Bana Ba Mba Be Ne Ba Bile ni Mibonelo Ye Shutana

LIKATULO ze eziwanga ki bashemi kamita za amanga bana ba bona. Taba yeo ki ya niti kacenu sina mo ne i bezi mwa simu ya Edeni. Buipanguli bwa bo Adama ni Eva ne bu amile hahulu batu kaufela. (Genese 2:15, 16; 3:1-6; Maroma 5:12) Kono kaufel’a luna lwa kona ku ba ni silikani se sinde ni Mubupi wa luna ha lu iketela ku eza cwalo. Seo si boniswa ki taba ya bo Kaine ni Abele, bona bo mutu ni munyan’a hae ba pili kwa batu.

Mwa Mañolo ha ku na fo ku ñozwi kuli bo Adama ni Eva ha se ba lunduzwi mwa Edeni, Mulimu n’a ambozi ni bona. Niteñi, Jehova n’a si ka ipata bana ba bona. Kaniti, bo Kaine ni Abele ne ba taluselizwe ki bashemi ba bona se ne si ezahezi. Ne ba kona ku bona “likerubimi ze na ni lilumo le li benya, le li zukuziwa kwa maneku kaufela, ku tiba nzila ye ya kwa kota ya bupilo.” (Genese 3:24) Banna bao hape ne ba iponezi buniti bwa zibiso ya Mulimu ya kuli ne ba ka pila ka mifufuzo ni butuku.—Genese 3:16, 19.

Bo Kaine ni Abele ba lukela ku ba be ne ba ziba za manzwi a n’a bulezi Jehova ku noha kuli: “Ni ka beya toyano mwahal’a mina, ni wena ni musali, ni mwahal’a peu ya hao ni peu ya musali; peu yeo i ka ku pyata toho, wena u i lume fa lisito.” (Genese 3:15) Ze ne ba ziba bo Kaine ni Abele ka za Jehova ne li ka ba konisa ku ba ni silikani se sinde ni yena.

Ku nahana bupolofita bwa Jehova ni tulemeno twa hae ka ku ba Mutusi ya lilato ku lukela ku ba ko ne ku ezisize bo Kaine ni Abele ku ba ni takazo ya ku tabelwa ki yena. Kono ne ba ka hulisa yona takazo yeo ku fita kai? Kana ne ba ka latelela takazo ye ne ba pepilwe ni yona ya ku lapela Mulimu ni ku hulisa muinelo wa bona wa kwa moya ni ku fita fa ku ba ni tumelo ku yena?—Mateu 5:3.

Bana Ba Mba Ba Tisa Matabelo

Ha se ku fitile nako, bo Kaine ni Abele ba tisa matabelo ku Mulimu. Kaine a tisa litolwana, mi Abele a tisa ku za maizibulo a mitapi ya hae. (Genese 4:3, 4) Ka nako yeo, mwendi banna bao ne se ba na ni lilimo za buhulu ze bat’o ba ze 100, kakuli Adama h’a to pepa mwan’a hae Seta, n’a s’a na ni lilimo za buhulu ze 130.—Genese 4:25; 5:3.

Ku tisa matabelo kwa bona ne ku bonisa kuli bo Kaine ni Abele ne ba ziba kuli ki baezalibi mi ne ba bata ku shemubiwa ki Mulimu. Ba lukela ku ba be ne ba nahanile ka za sepiso ya Jehova ka za noha ni Peu ya musali. Ha ku si ka taluswa kuli bo Kaine ni Abele ne ba tandile nako ye kuma kai kamba kuli ne ba ikatalize ku fita kai mwa ku lika ku ba ni silikani se sinde ni Jehova. Kono Mulimu mwa n’a ngezi matabelo a bona ku bonisa mihupulo ya mwahali luli ya yo muñwi ni yo muñwi wa bona.

Baituti ba bañwi ba akaleza kuli Eva n’a nahanile kuli Kaine ne li yena “peu” ye n’e ka tuba noha, kakuli Kaine ha n’a pepilwe, Eva n’a ize: “Ni ipepezi munna ka tuso ya [Muñ’a] Bupilo.” (Genese 4:1) Haiba Kaine ni yena n’a nahana cwalo, n’a bushize luli. Kono sitabelo sa Abele ne si filwe ka tumelo. Kacwalo, “ka tumelo, Abele u tahisize  fapil’a Mulimu sitabelo se si fita sa Kaine.”—Maheberu 11:4.

Shutano ye n’e li mwahal’a bo mutu ni munyan’a hae bao ne si fela ya kuli Abele n’a na ni temuho ya za kwa moya ni kuli Kaine n’a si na yona. Ne ba shutana ni mwa mibonelo. Kacwalo, “[Muñ’a] Bupilo a talima Abele ni nubu ya hae; kono h’a si ka talima Kaine ni nubu ya hae.” Mwendi Kaine n’a si ka nahanisisa ka za sitabelo sa hae mi n’a si file ka ku ezeza fela mulao. Kono Mulimu n’a sa lati bulapeli bwa ku ezeza fela mulao. Kaine n’a bile ni pilu ye maswe, mi Jehova n’a lemuhile kuli n’a na ni milelo ye maswe. Za n’a ezize Kaine sitabelo sa hae ha ne si hanilwe ne li bonisize moya wa hae luli. Ku fita ku bata ku kondolokisa lika, “Kaine a halifa hahulu, mi pata ya hae ya fetuha ye swabile.” (Genese 4:5) Za n’a ezize ne li bonisize mihupulo ni milelo ya hae ye maswe.

Temuso ni Mo Ne I Ngezwi

Ka ku ziba moya wa Kaine, Mulimu a mu eleza a li: “Kiñi s’o halifile? mi s’o sosobani pata kiñi? Ha u eza hande, kana u si ke wa lumelelwa? Kanti ha u sa ezi hande, sibi si ku lalezi fa munyako, mi litakazo za sona li libile ku wena; kono wena u si buse.”—Genese 4:6, 7.

Lu kona ku ituta se siñwi mwa taba yeo. Ka mo ku inezi luli, sibi si bandamena kuli si lu mize. Kono Mulimu u lu file tukuluho ya ku kona ku iketela, mi lwa kona ku keta ku eza ze lukile. Jehova n’a memile Kaine kuli a ‘eze hande,’ kono N’a si ka mu hapeleza ku cinca. Kaine a iketela za ku eza.

Taba ye buyelezwi i zwelapili i li: “Kaine a bulela ni Abele munyan’a hae; mi ha ba li mwa naheñi, Kaine a lwanisa munyan’a hae mi a mu bulaya.” (Genese 4:8) Kacwalo, Kaine a ba sikebenga se si situhu, se si sa utwi. N’a si ka bonisa nihaiba hanyinyani kuli n’a utwile bumaswe Jehova ha n’a mu buzize kuli: “Munyan’a hao, Abele, u kai?” Kono ka pilu-tata ni kashwau, Kaine a alaba kuli: “Ha ni zibi; kana ki na mulisan’a munyan’a ka?” (Genese 4:9) Buhatatuna b’o ni ku hana buikalabelo ne li bonisize situhu sa Kaine.

Jehova a kuta Kaine ni ku mu lundula mwa sibaka sa Edeni. Sikuto sa mubu ku bonahala kuli ne si ka ba se situna ni ku fita ku Kaine, mi ha n’a ka lima, n’a si ke a kutula. N’a  ka ba nyambaeti mwa lifasi. Pilaelo ya Kaine ka za koto ya n’a filwe ne i bonisa kuli n’a ikalezwi kuli ni yena n’a ka bulaiwa sina mwa n’a bulaezi munyan’a hae, kono n’a si ka bonisa ku baka luli. Jehova a beela Kaine “liswayo la poniso”—mwendi ili zibiso ye n’e zibiwa ni ku kutekiwa ki ba bañwi ili ye n’e mu tibela ku bulaiwa ka silomboti.—Genese 4:10-15.

Cwale Kaine “a zwa fapil’a [Muñ’a] Bupilo, a y’o yaha mwa naha ya Node, kwa neku la Upa wa Edeni.” (Genese 4:16) Hamulaho wa ku nga musali kwa likaizeli za hae kamba kwa bana ba banyani ba hae, a yo yaha munzi mi a u beya libizo la Enoke, yena mwan’a hae wa mweli. Lameke, ya n’a simuluhile ku Kaine a ba ni bulwani inge Kaine ya n’a sa sabi Mulimu. Kono lusika lwa Kaine lwa yundiswa mwa nako ya Munda wa Nuwe.—Genese 4:17-24.

Ze Lu Ituta

Lu kona ku ituta se siñwi kwa litaba za bo Kaine ni Abele. Muapositola Joani u eleza Bakreste kuli ba latane, ‘ba si ke ba ba sina Kaine, ye ne li ya maswe, mi u bulaile munyan’a hae.’ “Misebezi ya [Kaine] ne li ye maswe, kanti ya munyan’a hae n’e lukile.” Joani hape u li: “Mutu ni mutu ya toile mwanahabo ki mubulai; mi mwa ziba kuli ha ku na mubulai ye bupilo bo bu sa feli bu inzi ku yena.” Ee, mo lu ezeza Bakreste ba bañwi ku ama silikani sa luna ni Mulimu mi hape ku ama bupilo bwa luna bwa kwapili. Ha ku konahali kuli lu toye ufi kamba ufi wa balumeli sina luna mi hape ka nako ye swana lu tabelwe ki Mulimu.—1 Joani 3:11-15; 4:20.

Bo Kaine ni Abele ba lukela ku ba be ne ba huliselizwe mo ku swana, kono Kaine n’a si na tumelo ku Mulimu. Mane n’a bonisize ku ba ni moya wa Diabulosi, yena ‘mubulai ni ndat’ahe lishano’ wa pili. (Joani 8:44) Za n’a ezize Kaine li bonisa kuli kaufel’a luna lwa kona ku keta za ku eza, kuli ba ba keta ku eza sibi ba ikauhanya ku Mulimu, ni kuli Jehova u atulanga ba ba sa baki.

Kono Abele yena n’a bile ni tumelo ku Jehova. Kaniti luli, “ka tumelo, Abele u tahisize fapil’a Mulimu sitabelo se si fita sa Kaine; mi kabakala tumelo, u pakilwe kuli ki ya lukile, kakuli Mulimu u pakile limpo za hae.” Nihaike mwa Mañolo ha ku na fo ku ñozwi ze kile za bulelwa ki Abele, ka tumelo ya hae ye li mutala, “u sa bulela.”—Maheberu 11:4.

Mwahal’a batu ba bañata-ñata ba ba sepahala, Abele ne li yena wa pili. Mali a hae, a n’a ‘huweleza ku Mulimu, a zwa mwa mubu,’ h’a si ka libalwa. (Genese 4:10; Luka 11:48-51) Haiba lu ba ni tumelo sina mwa n’a ezelize Abele, ni luna lwa kona ku ba ni silikani se sinde se si inelela ni Jehova.

[Mbokisi fa likepe 22]

MULIMI NI MULISANA

Ku lima ni ku babalela lifolofolo ne li ye miñwi ya misebezi yeo Mulimu pili n’a file Adama ku i eza. (Genese 1:28; 2:15; 3:23) Mwan’a hae Kaine a ba njimi, mi Abele yena a ba mulisana. (Genese 4:2) Kono ka ku ba kuli ku to fita ka nako ya Munda, lico za batu n’e li fela litolwana ni miloho, ne ba utelañi lingu?—Genese 1:29; 9:3, 4.

Lingu li tokwa ku babalelwa ki batu kuli li pile. Musebezi wa Abele u fa bupaki bwa kuli ku uta limunanu ku bile teñi ku zwelela kwa makalelo a ku ba teñi kwa batu. Mañolo h’a buleli ka za haiba batu ba kwa makalelo-kalelo ne ba canga mabisi, kono nihaiba batu ba ba pila fela miloho ba kona ku itusisa boya bwa lingu. Mi lingu ha li shwa, matalo a zona a kona ku sebeza kwa lika za butokwa. Ka mutala, Jehova n’a file bo Adama ni Eva “likubo za matalo” za ku apala.—Genese 3:21.

Ka mo ku inezi kaufela, kwa utwahala ku nga kuli kwa makalelo, bo Kaine ni Abele ne ba sebelisana hande. Ne ba tahisa lico ni liapalo zeo ba bañwi mwa lubasi ne ba tokwa.

[Siswaniso se si fa likepe 23]

‘Misebezi ya Kaine ne li ye maswe, kono ya munyan’a hae ne li ye lukile’