisize cwañi pilu-telele pili Munda u si ka taha kale, mi ki kabakalañi sinyeho ya sicaba se ne si pilile pili Munda u si ka taha kale ha ne i li ye swanela?

⁷ Pilu-telele ya Jehova ne i bonwi ni mwa linako za Nuwe. Lilimo ze fitelela mwanda pili Munda u si ka taha kale, “Mulimu a talima lifasi, mi a bona kuli li bolile, ni kuli nama kaufela i sinyize mukwa wa yona mwa lifasi.” (Genese 6:12) Niteñi, ka nakonyana, Jehova n’a bonisize pilu-telele kwa batu. N’a ize: “Moya wa ka ha u na ku ba ku mutu kamita, kakuli ki nama fela; mazazi a hae a ka kuma fa myaha ye 120.” (Genese 6:3) Ha n’a zibisizwe ka za mulelo wa Mulimu, Nuwe ya n’a sepahala n’a konile, mwa myaha ye 120 yeo, ku tahisa lubasi ni ku yaha aleka ni ku lemusa be ne ba pila mwa linako za hae ka za Munda o n’o taha. Muapositola Pitrosi  n’a ñozi kuli: “Mulimu ha n’a sa libelezi ka pilu-telele, mwa mazazi a Nuwe, ha ne ku sa pangwa aleka, ye ka yona batu ba banyinyani, ili ba ba 8, ba pilisizwe kwa mezi.” (1 Pitrosi 3:20) Ki niti kuli be ne ba si yo mwa lapa la Nuwe ne “ba si ka lemuha se siñwi” ka za ku kutaza kwa hae. (Mateu 24:38, 39) Kono ka ku bulelela Nuwe ku yaha aleka ni ku ba “mubuleli wa Ku Luka,” mwendi ka mashumi-shumi a lilimo, Jehova n’a file be ne ba pilile mwa linako za Nuwe nako ye likani ya ku bakela linzila za bona ze maswe ni ku kala ku Mu sebeleza. (2 Pitrosi 2:5; Maheberu 11:7) Sinyeho ye n’e tahezi lusika l’o kwa mafelelezo ne li ye swanela luli.

Mutala wa Pilu-Telele kwa Maisilaele

8. Jehova n’a bonisize pilu-telele ya hae kwa Maisilaele ka mukwa ufi?

⁸ Pilu-telele ya Jehova kwa Maisilaele n’e ngile nako ye fitelela lilimo ze 120. Mwahal’a lilimo kaufela ze fitelela 1,500 zeo ne ba li sicaba sa Mulimu se si ketilwe, ne ku bile fela ni linako ze nyinyani f’o Maisilaele ne ba si ka lika pilu-telele ya Mulimu ka ku tala. Livikinyana fela ku zwa fo ne ba lukululezwi mwa Egepita, ba kala ku lapela maswaniso, ili ku shwaula hahulu-hulu Mupilisi wa bona. (Exoda 32:4; Samu 106:21) Mwahal’a mashumi-shumi a lilimo ze n’e latelezi, Maisilaele ne ba bilaela ka za lico za n’a ba fa Jehova ka makazo mwa lihalaupa, ba tongoka ka za Mushe ni Aruni, ba sheununa Jehova, mi ba eza buhule ni bahedeni, mane ni ku abana mwa bulapeli bwa Baale. (Numere 11:4-6; 14:2-4; 21:5; 25:1-3; 1 Makorinte 10:6-11) Kambe Jehova n’a yundisize batu ba hae, neikaba nto ye swanela, kono a ba ni pilu-telele.—Numere 14:11-21.

9. Jehova n’a bonisize cwañi kuli ki Mulimu ya na ni pilu-telele mwa linako za Baatuli ni za malena?

⁹ Mwa linako za Baatuli, Maisilaele ne ba kuta-kutezi ku wela mwa ku lapela maswaniso. Ha ne ba eza cwalo, Jehova n’a ba tuhelela ku tulwa ki lila za bona. Kono ha ne ba baka ni ku kupa tuso ya hae, n’a ba ni pilu-telele ni ku tahisa baatuli be ne ba ba lukulula. (Baatuli 2:17, 18) Mwa nako ye telele fo ne ku bezi ni malena, ki malena ba banyinyani fela be ne ba ipeile ka ku tala ku Jehova. Mi nihaiba mwatas’a malena ba ba sepahala, hañata batu ne ba kopanya bulapeli bwa niti ni bwa buhata. Jehova ha n’a tahisa bapolofita kuli ba lemuse ka za ku sa sepahala, batu hañata ne ba tabela ku teeleza kwa baprisita ba ba maswe ni bapolofita ba buhata. (Jeremia 5:31; 25:4-7) Mane, Maisilaele ba nyandisa bapolofita ba Jehova ba ba sepahala mane ni ku bulaya ba bañwi ku bona. (2 Makolonika 24:20, 21; Likezo 7:51, 52) Niteñi, Jehova n’a zwezipili ku bonisa pilu-telele.—2 Makolonika 36:15.

Pilu-Telele ya Jehova Ha I Si Ka Fela

10. Pilu-telele ya Jehova ne i fitile lili fa maciñekelo?

¹⁰ Kono ze ezahezi li bonisa kuli pilu-telele ya Mulimu i na ni maciñekelo. Ka 740 B.C.E., n’a tuhelezi Maasirya ku tula mubuso wa Isilaele wa mishobo ye lishumi ni ku isa bayahi  ba ona mwa buhapiwa. (2 Malena 17:5, 6) Mi kwa mafelelezo a lilimo za mwanda o ne u latelezi, a tuhelela Mababilona ku taseza mubuso wa Juda wa mishobo ye mibeli ni ku sinya Jerusalema ni tempele ya yona.—2 Makolonika 36:16-19.

11. Jehova n’a bonisize cwañi pilu-telele niha n’a tahisa katulo?

¹¹ Kono niha n’a tahisa katulo fahalimw’a Isilaele ni Juda, Jehova n’a si ka libala ku ba ni pilu-telele. Ka mupolofita wa hae Jeremia, Jehova a polofita ka za ku kutiswa sinca kwa batu ba hae ba ba ketilwe. N’a ize: “Myaha ye 70 ha i se i felile bakeñisa Babilona, ni ka mi hupula, ni mi eze ka manzwi a ka a mande, ni mi kutiseze mwa sibaka mo. Mi ni ka fumanwa ki mina, . . . mi ni ka kutisa ba mina ba ba inzi mwa buzike, ni mi kubukanye mwa macaba kaufela ni mwa mabaka kaufela mo ni mi hasanyelize.”—Jeremia 29:10, 14.

12. Ka ku ama kwa ku taha kwa Mesiya, ne ku bonahezi cwañi kuli ku kutela kwa bomasiyaleti ba Majuda kwa Juda ne ku tahisizwe ki Mulimu?

¹² Kaniti luli, bomasiyaleti mwahal’a Majuda be ne ba hapilwe ba kutela kwa Juda ni ku yo kalisa sinca bulapeli bwa Jehova kwa tempele ye n’e yahilwe sinca mwa Jerusalema. Mwa ku petwa kwa milelo ya Jehova, bona bomasiyaleti bao ne ba ka ba sina “puka ye zwa ku [Muñ’a] Bupilo,” ye tahisa kimululo ni mbombolelwa. Hape ne ba ka tiya ni ku ba ni bundume sina “tau ye mwahal’a lifolofolo za mwa mushitu.” (Mika 5:7, 8) Pulelo ya bubeli yeo i lukela ku ba ye n’e talelelizwe mwa nako ya bo Makabaeusi. Ka nako yeo, Majuda ha ne ba li mwatas’a lubasi lwa bo Makabaeusi ne ba lelekisize lila za bona mwa Naha ya Sepiso ni ku neela sinca tempele ye n’e silafalizwe. Kacwalo, naha ni tempele ne li bukelelizwe ilikuli bomasiyaleti ba bañwi ba ba sepahala ne ba ka kona ku to amuhela Mwan’a Mulimu ha n’a ka taha teñi ka ku ba Mesiya.—Daniele 9:25; Luka 1:13-17, 67-79; 3:15, 21, 22.

13. Majuda niha se ba bulaile Mwan’a hae, Jehova n’a zwezipili cwañi ku ba ni pilu-telele ku bona?

¹³ Majuda niha se ba bulaile Mwan’a hae, Jehova n’a zwezipili ku ba ni pilu-telele ku bona ka lilimo ze talu ni licika, ili ku ba fa kolo ya kuli bona fela ba biziwe kuli ba be kalulo ya peu ya kwa moya ya Abrahama. (Daniele 9:27) * Pili ni hamulaho wa 36 C.E., Majuda ba bañwi ne ba amuhezi pizo yeo, mi kacwalo, sina mwa n’a taluselize Paulusi hasamulaho, “ku na ni ba ba siyezi, ka buiketelo bwa sishemo.”—Maroma 11:5.

14. (a) Ka 36 C.E., tohonolo ya ku ba kalulo ya peu ya kwa moya ya Abrahama ne i filwe ku bomañi? (b) Paulusi n’a bonisize cwañi maikuto a hae ka za m’o Jehova a ketela lilama za Isilaele wa kwa moya?

¹⁴ Ka 36 C.E., tohonolo ya ku ba kalulo ya peu ya kwa moya ya Abrahama ne i filwe lwa pili ku be ne ba si Majuda kamba maproselite. Be ne ba i amuhezi kaufela ni bona ne  ba amuhezi sishemo sa Jehova ni pilu-telele ya hae. (Magalata 3:26-29; Maefese 2:4-7) Ka ku bonisa buitebuho kwa butali ni mulelo ze tahisize kuli Jehova ka makeke a be ni pilu-telele, ili yeo ka yona n’a kwanisize palo ya Isilaele wa kwa moya, Paulusi n’a ize: “O! buliba bwa bufumu ni bwa butali ni bwa zibo ya Mulimu! Likatulo za hae ha li konwi ku batisezwa, ni linzila za hae ha li konwi ku fumanwa!”—Maroma 11:25, 26, 33; Magalata 6:15, 16.

Pilu-Telele Kabakala Libizo la Hae

15. Sihulu libaka ki lifi Mulimu h’a na ni pilu-telele, mi ki taba mañi ye n’e tokwa nako kuli i tatululwe?

¹⁵ Ki kabakalañi Jehova h’a na ni pilu-telele? Sihulu libaka kikuli a bonise bukeni bwa libizo la hae ni ku bonisa ku luka kwa bubusi bwa hae. (1 Samuele 12:20-22) Taba ya n’a shangumuzi Satani ka za mw’a itusiseza Jehova bubusi bwa Hae ne i tokwa nako kuli pupo kaufela i bone kuli i tatuluzwi hande. (Jobo 1:9-11; 42:2, 5, 6) Kacwalo, batu ba hae ha ne ba nyandiswa mwa Egepita, Jehova n’a ize ku Faro: “Ni ku tuhezi hona cwalo, kuli ni bonahalise mata a ka ku wena, ni kuli Libizo la ka li zibwe mwa lifasi kamukana.”—Exoda 9:16.

16. (a) Pilu-telele ya Jehova ne i konahalisize cwañi ku lukiswa kwa sicaba se si sumekelwa Libizo la hae? (b) Bukeni bwa libizo la Jehova ni ku luka kwa bubusi bwa hae li ka boniswa cwañi?

¹⁶ Paulusi ha n’a talusa kalulo ye petwa ki pilu-telele ya Mulimu mwa ku tahisa kuli libizo la Hae le li kenile li lumbekwe, n’a kutezi manzwi a n’a bulezwi ki Jehova ku Faro. Mi cwale Paulusi a ñola kuli: “Mulimu h’a latile ku bonisa buhali bwa hae, ni ku lumba mata a hae, a iswala hahulu nako ye telele ka lipiza za buhali ze bupezwi ku feliswa; kuli a zibahalise bufumu bwa kanya ya hae ka lipiza za makeke, ze ne lukiselizwe kanya, pili? Kihona a lu bizize, isi kwa Majuda fela, kono ni ku bamacaba. Ki sona s’a bulela mwa buka ya Hosea kuli: Sicaba se nesi sa ka, ni ka si biza kuli ki sicaba sa ka.” (Maroma 9:17, 22-25) Kabakala kuli Jehova n’a bile ni pilu-telele, n’a konile ku zwisa mwahal’a macaba “sicaba se si sumekelwa Libizo la hae.” (Likezo 15:14) Mwatas’a Toho ya bona, yena Jesu Kreste, bona “ba ba kenile” bao ki bacalifa ba Mubuso w’a ka itusisa Jehova kwa ku bonisa bukeni bwa libizo la Hae le li m’ata ni ku bonisa ku luka kwa bubusi  bwa Hae.—Daniele 2:44; 7:13, 14, 27; Sinulo 4:9-11; 5:9, 10.

Pilu-Telele ya Jehova I Tahisa Puluso

17, 18. (a) Ka ku sa lela, ne lu ka kona ku nyaza Jehova kabakala ku ba ni pilu-telele kwa hae ka ku ezañi? (b) Lu susuezwa ku nga cwañi pilu-telele ya Jehova?

¹⁷ Ku zwelela f’o batu ne ba kenezwi ki sibi ku to fita cwale, Jehova u bonisize ku ba Mulimu ya na ni pilu-telele. Pilu-telele ya hae pili Munda u si ka taha kale ne i file nako ya kuli temuso i fiwe ni kuli ku kone ku yahiwa mwa ku ba puluseza teñi. Kono pilu-telele ya hae ne i fitile fa maciñekelo, mi Munda wa taha. Ka ku swana kacenu, Jehova u bonisa pilu-telele ye tuna, mi i nga nako ye telele ku fita mo ne ba libelela ba bañwi. Kono leo haki libaka la ku zwafa. Ku eza cwalo ne ku ka swana ni ku nyaza Mulimu kabakala ku ba ni pilu-telele kwa hae. Paulusi n’a buzize kuli: “Kikuli u shwaula bufumu bwa musa wa hae, ni bwa buiswalo bwa hae, ni bwa pilu-telele ya hae, ka ku sa lemuha kuli musa wa Mulimu u ku isa kwa ku baka?”—Maroma 2:4.

¹⁸ Ku luna ha ku na ya kona ku ziba kuli lu tokwa pilu-telele ya Mulimu ye kuma kai kuli lu ikolwise kuli wa kona ku lu pulusa. Paulusi u lu eleza kuli lu “sebeze za ku piliswa kwa [luna] ka sabo ni ka tutumelo.” (Mafilipi 2:12) Muapositola Pitrosi n’a ñolezi Bakreste ka yena kuli: ‘Mulena h’a liyehisi lisepiso za hae, mo ba hupulela ba bañwi kuli ki ku liyeha; kono u sa isa nako kwapili kabakala luna; kakuli h’a lati ba bañwi ha ba ka timela, kono u lata kuli kaufela ba kene mwa ku baka.’—2 Pitrosi 3:9.

19. Lu kona ku sebelisa pilu-telele ya Jehova ka nzila ifi?

¹⁹ Kacwalo, lu si ke lwa zwafiswa ki muezezo wa Jehova wa lika. Kono lu latelele kelezo ya Pitrosi mi lu nge ‘ku iswala kwa mulena ku ba ku piliswa.’ Ku piliswa kwa bomañi? Kwa luna ni kwa ba bañwi ba bañata ba ba sa tokwa ku utwa ‘Evangeli ya mubuso.’ (2 Pitrosi 3:15; Mateu 24:14) Seo si ka lu tusa ku nga ka butokwa pilu-telele ya Jehova ni ku lu ezisa ku ba ni pilu-telele ha lu eza lika ni ba bañwi.

[Litaluso za kwatasi]

Kana Mwa Kona ku Talusa?

• Mwa Bibele, linzwi la pilu-telele li talusañi?

• Jehova n’a bile cwañi ni pilu-telele pili Munda u si ka taha kale, hamulaho wa ku hapiwa ku ya kwa Babilona, ni mwa lilimo za mwanda wa pili C.E.?

• Jehova u bonisize pilu-telele ka mabaka afi a butokwa?

• Lu swanela ku nga cwañi pilu-telele ya Jehova?

[Lipuzo za Tuto]

[Siswaniso se si fa likepe 9]

Pilu-telele ya Jehova pili Munda u si ka taha kale ne i file batu nako ye likani ya ku baka

[Siswaniso se si fa likepe 10]

Babilona ha se i wile, Majuda ne ba tusizwe ki pilu-telele ya Jehova

[Siswaniso se si fa likepe 11]

Mwa lilimo za mwanda wa pili, Majuda ni be ne ba si Majuda ne ba tusizwe ki pilu-telele ya Jehova

[Maswaniso a fa likepe 12]

Bakreste kacenu ba sebelisa hande pilu-telele ya Jehova