“Mu Itute ku Na”
“Mu Itute ku Na”
“Mu itwese coko ya ka, mi mu itute ku na; kakuli ni na ni musa ni pilu ye bunolo, [mi] mu ka fumanela mioya ya mina pumulo.”—MATEU 11:29.
1. Ki kabakalañi ku ituta ku Jesu ha ku kona ku ba ko kunde ili ko ku tabisa?
JESU KRESTE kamita n’a nahananga, ku luta, ni ku eza lika ka ku swanela. Nako ya hae fa lifasi n’e li ye kuswani, kono n’a na ni musebezi o munde ili o kolwisa, mi n’a zwezipili ku ba ni tabo. N’a onga-ongile balutiwa ni ku ba luta mwa ku lapelela Mulimu, mwa ku latela batu, ni mwa ku tulela lifasi. (Joani 16:33) N’a ba file sepo mi n’a “tahisize mwa liseli bupilo ni ku sa shwa, ka Evangeli.” (2 Timotea 1:10) Haiba mu yo muñwi wa balutiwa ba hae, ku mina, ku ba mulutiwa ku talusañi? Ka ku nyakisisa s’a bulela Jesu ka za bulutiwa, lwa kona ku ituta mwa ku pilela bupilo bwa tabo. Ku eza cwalo ku ama ku bona lika mwa n’a li bonela yena ni ku sebelisa likuka ze ñwi za butokwa.—Mateu 10:24, 25; Luka 14:26, 27; Joani 8:31, 32; 13:35; 15:8.
2, 3. (a) Mulutiwa wa Jesu ki mutu ya cwañi? (b) Ki kabakalañi ha ku li kwa butokwa ku ipuza kuli, ‘Ni mulutiwa wa mañi?’
2 Mwa Mañolo a Sigerike a Sikreste, linzwi le li tolokilwe kuli “mulutiwa” ka bunolo fela li talusa mutu ya isa pilu kwa nto ye ñwi, kamba ya ituta. Linzwi le li swana li fumaneha mwa liñolo la luna la tuto, lona la Mateu 11:29, le li li: ‘Mu itwese coko ya ka, mi mu itute ku na; kakuli ni na ni musa ni pilu ye bunolo, [mi] mu ka fumanela mioya ya mina pumulo.’ Ee, mulutiwa ki muituti. Libuka za Evangeli hañata li itusisanga linzwi la “mulutiwa” kwa balateleli ba batuna ba Jesu, be ne ba zamayanga ni yena ha n’a kutazanga ni be ne ba lutiwanga ki yena. Batu ba bañwi ne ba kana ba amuhezi fela lituto za Jesu, mane ku eza cwalo ka ku ipata. (Luka 6:17; Joani 19:38) Bañoli ba Libuka za Evangeli hape ne ba bulela ka za “balutiwa ba Joani [Mukolobezi] ni bafalisi.” (Mareka 2:18) Ka ku ba kuli Jesu n’a lemusize balateleli ba hae kuli ba “sabe tuto ya bafalisi,” lu ipuzeñi kuli, ‘Ni mulutiwa wa mañi?’—Mateu 16:12.
3 Haiba lu balutiwa ba Jesu, haiba lu itutile ku yena, u zibe ba bañwi ba lukela ku ikutwa ku katuluswa kwa moya ha ba ba ni luna. Ba lukela ku lemuha kuli se lu li ba ba musa ili ba ba na ni pilu ye bunolo. Haiba lu bazamaisi kwa musebezi wa luna, lu bashemi, kamba lu na ni buikalabelo bwa bulisana mwa puteho ya Sikreste, kana ba ba mwatas’a luna ba ikutwa kuli lu ba eza sina m’o Jesu n’a ezezanga be ne ba li mwatas’a hae?
Ka M’o Jesu N’a Ezezanga Ba Bañwi
4, 5. (a) Ki kabakalañi ha ku si t’ata ku ziba m’o Jesu n’a ezezanga batu be ne ba na ni butata? (b) Jesu n’a ipumani mwa muinelo mañi ha n’a nz’a ca mwa ndu ya Mufalisi?
4 Lu tokwa ku ziba m’o Jesu n’a ezezanga ba bañwi, sihulu be ne ba na ni butata bo butuna. Seo ha si lukeli ku ba t’ata ku ituta sona; mwa Bibele ku na ni litaba ze ñata ze bulela m’o Jesu n’a ezezanga batu, mi ba bañwi ku bona bao ne ba na ni butata. Hape lu boneñi m’o ba bahulu ba bulapeli, sihulu Bafalisi, ne ba ezezanga batu be ne ba na ni butata bo bu swana. Shutano ya teñi i ka lu luta se siñwi.
5 Mwa silimo sa 31 C.E., Jesu ha n’a li mwa musipili wa ku kutaza mwa Galilea, “yo muñwi wa bafalisi a lapela Jesu kuli a t’o ca ku yena.” Jesu n’a si ka liyeha ku amuhela memo yeo. “Mi Jesu a kena mwa ndu ya mufalisi, a ina. Mi musali wa mwa munzi, ili muezalibi, h’a utwile kuli Jesu u inzi mwa ndu ya mufalisi, a taha ni pizana ya alabasitera, ye tezi mafula a sende. A ina kwamulaho, kwa mautu a Jesu inz’a lila; a kala ku mu kolobisa mautu ka miyoko, a a takula ka milili ya kwa toho ya hae, a mu tubeta kwa mautu, a mu toza sende.”—Luka 7:36-38.
6. Mwendi ki kabakalañi musali ya n’a li “muezalibi” ha n’a fumanehile mwa ndu ya Mufalisi?
6 Kana mwa kona ku kengeela taba yeo? Buka ye ñwi i li: “Musali y’o (timana 37) n’a ile kwateñi kabakala lizo za nyangela ze n’e lumeleza babotana ku ya kwa mikiti ye cwalo kuli ba ikungele kwa bungululwa.” Mwendi ki lona libaka mutu ha n’a kona ku ya kwa mukiti niha si ka memiwa. Mwendi ne ku na ni ba bañwi be ne ba sepa ku fumana kwa bungululwa batu ha se ba felize ku ca. Kono muezezo wa musali y’o n’e li o ipitezi. N’a si ka y’o ina ko ne ba libelelanga batu ba ba cwalo, ili ku litela kuli batu ba feze ku ca. N’a na ni libubo le li maswe, kakuli n’a li “muezalibi” ya n’a zibahala, mane kuli Jesu a li n’a ziba “libi za hae ze ñata.”—Luka 7:47.
7, 8. (a) Ne lu ka be lu ezize cwañi mwa miinelo ye swana ni ye bulezwi kwa Luka 7:36-38? (b) Simoni n’a ezize cwañi?
7 Mu nge kuli ne mu pila mwa miteñi yeo mi mu mwa muinelo wa Jesu. Ne mu ka be mu ezize cwañi? Kana ne mu ka be mu ikutwile ku sa iketa musali y’o ha n’a nze a mi atumela? Muinelo w’o n’o ka mi ama cwañi? (Luka 7:45) Kana ne mu ka komoka, ku saba?
8 Haiba ni mina ne mu memilwe, kana ne mu ka be mu nahanile ka ku swana hanyinyani fela ni mwa n’a nahanezi Simoni Mufalisi? “Mufalisi ya n’a . . . bizize [Jesu], h’a bona cwalo, a ipulelisa mwa pilu, a li: Yo, kabe ki mupolofita, kab’a ziba musali yo ya mu swala kuli ki mañi, ni kuli ki ya cwañi; kakuli ki muezalibi.” (Luka 7:39) Ka ku fapahana, Jesu n’a li mutu ya musa hahulu. N’a utwisisa ziyezi ya musali y’o mi n’a lemuhile matomola a hae. Ha lu si ka bulelelwa mo ne ku tahezi kuli a pile ka buezalibi cwalo. Haiba luli n’a li lihule, ku bonahala kuli banna ba mwa muleneñi w’o, ili Majuda ba ba sepahala, ne ba si ka mu tusa.
9. Jesu n’a ezize cwañi, mi ki lika mañi ze lukela ku ba ze n’e zwile mwateñi?
9 Kono Jesu n’a bata ku mu tusa. N’a mu bulelezi kuli: “U swalezwi libi za hao.” Kihona a ekeza kuli: “Tumelo ya hao i ku pilisize; u ye ka kozo.” (Luka 7:48-50) Ki fona fo i felela taba f’o. Ba bañwi ba kana ba ikutwa kuli Jesu n’a si ka mu tusa hahulu. Ka bunolo fela, n’a mu funduzi ka ku mu fuyola. Kana mu hupula kuli mwendi n’a il’o yongobela hape mwa mupilelo wa hae wo o tomohisa pilu? Ha lu koni ku ziba, kono mu lemuhe s’a zwelapili ku bulela Luka. N’a ize, Jesu n’a ile “mwa minzi ni minzinyana, a nz’a luta batu, a bulela Evangeli ya mubuso.” Luka hape n’a bulezi kuli “basali ba bañwi” ne ba li ni Jesu ni balutiwa ba hae, inze “ba sebeleza Jesu ka bufumu bwa [basali].” Kwa konahala kuli musali y’o ya n’a bakile ili ya n’a itebuhile n’a li mwahal’a bona cwale, mi n’a pila bupilo bo bu tabisa Mulimu a na ni lizwalo le linde, ku ba ni mulelo o munca mwa bupilo, ni ku ba ni lilato le lituna hahulu ku Mulimu.—Luka 8:1-3.
Shutano Mwahal’a Jesu ni Bafalisi
10. Ki kabakalañi ha ku li ko ku tusa ku nyakisisa taba ya Jesu ni musali mwa ndu ya Simoni?
10 Lu kona ku itutañi kwa taba ye talusizwe hande-nde yeo? Ya lu fita kwa pilu, nji cwañi? Mu nahane kuli ne mu li mwa ndu ya Simoni. Ne mu ka ikutwa cwañi? Kana ne mu ka eza mwa n’a ezelize Jesu, kamba kana ne mu ka ikutwa hanyinyani mwa n’a ikutwezi Mufalisi ya n’a mu memile? Jesu ki Mwan’a Mulimu, mi kacwalo ha lu koni ku ikutwa ni ku eza lika hande-nde sina yena. Kono luli ha lu tabeli ku nahana kuli lwa swana ni Simoni, Mufalisi. Ki ba banyinyani be ne ba ka tabela ku ba inge Mufalisi.
11. Ki kabakalañi ha ne lu si ke lwa tabela ku balelwa kwa Bafalisi?
11 Ku zwelela kwa tuto ya bupaki bo bu mwa Bibele ni bwa silifasi, lwa kona ku bulela kuli Bafalisi ne ba ipubeka hahulu kuli kutwi ne ba li bababaleli ba bunde ni buiketo bwa sicaba. Ne ba si ka kolwa kuli Mulao wa Mulimu n’o ikutwahalela hande ni kuli n’o konwa ku utwisiswa ka bunolo. Ku bona, Mulao fo n’o bonahalelanga kaufela kuli ha u utwisisehi hande, ne ba ekelize teñi milao ya mwa ku ezeza lika kuli mane ba tibela batu ku itusisa lizwalo la bona. Ba bahulu ba bulapeli bao ne ba likile ku toma milao ya muzamao mwa likalulo kaufela, mane ni ze nyinyani. *
12. Bafalisi ne ba ikunga cwañi?
12 Josephus, Mujuda ya n’a li caziba wa ze ezahezi wa mwa lilimo za mwanda wa pili u bonisa hande kuli Bafalisi ne ba ikunga ku ba ba ba musa, ba ba sishemo, ba ba lukile, ili ba ba swanelwa ka ku tala ki musebezi wa bona. Ku si na kuliñi, ba bañwi ku bona mane ne ba bat’o ba ba bande cwalo. Mwendi mu kana mwa hupula Nekudema. (Joani 3:1, 2; 7:50, 51) Nako ha ne inze i ya, ba bañwi ku bona mane ba amuhela Bukreste. (Likezo 15:5) Muapositola Paulusi wa Mukreste n’a ñozi ka za Majuda ba bañwi, ba ba cwale ka Bafalisi, kuli: “Ba tukufalezwi za Mulimu, kono isi ka ku utwiseza.” (Maroma 10:2) Kono Libuka za Evangeli li ba bonisa ka mo ne ba ba ngela batu-tu fela—kuli ne ba li baikuhumusi, baipi, ba ba ipona hahulu ku luka, ba ba nyaza-nyaza, ili ba ba nyaziseza ba bañwi.
Mwa N’a Ba Ngela Jesu
13. Jesu n’a buleziñi ka za Bafalisi?
13 Jesu n’a omanyize bañoli ni Bafalisi kuli ne ba li baipi. “Ba tama mitiyo ye bukiti maswe, mi ba i kulekisa batu fa maheta; kanti bona ha ba lati ku i swala nihaiba ka munwana.” Ee, mutiyo n’o li o bukiti, mi coko ye ne ba kulekisa batu n’e li ye kubaula hahulu. Jesu a zwelapili ku biza bañoli ni Bafalisi kuli ki “likuba.” Sikuba si lubeta kwa nyangela. Jesu hape n’a bizize bañoli ni Bafalisi kuli ki “libofu” ni ku talusa kuli ne ba “[si] na taba ni ze tuna za mwa Mulao, kikuli tukelo ni sishemo ni busepahali.” Ki mañi ya n’a ka bata ku ngiwa ki Jesu kuli ki Mufalisi?—Mateu 23:1-4, 16, 17, 23.
14, 15. (a) Jesu mwa n’a ezelize Mateu Livi ku bonisañi ka za Bafalisi? (b) Ki lituto mañi za butokwa ze lu kona ku ituta kwa taba yeo?
14 Buñata bwa babali ba litaba za mwa Libuka za Evangeli ba kona ku iponela kuli buñata bwa Bafalisi ne ba li ba ba nyaza-nyaza hahulu. Jesu ha s’a memile Mateu Livi, ya n’a li mutelisi, kuli a be mulutiwa, Livi a mu ezeza mukiti o mutuna wa lico. Taba yeo i bulela kuli: “Bafalisi ni bañoli ha ba bona cwalo ba tongoka; ba bulelela balutiwa ba hae, ba li: Kiñi ha mu ca ni ku nwa ni batelisi ni baezalibi? Jesu a ba alaba, a li: . . . Ha ni si ka t’o bizeza ba ba lukile kwa ku baka, kono baezalibi.”—Luka 5:27-32.
15 Yena Livi ka sibili n’a lemuhile nto ye ñwi ya n’a bulezi Jesu fa lizazi leo: “Mu ye, mu lemuhe taba ye li: Ni lata sishemo, isi sitabelo.” (Mateu 9:13) Bafalisi niha ne ba ipapata kuli ne ba lumela ze ne ba ñozi bapolofita ba Maheberu, ne ba si ka amuhela pulelo yeo ye zwa kwa Hosea 6:6. Ha ne ba ka loba mulao, ne ba boni teñi kuli ne ba lobile mulao ka ku bata ku latelela sizo. Mañi ni mañi wa luna a ipuze kuli, ‘Kana ni ya tabela ku kumalela kwa milao ye miñwi, inge cwalo ye tomile fa mibonelo ya ka butu kamba fa litaba ze tokwa ku itusisa ngana? Kamba kana ba bañwi ba n’i nga ku ba ya musa ili ya sishemo?’
16. Bafalisi ne ba na ni mukwa o cwañi, mi lu kona ku pima cwañi ku ba inge bona?
16 Ku nyaza, ku nyaza, ku nyaza. Ki mona mo ne ba ezezanga Bafalisi cwalo. Bafalisi ne ba batisisa bufokoli kaufela—ibe bwa niti kamba bwa ku ikupulela. Ne ba ezisanga batu ku ikalelwanga bona nako kaufela ni ku ba hupuzanga za bufokoli bwa bona. Bafalisi ne ba ikuhumusezanga za ku lifanga linubu ze nyinyani ka ku fitisisa, inge cwalo minta, anisi, ni kumini. Ne ba ikanyisanga ka za busepahali bwa bona ka liapalo za bona mi ne ba likanga ku zamaisa sicaba. Kaniti, kuli ze lu eza li lumelelane ni mutala wa Jesu, lu lukela ku pima mukwa wa ku batanga bufosi bwa ba bañwi ni ku landalala teñi.
Jesu N’a Tatululanga Cwañi Butata?
17-19. (a) Mu taluse m’o Jesu n’a tatululezi taba ye n’e ka be i tahisize butata bo butuna. (b) Ki lika mañi ze n’e ezisize muinelo w’o ku ba o swenya ili o sa tabisi? (c) Kambe ne mu li teñi ka nako yeo musali y’o n’a atumezi Jesu, ne mu ka be mu ezize cwañi?
17 Jesu n’a tatululanga butata ka nzila ye shutana hahulu-hulu ni ya Bafalisi. Mu nyakisise m’o Jesu n’a tatululezi butata bo buñwi bo ne bu ka be bu bile bo butuna hahulu. Ki taba ya za musali ya n’a kulile mweya ka lilimo ze 12. Mwa kona ku bala za teñi kwa Luka 8:42-48.
18 Taba ya Mareka i bulela kuli musali y’o n’a “saba ni ku ngangama.” (Mareka 5:33) Libaka? Kaniti, n’e li kakuli n’a ziba kuli n’a lobile Mulao wa Mulimu. Ka ku ya ka Livitike 15:25-28, musali ya n’a kula mweya n’a silafezi ku fitela fo ne u ka felela, mi ne ku ekezwa teñi viki. Nto ifi kamba ifi ya n’a swala ni mutu ufi kamba ufi ya n’a ngunyuta n’a ba ya silafezi. Kuli a fite ku Jesu, musali y’o n’a na ni ku fita mwa batu. Ha lu talima taba yeo ye n’e ezahalile lilimo ze 2,000 kwamulaho, lwa shwela makeke yena musali y’o ya n’a ziyelehile.
19 Kambe ne mu li teñi zazi leo, ne mu ka be mu ngile cwañi taba yeo? Ne mu ka be mu buleziñi? Mu lemuhe kuli Jesu n’a ezize musali y’o ka musa, ka lilato, ni ka ku mu utwisisa, mi mane n’a si ka bulela ni za butata bufi kamba bufi bwa n’a kana a tahisize.—Mareka 5:34.
20. Kambe Livitike 15:25-27 n’e li taelo ye n’e tokwa ku eziwa kacenu, ne lu ka talimana ni butata mañi?
20 Kana lwa kona ku ituta se siñwi kwa taba yeo? Lu ngeñi kuli mu maeluda mwa puteho ya Sikreste kacenu. Mi hape lu ngeñi kuli kacenu Bakreste ne ba lukela ku latelela mulao o kwa Livitike 15:25-28 ni kuli musali wa Sikreste n’a lobile ona mulao w’o, mi u ikalezwi ni ku ziyeleha. Ne mu ka eza cwañi? Kana ne mu ka mu tompolola fa nyangela ka ku mu fa kelezo ye fitelezi? Mu ka bulela kuli: “Ne ni si ke na eza taba ye cwalo! Ka ku latelela mutala wa Jesu, ne ni ka lika ka t’ata ku mu eza ka musa, ka lilato, ni ka ku mu nahana ni ku mu utwisisa.” Ki hande! Kono butata ki ku eza cwalo, ku likanyisa mutala wa Jesu.
21. Ki nto mañi yeo Jesu n’a lutile batu ka za Mulao?
21 Batu ne ba ikutwanga ku imululwa luli ki Jesu, ku tiiswa, ni ku susuezwa. Fo n’o nongile Mulao wa Mulimu, n’o na ni ku eziwa honacwalo. Haiba n’o si ka nonga luli, batu ne ba ka itusisa lizwalo la bona mi ne ba ka bonisa kuli ba lata Mulimu ka likatulo ze ne ba ka eza. Mulao n’o sa ba pitihanyi. (Mareka 2:27, 28) Mulimu n’a lata batu ba hae, n’a ba ezezanga bunde kamita, mi n’a tabela ku ba eza ka musa ha ne ba fosa. Ki mona mwa n’a inezi Jesu cwalo.—Joani 14:9.
Ze N’e Petilwe ki Lituto za Jesu
22. Ku ituta ku Jesu ne ku tusize balutiwa ku ba ni moya ufi?
22 Be ne ba teelelize Jesu ni ku ba balutiwa ba hae ne ba itebuhile hahulu buniti bwa manzwi a hae a li: “Coko ya ka i bubebe, mi mulwalo wa ka ha u na bukiti.” (Mateu 11:30) Ne ba si ka ikutwa ni hanyinyani ku imezwa, ku ziyezwa, kamba ku nyazwa ki yena. Ne ba ikutwile ku lukuluha, ku taba, ni ku ba ni buikolwiso bo butuna ka za swalisano ya bona ni Mulimu ni batu ba bañwi. (Mateu 7:1-5; Luka 9:49, 50) Ne ba itutile ku yena kuli ku etelela batu ba Mulimu ku talusa ku katulusa ba bañwi, ili ku bonisa buikokobezo bwa mwa munahano ni mwa pilu.—1 Makorinte 16:17, 18; Mafilipi 2:3.
23. Ku ba ni Jesu ne ku lutile balutiwa tuto mañi ya butokwa, mi ne ku ba tusize ku ba ni kutwisiso mañi ya litaba?
23 Hape, ba bañata ne ba tabisizwe hahulu ki butokwa bwa ku ba ku Kreste ni ku ba ni moya wa n’a na ni ona. N’a bulelezi balutiwa ba hae kuli: “Sina Ndate h’a ni latile, ni na, ni mi lata cwalo; mu ine mwa lilato la ka. Ha mu mamela litaelo za ka, mu ka ina mwa lilato la ka, sina na, ha ni mamezi litaelo za Ndate, mi ni inzi mwa lilato la hae.” (Joani 15:9, 10) Haiba ne ba ka kondisa lika ka ku ba likombwa ni batanga ba Mulimu, ne ba na ni ku sebelisa ka tundamo ze ne ba itutile ku Jesu, mwa ku kutaza ni mwa ku luta nyangela ka za taba ye nde ye makaza ya Mulimu ni mwa ku ezeza ba mwa lubasi ni balikani. Mizwale ha ne ba sweli ku ekezeha ku fitela ku tomiwa liputeho, ne ba ka tokwa hañata-ñata ku ikupuza kuli mupilelo wa hae ki mupilelo o lukile. Za n’a luta ne li niti, mi mupilelo o ne ba iponezi ku yena kaniti luli ne li mupilelo o lukelwa ku likanyiswa.—Joani 14:6; Maefese 4:20, 21.
24. Ki lika mañi ze lu lukela ku likanyisa ku Jesu?
24 Cwale ha mu nyakisisa lika ze ñwi ze se lu itutile, kana ku na ni mo mu bona kuli mu tokwa ku sebeleza teñi? Kana mwa lumela kuli Jesu kamita n’a nahananga, ku luta, ni ku eza lika ka ku luka? Haiba mwa lumela, mu tiye pilu. U lu bulelela ka ku lu susueza kuli: “Ha mu zibile zeo, mu na ni mbuyoti, haiba mwa li eza.”—Joani 13:17.
[Litaluso za kwatasi]
^ para. 11 “Shutano ye tuna [ye n’e li mwahal’a Jesu ni Bafalisi] i boniswa fela hande ka ku ya ka miutwisisisezo ye mibeli ye lwanisana ka za Mulimu. Kwa Bafalisi, Mulimu sihulu ki ya tomanga milao; kono ku Jesu, Mulimu ki ya sishemo ili ya musa. Ki niti kuli Mufalisi h’a latuli kuli Mulimu ki yo munde mi u sishemo, kono ku yena, zeo ne li bonisizwe ka ku fa Torah [Mulao] ni ku kona ku peta ze tokwiwa teñi. . . . Bafalisi ne b’a nga kuli ku peta Torah ne ku konahala ka ku kumalela lizo za ka mulomo, ni litaelo za zona ka za ku talusa mulao. . . . Jesu ha n’a pahamisize milao ye mibeli ya lilato (Mat. 22:34-40) kuli ibe yona taluso ye lumelelizwe ni ha n’a hanile lizo za ka mulomo ze t’ata . . . ne ku tahisize kuli a kanganisanange ni Bafalisi.”—The New International Dictionary of New Testament Theology.
Ne Mu Ka Alaba Cwañi?
• Ku mina, ku ba mulutiwa wa Jesu ku talusañi?
• Jesu n’a ezanga cwañi batu?
• Lu kona ku itutañi kwa mulutelo wa Jesu?
• Bafalisi ne ba shutana cwañi ni Jesu?
[Lipuzo za Tuto]
[Maswaniso a fa likepe 18, 19]
Jesu n’a shutanela kwahule-hule ni Bafalisi ka mwa n’a ngela batu!