Lipuzo Ze Zwa kwa Babali

“Buñata bo butuna bwa batu” ba n’a boni Joani be ne ba sebeleza mwa tempele ya Jehova, ne ba ezeza cwalo mwa kalulo ifi ya tempele?—Sinulo 7:9-15.

Kwa lukela ku bulela kuli buñata bo butuna bwa batu bu sebeleza Jehova ku le liñwi la malapa a fa lifasi a tempele ya hae ye tuna ya kwa moya, sihulu ku le li swanisezwa ki lapa la kwande la tempele ya Salumoni.

Kwamulaho, se ku bulezwi kuli buñata bo butuna bwa batu bu mwa sibaka sa kwa moya, kamba sa swanisezo, se si yemela Lapa la Bamacaba le ne li li teñi mwa mazazi a Jesu. Kono patisiso ye ñwi i shituzi mabaka a’ ketalizoho a bonisa kuli hakucwalo. Pili, haki likalulo kaufela za tempele ya Heroda ze n’e swaniseza likalulo za tempele ye tuna ya kwa moya ya Jehova. Ka mutala, tempele ya Heroda ne i na ni Lapa la Basali ni Lapa la Isilaele. Banna hamoho ni basali ne ba kona ku kena mwa Lapa la Basali, kono ne li fela banna be ne ba lumelezwa mwa Lapa la Isilaele. Mwa malapa a fa lifasi a tempele ye tuna ya kwa moya ya Jehova, banna ni basali ha ba kauhanyiwi mwa ku lapela kwa bona. (Magalata 3:28, 29) Kacwalo, mwa tempele ya kwa moya, ha ku na kalulo ye swanisezwa ki Lapa la Basali ni Lapa la Isilaele.

Sa bubeli, ne ku si na Lapa la Bamacaba mwa milalo ye n’e filwe ki Mulimu ya tempele ya Salumoni kamba tempele ya mwa pono ya Ezekiele; mi hape ne li siyo mwa tempele ya n’a yahile sinca Zerubabele. Kacwalo, ha ku na libaka la ku akaleza kuli Lapa la Bamacaba li tokwa ku ba ni kalulo mwa tukiso ya tempele ye tuna ya kwa moya ya Jehova ya ku mu sebeleza, sihulu ha lu hupula sisupo se si latelela.

Sa bulalu, ya n’a yahile Lapa la Bamacaba ne li Mulena Heroda wa Muedomo. N’a li yahezi ku ipahamisa ni ku tabisa mubusi wa Roma. Heroda n’a kalile musebezi wa ku lukisa tempele ya Zerubabele mwendi ka 18 B.C.E. kamba ka 17 B.C.E. Dikishinari ye bizwa The Anchor Bible Dictionary i talusa kuli: “Zo n’o bata mubuso wa kwa Wiko [Roma] . . . ne li tokwa kuli tempele i be ye tuna ku fita litempele za mwa mileneñi ye miñwi ya kwa upa.” Nihakulicwalo, litikanyezo za tempele ka sibili ne li tomilwe kale. Dikishinari yeo i talusa kuli: “Hailif’o Tempele ka sibili ne i na ni ku ba ni litikanyezo ze swana sina za litempele za kwamulaho [za bo Salumoni ni Zerubabele], Lilundu la Tempele n’e li le lituna hahulu.” Kacwalo, Heroda a yandulula sisa sa tempele ka ku shangela kwateñi sibaka seo mwa miteñi ye, si bizizwe kuli ki Lapa la Bamacaba. Cwale muyaho o n’o tahile cwalo n’o ka swaniseza cwañi kalulo ya tukiso ya tempele ya Jehova ya kwa moya?

Sa bune, ibat’o ba mañi ni mañi n’a kona ku kena mwa Lapa la Bamacaba, ili libofu, lihole, ni bamacaba be ne ba si ka ya kwa mupato. (Mateu 21:14, 15) Ki niti, lapa ne li tusize bamacaba ba bañata be ne ba si ka ya kwa mupato ili be ne ba bata ku ezeza Mulimu matabelo. Mi ki mona m’o Jesu fokuñwi n’a bulelelanga kwa undi-wa-nyangela. Ki mona mw’a n’a lelekile habeli bacinci ba mali ni bafundoti, a ba taluseza kuli ne ba shubula ndu ya Ndat’ahe. (Mateu 21:12, 13; Joani 2:14-16) Niteñi, buka ye bizwa The Jewish Encyclopedia i li: “Ku bulela fela niti, lapa la kwande leo ne si kalulo ya Tempele. Mubu wa lona ne si o kenile, mi mutu ufi kamba ufi n’a kona ku kena teñi.”

 Sa buketalizoho, hatiso ye bizwa A Handbook on the Gospel of Matthew, ya bo Barclay M. Newman ni Philip C. Stine i bulela ka za linzwi la Sigerike (la hi·e·ron’) le li tolokilwe kuli “tempele” ili le li itusiswa ka ku ama kwa Lapa la Bamacaba kuli “li ama sibaka kaufela, isi fela muyaho wa Tempele ka sibili.” Ka ku fapana, linzwi la Sigerike (la na·os’), le li tolokilwe kuli “tempele” mwa pono ya Joani ya za buñata bo butuna bwa batu, ku na ni kalulo tenyene ye li talusa. Ha ku bulelwa za tempele ya mwa Jerusalema, hañata li talusa Sibaka Mo ku Kenile ka ku Fitisisa, muyaho wa tempele, kamba sisa sa tempele.

Lilama za buñata bo butuna bwa batu ba bonisa tumelo mwa sitabelo sa tiululo sa Jesu. Kwa moya ba kenile, ka ku ba kuli “ba tapisize liapalo za bona, ba li sweufalize mwa mali a Ngunyana.” Kacwalo, ba beiwa ba ba lukile ka sepo ya ku ba balikani ba Mulimu ni ya ku punyuha ñalelwa ye tuna. (Jakobo 2:23, 25) Mwa linzila ze ñata, ba swana sina baproselite ba Isilaele be ne ba ipeile kwa bulikani bwa Mulao ni ku lapela hamoho ni Maisilaele.

Ki niti kuli baproselite bao ne ba sa sebelezi mwa lapa la mwahali, mo ne ba sebeleza baprisita. Mi ba buñata bo butuna bwa batu ha ba yo mwa lapa la mwahali la tempele ye tuna ya kwa moya ya Jehova. Lapa leo li yemela muinelo wa bwana bo bupetehile, ili bo bu lukile, wa lilama za “buprisita bo bu kenile” bwa Jehova ha ba sa li teñi fa lifasi. (1 Pitrosi 2:5) Kono sina yo muñwi wa ba bahulu ba kwa lihalimu ha n’a bulezi ku Joani, buñata bo butuna bwa batu bu mwa tempele luli, isi kwande a sisa sa tempele ku le li twi ki Lapa la Bamacaba la kwa moya. Ki tohonolo kwa butuna yeo! Mi i koñomeka luli butokwa bwa kuli mañi ni mañi wa luna a be ya kenile kamita kwa moya ni mwa muzamao!

[Siswaniso/Siswaniso se si fa likepe 31]

(Kuli mu bone mo i hatiselizwe luli, mu bone hatiso)

Tempele ya Salumoni

1. Muyaho wa Tempele

2. Lapa la Mwahali

3. Lapa la Kwande

4. Mapahamelo a ku ya kwa Lapa la Tempele