Kana Nyangela Ye Likanelela Ya Kona ku Ba Teñi Luli?

JOHN ADAMS, ya n’a bile mueteleli wa bubeli wa naha ya United States, n’a bile yo muñwi wa be ne ba nyatezi Declaration of Independence (Zibahazo ya Tukuluho) ye n’e zwile mubano, ili ye n’e na ni manzwi a mande a li: “Lu lumela hande-nde kuli batu kaufela ba bupilwe ka ku likanelela.” Niteñi, ku bonahala kuli John Adams n’a kakanya taba ya kuli batu b’a likanelela luli, kakuli n’a ñozi kuli: “Ku sa likanelela kwa Munahano ni Mubili ku tomilwe luli ki Mulimu Ya M’ata Ote mwa Buka ya hae ya Sipepo sa Batu, mi ha ku na bukwala kamba mulao o kona ku likanyeza lika zeo.” Ka ku fapahana, caziba wa litaba ze ezahezi wa kwa Britain, H. G. Wells n’a konile ku nahana ka za nyangela ye likanelela ka ku toma fa lika ze talu: bulapeli bu li buñwi bwa mwa lifasi kaufela bo bu kenile ni ku tokwa silafalo, ku ituta ko ku likanelela, ni ku feza lindwa.

 Ni kacenu le, ha ku si ka ba kale ni nyangela ye likanelela ya n’a nahanile Wells. Batu ha ba likaneleli, mi ku shutana kwa likwata za batu ku sa atile hahulu. Kana ku na ni lituso ze tahisizwe ki likwata ze cwalo kwa nyangela kamukana? Kutokwa. Likwata ze cwalo li kauhanyize batu, mi li tahisize muna, sitoyo, masitapilu, ni ku sulula mali a mañata. Moya wa kuli makuwa ki ba batuna o n’o kile wa ba teñi mwa Africa, Australia, ni North America ne u ziyelize batu ba bansu—mane ni ku bulaisisa ba mushobo kaufela wa ma-Aborigine ba kwa Van Diemen’s Land (ye s’e bizwa Tasmania). Mwa Yurope, ne ku bile ni lipulayano ze tuna bakeñisa k’u nga Majuda ku ba ba sikwata sa kwatasi. Ku onyoka kwa ba lusika lwa babusi ni linongosi za ba sikwata sa kwatasi ni sa fasihali-hali ki zona ze n’e tahisize Petuhelo ya Mafura ya mwa lilimo za mwanda wa bu 18 ni Petuhelo ya Ba Bolshevik ya mwa lilimo za mwanda wa bu 20 mwa Russia.

Munna ya butali wa kwaikale n’a ñozi kuli: “Mutu u na ni mata fahalimu a yo muñwi, ku mu eza maswe.” (Muekelesia 8:9) Manzwi a hae ki a niti ku si na taba ni kuli ya busa ki mutu a li muñwi kamba ki ba bañata. Sikwata sa batu ha si ipahamisa fahalimw’a se siñwi, ku zuha liziyezi ni manyando.

Ku Mulimu Kaufela B’a Likanelela

Kana likwata ze ñwi za batu ki ze pahami luli ku ze ñwi? Ku Mulimu ha ku cwalo. Bibele i li: “[Mulimu] ki Yena ya ezize ka mali a li mañwi macaba kamukan’a batu, kuli ba yahe mwa sibaka kaufela sa lifasi.” (Likezo 17:26) Hape, Mubupi ha “yi ka sobozi ya ba bahulu, kamba ka ku keta ya fumile ku mubotana, kakuli kaufel’a bona ki musebezi wa mazoho a hae.” (Jobo 34:19) Batu kaufela ki bana ba mba, mi ku Mulimu kaufela ba pepwa ka ku likanelela.

Hape, mu hupule kuli mutu h’a shwa, buikungo kaufela bwa kuli ki yo mutuna ku ba bañwi bwa fela. Maegepita ba kwaikale ne ba sa lumeli cwalo. Faro ha n’a shwile, ne ba beile lika ze tula mwa libita la hae kuli a ikole zona ha n’a nz’a zwelapili ku ba fa situlo sa hae se si pahami hamulaho wa lifu. Kana n’a ikozi zona? Kutokwa. Buñata bwa maluwo ao n’a pumbulwa ki masholi, mi buñata bwa ze n’e si ka uzwiwa li fumaneha mwa limiziyamu kacenu.

Bakeñisa kuli n’a shwile, Faro n’a sa tusiwi ki lika ze tula zeo. Fa lifu, ha ku na likwata za fahalimu ni za kwatasi, ha ku na bufumu kamba bubotana. Bibele i li: “Ba ba butali ba shwa; litanya ni sikuba ni bona ba shwa hamoho . . . [Ba] swana inge lifolofolo ze ishwela fela.” (Samu 49:10, 12) Lu be malena kamba batanga, manzwi a buyelezwi a’ ki a niti ku luna kamukana: “Ba ba shwile ha ba na se ba ziba, mi ha ba sa na ku fumana se siñwi mwa lifasi . . . Mwa libita mo u ya, ha ku sa na musebezi, nihaili mulelo, kamba zibo, kamba butali.”—Muekelesia 9:5, 10.

Kaufel’a luna lu pepilwe lu li ba ba likanelela ku Mulimu, mi kaufela lu shwa ka ku swanelela. Kanti he ki mbango ku pahamisa sikwata se siñwi sa batu fahalimw’a se siñwi mwa nako ye kuswani ye lu pila!

Nyangela Y’e Likanelela—Ka Mukwa Ufi?

Kono, kana ku na ni sepo ya kuli muta o muñwi ku shutana kwa likwata za batu ha ku sa na ku ba kwa butokwa mwahal’a batu ba ba pila? Ee, i teñi. Ibat’o ba lilimo ze 2,000 kwamulaho, Jesu ha n’a li fa lifasi, ne ku lukisizwe za nyangela ye cwalo. Jesu n’a fanile bupilo bwa hae ku ba sitabelo se si liulula balumeli kaufela ilikuli “mutu ufi kamba ufi ya lumela ku yena a si ke a shwa, kono a be ni bupilo bo bu sa feli.”—Joani 3:16.

Ka ku bonisa kuli balateleli ba hae ha ba swaneli ku ipahamisa fahalimw’a balumeli ba bañwi, Jesu n’a ize: “Mu si ke mwa bizwa Rabbi; kakuli Muluti wa mina ki a li muñwi, Yena Kreste; mi mina kaufela mu bana hamoho. Mi mu  si ke mwa biza mutu fafasi kuli ki ndat’a mina; kakuli Ndat’a mina ki a li muñwi, Yena ya inzi kwa lihalimu. Hape mu si ke mwa bizwa bazamaisi: kakuli Muzamaisi wa mina ki a li muñwi, Yena Kreste. Yo mutuna ku mina, ibe yena mutang’a mina. Mutu ni mutu ya ipahamisa u ka kokobezwa.” (Mateu 23:8-12) Ku Mulimu, balutiwa ba Jesu ba niti kaufela b’a likanelela mwa tumelo.

Kana Bakreste ba kwa makalelo ne ba ikunga kuli ba likanelela? Be ne ba utwisisize tuto ya Jesu ne ba ikungile cwalo. Ne ba iponi kuli ba likanelela mwa tumelo mi ne ba bonisize cwalo ka ku bizana kuli “mwanesu.” (Filemoni 1, 7, 20) Ha ku na ya n’a susuezwa ku ikunga kuli wa fita ba bañwi. Ka mutala, mu nyakisise Pitrosi mwa n’a italuselize ka buikokobezo mwa liñolo la hae la bubeli. N’a ize: “Ki na Simoni Pitrosi, mutanga ni muapositola wa Jesu Kreste, ni ñolela ba ba amuhezi tumelo i li ñwi ni ya luna kwa butokwa.” (2 Pitrosi 1:1) Pitrosi, yena ka sibili n’a lutilwe ki Jesu, mi ka ku ba muapositola, n’a na ni buikalabelo bo butuna. Kono n’a ikunga ku ba mutanga ni ku lemuha kuli Bakreste ba bañwi ne ba amuhezi tumelo i liñwi ni ya hae kwa butokwa.

Ba bañwi ba kana ba li sikuka sa ku likanelela ha si lumelelani ni taba ya kuli pili Bukreste bu si ka taha kale, Mulimu n’a ezize Isilaele ku ba sicaba sa hae se si ipitezi. (Exoda 19:5, 6) Ba kana b’a nga kuli wo ki mutala wa ku pahama kwa mushobo, kono ha ku cwalo. Ki niti kuli Maisilaele, ka ku ba bana ba Abrahama, ne ba bile ni silikani se si ipitezi ni Mulimu mi ne ba itusisizwe mwa ku patulula litaba za Mulimu. (Maroma 3:1, 2) Niteñi mulelo ne si wa ku ba pahamisa. Kono ne li wa kuli ‘macaba kamukana a lifasi a fiwe mbuyoti.’—Genese 22:18; Magalata 3:8.

Kwa ezahala kuli Maisilaele ba bañata ba palelwa ku likanyisa tumelo ya ndat’a bona Abrahama. Ne ba si ka sepahala mi ba hana Jesu ku ba yena Mesiya. Kacwalo, Mulimu a ba hana. (Mateu 21:43) Kono baishuwi mwahal’a batu ne ba si ka yawa limbuyoti ze n’e sepisizwe. Fa Pentekonta ya 33 C.E., ne ku tomilwe puteho ya Sikreste. Kopano yeo ya Bakreste be ne ba tozizwe ka moya o kenile ne i bizizwe “Isilaele wa Mulimu” mi ne i bile yona nzila yeo limbuyoti ne li ka taha ka yona.—Magalata 6:16.

Ba bañwi be ne ba li lilama za puteho yeo ne ba tokwa ku lutiwa taba ya ku likanelela. Ka mutala, mulutiwa Jakobo n’a elelize be ne ba kuteka hahulu Bakreste ba ba fumile ku fita ba ba botanile. (Jakobo 2:1-4) K’o ne li ku fosa. Muapositola Paulusi n’a bonisize kuli Bakreste ba Balicaba ne ba likanelela ni Bakreste ba Majuda, mi Bakreste ba basali ne ba likanelela ni ba banna. N’a ñozi kuli: “Kakuli kamukana mu bana ba Mulimu ka ku lumela ku Jesu Kreste. Kakuli mina kaufela ba ba kolobelelizwe ku Kreste, mu apezi Kreste. Ha ku sa na Mujuda, nihaiba Mugerike; ha ku sa na mutanga kamba mulukuluhi; ha ku sa na munna kamba musali; kakuli kamukan’a mina mu nto i liñwi ku Jesu Kreste.”—Magalata 3:26-28.

Batu Ba Ba Likanelela Kacenu

Kacenu Lipaki za Jehova ba lika ku pila ka likuka za Mañolo. Ba lemuha kuli ku Mulimu ku shutana kwa likwata za batu ha ku yo. Kacwalo,  ha ku na ba bahulu ba bulapeli ni batu-tu fela, mi ha ba ketululwi ka ku ya ka mubala wa litalo kamba bufumu. Ba bañwi ku bona niha ba kana ba fuma, ha ba iyakatwi za “buikuhumuso bwa bupilo” kakuli ba ziba kuli lika ze cwalo ki za swalelele fela. (1 Joani 2:15-17) Kono, kaufela bona ba swalisani ka ku lapela Mwambakani wa Pupo Kaufela, Jehova Mulimu.

Kaufel’a bona ba amuhela buikalabelo bwa ku eza musebezi wa ku kutaza taba ye nde ya Mubuso ku ba bañwi. Sina Jesu, ba kuteka ba ba hatelelwa ni ba ba keshebiswa ka ku ba potela fa mandu, ku ba fa tuto ya Linzwi la Mulimu. Ba ba shebile mwa bupilo ba sebelisana hamoho ni ba ba kana b’a ngiwa ku ba ba sikwata sa fahalimu. Sa butokwa ki mikwa ya kwa moya, isi ku shutana kwa batu. Sina mwa lilimo za mwanda wa pili, kaufela ki mizwale ni likaizeli mwa tumelo.

Mwa ku Likanelela ku Na Ni ku Fapana-Fapana

Kono ku likanelela ha ku talusi ku swanelela ka ku tala. Banna ni basali, ba bahulu ni banana, kaufela ba teñi mwa kopano ye ya Sikreste ili ye kopanyeleza batu ba ba zwa mwa mishobo, lipuo, linaha, ni miinelo ya sifumu ye miñata-ñata. Yo muñwi ni yo muñwi u na ni buikoneli bwa hae mwa munahano ni kwa mubili. Kono ku shutana k’o ha ku tahisi kuli ba bañwi ba be fahalimu kamba ba bañwi ba be kwatasi. Kono, ku shutana ko ku cwalo ku tahisa kuli batu ba be ni ku fapana-fapana ko ku tabisa. Bakreste bao ba lemuha kuli buikoneli kaufela bo ba na ni bona ba bu filwe ki Mulimu mi ha ku na libaka la ku ikutwa butuna.

Ku aluhana ka likwata ku tahiswa ki ku bata ku ipusa kwa mutu mwa sibaka sa ku latelela ketelelo ya Mulimu. Ona cwale fa, Mubuso wa Mulimu u ka busa lifasi le ku ya ku ile, mi Mubuso w’o u ka felisa ku shutana kwa likwata ko ku tahisizwe ki batu, hamoho ni ze ñwi ze tahisize manyando ka lilimo-limo. Mi ka kutwisiso ye tezi, “ba ba ishuwa ba ka luwa naha.” (Samu 37:11) Ha ku sa na ku ba ni za ku ikuhumuseza bupahamo bwa mutu. Ku shutana kwa likwata za batu ha ku sa na ku lumelezwa ku aluhanya sizwale sa batu sa mwa lifasi kaufela.

[Manzwi a fa likepe 5]

Mubupi ha “yi ka sobozi ya ba bahulu, kamba ka ku keta ya fumile ku mubotana, kakuli kaufel’a bona ki musebezi wa mazoho a hae.”—Jobo 34:19.

[Siswaniso se si fa likepe 6]

Lipaki za Jehova ba kuteka bomuyahwa ni bona

[Maswaniso a fa likepe 7]

Sa butokwa mwahal’a Bakreste ba niti ki mikwa ya kwa moya