Mu Tabele ku Luka kwa Jehova

“Ya tundamena ku pila ka ku eza [ka ku luka, NW], ni ka sishemo, u ka fumana bupilo bwa [ku luka, NW] ni ku kutekiwa.”—LIPROVERBIA 21:21.

1. Ki ifi mikwa ya batu kacenu ye tahisize ze maswe?

“KU MUTU, nzila ye ñwi inge i lukile, kanti ko i yo felela ki kwa lifu.” (Liproverbia 16:25) Lishitanguti leo la Bibele li talusa ka ku nepahala mikwa ya buñata bwa batu kacenu. Buñata bwa batu ba iyakatwa fela ku eza mo ba bonela kuli ku lukile, mi ba keshebisa niheba lika ze ba tokwa hahulu ba bañwi. (Liproverbia 21:2) Ba bulela fela ka milomo kuli ba buluka milao ni lipimo za naha kono ba lika ku li kekuluha ka mo ku konahalela kaufela. Zeo li tahisize kuli ku be ni nyangela ya batu ba ba kauhani, ku lyangana, ni ku ziyeleha.—2 Timotea 3:1-5.

2. Ki nto mañi ye tokwahala kapili-pili ye kona ku tusa batu?

² Kuli lu tusehe—ni kuli batu kaufela ba pile mwa kozo ni mwa buiketo—lu tokwa kapili-pili mulao kamba sipimo se si lukile, seo batu kaufela ba ka tabela ku si amuhela ni ku si latelela. Ku si na ku kakanya, ha ku na mulao kamba sipimo se si tomilwe ki mutu ufi kamba ufi, a talife kamba a sepahale a mane, se si kona ku peta butokwi b’o. (Jeremia 10:23; Maroma 3:10, 23) Haiba sipimo se si cwalo si teñi, si konwa ku fumanwa kai, mi neikaba sipimo se si cwañi sona seo? Mwendi puzo ya butokwa ni ku fita ki ye li, Haiba sipimo se si cwalo si teñi, kana ne mu ka si tabela, mi kana ne mu ka si latelela?

Ku Fumana Sipimo Se Si Lukile

3. Ki mañi y’a swanela ka ku fitisisa ku fa sipimo se si tabelwa ki batu bote ili se si ba tusa, mi ki kabakalañi?

³ Kuli lu fumane sipimo se si tabelwa ki bote ili se si ba tusa, lu na ni ku ya ku mutu ya sa paleliswi ki lifapahano za mubala, sizo, ni bupolitiki ili ya sa paleliswi ki ku sa bonela-hule kwa  batu ni ku sa petahala kwa bona. Ku si na kuliñi, Jehova Mulimu, yena Mubupi y’a M’ata, ki yena a nosi y’a swanela, yena y’a bulela kuli: “Sina lihalimu ha li pahami fahalimu a lifasi, ni linzila za ka li pahami cwalo fahalimu a linzila za mina, ni mihupulo ya ka fahalimu a mihupulo ya mina.” (Isaya 55:9) Hape, Bibele i talusa Jehova ku ba “Mulimu ya sepahala, ya si na bumaswe, ya na ni niti, ya eza ka ku luka.” (Deuteronoma 32:4) Kai ni kai mwa Bibele, lu fumana pulelo y’e li “[Muñ’a] Bupilo ki Ya lukile.” (2 Makolonika 12:6; Samu 129:4; Jeremia 12:1; Malilo 1:18; Daniele 9:24) Ee, lwa kona ku sepa kuli Jehova w’a kona ku lu fa sipimo se si pahami kakuli wa sepahala mi ki y’a lukile.

4. Pulelo ya “ku luka” i talusañi?

⁴ Ki niti kuli pulelo ya “ku luka” ha i tabelwi hahulu ki batu kacenu. Mane, buñata bwa batu ba i inga ka nzila ye maswe ili ye kashwau, ili ku i bapanya ni ku ikutwisisa, kamba ku bonisa busepahali bwa buipi. Kono taluso ya ku luka mwa Bibele i ama muhupulo wa ku ba ya lukile, wa muzamao o munde; ya si na mulatu, ya si na sibi; ya latelela likuka za mulao wa Mulimu kamba lipimo ze lumelelwa za muzamao; ya eza lika ka ku nepahala kamba ka swanelo. Kana ne mu si ke mwa tabela mulao kamba sipimo se si ama mikwa ye minde ye cwalo?

5. Mu taluse mukwa wa ku luka ka mo u taluselizwe mwa Bibele.

⁵ Ka za mukwa wa ku luka, buka ye bizwa Encyclopaedia Judaica i li: “Mukwa wa ku luka haki muhupulo wa ku ikupulela fela, kono u tomile fa ku eza lika ze lukile mwa liswalisano kaufela.” Ka mutala, ku luka kwa Mulimu haki mukwa fela wa mwahali kamba wa ka butu w’a na ni ona, inge cwalo bukeni bwa hae. Kono ki ponahazo ya mw’a inezi ili y’a bonisa ka linzila ze lukile ili ze swanela. Ku konwa ku bulelwa kuli bakeñisa kuli Jehova ki ya kenile, zote za eza ni zote ze zwa ku yena li lukile. Ka mo i bulelela Bibele, “linzila kamukana za [Muñ’a] Bupilo ki za niti, mi likezo za hae kaufela li ezizwe ka makeke.”—Samu 145:17.

6. Paulusi n’a buleziñi ka za Majuda ba bañwi ba mwa miteñi ya hae be ne ba si balumeli, mi ki kabakalañi?

⁶ Muapositola Paulusi n’a koñomekile sisupo seo mwa liñolo la n’a ñolezi Bakreste ba kwa Roma. Ka za Majuda ba bañwi be ne ba si balumeli, n’a ñozi kuli: “Ka ku sa ziba ku luka kwa Mulimu, ni ka ku ipeela ku luka kwa bona, ha ba si ka ipeya kwatas’a ku luka kwa Mulimu.” (Maroma 10:3) Ki kabakalañi Paulusi ha n’a ize ba ba cwalo ‘ne ba sa zibi ku luka kwa Mulimu’? Kana ne ba si ka lutiwa Mulao, zona lipimo ze lukile za Mulimu? Kaniti ne ba li lutilwe. Kono buñata bwa bona ne ba nga kuli ku luka ki mukwa fela wa ka butu, o konwa ku petwa ka ku latelela ka tokomelo milao ya bulapeli, ku fita ku u nga ku ba sipimo sa ku ba etelela mwa liswalisano za bona ni batu ba bañwi. Sina ba bahulu ba bulapeli ba mwa miteñi ya Jesu, ne ba si ka utwisisa taluso luli ya tukelo ni ku luka.—Mateu 23:23-28.

7. Ku luka kwa Jehova ku boniswa cwañi?

⁷ Ka ku shutana, ku luka kwa Jehova ku boniswa hande mi kwa iponelwa mwa likezo za hae kaufela. Ku luka kwa hae niha ku sa tokwi kuli a keshebise fela libi za baezalibi ba ba fosa ka bomu, f’o ha ku talusi kuli ki Mulimu ya si na silikani ili ya t’ata. Ha ku talusi kuli u lukelwa ku sabiwa ni ku tokolomohiwa. Kono likezo za hae ze lukile li file mutomo w’o ka ona batu ba kona ku mu atumela ni ku banduswa ku ze maswe ze tahiswa ki sibi. Kacwalo, kwa swanela luli Jehova h’a taluswa sina “Mulimu ya na ni niti, Mupilisi.”—Isaya 45:21.

Ku Luka ni ku Piliswa

8, 9. Mulao wa Mulimu n’o bonisize ku luka kwa Mulimu ka linzila lifi?

⁸ Kuli mu utwisise m’o ku luka kwa Mulimu ku nyalanezi ni kezo ya hae ye lilato ya ku pilisa, mu nyakisise Mulao wa n’a file sicaba sa Isilaele ka Mushe. Ku si na kuliñi, Mulao w’o n’e li o lukile. Mushe ha n’a laeza Maisilaele, n’a ba hupulize kuli: “Ki sifi sicaba se situna se si na ni milao ni litaelo ze lukile sina milao ye kaufela, ye ni [beya fapil’a] mina kacenu?” (Deuteronoma  4:8) Lilimo ze mianda-nda hasamulaho, Mulena Davida wa Isilaele n’a ize: “Likatulo za [Muñ’a] Bupilo ki za niti, ki ze sepahala kaufel’a zona.”—Samu 19:9.

⁹ Ka Mulao, Jehova n’a bonisize hande lipimo za hae ze petehile za se si lukile ni se si si ka luka. Mulao w’o n’o talusize hande-nde m’o Maisilaele ne ba ka ezeza ku za bulapeli mi mane ni ku za lipisinisi, za manyalo, za lico ni za makete, ni za likatulo. Mwa Mulao m’o hape ne ku iputezi likatulo ze tiile ze n’e atulelwa be ne ba u loba, mane ni ku kopanyeleza katulo ya lifu mwa miinelo ye miñwi. * Kono kana ze petehile za n’a tokwa Mulimu, ka mo li boniselizwe mwa Mulao, n’e li ze t’ata ili ze imeza kwa batu, ili ku ba tokwisa tukuluho ni tabo, ka mo ba ikutwela batu ba bañata kacenu?

10. Be ne ba lata Jehova ne ba ikutwile cwañi ka za milao ya hae?

¹⁰ Be ne ba lata Jehova ne ba tabezi hahulu milao ni litaelo ze lukile za hae. Ka mutala, Mulena Davida n’a si ka amuhela fela likatulo za Jehova ku ba za niti ili ze lukile, sina ha se lu boni, kono hape n’a li lata ni ku itebuha zona ku zwelela kwa pilu. Ka za milao ni likatulo za Jehova, n’a ñozi kuli: “Li lakazeha ku fita gauda, mane ku fita gauda ye ñata ye kenile hande; li munati ku fita linosi ze lota mwa bulota bwa zona. Kabakaleo mutang’a hao u monyehelwa ki zona; mwa ku ya ka zona, ku na ni mupuzo o mutuna.”—Samu 19:7, 10, 11.

11. Mulao n’o bile cwañi ‘muhulisi o isa ku Kreste’?

¹¹ Lilimo ze mianda-nda hasamulaho, Paulusi n’a bonisize butokwa bo butuna ni ku fita bwa Mulao. Mwa liñolo la hae kwa Magalata, n’a ize: “Mulao wa ba muhulisi wa luna ku lu isa ku Kreste, kuli lu beiwe ba ba lukile ka tumelo.” (Magalata 3:24) Mwa miteñi ya Paulusi, muhulisi n’a li mutanga mwa lapa le lituna. N’a na ni buikalabelo bwa ku babalela bana ni ku ba isa kwa sikolo. Ka ku swana, Mulao n’o sileleza Maisilaele kwa likezo ze maswe za muzamao ni bulapeli za macaba a n’a ba potolohile. (Deuteronoma 18:9-13; Magalata 3:23) Hape, Mulao n’o tusize Maisilaele ku lemuha kuli ne ba li baezalibi ni kuli ne ba tokwa ku swalelwa ni ku yangwelwa. (Magalata 3:19) Litukiso za ku fa matabelo ne li bonisa butokwa bwa sitabelo sa tiululo mi ne li bonisize sisupo sa bupolofita seo Mesiya n’a ka kona ku zibwa ka sona. (Maheberu 10:1, 11, 12) Kacwalo, hailif’o Jehova n’a bonisize ku luka kwa hae ka Mulao, n’a ezize cwalo ka ku beya mwa munahano za buiketo bwa batu ni puluso ya bona ya kamita.

Be Ne Ba Beilwe Ba Ba Lukile ki Mulimu

12. Maisilaele ne ba ka be ba fumaniñi ka ku tokomela Mulao?

¹² Bakeñisa kuli Mulao wa n’a file Jehova n’e li o lukile ka ku tala, ka ku u latelela, Maisilaele ne ba ka be ba beilwe ba ba lukile ki Mulimu. Mushe n’a hupulize Maisilaele ha ne ba tuha ba kena mwa Naha ya Sepiso kuli: “Ikaba lu tahisa niti ya luna, ha lu ka tokomela ku  eza litaelo zeo kaufela fapil’a [Muñ’a] Bupilo Mulimu wa luna, sina mw’a lu laelezi.” (Deuteronoma 6:25) Hape, Jehova n’a sepisize kuli: “Mu ka mamela litaelo za ka ni milao ya ka; mutu ya zamaya ka zona u ka piliswa ki zona. Ki Na [Muñ’a] Bupilo.”—Livitike 18:5; Maroma 10:5.

13. Kana Jehova n’a si ka eza ka ku luka ha n’a tokwa kuli batu ba hae ba tokomele Mulao wa hae o lukile? Mu taluse.

¹³ Ka bumai, Maisilaele ka sicaba ne ba si ka eza “litaelo zeo kaufela fapil’a [Muñ’a] Bupilo” mi kacwalo ne ba si ka fiwa limbuyoti ze n’e sepisizwe. Ne ba palezwi ku buluka litaelo kaufela za Mulimu kakuli Mulao wa Mulimu n’e li o petehile, kono bona ne ba si ka petahala. Kana f’o kikuli Mulimu h’a si ka luka? Kaniti ha ku cwalo. Paulusi n’a ñozi kuli: “Cwale lu ka liñi? Kana ku na ni ku sa luka ku Mulimu? Ku si ke kwa bulelwa cwalo.” (Maroma 9:14) Niti ki ya kuli batu, be ne ba pilile Mulao u si ka fiwa kale ni ha se u filwe, ne ba beilwe ba ba lukile ki Mulimu niha ne ba li ba ba si ka petahala, ili baezalibi. Mukoloko wa batu bao be ne ba saba Mulimu u kopanyeleza bo Nuwe, Abrahama, Jobo, Rahaba, ni Daniele. (Genese 7:1; 15:6; Jobo 1:1; Ezekiele 14:14; Jakobo 2:25) Kacwalo, puzo ki ya kuli: Batu bao ne ba beilwe cwañi ba ba lukile ki Mulimu?

14. Bibele i talusañi ha i bulela kuli mutu ki ya “lukile”?

¹⁴ Bibele ha i bulela ka za mutu kuli u “lukile,” ha i talusi kuli h’a na sibi kamba kuli u petehile. Kono i talusa za ku peta buitamo bwa hae ku Mulimu ni kwa batu. Ka mutala, Nuwe n’a bulezwi kuli n’a li “mutu ya lukile” mi “n’a pila ka mulao mwa linako za hae” kakuli n’a “eza kamukana mw’a n’a mu laelezi Mulimu; a eza cwalo.” (Genese 6:9, 22; Malaki 3:18) Zakaria ni Elizabeta, bashemi ba Joani Mukolobezi, “ne li ba ba lukile fapil’a Mulimu, ne ba ya ka milao kaufela ni ka litaelo za Mulena, ba si na se ba nyazwa.” (Luka 1:6) Mi yo muñwi ya n’a si Muisilaele, yena mulauli wa mwanda wa kwa Italy wa libizo la Kornele, n’a bulezwi ku ba “munna ya lukile, ya saba Mulimu.”—Likezo 10:22.

15. Ku luka sihulu ku amañi?

¹⁵ Hape, ku luka kwa batu sihulu ku ama seo mutu a li sona mwa pilu. Ku ama ku lumela kwa hae ku Jehova, ku itebuha yena, ni ku mu lata, mi ni ku lumela lisepiso za hae, ku itebuha zona ni ku li lata. Ha ku ami fela ku eza z’a tokwa Mulimu. Mañolo a bulela kuli Abrahama “a lumela ku [Muñ’a] Bupilo; mi a mu balela ku lumela kwa hae kuli ki ku luka.” (Genese 15:6) Abrahama n’a sa lumeli fela kuli Mulimu u teñi kono hape n’a lumela ni za n’a sepisize  Mulimu ka za “peu.” (Genese 3:15; 12:2; 15:5; 22:18) Ka yona tumelo yeo ni ka misebezi ye lumelelana ni tumelo, Jehova n’a kona ku eza silikani ni Abrahama ni ba bañwi ba ba sepahala ni ku ba fuyola nihaike ne ba li ba ba si ka petahala.—Samu 36:10; Maroma 4:20-22.

16. Ku ba ni tumelo mwa tiululo ku tahisizeñi?

¹⁶ Kwa mafelelezo, ku luka kwa batu ku itingile fa tumelo mwa sitabelo sa Jesu Kreste sa tiululo. Ka za Bakreste ba mwa lilimo za mwanda wa pili, Paulusi n’a ñozi kuli: “Ba beiwa ba ba lukile fela, ka sishemo sa [Mulimu], ka ku liululwa ki Jesu Kreste.” (Maroma 3:24) F’o, Paulusi n’a ambola za be ne ba ketilwe ku ba bacalifa hamoho ni Kreste mwa Mubuso wa kwa lihalimu. Kono sitabelo sa Jesu sa tiululo hape ne si kwalulezi bolule-lule ba batu tohonolo ya ku beiwa ba ba lukile ki Mulimu. Muapositola Joani mwa pono n’a boni “buñata bo butuna bwa batu, ku si na ya kona ku ba bala; . . . ba yemi fapil’a Lubona ni fapil’a Ngunyana, ba apezi likubo ze sweu.” Likubo ze sweu zeo li talusa bukeni bwa bona ni ku luka kwa bona fapil’a Mulimu kakuli “ba tapisize liapalo za bona, ba li sweufalize mwa mali a Ngunyana.”—Sinulo 7:9, 14.

Ku Tabela ku Luka kwa Jehova

17. Ki mihato mañi ye lukelwa ku ngiwa mwa ku tundamena mwa ku luka?

¹⁷ Hailif’o Jehova ka lilato u fanile Mwan’a hae, yena Jesu Kreste, kuli ka yena, batu ba kone ku beiwa ba ba lukile fapil’a hae, seo hasi ikezahaleli fela. Mutu u lukela ku ba ni tumelo mwa tiululo, ku pila ka ku lumelelana ni mw’a batela Mulimu, ku ineela ku Jehova, ni ku bonisa buineelo b’o ka ku kolobezwa mwa mezi. Ku tuha f’o, mutu u lukela ku zwelapili ku pila ka ku luka ni ka mikwa ye miñwi ya kwa moya. Timotea, Mukreste ya n’a kolobelizwe ya n’a na ni sepo ya ku y’o pila kwa lihalimu, n’a elelizwe ki Paulusi kuli: “U tundamene mwa ku luka, ni mwa bulapeli, ni tumelo, ni lilato, ni pilu-telele, ni musa.” (1 Timotea 6:11; 2 Timotea 2:22) Jesu ni yena n’a koñomekile butokwa bwa ku zwelapili ku ikataza ha n’a ize: “Mu bate pili mubuso wa Mulimu ni Ku Luka kwa Hae.” Lu kana lwa sebeza ka t’ata luli kuli lu fumane limbuyoti za Mubuso wa Mulimu, kono kana lwa sebeza ka t’ata cwalo mwa ku tundamena mwa linzila ze lukile za Jehova?—Mateu 6:33.

18. (a) Ki kabakalañi ha ku si ko ku bunolo ku tundamena mwa ku luka? (b) Lu kona ku itutañi kwa mutala wa Lota?

¹⁸ Kaniti, ku tundamena mwa ku luka haki ko ku bunolo. Libaka kikuli kaufel’a luna ha lu si ka petahala mi ka taho lu hanelelanga ku eza bumaswe. (Isaya 64:6) Hape, lu pila ni batu ba ba sa isi hahulu pilu kwa linzila ze lukile za Jehova. Lu pila mwa miinelo ye swana hahulu ni ya n’a pila ku yona Lota, ya n’a pilile mwa munzi o maswe hahulu wa Sodoma. Muapositola Pitrosi n’a file libaka Jehova ha n’a boni swanelo ya ku bandusa Lota kwa sinyeho ye n’e taha i cibilika. Pitrosi n’a ize: “Munna yo ya lukile ya n’a yahile ni bona, n’a utwa butuku mwa moya wa hae o lukile, ka zazi ni zazi, ha n’a bonanga mi a utwanga likezo za bona ze maswe.” (2 Pitrosi 2:7, 8) Kacwalo, mañi ni mañi wa luna wa kona ku ipuza kuli: ‘Kana mwa pilu ya ka na tabela mizamao ye maswe ye lu sweli ku iponela mwa lifasi? Kana ni nga za ku itabisa ka zona kamba lipapali ze latiwa hahulu kono ili ze tezi lindwa ku ba ze maswe fela? Kamba kana ni utwa butuku sina mwa n’a ikutwezi Lota ka za likezo ze maswe ze cwalo?’

19. Lu ka fuyolwa cwañi ha lu tabela ku luka kwa Mulimu?

¹⁹ Mwa mazazi a sabisa ili a sa sepehi a, ku  tabela ku luka kwa Jehova kwa sileleza. Kwa puzo ye li: “[Muñ’a] Bupilo, ki mañi ya ka ina mwa Tabernakele ya hao? Ki mañi ya ka yaha fa lilundu la hao le li kenile?” Mulena Davida n’a alabile kuli: “Ki ya na ni mizamao ye lukile, mi a eza ka ku sepahala.” (Samu 15:1, 2) Ka ku tundamena mwa ku luka kwa Mulimu ni ku tabela kona ku luka k’o, lwa kona ku zwelapili ku ba ni silikani se sinde ni yena ni ku zwelapili ku shemubiwa ni ku fuyolwa ki yena. Kacwalo, bupilo bwa luna bu ba bo bu kolwisa, bo bu kutekeha, ili bwa kozo. Linzwi la Mulimu li li: “Ya tundamena ku pila ka ku eza [ka ku luka, NW], ni ka sishemo, u ka fumana bupilo bwa [ku luka, NW] ni ku kutekiwa.” (Liproverbia 21:21) Hape, ku lika ka t’ata ku eza ze lukile ka mo lu konela kaufela ku lu tusa ku swalisana hande ni ba bañwi ni ku pila bupilo bo bunde ni ku fita—ku za muzamao ni kwa moya. Walisamu n’a ize: “Mbuyoti ki ya ba ba ya ka mulao, ba ba eza [ka ku luka, NW] ka nako ni nako.”—Samu 106:3.

[Litaluso za kwatasi]

Kana Mwa Kona ku Talusa?

• Pulelo ya ku luka i talusañi?

• Puluso i nyalani cwañi ni ku luka kwa Mulimu?

• Batu ba beiwa ba ba lukile ki Mulimu ka ku toma fañi?

• Lu kona ku tabela cwañi ku luka kwa Jehova?

[Lipuzo za Tuto]

[Maswaniso a fa likepe 15]

Mulena Davida n’a bonisize kuli n’a itebuha milao ya Mulimu ku zwelela kwa pilu

[Maswaniso a fa likepe 16]

Bo Nuwe, Abrahama, Zakaria ni Elizabeta, ni Kornele ne ba beilwe ba ba lukile ki Mulimu. Kana mwa ziba libaka?