Mu Ezanga Cwañi ka za Buipi?

MWA simu ya Getsemani, Judasi Isikariota n’a ile ku Jesu mi “a mu tubeta.” Ku eza cwalo ne li kezo ya ka sizo ya ku bonisa lilato. Kono kezo ya Judasi n’e li ya buipi fela ya kuli a zibahaze Jesu ku be ne ba tile busihu ku to mu swala. (Mateu 26:48, 49) Judasi n’a li muipi—ili mutu ya ipumisa ku bela musili ku fita mwa inezi luli, mutu ya pata milelo ya hae ye maswe ka ku iponahaza ku ba ya sepahala. Linzwi la Sigerike le li tolokilwe kuli “muipi” li talusa “mutu ya alaba” mi hape li talusa mutu ya bapala mwa papali. Kwa mafelelezo, linzwi leo la t’o talusa mutu ufi kamba ufi ya ipumisa fela kuli a kwasheke ba bañwi.

Buipi bu mi utwisanga cwañi? Ka mutala, kana mwa filikananga ha mu bona bapangi ba kwai ha ba susueza ku zuba kwai ku si na taba ni bupaki bwa za bualafi bwa kuli kwai i tahisa kozi? Kana mwa filikanywa ki buipi bwa bababaleli ba ba nyandisa batu be ba filwe ku babalela? Kana mwa utwanga butuku kwa pilu ha mu to lemuha kuli mulikani ya n’a bonahala ku ba ya sepahala h’a sepahali? Buipi bwa bulapeli bu mi utwisa cwañi?

“Bumai Ki bwa Mina . . . Baipi!”

Mu nge muinelo wa bulapeli mwa miteñi ya Jesu ha n’a li fa lifasi. Bañoli ni Bafalisi ne ba ipumisa ku ba baluti ba ba sepahala ba Mulao wa Mulimu, kono luli ne ba luta batu lituto za batu ze ne kelusa mamelelo ku Mulimu. Bañoli ni Bafalisi ne ba kumalela hahulu se u bulela mulao, kono ne ba keshebisa likuka ze tuna ze n’e bonisa lilato ni mukekecima. Kwa nyangela, ne ba iponisa kuli ba sepahala ku Mulimu, kono kwa mukunda, ne ba tezi bumaswe. Likezo za bona ne li sa lumelelani ni ze ne ba bulela. Ne ba ezeza cwalo kuli “ba bonwe ki batu.” Ne ba swana “sina mabita a’ basizwe busweu, a’ bonahala ku ba a mande kwande, kanti mwahali a tezi masapo a batu ni ze masila kaufela.” Ka ku beya fa ngandaleza buipi bwa bona, Jesu n’a kuta-kutezi ku ba bulela kuli: “Bumai ki bwa mina, bañoli ni bafalisi, mina baipi!”—Mateu 23:5, 13-31.

Kambe ne mu pilile mwa miteñi yeo, mwendi ka ku swana ni batu ba bañwi ba ba lata busepahali kambe ne mu filikanyizwe hahulu ki buipi bwa bulapeli b’o. (Maroma 2:21-24; 2 Pitrosi 2:1-3) Kono kana ne mu ka tuhelela buipi bwa bañoli ni Bafalisi ku mi filikanya hahulu kuli mane ne mu ka hana bulapeli kaufela, ku kopanyeleza cwalo ni bwa n’a lutile ni ku eza Jesu Kreste ni balutiwa ba hae? Kana ku eza cwalo ne ku si ke kwa mi holofaza fela?

Kabakala buipi bwa batu ba bulapeli, lwa kona ku filikana ni ku fulalela bulapeli. Kono ku eza cwalo ku kona ku lu palelwisa ku bona busepahali bwa balapeli ba niti. Zona lika ze lu eza kuli lu isileleze ka zona kwa buipi ki zona ze kona ku lu kayutula kwa balikani ba ba sepahala. Kacwalo, lu lukela ku itikanelela ku ze lu eza ka za buipi.

“Mu tokomele”

Pili lu lukela ku ziba kuli baipi ki bafi. Seo kamita ha si bangi bunolo. Lubasi lo luñwi ne lu itutile seo ka ku sinyehelwa ko kutuna. Bom’a bona ne ba bile mwa koma. Lubasi l’o lwa fumana caziba wa mulao y’o hape n’a li  mukutazi mwa keleke ya fa silalanda kuli a ba tuse ku za ku isa kwa kuta ba sipatela k’o zeo ne li ezahalezi. Ne ba lekile ba sipatela bao saimoni kabakala kuli ne ba si ka eza hande likalafo. Ba sipatela seo niha ne ba lifile mali a eza madola a 3.4 milioni (K13,260,000,000) ka likoloti, butata bwa lubasi l’o ne bu ekezehile. Bom’a bona bao ba timela ba li babotana, mi ne ku si na mali a ku lifela za sililo sa bona. Libaka? Kakuli caziba wa mulao y’o n’a uzwize buñata bwa mali ao. Ka za yena caziba wa mulao y’o, magazini ye ñwi ya mulao ne i ize: “Haiba n’a kutazanga za n’a ezanga . . . , u zibe lushango lwa hae neikaba lo lu li: ha lu lobeleñi.” Lu kona ku isileleza cwañi kwa batu ba ba cwalo?

Jesu n’a elelize batu ba mwa miteñi ya hae be ne ba talimani ni buipi bwa bulapeli kuli: “Mu tokomele.” (Mateu 16:6; Luka 12:1) Ee, lu lukela ku tokomela. Batu ba kona ku sepisa ze nde luli ni ku bonisa patalaza kuli ba sepahala, kono lu tokwa ku ba ni tokomelo ye swanela ni ku sa amuhela kapili-pili mutu kaufela ya bonahala fela kuli wa sepahala. Ha ne lu ka ziba kuli ku pangilwe mali a mañwi a buhata, kana ne lu si ke lwa tatuba mali a luna ka tokomelo?

Baipi se ba keni ni mwa puteho ya niti ya Sikreste. Mulutiwa Juda n’a lemusize ka za bona kuli: “Bao ki matiba mwa mikiti ya mina ya lilato, ha ba ca siliyela ni mina, ba kula maswe lico, ba si na maswabi; ki malu a’ tokwile pula, a’ iswa kafa ni kafa ki moya; ki likota za maliha ze tutulehile matali, ze si ka beya se siñwi.”—Juda 12.

Ku “tokomela” ku talusa ku pima ku pumiwa ki mutu ya ipumisa ku ba ya lilato kono y’o ka buniti fela ki muitati mi u tahisa mihupulo ye si ka toma fa Linzwi la Mulimu. Sina licwe le li shengile le li shitami bukaufi fela mwa mezi a ombalile, mutu ya cwalo wa kona ku tibisa kwa moya ba ba si na tokomelo. (1 Timotea 1:19) Muipi u kona ku sepisa kuli wa kona ku fepa batu kwa moya kono kanti yena luli ki ‘lilu le li tokwile pula’ le li si na ze li tahisa. Sina kota ye sa beyi se siñwi, mupumi h’a beyi muselo wa niti wa Sikreste. (Mateu 7:15-20; Magalata 5:19-21) Ee, lu tokwa ku tokomela bapumi ba ba cwalo. Kono lu lukela ku eza cwalo ka ku sa limbulula milelo ya mañi ni mañi.

“Mu Si Ke Mwa Nyaza”

Ku bunolo hahulu kwa batu ba ba si ka petahala ku bonisa bufokoli bwa ba bañwi kono inge ba sa lemuhi bwa bona! Kono mukwa w’o ka bunolo u kona ku lu bisa baipi. Jesu n’a ize: “Wena muipi, kala pili ka ku zwisa musumo o mwa liito la hao; kifo, u ka bona hande ku zwisa lutokwa lo lu mwa liito la mwanahenu.” Lu lukela ku mamela kelezo ya hae ye: “Mu si ke mwa nyaza, kuli mu si ke mwa nyazwa; kakuli mu ka nyazwa ka nyazo ye mu nyaza ba bañwi . . . Kiñi s’o talima lutokwa lo lu mwa liito la mwanahenu, kanti ha u lemuhi musumo o mwa liito la hao?”—Mateu 7:1-5.

Fokuñwi, batu ba bañwi ha ba eza lika ze bonahala ku ba za buipi, lu lukela ku tokomela kuli ha lu matukeli ku ba nga kuli ki baipi. Ka mutala, muapositola Pitrosi a “kutela mwamulaho, mi a ikauhanya” ni balicaba  be ne ba li balumeli mwa Antioke ilikuli a tabise bapoti ba Majuda be ne ba zwa kwa Jerusalema. Barnabasi ‘n’a hohilwe ki Pitrosi ni ba bañwi mwa buipi bwa bona.’ Pitrosi n’a ezize cwalo niha n’a filwe tohonolo ya ku kwalulela Balicaba nzila ya ku amuhelwa mwa puteho ya Sikreste. (Magalata 2:11-14; Likezo 10:24-28, 34, 35) Kono mafosisa ao a bo Barnabasi ni Pitrosi kaniti luli n’a si ka ba ezisa ku ba ba ba swana ni bañoli ni Bafalisi kamba Judasi Isikariota.

“Lilato li Tokwe Buikeziso”

Jesu n’a elelize kuli: “Ha mu ezeza ba bañwi bunde, mu si ke mwa zamaisa mulizi wa tolombita kwapil’a mina—sina ba ba bapala mwa lipapali mwa masinagoge ni mwa makululu ba ba bata ku lumbiwa ki batu.” (Mateu 6:2; toloko ya Phillips) Muapositola Paulusi n’a ñozi kuli: “Lilato [la mina] li tokwe buikeziso.” (Maroma 12:9) N’a susuelize mutangana Timotea ku ba ni “lilato le li zwa mwa pilu ye kenile, . . . ni kwa tumelo ye si na buikeziso.” (1 Timotea 1:5) Haiba lu na ni lilato ni tumelo ya niti, ze si na buitati ni buipi, ba bañwi ba ka lu sepa. Lu ka tiisa ni ku susueza be lu pila ni bona. (Mafilipi 2:4; 1 Joani 3:17, 18; 4:20, 21) Mi sa butokwa hahulu ki kuli Jehova u ka lu tabela.

Kwa neku le liñwi, buipi kwa nalulelule bu ka bulaisa bote ba ba bu eza. Kwa mafelelezo, buipi bu ka beiwa fa ngandaleza. Jesu Kreste n’a ize: “Ha ku na se si kwahezwi se si si na ku kwahululwa; mi ha ku na sa kwa mukunda se si ka pala ku zibiwa.” (Mateu 10:26; Luka 12:2) Mulena Salumoni ya butali n’a ize: “Misebezi kaufela, ni ze patilwe kaufela, kamba ki ze nde kamba ze maswe, Mulimu u ka li bulela ni ku li atula.”—Muekelesia 12:14.

Ka nako ya cwale, lu si tuheleli buipi bwa ba bañwi ku lu palelwisa ku latiwa luli ki balikani ba niti. Lwa kona ku tokomela lu sa bi ni malimbuluti a fitelezi. Mi kaniti luli, haike lilato ni tumelo ya luna li be ze si na buipi.—Jakobo 3:17; 1 Pitrosi 1:22.

[Maswaniso a fa likepe 22, 23]

Kana ne mu ka be mu tuhelezi buipi bwa bañoli ni Bafalisi ku mi fulalelisa ku Jesu Kreste ni kwa balutiwa ba hae?