Milao ya Mulimu I Tomezwi ku Lu Tusa

“Hasi mo ni latela mulao wa hao!”—SAMU 119:97.

1. Ki ufi moya o atile hahulu ka za ku ipeya ku utwa milao ya Mulimu?

KI B’A sikai kacenu ba ba tabela ku latelela milao ya Mulimu. Ku ba bañata, ku ipeya kwatas’a mubusi ya sa bonwi kutwi ki kwa mbango. Lu pila mwa nako yeo lipimo za muzamao li itingile ka mwa batela mutu ni mutu, nako ya ku sa ziba hande shutano ye mwahal’a bunde ni bumaswe, ili ya ku sa kona ku taluhanya hande bunde ni bumaswe. (Liproverbia 17:15; Isaya 5:20) Ka za munahanelo o atile mwa lifasi, patisiso ya cwanoñu fa ne i bonisize kuli “buñata bwa batu ba kwa America ba bata ku ikatulela se si li se si lukile, se sinde, ili sa butokwa.” Ba bata “Mulimu y’a bunolo. Ha ba lati milao ye t’ata. Ha ba lati babusi ba ba na ni mayemo a tiile kamba mayemo afi kamba afi.” Caziba yo muñwi wa za nyangela n’a ize kacenu, “batu ba libelelwa ku ikatulela se ku talusa ku pila bupilo bo bunde ili bo bu kutekeha.” N’a zwezipili kuli: “Mifuta ya bubusi kaufela i na ni ku toma milao ye zamaelela ni ze ba tokwa batu sakata.”

2. Ku amiwa kwa pili kwa mulao mwa Bibele ku tamahani cwañi ni ku fuyolwa ni ku tabelwa ki Mulimu?

² Bakeñisa kuli ba bañata cwalo ba sweli ku honona butokwa bwa milao ya Jehova, lu tokwa ku tiisa tumelo ya luna ya kuli lipimo za Mulimu ki ze lu tusa. Ku nyakisisa taba m’o mulao u bulelwa lwa pili mwa Bibele kwa hoha mamelelo. Kwa Genese 26:5, lu bala manzwi a Mulimu a, a’ li: “Abrahama . . . u mamezi ze ne ni mu laezi, likelezo ni litaelo ni milao ya ka.” Manzwi ao n’a bulezwi lilimo ze mianda-nda Jehova a si ka fa kale mulao o tungile kwa baikulu ba Abrahama. Mulimu n’a fuyozi cwañi Abrahama kabakala ku utwa kwa hae, hamoho ni ku kuteka milao ya Hae? Jehova Mulimu n’a mu sepisize kuli: “Macaba kamukana a lifasi a ka fiwa mbuyoti ka lusika lwa hao.” (Genese 22:18) Kacwalo, ku utwa milao ya Mulimu ku tamahani ni ku fuyolwa ni ku tabelwa ki Mulimu.

3. (a) Walisamu yo muñwi n’a bonisize maikuto mañi ka za mulao wa Jehova? (b) Ki lifi lipuzo ze lu lukela ku isa pilu?

³ Walisamu yo muñwi—mwendi nabi wa Juda ili ya n’a ka ba mulena kwapili—n’a bonisize maikuto ao hañata h’a swalisanangi ni mulao. N’a ize ku Mulimu: ‘Hasi mo ni latela mulao wa hao!’ (Samu 119:97) F’o ne si ku ipulelela fela. N’e li ku bonisa lilato kwa tato ya Mulimu ka mo i boniselizwe mwa mulao wa hae. Jesu Kreste, Mwana ya petehile wa Mulimu, ni yena n’a ikutwile cwalo. Ka bupolofita, Jesu n’a talusizwe ku ba ya n’a bulezi kuli: “Se ni tabela, ki ku eza tato ya hao,  Mulimu wa ka; e, mulao wa hao u mwa pilu ya ka.” (Samu 40:8; Maheberu 10:9) Luna bo? Kana lwa fumana tabo mwa ku eza tato ya Mulimu? Kana luli lwa lumela kuli milao ya Jehova ki ya butokwa mi i na ni tuso? Lu iyakatwa hahulu cwañi milao ya Mulimu mwa bulapeli bwa luna, mwa bupilo bwa luna, mwa ku eza likatulo, ni mwa liswalisano za luna ni ba bañwi? Kuli lu late mulao wa Mulimu, lu lukela ku utwisisa libaka Mulimu h’a na ni tukelo ya ku toma ni ku sebelisa milao.

Jehova—Mutomi Y’a Swanela wa Milao

4. Ki kabakalañi Jehova h’a li Mutomi yo mutuna ya swanela wa milao?

⁴ Ka ku ba Mubupi, Jehova ki yena Mutomi yo mutuna ya swanela wa milao ya mwa pupo kamukana. (Sinulo 4:11) Mupolofita Isaya n’a ize: “[Muñ’a] Bupilo ki mutomi wa luna wa mulao.” (Isaya 33:22) U tomile milao ya mwa pupo ye sebeza kwa libupiwa ze pila ni ze sa pili. (Jobo 38:4-38; 39:1-12; Samu 104:5-19) Ka ku ba sibupiwa sa Mulimu, mutu u tamilwe ki milao ya Jehova ya mwa pupo. Mi mutu nih’a kona ku ikatulela za ku eza ni ku nahana ka i li yena, ki ya tabile fela h’a latelela milao ya Mulimu ka za muzamao ni ya za bulapeli.—Maroma 12:1; 1 Makorinte 2:14-16.

5. Sikuka se si kwa Magalata 6:7 si bonisa cwañi buniti ka za milao ya Mulimu?

⁵ Sina ha lu ziba, milao ya Jehova ya mwa pupo ha i konwi ku feliswa. (Jeremia 33:20, 21) Mutu h’a loba ye ñwi ya milao ya mwa pupo, inge cwalo mulao wa m’ata a hohela lika fafasi, h’a koni ku mata ze zwa mwateñi. Ka ku swana, milao ya Mulimu ya za muzamao ha i konwi ku cinciwa mi ha i konwi ku kekuluhiwa kamba ku lobiwa mutu a sa fiwi koto. I tiisizwe ka mo i tiiselizwe milao ya mwa pupo, nihaike ze zwa mwateñi li kana li sa tahi honaf’o. “Mulimu h’a somiwi; kakuli s’a cala mutu, ki sona s’a ka kutula.”—Magalata 6:7; 1 Timotea 5:24.

Butuna bwa Mulao wa Jehova

6. Milao ya Mulimu ki ye mituna cwañi?

⁶ Ponahazo ye ipitezi ya mulao wa Mulimu ki Mulao wa Mushe. (Maroma 7:12) Hañihañi, Jehova Mulimu a yolisa Mulao wa Mushe ka “mulao wa Kreste.” * (Magalata 6:2; 1 Makorinte 9:21) Ka ku ba Bakreste ba ba mwa “Mulao o petehile, ona Mulao wa tukuluho,” lu lemuha kuli litaelo za Mulimu ha li ciñekeli fela mwa likalulo ze ñwi za bupilo, inge cwalo za litumelo ni lizo. Lipimo za hae li ama likalulo kaufela za bupilo, ku kopanyeleza cwalo ni liswalisano za lubasi, litaba za lipisinisi, mwa ku ngela ba lilama li sili, mukwa kwa Bakreste ba bañwi, ni ku abana mwa bulapeli bwa niti.—Jakobo 1:25, 27.

7. Mu fe mitala ya milao ya Mulimu ya butokwa.

⁷ Ka mutala, Bibele i li: “Ni mahule, ni ba ba lapela milimu, ni babuki, ni ba ba lumela ku ezwa musali, ni ba sodoma, ni masholi, ni ba ba lakaza za ba bañwi, ni matahwa, ni mahata, ni ba ba limba ba bañwi, ha ba na ku luwa sanda sa mubuso wa Mulimu.” (1 Makorinte 6:9, 10) Ee, bubuki ni buhule haki “swalisano” fela. Kalombe haki “mupilelo o muñwi fela.” Ki ku loba mulao wa Jehova. Ku cwalo ni ka za busholi, buhata, ni busawani kaufela. (Samu 101:5; Makolose 3:9; 1 Pitrosi 4:15) Jakobo n’a nyazize ku itumbaeta, hailif’o Paulusi n’a lu elelize ku tokolomoha ze sehisa maswe ni ze sa swaneli. (Maefese 5:4; Jakobo 4:16) Kwa Bakreste, likuka zeo kaufela ki kalulo ya mulao o petehile wa Mulimu.—Samu 19:7.

8. (a) Ki bufi butokwa bwa mulao wa Jehova? (b) Linzwi la Siheberu le li tolokilwe kuli “mulao” li talusañi ka mutomo?

⁸ Milao ye mutomo ye cwalo ye mwa Linzwi la Jehova i bonisa kuli mulao wa hae haki mukoloko wa milao ye situhu, ye t’ata. Ki yona mutomo wa bupilo bo bunde, bo bu tabisa, ili ku sebeza cwalo ni mwa likalulo kaufela za muzamao. Mulao wa Mulimu wa tiisa, u lukile,  mi wa luta. (Samu 119:72) Linzwi la “mulao” ka mo li itusiselizwe ki walisamu li tolokilwe ku zwa fa linzwi la Siheberu la toh·rahʹ. Muituti yo muñwi wa Bibele u li: “Linzwi leo li zwa fa linzwi le li talusa ku etelela, ku eta, ku libisa, ku nongisa. Kacwalo, . . . taluso ya lona neikaba sikuka sa muzamao.” Walisamu n’a nga mulao ku ba mpo ye zwa ku Mulimu. Ni luna lu lukela k’u unga cwalo, ili ku pila ka ona.

9, 10. (a) Ki kabakalañi ha lu tokwa ketelelo ye konwa ku itingwa? (b) Ki ka nzila ifi i nosi yeo ka yona lu kona ku pila bupilo bo bu tabisa ili bo bunde?

⁹ Libupiwa kaufela li tokwa litaelo ze konwa ku itingwa ni ketelelo ye sepahala. Jesu ni mangeloi ba bañwi ba ba pahami ku fita batu ba i tokwa. (Samu 8:5; Joani 5:30; 6:38; Maheberu 2:7; Sinulo 22:8, 9) Haiba libupiwa ze petehile zeo za kona ku tusiwa ki milao ya Mulimu, batu ba ba si ka petahala ba tusiwa hahulu cwalo ki yona! Litaba ze ezahezi ni ze lu iponezi mwa bupilo bwa luna li bonisize buniti bwa manzwi a mupolofita Jeremia, ya n’a ize: “Wena [Mun’a] Bupilo, na ziba kuli nzila ya mutu ha i yo mwa mata a hae; mi mutu nih’a zamaya, h’a koni ku izamaisa ili yena.”—Jeremia 10:23.

¹⁰ Haiba lu lakaza ku pila hande ili ka tabo, lu lukela ku itinga ku Mulimu kuli a lu etelele. Mulena Salumoni n’a boni kozi ya ku pila ka ku ya ka lipimo za ka butu, ze lwanisana ni milao ya Mulimu ha n’a ize: “Nzila ye ñwi i ka bonahala ku mutu inge i lukile, kanti mafelelezo a yona ki lifu.”—Liproverbia 14:12.

Mabaka a ku Lata Mulao wa Jehova

11. Ki kabakalañi ha lu lukela ku lakaza ku utwisisa mulao wa Mulimu?

¹¹ Lu lukela ku ba ni takazo ye tuna ya ku utwisisa mulao wa Jehova. Walisamu n’a na ni takazo ye cwalo ha n’a ize: “Tonisa meto a ka, kuli ni boniseze litaba ze komokisa ze mwa mulao wa hao.” (Samu 119:18) Ha lu ziba hahulu Mulimu ni linzila za hae, u zibe lu ka itebuha hahulu buniti bwa manzwi a Isaya, a’ li: “Ki Na [Muñ’a] Bupilo Mulimu wa hao, ni ku luta se si ku swanela, ni ku zamaisa ka nzila y’o lukela ku zamaya ku yona. Mawe, kabe n’o utwile milao ya ka!” (Isaya 48:17, 18) Jehova u lakaza hahulu kuli batu ba hae ba tokolomohe likozi ni ku ikola bupilo ka ku utwa milao ya hae. Ha lu nyakeñi mabaka a mañwi a matuna ha lu lukela ku itebuha mulao wa Mulimu.

12. Zibo y’a na ni yona Jehova ka za luna i mu bisa cwañi Mutomi wa Mulao yo mutuna ka ku fitisisa?

¹² Mulao wa Mulimu u zwa ku Yena y’a lu utwisisa hahulu-hulu. Bakeñisa kuli Jehova ki yena Mubupi wa luna, kwa utwahala h’a ziba  batu ka ku tala. (Samu 139:1, 2; Likezo 17:24-28) Balikani, bahabo, mane ni bashemi ha ba koni ku lu ziba hande ka mw’a lu zibela Jehova. Esi mane Mulimu wa lu ziba hande hahulu ku fita mo lu izibela luna beñi! Mubupi wa luna u ziba hahulu-hulu ze lu tokwa za kwa moya, za mwa maikuto, za mwa munahano, ni za kwa mubili. H’a nze a lu teeleza, u bonisa kuli w’a ziba hahulu mo lu bupezwi, litakazo za luna, ni milelo ya luna. Jehova wa utwisisa bufokoli bwa luna, mi hape wa ziba kuli lwa kona ku eza bunde. Walisamu u li: “U ziba se lu bupilwe ka sona, U nz’a hupula kuli lu liluli fela.” (Samu 103:14) Kacwalo, lwa kona ku ikutwa ku silelezwa kwa moya ha lu nze lu bata ku zamaya mwa mulao wa hae, ili ku ipeya ka ku itatela kwatas’a milao ya Mulimu.—Liproverbia 3:19-26.

13. Ki kabakalañi ha lu kona ku kolwa kuli Jehova u iyakatwa hahulu butokwi bwa luna?

¹³ Mulao wa Mulimu u zwa ku Yena y’a lu lata. Mulimu u iyakatwa hahulu ka za buiketo bwa luna bwa kamita. Ka ku sinyehelwa ko kutuna, n’a fanile Mwan’a hae “kuli a liulule ba bañata.” (Mateu 20:28) Jehova u sepisize kuli ‘h’a na ku lumela kuli lu likwe ki ze lu fita.’ (1 Makorinte 10:13) Bibele ya lu sepisa kuli wa ‘lu tokomela.’ (1 Pitrosi 5:7) Jehova ki yena fela ya iyakatwa h’a lilato ku fa liketelelo ze tusa kwa batu. Wa ziba ze kona ku lu tusa ni ze kona ku tahisa tabo ni maswabi. Nihaike ha lu si ka petahala mi lwa fosanga, ha lu eza ze lukile, u lu bonisa lilato la hae ka linzila zeo kwa mafelelezo li ka lu tahiseza bupilo ni limbuyoti.—Ezekiele 33:11.

14. Mulao wa Mulimu u shutana mwa linzila lifi za butokwa ni mihupulo ya batu?

¹⁴ Mulao wa Mulimu ki o sa cinca-cinci. Mwa linako ze t’ata ze lu pila ku zona, Jehova ki yena mapilelo, ya li teñi ku zwa ko ku si na makalelo ku ya ko ku si na mafelelezo. (Samu 90:2) Ka za hae, n’a ize: “Na, [Muñ’a] Bupilo ha ni fetuhi.” (Malaki 3:6) Lipimo za Mulimu, ka mo li ñolezwi mwa Bibele, ki ze sepahala ka ku tala—ka ku sa swana ni mihupulo ya batu ye cinca-cinca. (Jakobo 1:17) Ka mutala, baituti ba mihupulo ya batu ne ba luta ka za ku lemaza banana, kono hamulaho ba bañwi ba cinca mihupulo ya bona mi ba itumelela kuli kelezo ya bona ne i fosahezi. Lipimo ni liketelelo za silifasi fa taba ye li kukisezwa kafa ni kafa inge ze fukiswa ki moya. Kono Linzwi la Jehova lona ha li cinci. Ka lilimo-limo, Bibele se i file kelezo ya mwa ku huliseza bana ka lilato. Muapositola Paulusi n’a ñozi kuli: “Mina bondate, mu si ke mwa halifisa bana ba mina; kono mu ba hulise ka ku ba lemusa, ni ka tuto ya Mulena.” (Maefese 6:4) Kwa omba-omba ku ziba kuli lwa kona ku itinga fa lipimo za Jehova; ha li na ku cinca!

Limbuyoti za Ba Ba Utwa Milao ya Mulimu

15, 16. (a) Ku ka zwañi ha lu sebelisa lipimo za Jehova? (b) Milao ya Mulimu ki ketelelo ye nde cwañi mwa linyalo?

¹⁵ Ka Isaya mupolofita wa hae, Mulimu n’a ize: “Linzwi la ka, le li zwa mwa mulomo wa ka . . . [li ka] eza ze ni li lumezi.” (Isaya 55:11) Kacwalo, ha lu lika h’a buniti ku latelela lipimo ze mwa Linzwi la hae, lu ka kondisa lika, ku peta ze nde, ni ku ba ni tabo.

¹⁶ Mu bone m’o milao ya Mulimu i tuseza mwa ku kondolokiseza linyalo. Muapositola Paulusi n’a ñozi kuli: “Linyalo li kutekiwe kwa batu kaufela, mi bulobalo bu tokwe masila; kakuli Mulimu u ka atula mahule ni ba ba buka.” (Maheberu 13:4) Ba ba nyalani ba lukela ku kutekana ni ku latana: “Yo muñwi ni yo muñwi ku mina a late musal’a hae mw’a  itatela; mi musali a kuteke munn’a hae.” (Maefese 5:33) Lilato le li tokwahala li talusizwe kwa 1 Makorinte 13:4-8, y’e li: “Lilato li na ni pilu-telele, li na ni musa; lilato ha li na pilu-seta; lilato ha li ikankabeki; ha li ikuhumusi; ha li ezi ze swabisa; ha li yemi fa litukelo za lona; ha li konwi ku halifiswa; ha li kakanyi bumaswe; ha li tabeli ze si ka luka, kono li tabela ze na ni niti; li lwala linto kaufela; li na ni tumelo kwa linto kaufela; li na ni sepo mwa linto kaufela; li itiisa mwa linto kaufela. Lilato ha li na ku fela.” Linyalo le li na ni lilato le li cwalo ha li na ku pala.

17. Ki lifi lituso za ku sebelisa lipimo za Jehova ka za ku itusisa lino ze kola?

¹⁷ Bupaki bo buñwi bwa kuli lipimo za Jehova li na ni tuso ki niti ya kuli u nyaza bucakolwa. Mane wa nyaza ‘ba ba twaela ku nwa ze kola.’ (1 Timotea 3:3, 8; Maroma 13:13) Ba bañata ba ba keshebisa lipimo za Mulimu mwa taba yeo ba kula matuku a’ tahiswa kamba ku tunafazwa ki bucakolwa. Ka ku keshebisa kelezo ya Bibele ya ku likanyeza, ba bañwi se ba ngongwezwi ki ku nwa maswe kuli kutwi ba tusiwe ku toba pilu. Matata a’ tahiswa ki bucakolwa ki a mañata, ku kopanyeleza cwalo ni ku sa kutekiwa, swalisano ye sinyizwe mwa lubasi kamba ku shandaulwa kwa lubasi, ku sinya-sinya mali, ni ku latehelwa ki mubeleko. (Liproverbia 23:19-21, 29-35) Kana lipimo za Jehova ka za ku itusisa lino ze kola ha li silelezi?

18. Kana milao ya Mulimu ya sebeza ku za mali? Mu taluse.

¹⁸ Lipimo za Mulimu hape li bile ze sebeza ni mwa litaba za mali. Bibele i eleza Bakreste  ku ba ba ba sepahala ili ba miswalo. (Luka 16:10; Maefese 4:28; Makolose 3:23) Bakeñisa kuli ba latelela kelezo yeo, Bakreste ba bañata se ba pahamisizwe fa misebezi kamba se ba zwezipili mwa misebezi ya bona hailif’o ba bañwi se ba zusizwe ku ya bona. Mutu hape wa tuseha ku za mali h’a tokolomoha mikwa ye a nyaza mañolo ili ye ngongwelwa, ye cwale ka lipapali za likwinano za mali, ku zuba, ni ku itusisa maswe milyani ye kola. Kaniti, mwa kona ku hupula ka za mitala ye miñwi ye bonisa m’o lipimo za Mulimu li sebeleza ku za mali.

19, 20. Ki kabakalañi ha ku li butali ku amuhela ni ku sebelisa milao ya Mulimu?

¹⁹ Batu ba ba si ka petahala ba kona ku keluha milao ni lipimo za Mulimu ka bunolo. Mu hupule ka za Maisilaele kwa Lilundu la Sinai. Mulimu n’a ba bulelezi kuli: “Haiba mu ka utwa Linzwi la ka luli, mwa mamela bulikani bwa ka, mu ka ba buswa bwa ka tota mwahal’a macaba a mañwi kaufela.” Ba alaba kuli: “Z’a bulezi kaufela [Muña] Bupilo lu ka li eza.” Kono bona ne ba iketezi ku zamaya ka nzila isili-sili! (Exoda 19:5, 8; Samu 106:12-43) Ka ku fapahana, haike lu amuheleñi likuka za Mulimu ni ku li kumalela.

²⁰ Ku butali mi ku tahisa tabo ku kumalela milao ye sa konwi ku bapanywa yeo Jehova a fanile kuli i lu etelele mwa bupilo. (Samu 19:7-11) Kuli lu kone ku eza hande cwalo, hape lu tokwa ku itebuha butokwa bwa likuka za Mulimu. Taba yeo i ka nyakisiswa mwa taba ye tatama.

[Litaluso za kwatasi]

Kana Mwa Hupula?

• Ki kabakalañi ha lu kona ku sepa kuli milao ya Mulimu y’a lu tusa?

• Ki ka mabaka mañi ha lu lukela ku itebuha mulao wa Jehova?

• Milao ya Mulimu i tusa mwa linzila lifi?

[Lipuzo za Tuto]

[Siswaniso se si fa likepe 13]

Abrahama n’a fuyozwi hahulu kakuli n’a utwile mulao wa Jehova

[Maswaniso a fa likepe 15]

Lipilaelo za mwa bupilo bwa kacenu bwa mipateho li keluhisa ba bañata kwa mulao wa Mulimu

[Siswaniso se si fa likepe 17]

Sina ndu ye fa lilundu ye na ni liseli le li bonisa bazamaisi ba lisepe kwa ku ya, milao ya Mulimu i tiile mi ha i cinci