Ze Ezahezi mwa Bupilo

Ku Sebeza ka Moya wa Buitomboli

KA MO LI KANDEKEZWI KI DON RENDELL

Boma ne ba timezi mwa 1927 ha ne ni li wa lilimo za buhulu ze ketalizoho fela. Kono tumelo ya bona ne i amile hahulu bupilo bwa ka. Seo ne si konahalile cwañi?

BOMA ne ba li balapeli ba batuna mwa keleke ye bizwa Church of England ha ba nyalana ni bondate be ne ba li masole ba batuna. F’o Ndwa ya Lifasi ya I inge i si ka tumbuka kale. Ndwa ya Lifasi ya I ne i tumbukile ka 1914, mi boma ba fapana ni yo muhulu wa keleke ya bona bakeñisa ku itusisa libulelelo la hae kwa ku ñoliseza fateñi be ne ba kena busole. Yo muhulu wa bulapeli y’o n’a alabile cwañi? “Mu kute kwa ndu, mu si bilaezwi ki lipuzo ze cwalo!” Nto yeo n’e si ka ba tabisa.

Mwa 1917, ndwa inge i li fa masetela, boma ne ba il’o buha filimu ya “Photo-Drama of Creation.” Ka ku kolwa kuli ba fumani niti, onaf’o ba siya keleke ya bona ni ku swalisana ni Baituti ba Bibele, ka mo ne ba bizezwa Lipaki za Jehova nako yeo. Ne ba fumanehanga kwa mikopano mwa puteho ya kwa Yeovil, ili tolopo ye fakaufi ni munzi wa luna o bizwa West Coker, mwa sibaka sa Somerset se si mwa England.

Ku si na ku liyeha boma ba kalisa ku taluseza banyani ba bona ba balalu ka za bulapeli bo ne ba sa zo fumana. Lilama ba kale ba puteho ya Yeovil ba ni bulelezi m’o boma ni munyan’a bona Millie ne ba cobelanga linjinga ka cisehelo mwa sibaka sa luna sa matakanyani se si yandulukile, inze ba fa lihatiso za ku ituta ka zona Bibele ze n’e bizwa Studies in the Scriptures. Kono ka bumai, mwa likweli ze 18 za mafelelezo a bupilo bwa bona, boma ne ba totobezi ku kula butuku bwa TB, ili bo ne bu si na kalafo ka nako yeo.

 Buitomboli Bwa Boniswa

Bondate ba basali, bo Millie, be ne ba lu uta ka nako yeo, ba babalela boma ha ne ba kulile ni ku babalela na ni kaizel’a ka Joan wa lilimo za buhulu ze supile. Boma ha ne ba timezi, bondate ba basali bo Millie kapili-pili ba ikalabela ku babalela luna banana. Ka ku tabela ku imululwa kwa buikalabelo b’o, bondate ba lumela ba sa kata-kati kuli lu inelele ni bondate ba basali bo Millie.

Ne lu fitile fa ku lata bondate ba basali mi ne lu tabela ku zwelapili ku pila ni bona. Kono ki kabakalañi ha ne ba ezize katulo ye cwalo? Hamulaho wa lilimo-limo, bondate ba basali bo Millie ba lu bulelela kuli ne ba na ni tamo ya ku yaha fa mutomo o ne ba siile boma—ili ya ku luta na ni Joan niti ya Bibele—ili nto ye ne ba lemuhile kuli bondate ne ba si ke ba i eza, ka ku ba be ne ba sa tabeli za bulapeli.

Hasamulaho, hape lwa ziba kuli bondate ba basali bo Millie ne ba ezize katulo ye ñwi ya ka butu luli. Ka ku bata ku lu babalela hande, ba iketela ku itulela mwa bukwasha. Ki buitomboli kwa butuna! Na ni Joan lu itumela hahulu ku bona. Lu sa hupula ze ne ba lu lutile bondate ba basali bo Millie ni mutala wa bona o munde o ne ba tomile.

Nako ya ku Eza Katulo

Na ni Joan ne lu keni kwa sikolo sa mwa hae sa ba Church of England ili k’o bondate ba basali bo Millie ne ba yemezi hahulu tuto ya luna ya bulapeli ku muzamaisi wa sikolo. Banana ba bañwi ha ne ba caula ku ya kwa keleke, luna ne lu yanga kwa ndu, mi yo muhulu wa keleke ha n’a tahanga kwa sikolo ku to fa litaelo za bulapeli, luna ne lu zwisiwanga mwa sikwata ni ku fiwa litimana za mwa Bibele kuli lu li pete. Ku eza cwalo ne ku ni tusize hahulu, kakuli litimana zeo ne li si ka takuha mwa munahano wa ka.

Ne ni zwile kwa sikolo inze ni li wa lilimo za buhulu ze 14 ku yo ituta mwa ku pangela mafi kwa fakitori ya teñi ya mwa silalanda. Hape ne ni itutile ku liza kañombyo, mi ne ni tabela hahulu lipina ni ku bina mwa mabinelo. Niti ya Bibele niha ne i tiile mwa pilu ya ka, ne i si ka kalisa kale ku ni susueza. Zazi le liñwi mwa March ya 1940, Paki yo muñwi wa musupali n’a ni memile ku mu sindeketa kwa mukopano kwa Swindon, ili musipili o tanda likilomita ze bat’o ba ze 110. Ngambolo ya nyangela n’e filwe ki Albert D. Schroeder, ya n’a li sikombwa ya zamaisa wa Lipaki za Jehova mwa Britain. Mukopano w’o n’o tahisize licinceho ze tuna ku na.

Ndwa ya lifasi ya II ne i kolota. Ne ni ezañi ka za bupilo bwa ka? Na lela ku kutela kwa Ndu ya Mubuso ya kwa Yeovil. Kwa mukopano wa pili o ne ni fumanehile teñi, kwa zibiswa za bupaki bwa mwa likululu. Ku si na taba ni kuli ne ni ziba fela ze nyinyani, na itatela ku abana mwa musebezi w’o, ili nto ye n’e komokisize hahulu be ne ba twi ki balikani ba ka be ne ba ni soma ha ne ba nze ba ipitela mwa likululu!

Mwa June ya 1940, ne ni kolobelizwe mwa tolopo ya Bristol. Mwahal’a kweli i liñwi fela na iñolisa bupaina bwa kamita—ili bubuleli bwa evangeli bwa ka nako ye tezi. Hamulahonyana wa f’o ne ni tabile hahulu luli kaizel’a ka ni yena ha n’a bonisize buineelo bwa hae ka kolobezo ya mwa mezi!

Ku Eza Bupaina mwa Nako ya Ndwa

Ha se ku fitile silimo ku zwa fo i kaliseza ndwa, na amuhela mapampili a ku ni hapeleza ku kena busole. Hamulaho wa ku iñolisa mwa tolopo ya Yeovil sina mutu ya sa lati ku kena busole ka libaka la lizwalo, na yo zekisezwa mwa  tolopo ya Bristol. Ne se ni kalile ku eza bupaina hamoho ni John Wynn kwa Cinderford, ili mwa Gloucestershire, mi hamulaho ni kwa Haverfordwest ni kwa Carmarthen, ili mwa Wales. * Hamulaho, kwa muzeko wa kwa kuta ya mwa Carmarthen, ne ni atulezwi ku pika likweli ze talu mwa tolongo ya Swansea, ni ku ekeza fateñi tifo ya mali a fita fa £25 (K136,250)—ili mali a n’a li a mañata hahulu mwa mazazi ao. Hasamulaho, na atulelwa hape ku tamiwa likweli ze talu lwa bubeli bakeñisa ku sa lifa mulatu w’o.

Kwa muzeko wa bulalu, ne ni buzizwe kuli: “Kana ha u zibi kuli Bibele i li, U kutiseze Sesare ze li za Sesare?” Na alaba kuli “Ee, n’a ziba cwalo, kono ni bata ku feleleza timana yeo: ‘mi u kutiseze Mulimu ze li za Mulimu.’ Kona ze ni sweli ku eza.” (Mateu 22:21) Hamulaho wa lisundanyana, na amuhela liñolo la ku ni lukulula kwa tamo ya ku kena busole.

Kwa makalelo a 1945, ne ni memilwe ku yo ba yo muñwi wa lubasi lwa Betele ya mwa London. Maliha a n’a tatami, Nathan H. Knorr, ya n’a etelezi mwa ku lukisa za musebezi wa ku kutaza mwa lifasi kamukana, ni muñoli wa hae, Milton G. Henschel, ba to pota mwa London. Mizwale ba mikulwani b’a 8 ba mwa Britain ne ba ñolisizwe mwa sitopa sa bu 8 sa Sikolo sa Giliadi sa Bibele sa Watchtower kuli ba lutiwe ku ba balumiwa, mi ne ni li yo muñwi wa bona.

Misebezi ya Bulumiwa

La May 23, 1946, lwa kena sisepe sa libyana sa mwa nako ya ndwa, ku zwa fa likamba la Fowey le li mwa sibaka se si bizwa Cornwall. Muzamaisi wa za likamba, Captain Collins, ne li yo muñwi wa Lipaki za Jehova, mi ha ne lu sweli ku fuula ku zwa mwa muyaho wa fa likamba, a liza pyololo. Kacwalo, lwa ba ni minahano ye miñata ha ne lu nze lu siya hahulu likamba la England, ku fitela li tuhela ni ku bonahala. Ku sila Liwate la Atlantic k’o ne ku lu katalize hahulu, kono hamulaho wa mazazi a 13 lwa yo punya hande mwa United States.

Ku fumaneha kwa mukopano o mutuna wa mazazi a 8 wa Glad Nations Theocratic Assembly kwa Cleveland, ili mwa Ohio, ku zwa August 4 ku isa 11, 1946, ne li kezahalo ye sa libalwi luli. Ne ku bile teñi baputehi ba ba eza 80,000, ku kopanyeleza ni b’a 302 be ne ba zwile kwa linaha ze 32. Fa mukopano wo ne ku zwisizwe magazini ya Awake!, * ni buka ya ku ituta ka yona Bibele ya “Let God Be True” ili ye ne ba tabezi hahulu baputehi.

Mwa 1947 lwa feza kwa Giliadi, mi na ni Bill Copson lwa fiwa ku yo sebeleza kwa Egypt. Kono pili lu si ka funduka, ili fa Betele ya mwa Brooklyn, Richard Abrahamson a ni tusa ka ku ni luta hande misebezi ya mwa ofisi. Lwa yo fwekela kwa Alexandria, mi kapili-pili na itwaeza mupilelo wa Siarabe. Kono ne ku li t’ata hahulu ku ituta Siarabe, kacwalo ne ni na ni ku itusisa kadi ya bupaki mwa lipuo z’e ne.

Bill Copson n’a inzi lilimo ze 7, kono na ne ni palezwi ku uncafalisa pampili ya ka ya ku ni lumeleza ku ina mwa naha hamulaho wa silimo sa  pili, kacwalo ne ni na ni ku tunuha mwa naha. Ni hupula silimo sa sebelezo ya bulumiwa seo ku ba silimo se ni petile ze nde hahulu mwa bupilo bwa ka. Ne ni bile ni tohonolo ya ku zamaisa lituto za Bibele ze fitelela 20 ka sunda, mi ba bañwi be ne ba itutile niti nako yeo ba sa sebeleza Jehova ka cisehelo. Ha ni zwile kwa Egypt, na fiwa ku yo sebeleza kwa Cyprus.

Cyprus ni Israel

Na kalisa ku ituta puo ye nca, ili Sigerike, ni ku ziba lipuo ze ñwi za mwa silalanda. Hamulahonyana wa f’o, Anthony Sideris ha n’a kupilwe kuli a tutele kwa Greece, na ketiwa ku okamela musebezi mwa Cyprus. Ka nako yeo mutai wa Cyprus ki ona hape o n’o talima ni za Israel, mi hamoho ni mizwale ba bañwi, fokuñwi ne ni banga ni tohonolo ya ku yo potela Lipaki ba sikai ba kwateñi.

Mwa lieto la ka la pili la ku ya kwa Israel, ne lu ezize mukopanonyana mwa licelo ili mwa Haifa. Fa mukopano w’o ne ku bile ni batu ba ba eza 50 kamba 60. Ka ku alula likwata za naha, lwa eza mukopano mwa lipuo ze 6! Muta o muñwi mwa Jerusalem, ne ni konile ku buhisa filimu ye pangilwe ki Lipaki za Jehova, mi ne ni file ngambolo ya nyangela ye n’e bihilwe hande mwa mutende wa Sikuwa.

Ka nako yeo ne ku na ni Lipaki ba ba eza 100 mwa Cyprus, mi ne ba na ni ku lwanela ka t’ata tumelo ya bona. Mikopano ya luna ne i sinyiwanga ki likwata ze n’e etelelwanga ki maprisita ba Keleke ya Greek Orthodox, mi ne li lwa pili mwa bupilo bwa ka ku posakiwa macwe ha ne ni kutaza mwa matakanyani. Ne ni na ni ku ituta ku picuka ka bubebe! Ka ku ba mwa twaniso ye situhu cwalo, ne ku bile ko ku tiisa tumelo ha ne ku lumezwi balumiwa ba bañwi kwa sioli seo. Dennis Matthews ni musal’a hae Mavis hamoho ni Joan Hulley ni Beryl Heywood ne ba til’o ni fumana mwa Famagusta, haili Tom Goulden ni musal’a hae Mary, ni Nina Constanti, wa mwa Cyprus ya n’a pepezwi mwa London, bona ba liba kwa Limassol. Ka nako ye swana, Bill Copson ni yena hape a tutisezwa kwa Cyprus, ili ko ne ba izo mu fumana bo Bert Vaisey ni musal’a hae Beryl.

Ku Cinca Ka Mo I Cinceza Miinelo

Silimo sa 1957 ha si to felanga, na kula mi na palelwa ku zwelapili mwa musebezi wa ka wa bulumiwa. Ka maswabi na ikatulela kuli ni kutele kwa England, ilikuli ni yo angulukelwa, ili ko ne ni il’o zwelapili mwa bupaina ku yo li ti ka 1960. Na yo fiwa hande malobalo ki kaizel’a ka ni munna hae, kono miinelo ne s’e cincize. Miinelo ne i ya i tatafalela Joan. Mwahal’a lilimo ze 17 ze ne ni siyo, n’a babalela munna hae ni mwan’a hae yo munyinyani, ni ku babalela ka lilato bondate ni bondate ba basali bo Millie, ili bao ka nako yeo ne ba supezi ni ku sa iketa. Na bona butokwa bwa ku latelela mutala wa bondate ba basali wa buitomboli, kacwalo na ina ni kaizel’a ka ku fitela bondate ba basali ni bondate ba timela.

Ne ku kabe ku konahalile ku itulela mwa England, kono hamulaho wa ku pumula nakonyana na ikutwa kuli ni tamehile ku kutela kwa musebezi wa ka. Esi mane ki kopano ya Jehova ye n’e sulile mali a mañata a kuli ni lutiwe. Kacwalo mwa 1972, na itifela nzila ya ku kutela kwa Cyprus ku yo eza kwateñi bupaina hape.

Nathan H. Knorr a taha ku to lukisa za mukopano wa sikiliti o n’o ka eziwa silimo se si  tatama. Ha n’a zibile kuli ni kutile, a ni paka kuli ni ketiwe ku ba muokameli wa mupotoloho wa sioli kaufela, ili sebelezo ye ne ni ezize ka lilimo z’e ne. Kono ne li musebezi o sabisa kakuli ne ku tokwahala ku bulela Sigerike hañata.

Nako ya Butata

Ne ni pila mwa ndu i liñwi ni Paul Andreou, Paki ya bulela Sigerike wa mwa Cyprus, mwa munzi wa Karakoumi, kwa upa luli wa Kyrenia kwa likamba la kwa mutulo. Mutai wa mwa Cyprus n’o li mwa Nicosia, kwa mboela wa Malundu a Kyrenia. Kwa makalelo a July ya 1974, ne ni li mwa Nicosia ha ne ku tuluzwi Mueteleli Makarios, mi ne ni iponezi fa munyanya kwandu ya hae ha i lyakama mulilo. Muinelo ha se u iketile kuli batu se ba kona ku zamaya, na kuta kapili-pili kwa Kyrenia, ili ko ne lu itukiseza za mukopano wa mupotoloho. Hamulaho wa mazazi a mabeli, na utwa mbomba ya pili ha i tunya fa likamba mi na iponela lihalimu ha li tanakana ka makopita a ku tisa balwani ku zwa kwa Turkey.

Sina ha ne ni li wa kwa Britain, masole ba kwa Turkey ba ni isa kwa sifukambanda sa Nicosia, ili ko ne ni il’o tosangisezwa ki babeleki ba Kopano ya ba Macaba ili be ne ba ambolisani ni ofisi ya mutai. Cwale na talimana ni musebezi o mutuna wa ku zamaya mwahal’a sikopekope sa mawaya a mawaile ni a malaiti ku ya kwa mandu ko ku si na batu kwa sibaka sa na icahela. Ne ni tabile hahulu luli kuli ku ambolisana kwa ka ni Jehova Mulimu ne ku sa konwi ku sinyiwa! Litapelo za ka ne li ni tusize ku ye ñwi ya likezahalo ze ziyeza hahulu ze ezahezi mwa bupilo bwa ka.

Ne ni latehezwi ki lika ze ne ni na ni zona kaufela, kono ne ni tabile ka ku ba ni silelezo fa mutai. Kono muinelo w’o ne li wa ka nakonyana fela. Mwa mazazi a sikai fela, balwanisi ba hapa kalulo ye tuna ya kwa mutulo wa sioli seo. Ne lu na ni ku zwa mwa Betele, ni ku tutela kwa Limassol. Ne ni tabile ku yo sebeleza teñi k’o ni katengo ke ne ka tomilwe kuli ka bone za mizwale ba ba eza 300 be ne ba amilwe ki butata b’o, ili bao buñata bwa bona ne ba sinyehezwi ki mandu a bona.

Licinceho Ze Ñata za Musebezi

Mwa January ya 1981, Sitopa Se Si Etelela sa ni kupa ku tutela kwa Greece kuli ni yo ba mwa lubasi lwa Betele mwa Athens, kono silimo ha si to felanga, ne se ni kutile hape kwa Cyprus ni ku yo ketiwa ku ba muzamaisi wa Katengo ka Mutai. Andreas Kontoyiorgis ni musal’a hae, Maro, ba kwa Cyprus, ili be ne ba lumilwe ku zwa kwa London, ne “ba ni tiisize pilu.”—Makolose 4:11.

Hamulaho wa ku potelwa ki muzwale ya n’a potela mitai, Theodore Jaracz, mwa 1984, na amuhela liñolo le ne li zwile kwa Sitopa Se Si Etelela le ne li bulezi fela kuli: “Muzwale Jaracz ha ka feza, lu tabela kuli wena u mu sindekete kwa Greece.” Ne ku si ka fiwa libaka, kono ha lu yo fita kwa Greece, Katengo ka Mutai ka balelwa liñolo le liñwi le ne li zwile kwa Sitopa Se Si Etelela, la ku ni keta ku ba muzamaisi wa Katengo ka Mutai mwa naha yeo.

Ka nako yeo, ne lu talimani ni ku ekezeha kwa bukwenuheli. Hape ne lu tamelezwa taba  ya kuli ne lu sikululela batu kwa bulapeli bwa luna isi ka mulao. Batu ba Jehova ne ba tamiwa ka zazi ni ku zekiswa mwa likuta. Ne li kolo ye ipitezi hahulu ku ziba mizwale ni likaizeli be ne ba itiisize ka busepahali mwahal’a tiko! Ze ñwi za litaba za bona ne li yo zekelwa kwa kuta ye bizwa European Court of Human Rights, ili yeo likatulo za yona ne li tahisize ze nde mwa musebezi wa ku kutaza mwa Greece. *

Ha ne ni sweli ku sebeleza mwa Greece, ne ni konile ku fumaneha kwa mikopano ye ni sa hupula mwa Athens, Thessalonica, ni fa lioli za bo Rhodes ni Crete. Ne li lilimo z’e ne ze tabisa ili ze siselo, kono cinceho ye ñwi n’e sa taha—ya ku kutela kwa Cyprus mwa 1988.

Cyprus ni ku Kutela kwa Greece

Mwa nako ye ne ni siyo mwa Cyprus, mizwale ne se ba fumani sibaka se sinca sa mutai mwa Nissou, libimanyana ku zwa kwa Nicosia, mi ngambolo ya kakulo ne i til’o fiwa ki Carey Barber, ya n’a zwile kwa sibaka se situna sa tamaiso sa Lipaki za Jehova se si mwa Brooklyn. Lika ne se li li hande cwale fa sioli seo, mi ne ni tabezi ku kuta—kono ne li ka nako ye kuswani fela.

Sitopa Se Si Etelela ne si lumelelize milelo ya ku yaha Betele ye nca mwa Greece, libimanyana kwa mutulo wa Athens. Ka ku ba ya n’a ziba Sikuwa ni Sigerike, ne ni memilwe ku kuta ku yo sebeleza kwa sibaka ko ne ku yahiwa miyaho ye minca mwa 1990 kuli ni yo tolokelanga lubasi lwa batanga ba ba zwa kwa linaha ze shutana be ne ba sebeleza kwateñi. Ni sa hupula tabo ya ku ba fa sibaka ka 6:00 hrs ka nako ya mbumbi, ili ku amuhela mizwale ni likaizeli ba Magerike ba ba mianda-nda be ne ba itatezi ku sebeza hamoho ni lubasi lo ne lu yaha! Ha ni na ku libala tabo ni cisehelo ya bona.

Maprisita ba keleke ya Greek Orthodox ni bayemeli ba bona ne ba likile ku fumana makenelo a ku taha fa sibaka ku to undunganya musebezi wa luna, kono Jehova n’a utwile litapelo za luna, mi ne lu silelelizwe. Ne ni zwezipili ku ba fa sibaka f’o ni ku bona lihae la Betele ha li kakulwa la April 13, 1991.

Ku Tusa Kaizel’a Ka Ya Lateha

Silimo se si latelela, na kutela kwa England kwa pumulo, ku yo ina ni kaizel’a ka ni munna hae. Ka bumai, inge ni sa li kwateñi, mulamwange a kula habeli butuku bwa pilu mi a timela. Joan n’a ni tusize ka sishemo mwa nako ya musebezi wa ka wa bulumiwa. Ne ku sa fitangi sunda a sa ni ñoleli liñolo la ku ni susueza. Mulumiwa kaufela u tabela hahulu ku ñolelwa ko ku cwalo! Cwale n’a s’a li mbelwa, ya fokola mwa mubili ni ku tokwa ku tusiwa. Ni eze cwañi?

Mwan’a Joan, Thelma, ni munna hae ne ba sweli kale ku babalela mbelwa yo muñwi ya sepahala wa mwa puteho ya bona, ya n’a li yo muñwi wa bahabo luna ya n’a kula butuku bo bu bulaya. Kacwalo hamulaho wa ku lapela hañata, na eza katulo ya kuli ni ine ni babalele Joan. Ne ku si ka ba bunolo ku eza cinceho, kono ni na ni tohonolo ya ku ba eluda mwa Pen Mill, ye ñwi ya liputeho ze peli za mwa Yeovil.

Kamita mizwale be ne ni sebezanga ni bona kwa linaha li sili ba ni lizezanga luwaile ni ku ni ñolela mañolo, mi kacwalo ni ya itebuha hahulu zeo. Na be na bata ku kutela kwa Greece kamba kwa Cyprus, mizwale ba ka ni lumela tikiti kapili-pili. Kono cwale se ni li wa lilimo za buhulu ze 80, mi meto a ka ha sa bona hande ni ku fokola se ni fokozi. Kwa filikanya ku sa sebeza inge kwamulaho, kono lilimo ze ni sebelize mwa Betele ne li ni tusize ku hulisa mikwa ye ni tusa hahulu kacenu. Ka mutala, ka zazi ni balanga liñolo la zazi ni si ka kushuka kale. Hape ne ni itutile ku utwana ni batu ni ku ba lata—ili nto ye tusa kuli musebezi wa bulumiwa u konde.

Ha ni iheta kwamulaho ku bona lilimo ze bat’o eza 60 ze nde-nde ze ni tandile mwa ku lumbeka Jehova, na ziba kuli bukombwa bwa ka nako ye tezi bwa sileleza hande ka ku fitisisa mi bu fa tuto ye nde ka ku fitisisa. Na lumelelana ka pilu kaufela ni manzwi a Davida ku Jehova a’ li: “Ki Wena sisabelo sa ka se si ile mwahalimu, sibaka se si tiile mwa lizazi la ziyezi.”—Samu 59:16.

[Litaluso za kwatasi]

[Limapa ze fa likepe 24]

(Kuli mu bone mo i hatiselizwe luli, mu bone hatiso)

GREECE

Athens

CYPRUS

Nicosia

Kyrenia

Famagusta

Limassol

[Siswaniso se si fa likepe 21]

Boma mwa 1915

[Siswaniso se si fa likepe 22]

Na (wa bune ku zwa kwa nzohoto) ni mizwale ba bañwi ba mwa sitopa sa bu 8 sa sikolo sa Giliadi, fa situwa sa Betele ya kwa Brooklyn, mwa 1946

[Siswaniso se si fa likepe 23]

Na ni bondate ba basali bo Millie ha se ni kutile lwa pili ku zwa fo ne ni zwezi kwa England