Aletare ku Mulimu O Si Na Libizo

MUAPOSITOLA Paulusi n’a potezi Atene, mwa Greece, ibat’o ba ka silimo sa 50 C.E. Kwateñi n’a boni aletare ye ne neezwi mulimu o sa zibwi mi hasamulaho n’a amile ku yona ha n’a fa bupaki bo bunde ka za Jehova.

Kwa makalelo a ngambolo ya hae ya kwa Mars’ Hill, kamba kwa Areopago, Paulusi n’a ize: “Mina banna ba Atene, ni lemuhile kuli mwa linto kaufela mu tokomela hahulu sebelezo ya milimu. Kakuli ha ni nze ni pota-pota mwa munzi mi ni talima ze mu lapela, na fumana mane aletare fo ku ñozwi cwana: KU MULIMU YA SA ZIBWI. Mulimu yo, ye mu lapela mu sa mu zibi, ki Yena ye ni mi bulelela.”—Likezo 17:22-31.

Nihaike aletare yeo ya mwa Atene ha i si ka tola i fumanwa, lialetare ze swana ni yona ne li li teñi mwa libaka ze ñwi za Greece. Ka mutala, caziba wa Mugerike wa za miinelo ya libaka za lifasi wa mwa lilimo za ma-100 C.E. y’a bizwa Pausanias n’a bulezi ka za lialetare za “milimu Ye Sa Zibwi” za kwa Phaleron, ye li bukaufi ni Atene. (Description of Greece, Attica I, 4) Ka ku ya ka hatiso yeo, kwa Olympia ne ku fumanehile “aletare ya milimu Ye Sa Zibwi.”—Eleia I, XIV, 8.

Mwa hatiso ya hae ye bizwa The Life of Apollonius of Tyana (VI, III), muñoli wa Mugerike ya bizwa Philostratus (ya n’a pilile ku zwa ibat’o ba ka 170 C.E. ku isa ibat’o ba ka 245 C.E.) n’a bulezi kuli kwa Atene “lialetare li yahelwa ku kuteka nihaiba milimu ye sa zibwi.” Mi mwa hatiso ye bizwa Lives of Philosophers (1.110), Diogenes Laertius (ya n’a pilile ku zwa ibat’o ba ka 200 C.E. ku isa ka 250 C.E.) n’a ñozi kuli “lialetare ze si na mabizo” ne li bonahala mwa libaka ze fitana-fitana za Atene.

Maroma ni bona ne ba yahezi milimu ye sa zibwi lialetare. Aletare ye swanisizwe fa ki ya mwa lilimo za ma-1 B.C.E. kamba 2 B.C.E mi i bulukilwe mwa miziyamu ye bizwa Palatine Antiquarium ya kwa Rome, mwa Italy. Litaba ze ñozwi ku yona za Silatini li bonisa kuli aletare yeo ne i neezwi “mulimu wa munna kamba wa musali.” Pulelo yeo i “fumaneha hahulu mwa litapelo kamba mwa manzwi a n’a bulelwanga fa kakulo ili a’ li teñi mwa litaba ze ñozwi ka ku cakulwa hamohocwalo ni ze ñozwi mwa lihatiso.”

“Mulimu ya ezize lifasi ni linto kamukana ze ku lona” ha si ka zibwa kale ki ba bañata. Kono sina Paulusi ha n’a bulelezi ba kwa Atene, Mulimu y’o—Jehova—h’a “ini kwahule ni mutu ni mutu wa luna.”—Likezo 17:24, 27.

[Manzwi a bañi ba siswaniso fa likepe 32]

Aletare: Soprintendenza Archeologica di Roma